Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for August 2016

NË KËRKIM TË VARRIT TË AT PANDO SINICËS

by

 

1 Fuati tek guri-Ka qënë një nga firmëtarët e Memorandumit,  që gjashtë klerikë orthodoksë shqiptaro-amerikanë, me në krye Nolin, i dërguan presidentit amerikan, Willson më 27 Nëntor 1918, për mos coptimin e trojeve shqiptare/

Nga Fuat Memelli -Boston/

1 guri i varrit

Prej  vitesh, kisha dashur të shkruaj për priftin patriot sinicar, At Pando Sinica. Informacionin e parë për atë e kam patur nga një fotografi si dhe pak rradhë poshtë fotos së tij, të cilat ndodheshin në muzeun e Sinicës në rrethin e Devollit. Pas viteve ’90, si shumë muze edhe ai i Sinicës, u dëmtua. Me ardhjen time në Amerikë pesë vjet më parë, dëshira për të rënë në gjurmët e tij, u shtua, pasi ai kishte jetuar në këtë vend. Për kontributin e tij, lexova edhe te gazetat shqiptare “Illyria” dhe “ Dielli” që dalin në Amerikë. Në këto gazeta mësova se At Pando Sinica, kishte qënë një nga firmëtarët e Memorandumit që gjashtë klerikë orthodokë shqiptaro-amerikanë, me në krye Nolin , i kishin dërguar presidentit amerikan, Willson, sekretarit të shtetit Lasing si dhe disa ambasadave të vendeve të fuqishme në nëntor të vitit 1918,  për mos coptimin e trojeve shiptare. Ky Memorandum, u dërgua disa ditë para mbledhjes së Konferencës së paqes në Paris,  si dhe para nisjes së delegacionit shqiptar në atë konferencë, e cila u zhvillua në janar të vitit 1919. Jo më kot Fan Noli, kishte zgjedhur edhe At Pandon, për të qënë një nga firmëtarët e kësaj letre të rëndësishme. Emri dhe veprimtaria kishtare e At Pando Sinicës, gjendet edhe në dy botime këtu në Amerikë: në librin e veprimtarisë të kishës shqiptare në Uster si dhe në botimin kushtuar Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, me rastin e 50 vjetorit të saj: 1908-1958, hartuar nga Fan Noli.

Për të rënë në gjurmët e varrit të tij, pyeta disa sinicarë që jetonin në Amerikë. Sinicari i vjetër , Sotir Guta dhe bashkëshortja e tij, Afroviti, të cilët jetojnë në Çikago, më thanë se ky fis në Sinicë e ka patur mbiemrin Kondemelo ndësa shtëpinë e kishte diku mbi xhade, pranë shtëpisë së Damove dhe afër kishës. Sipas tyre janë shpërngulur nga fshati në vitet e Luftës së Parë Botërore ose edhe më parë. Më tepër nuk dinin. Vetëm Hirësia e tij, Peshkop Ilia Ketri, me origjinë nga Sinica por  lindur e rritur në Amerikë e që jeton në Boston, më informoi se At Pandua kishte jetuar në qytetin e Usterit, i cili ndodhet rreth një orë larg Bostonit, e aty duhet ta kishte edhe varrin . Dhe unë nisa kërkimet për të gjetur varrin e At Pando Sinicës. Krahas misionit të gazetarit, i cili më nxiste për këtë punë, ishte edhe origjina ime e përbashkët me At Pandon , nga fshati Sinicë. Ky zë, sikur më thoshte: -Gjeje varrin e At Pandos ! Është një homazh për kontributin e tij në shërbim të fesë si dhe çështjes shqiptare.

Me Nolin“Trokitje” në Uster

Për të rënë në gjurmët e varrit të At Pandos, për herë të parë bisedova në telefon me dardharin, Petrit Skënde, i cili jeton në Uster.(Për ata që nuk e njohin atë ,dua të them se ai është një nga fizikantët më të mirë shqiptarë. Ka qënë nën drejtor i Institutit të Fizikës Bërthamore si dhe anëtar i Akademisë së Shkencave.) -Unë nuk kam informacion për personin që kërkon por do të rekomandoj një dardhar tjetër, Franklin Zdrulin, i cili gjithashtu jeton këtu dhe është i lidhur me kishën “Shën Mëria” në Uster. Kam besim se do t’ju ndihmojë, më tha Petriti. Fola me Franklinin dhe ai m’u përgjigj se At Pando Sinica ka qënë prift në kishën e Usterit.- Unë nuk ia di varrin, por do pyesim një person tjetër, korçarin , Lui Pero. Ai e di varrin dhe do na ndihmojë.

Më në fund…

Një ditë janari të këtij viti, u nisa për në Uster, bashkë më shokun tim , gjirokastritin , Kostandin Mosko. Kishim dy qëllime atë ditë: të shkonim të varri i At Pando Sinicës dhe të merrnim pjesë në promovimin e librit të Thanas Gjikës, për ardhjet e Shën Palit në Iliri. E nisëm me problemin e parë. Në Uster na priti Franklin Zdruli, të cilin gjej rastin ta falenderoj për ndihmesën e dhënë. -Shkojmë drejt e në vorreza, na tha ai, pasi aty na pret Lui. Pas disa minutash, mbritëm te vorrezat ku na priste Lui . U takuam dhe vazhduam rrugën në “qytetin” e të vdekurve.-Ja ku është varri i At Pando Sinicës, na tha Lui, kur u afruam.  Para 30 vjetësh ka qenë diku gjetkë por një grup besimtarësh mblodhëm të holla dhe e sollëm këtu ku janë varret e othodoksëve.  Ishte një varr i thjeshtë, siç janë shumica e varreve në Amerikë. Kur u afrova te varri, m’u duk sikur zbulova një të panjohur. U përkula dhe vendosa një tufë lule. M’u duk sikur ajo tufë lulesh, ishte në emer të gjithë sinicarëve. Te pllaka e varrit, ishte vendioisur muaji dhe viti i vdekjes (prill 1922) ndërsa ai i lindjes , jo. Por, vitin e lindjes na i jep Noli te libri kushtuar 50 vjetorit të kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë dhe është 1872. Noli përmend edhe fshatin e tij të lindjes, Sinicë. Bëra disa foto edhe me shoqëruesit e mi dhe pastaj ia lashë fjalën Luit, për të më thënë diçka për At Pandon.

Tre dollarë që lidhën një miqësi

-Familja ime ka një histori të largët që lidhet me At Pando Sinicën, nis të tregojë Lui Pero. Babai im kishte ardhur në Uster nga Shqipëria në moshën 16 vjeçare. Ishte pa përkrahje si shumë emigrantë  të tjerë. Duke shkuar në kishën e Usterit ku shërbente At Pandua, ishte njohur me ‘të. Një ditë At Pandua i thotë:-A vjen me mua në një qytet tjetër, se kam për të mbajtur një meshë?-Mirë , i përgjigjet  babai. Shkuan në qytetin përkatës dhe pas meshës, At Pandua i jep babait tre dollarë, që në atë kohë nuk ishin pak. Babaj u gëzua dhe e falenderoi. Miqësia e tyre vazhdoi deri sa At Pandua ndrroi jetë në vitin 1922.  Babai na thoshte shpesh se atij i vajti jeta mbarë në Amerikë, pas dhuratës prej tre dollarësh dhe bekimit që i bëri At Pandua. Filloi punë, krijoi familje, u bë me fëmijë, etj. At Pando Sinica si prift ka mbajtur gjallë shqiptarizmën dhe gjuhën shqipe. E kemi amanet nga babai që të kujdesemi për varrin e At Pando Sinicës e të vendosim lule. Unë dhe motra ime , Sherli, vijmë këtu dhe vendosim lule. Kaluam një ditë të ngjeshur e të ftohtë por unë ndihesha i kënaqur se kisha gjetur varrin e At Pandos dhe kisha marrë informacion më tepër për të.

Megjithatë, mendoj se ka vënd për të “gërmuar” përsëri për figurën e At Pando Sinicës. Shumë shqiptarë në emigracion, mernin si mbiemër emrin e fshatit ose të babait. Edhe At Pandua ka marrë si mbiemër atë të fshatit. Nuk dimë nëse ka shërbyer më parë si prift në ndonjë kishë tjetër, apo vetëm në Uster. Nuk dimë ka qënë i martuar apo jo, por të dhënat e deritanishme tregojnë se nuk ka patur fëmijë.

***

Vitin e kaluar, me rastin e 165 vjetorit të kishës së Shën Kollit në Sinicë,unë me ndihmën edhe të sinicarit Marijon Pano, përgatita disa dëshmi “Mirënjohje” për priftërinjtë që kishin shërbyer në këtë kishë, për disa besimtarë të përkushtuar si dhe për At Pando Sinicën e Peshkop Ilia Ketrin. Kur një ditë të ndërtohet muzeu i këtij fshati, emri i At Pando Sinicës, do të zerë aty një vend nderi .

SKULPTURA, FORMË E BUKUR E HAPËSIRËS

by

PERSE PER ZEQIR ALIZOTIN -SKULPTURA ESHTE FORMË E BUKUR E HAPËSIRËS/
Gëzim Llojdia/
Në Kuç të Vlorës kam parë një skulpturë, që jam befasuar. Ishte trimi Zenel Gjoleka në Shurrë të Kuçe/ me fustan mbi gju hajdutçe.. Kur pyeta vendasit këtë vjeshtë,:”Dora e kujt krijuesi është kjo vepër?Rëndë, rëndë  lebrit mu përgjigjën:E Zeqirit të Çamërisë. Mirëpo po të gjezdisësh në qytetin e Flamurit do të ndeshësh në veprat e këtij krijuesi. Në pallatin e Sportit që gjendet diku aty nga Skela e Vlorës vëmendjen tënde mund ta tërheq ky basoreliev që i përket si kohë vitit’ 76.Edhe basorelievi tjetër i punuar tek stacioni i trenit që i përket vitit 1985 është pjesë dhe vepër  e duarve të këtij krijuesi dhe sërish në Skelë përpara godinës së universitetit. Shtatorja e plakut I.Qemali në hollin e teatrit të qytetit busti i Petro Markos me të gjitha tiparet e tij. Këto të gjitha mund të quhen ekspozitë në natyrën e këtij qyteti. Ndërsa në studion  e tij në një prej lagjeve në lindje të qytetit,ka befasira të reja. Skluptura të arrira të punuar me kujdes dhe finesë,që shprehin vepra arti të mirëfillta. Guri i kthyer në vepra arti,që flet vet,ka aty që nga nudo deri tek portrete e vajzave,ndërsa nudot jo për zhveshjen e femrës por për bukurin që mpiksje brenda ,vajza nudo që flinte pështetur përmbi gjunjë,e pafajshme sa vetë bukuria e saj e pastër si kristali,dukej se shprehte fjalët:”Mos e zgjoni,lëreni në pafajësinë e saj”.Malësori me lahutë ishte tipik banor i atyre viseve,kurse portrete vajzërore janë forma aktuale të përditshmërisë tonë. Alizoti është një krijues me tepër dinamizëm.Ai e merr gurin apo allcin e përpunon brenda parametrave që ja jep arti dhe sigurisht me duart e tij e bënë të flas,të eci të meditoj,të jetoj.Ë shtë një ndër krijuesit e pakët, që i kanë mbetur këtij qyteti në këtë gjini që punon pa u lodhur ditën,natën dhe nuk trembet se arti i tij do të humbas një ditë.Ska gjasa ,që kjo të ndodh,sepse a mund të ikën dhe të zhduken njerëzia e kësaj bote,kështu fare dhe papritur?
Mirëpo si i sintetizon punën  e tij krijuesi Z.Alizoti?
“ Z.Alizoti… Skulptura, para se gjithash është një formë e bukur ne hapësire, Artisti me mjeshtëri dhe kulturë e ndërton atë me një ritëm personal. Ndjeshmen i jep asaj jete dhe plasticitet, potenca e fortës i jep force depërtuese tek vizitori
Vepra monumentale dhe ekspozita vetjake te autorit
1-Basorelievet ne pallatin e sportit ne Vlorë (1976, se bashku me K.B.)
2-Basoreliev ne stacionin e trenit ne Vlorë ( 1985, se bashku me P H.)
3-Ekspozite personale ne Vlore, 19904-Pjesëmarrje ne Bienalen ndërkombëtare ne gurin Lecez (1998)
5-Ekspozite personale ne Bordo, France (1999) 
6-Grupi skulpturor “Borbardha dhe 7 xhuxhët” ne kompleksin turistik Llogora Vlorë viti (2002) 7-Shtatorja e “Marigo Posios” ne qytetin e Vlorës viti (2002)
8-Monumenti “Zenel Gjolekes “ne Kuç te Vlorës viti (2003)
9-Shtatorja e “Ismail Qemalit” para Universitetit me të njëjtin emër viti (2003)
 
Skulptori :Z.Alizoti
Erdhi në këtë jetën tonë ne qytetin Vlorës me 13.04.1950. Kreu mësimet ne Liceun artistik “Jordan Misja” ne Tirane (1966-1970), përfundoi studimet e larta ne Akademinë e Arteve, dega e skulpturës se aplikuar ( 1970-1974). Ka zhvilluar një veprim­tari te gjere krijuese, duke marre pjese ne ekspozitat lokale e kombëtare te arteve, si dhe ne vende te ndryshme te Evropës. Shume vepra te këtij autori me karakter monu­mental janë vendosur ne fasadat e objekteve social kulturore te Vlorës dhe ne Galeria;e Kombëtare te Artit ne Tirane. Ka çelur ekspozita ne Itali, France, Greqi, etj. Punimet e tij janë te realizuara ne tekniken e qeramikës, bronzit dhe gurit. Ka patur vlerësime te shumta nga mendimi kritik e artistik brenda e jashtë vendit.

“Bytyçi”, THIRRJE KUVENDIT TE KOSOVES KUNDER DEMARKACIONIT

by

THIRRJE,
KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS 
PËR MOS VOTIMIN E MARRËVESHJES SË DEMARKACIONIT ME MALIN E ZI/  Shoqata Mbarëkombëtare “Bytyçi” në Tiranë e Prizren  e ka në program e veprimtarinë e saj Çështjen Kombëtare Shqiptare, ndaj e ngrejmë sot zërin tonë botërisht për Demarkacionin e Kosovës me Malin e Zi.
Kjo Marrëveshje e gushtit 2015  shkelë rëndë kritere ndërkombëtare në caktimin e vijës së shenjtë kufitare si ato gjeo-strategjike, natyrore, hidrologjike, historike, etnike, ekonomike, morale, etj.
Shenjimi arbitrar i kufirit, jo në qafa të maleve Çakorr, Kulla, etj., por në thellësi të shpateve të tyre, në anën e Kosovës, pa asnjë orientues fizik natyror, si i prerë me thikë, të kujton kufijtë e vizatuar nga kolonizatorët në shkretëtirat e Afrikës. Kjo i siguron Malit të Zi të ketë kontroll mbi qafat e maleve shqiptare dhe siguron avantazh të qartë ndaj Kosovës.
Me Marrëveshjen e Demarkacionit shteti i Kosovës i humbë mbi 82 km2 nga territori i saj, që i takon sa komuna e Hanit të Elezit (83 km2); pothuaj sa komuna e Junikut (86.2 km2); rreth 15 herë ma shumë se ishulli i Sazani në Vlorë; 40 herë ma shumë se Principata e Monakos; 21 km2 ma shumë se Republika e San Marinos, sa gjysma e shtetit të Lihtenshtajnit.
Ndërkohë, sipërfaqja e Malit të Zi rritet dhe në shek. XXI me territore shqiptare në 79 km vijë kufitare me Kosovën nëpër Çakorr, Kullë, Hajlë, Kuqisht, Leqinat, etj. Historia dekumenton se Mali i Zi me katër krahina të vogla: Rijeka, Katundi, Cermnica e Leshani të shtrira në 1.500 km2 sipërfaqe arriti të pushtonte e aneksonte në shekujt XVIII-XX toka shqiptare nga Bregdeti Adriatik në Alpe, sa është sipërfaqja e sotme e Kosovës dardane. Sot, Kosova (10.887 km2) për nga sipërfaqja është ma e vogël se Mali i Zi (13.812 km2).
Shoqata Mbarëkombëtare “Bytyçi” në Tiranë e Prizren, nga Manifestimi ynë Tradicional Kombëtar “Festa e Plisit të Bardhë”, organizuar në Parkun Kombëtar të malit të Dajtit, i bëjmë Thirrje Kuvendit të Republikës së Kosovës, deputeteve e deputetëve të tij të nderuar, që të mos votoni në seancë plenare të 1 shtatorit 2016  tjetërsimin e kufirit të Kosovës me Malin e Zi, sipas Marrëveshjes së gabuar të Demarkacionit, sepse ende ka vend për rishikime faktesh në terren e me ligjshmëri dhe duhet të gjenden zgjidhje me mirëkuptim të dyanshëm, të përbashkët, që t’iu shërbëjnë miqësisë e bashkëpunimit në mes dy vendeve tona fqinjë drejt të ardhmes tonë euro-atlantike.
Sot, ka ardhë Dita e Kombit, ka ardhë Ora e Historisë, që Shqiptarët në Ballkan, së bashku, të themi: Mjaft! Nuk kemi toka etnike për t’i falur askujt, sepse i kena me kufinj gjaku, i kena amanet të Oso Kukës, Zhuj Selmanit e Prekë Calit, të breznive shqiptare.
Shoqata Mbarëkombëtare “Bytyçi”
Tiranë – Prizren
Tiranë, 28 gusht 2016

FAIK KONICA NUK U VARROS ME CEREMONI FETARE

by

FAIK ose DOMENIK KONICA  nuk u varros ceremoni fetare, por vetëm me tinguj, tinguj të qetë të gjermanit të madh Vagner/
Nga Klajd Kapinova/
“E vërteta, nuk ka nevojë për stil gjarpërues e të yndyrshëm të shkrimeve akademike.” – Faik KONICA, Albania 2, 1897/
Shumë shqiptarë dhe të huaj patën mundësi t’i dhurojnë nder dhe vlerësime veprës së begatë e cilësore të Faik Konicës. Me të drejtë është cilësuar nga Poeti ynë Kombëtar At Gjergj Fishta si “…gjyqtari i letërsisë ma të hijeshme shqiptare”, nga Qerim Panariti me respektin si “Kalorës i atdhetarisë shqiptare”, prej Imzot Fan Nolit me vlerësimin sintezë “Enciklopedi e gjallë”, ndersa studiuesi i huaj Apolinier është përcaktuar si “Enciklopedi që ecën”.
Në kohë dhe rrethana të ndryshme normalisht kan vijuar vlerësime nga prof. Arshi Pipa,ku,për më tepër ndër të tjera shprehet: “Rrallë herë shprehja e famshme: “Le style c’est l’omme” gjen trupëzim më të përshtatshëm se te Konica. Pse ai qe i tani stil njohti të gjithë të mshehtat e stilit, të gjitha kthesat. Stili i tij qe në thelb satirik. Te tana gamat e satirës ai i provoi,prej ironisë ma s’ambel deri në sarkazëm, prej humorit deri në pamplet. Por qe edhe i kthjellët e i ambël kur deshi”.
Prof. Kapllan Resuli përherë ruajti vlerësimet më të ngrohta për shkrimtarin e madh. Shkrimtari Mitrush Kuteli me kohë ka lënë fjalë të shprehura hijshëm: “Konica, ishte stilist e prozator, kritik i kthjellët,cpolemist i rreptë – me qartesi mendimi që s’ka shok në botën shqiptare”.
Namik Resuli në mënyrë të përmbledhur,e koncepton fenomenin e papërsëritshëm të letrave shqipe kështu: “Ishte protogandisti numër një i zhvillimit kulturorë e letrarë të pjesës së dytë të Rilindjes.”
Për volumin në rritje të punës së frytshme me lëndën e pasur të brumit shqiptar, Konicën që punonte dhe jetonte në SHBA, pikërisht duke plazmuar papushim si mendje prodhimtare, ai në tokën mëmë do të ketë admirues që fare hapur do të shprehin se: “Në shkrimet e tij Faiku përdor një stil të mprehtë dhe shumë herë të ashpër”. “Shqipja e tij e thjeshtë dhe e kulluar u bë model për shumë shkrimtarë të tjerë”, -shkruan shkencëtari i palodhur Prof. Eqerem Çabej, gjuhtar i cili vlerësoi veprën e kryelëvruesit të gjuhës sonë, duke qenë në këtë mënyrë një ndër flamurtarët tanë më përparimtar për ecjen e saj përpara drejt rritjes cilësore.
Nuk mund të flitet për brezin e Rilindjes pa menduar Faik Konicën, si përhapës i shkrimit, i ideve dhe i kulturës kombëtare. Prof. Abaz Ermenji në veprën e vet historike “Albania – Vendi që zë Skenderbeu në historinë e Shqipërisë”, kur merr me rradhë vlerat e kontributit të mendimtarëve e atdhetarëve shqiptarë argumenton: “Faik Konica i dha bukuri artistike prozës, zbuloi shprehjet e holla të saja dhe e ngriti në lartësinë letrare… E përkohshmja “Albania” u bë si një enciklopedi e vogël shqiptare, ku shkruhej mbi gjuhë, letërsi, art, histori, probleme politike e shoqërore, botoheshin pjesë të folklorit dhe t’autorëve që jetonin të shpërndarë nëpër vise të ndryshme të botës”.
Në të kundërt me sa cituam më lart, në drejtim të njeriut të madh, mbretit të mendimit shqiptar, që aq shumë për formimin kombëtar shqiptar, duke ndezur dhe ushqyer talentet shqiptare, etj., në periudhën kur në Shqipëri vegjetonte koha e absurditetit dritëshkurtër, kanë shpërthyer edhe mllefe turpi, fyerje, injorime dhe mosmirënjohje nga më të ndryshmet, duke nisur me citime të cilat sot enden si njolla turpi.
Mirëpo, ende nuk mundemi sot të shijojmë deri në fund kryeveprat e talentit të tij, pikërisht ato vlera që përpara se të deshmojnë horizonte të gjera intelektuale, në unitet armatosin njerëzit me shpirt të pastër shqiptari.
Edhe pse eshtrat e tij erdhën në Shqipëri, pak kush u kujdes për veprën madhore të tij. Kështu, shumë numra të revistës “Albania” enden të shpërndara nepër botë. Ata për fat të keq dergjen nepër dhoma të ftohta të bibliotekave të huaja pa mundur të vijnë dot të plotë deri në duart dhe mendjet e shkollarëve e të studiuesve seriozë shqiptarë.
Në bibliotekën e pasur të tij bëjnë pjesë mbi 2500 libra me vlerë,që kan mbetur larg Atdheut,ndonse vetë Konica kishte dëshirë që librat duhet të jenë pjesë e Bibliotekës Kombëtare Shqiptare. Assesi nuk është vonë të luftojmë për dimensionin human të sjelljes, regjistrimit dhe vlerësimit të pasurive të frytshme shkrimore, të cilat duhet të jenë pronë e të gjithë shqiptarëve, duke u kujdesur kësisoj për trashegiminë kulturore të bashkëkombasve tanë.

Ai lindi për të mos vdekur kurrë
në zemrat e shqiptarëve

Me 15 mars të vitit 1876,në Konicë lindi njeriu që e mbante gjithkund me krenari emrin e fshatit të lindjes. Ai është biri i një nëne e derës fisnike të bejlerëve të Delvinës,me ndikim të ndjeshëm në hierarkinë e lartë, me poste në kohën e Perandorisë Turke.
Përpara se të vinte në shkollën e njohur të jezuitëve të Shkodrtës, ai kishte mësuar nga mësues privatë, ende i vogël gjuhën arabe.
Mbas 12 muaj të qëndrimit në Shkodër, u kthye në vendlindje e më pas shkoi në Stamboll, ku u regjistrua për të vijuar studimet në një nga shkollat më të mira të Turqisë dhe pikërisht në Liceun Perandorak të Gallata Sarajt, me mësimdhënës francezë. Në moshën 14 vjeç niset për Francë për studime, ku këtu spikat veçanarisht në prirjet në drejtim të letërsisë klasike.
Dy vjet më pas,më 1882 u regjistrua në Liceun qeveritar të Korkanos (Francë), ku përsëri përthithi me deshirë letërsinë dhe filozofinë, ku për kulturë të përgjithëshme të tij u nderua me çmimin “Shpërblimi i Nderit për Retorikë”, dhe përkatësisht për vlerësimet e para në hartimin e frengjishtes dhe shpërblimin e parë në gjuhën antike latine.
Në fund të vitit 1895 përfundon pranë Universitetit të Dizhonit studimet për letërsi dhe filozofi. Gjatë kohës që ishte në Paris, për dy vjet, ndoqi kursin e letërsisë frenge të kohës së mesjetës, të latinishtes dhe të greqishtes, duke përfunduar serinë e studimeve të veta në Universitetin me famë botërore të Harvardit në SHBA, pastaj në Cambridge, Massachusetts deri sa me 1912 fitoi titullin “Magjistër i Artit” (Mastër of Arts).
Por, a do të mbyllet me kaq diapazoni i dëshirave kulturore të një njeriu me interesa të gjëra e të thella, për të ditur gjithçka e mbi gjithçka!?
Si njeri tepër i ndjeshëm ndaj madhështisë së muzikës simfonike, Konica si portret brilant adhuronte deri në madhështi kryeveprat e muzikës së pasur kishtare,të cilat i sherbenin ati si përiudha çlodhje shpirtërore tek dëgjonte me ëndje tingujt melodiozë që kumbonin mrekullisht.

Ishte dhe mbeti
përherë një mendje brilante

Gjithnjë populli ynë është përulur me respekt, ndaj fytyrave të ndritshme të kombit të vet, pavarësisht se ku punuan e jetuan.
Të tilla vlerësime ruajti edhe për të madhin njeri të kompletuar, që mirfilli ishte dhe mbeti intelektual i rrallë dhei formuar më së miri,ku shquhej për kulturë të gjerë e të thellë, gama e sëcilës rrokte të gjithë drejtimet e vizionet njerëzore.
Pak e dinë në kohën e sotme, por që shumë duhet ta dinë gradualisht në të ardhmen nga brezi yn i ri, se Konica i papërsëritshëm, kudo e kurdoherë, mbrojti si një atdhetar i flaktë me pasion e bindje të shëndoshë misionin e parë të pavarësisë dhe të lirisë etnike të tokave martire të Atdheut të vet.
Ja se si shkruan në vitin 1907, në numrin e revistës “Albania”, që botohej rregullisht në diasporë: “Në vend të mbajmë mërirë dhe të kërkojmë çperblim të veçantë; le të mundohemi të trajtojmë një Shqipëri ku drejtësia dhe besa e përlindur e stërgjyshërve tanë të kenë zënë vendin e paburrërisë keqbërse të armiqëve tanë të trasheguar”.
Kohët e reja që erdhën në drejtim të Evropës sollën lëvizje të gjallë shoqërore, politike, të cilat në kompleksin e tyre hapën dhe një horizont të ri ndjenjash e mendimesh përmes së cilave normalisht nisi të vegjetojë krahas zgjimit të ndërgjegjes kombëtare, një kuptim i ri më i gjërë mbi vlerat e lirisë së individit dhe të bashkësisë ku ai bënte pjesë.
Në fillim të shek. XX lëvizja moderuese shoqërore të Prendimit, normalisht ndikuan në kthimin si domosdoshmëri të një rryme lëvizjesh kombëtare tek popujt e Evropës Lindorë e Juglindore, që aso kohe nuk gëzonin pavarësinë politike.
Në këtë mënyrë, fare mirë është konstatuar se elementët e parë në sensin pozitiv japin ndikimin e tyre si në lëmin e letërsisë ashtu edhe në artet tjera të këtyre popujve, që në atë kohë paraqiten para lexuesve shumëgjuhësh me plot tema kombëtare.
Mirëpo, pranohet se në shek. XVIII dhe XIX vetëm Shqipëria nuk po shkundej nga plogështia, ose e thënë ndryshe, ende nuk po zgjohej nga gjumi i shekujve për të levizur si komb. Por janë fatosat e saj të mëkuar me gjakun e popullit që u paraprinë nismave të reja progresiste, të parë në rrafshin kulturorë, kombëtarë, prijës i secilës ishte mendja dhe dora e begatë e Faik Konicës.
Alternimi i pendës dhe i mendjes në sherbim të kombit tëk Konica ishte shumë produktiv. Ai përherë u mundua që të ngrinte në një shkallë më të lartë vetëdijen e kombit të vet, në rrafshin e pavarësisë kombëtare,ku përherë spikat me elekuencë dhe me kulturë të thellë erudicioni klasik e bashkëkohor, karakteristikë e veçantë e një veprimtarie të shquar të politikës së lëvizjes demokratike kombëtare.
“Sot kan rast të behen të medhenj ata që japin zemër dhe gjak për lirinë e tre miljon njerëzve – s’besoj se në vent që të bëhen të mëdhenj – të zënë udhën shpirtunjësisë duke shitur veten tradhëtorë Grekërve”, – shkruante vetë Konica me përkushtimin e një atdhetari.
Pasi boton broshurën “Shqipëria dhe turqit” (1895), në Francë, vendoset në Bruksel, ku i jep jetë revistës politiko – kulturore dhe letrare me emrin kuptimplotë “Albania”, e cila gradualisht u bë një organ pararojë i rëndësishëm i çeshtjes së koklavitur të problemit shqiptar. Kjo e rriti më shumë autoritetin e revistës dhe të redaksisë të cilat i kryesonte vetë Konica.Nga viti 1879–1909 ajo doli edhe në gjuhë të huaj,ku çdo studiues mund të bashkpunonte në gjuhën që deshironte në se ishte i huaj dhe në gjuhen amtëare shqipe.
Kjo revistë u bë një enciklopëdi e gjërë,ku,në mënyrë të dukshme,vend të parë zë propoganda e ngjeshur e programit të qartë të levizjes kombëtare shqiptare, burime të rralla nga historia e kultura e lashtë e kombit tonë…
Si intelektual i barazvlefshme me pendat më të famshme të kohës, ai e ndjente se Atdheu kërkonte prej tij sherbime, e ndjente vazhdimisht se interesat e lëvizjes kombëtare i bënin thirrje ndërgjegjes politike dhe vetdijes kombëtare të çdo shqiptari pavarësisht se ku punonte dhe jetonte ai në ato kohra.
Si analist, në sasinë e madhe të shkrimeve që zënin faqe të tera në buletinin “Albania”, konstatonte se “Bashkimi s’është të ulim kryet para njeri-tjetrit, por të merremi vesh njerëzisht e të punojmë të lirë të gjithë për një qellim”.
Normalisht del se bijtë e tij të denjë aspirojnë e perpiqen për një jetë të lirë dhe shtet të pavarur, çka përbën edhe preokupimin e tij si bosht,ku vërtiten temat më të rrahura që Konica kishte për zemër si Atdheun që renkonte nga sundimi i huaj shumëshekullor.
Duke pëlqyer mirkuptimin ndërfetar, që ekziston ndërkohë si shembull në vendin tonë, mendimtari i mirë synonte një shtet modern shqiptar, mbasi ishte kundër ndasive pa interes kombëtar midis shqiptarëve, kundër prapambetjes ekonomiko-sociale, duke stigmatizuar mendësitë dhe praktikat e vjetra anakronike, çka e largonin Shqipërinë nga një shoqëri e vertetë e emancipuar, si pjesë e trungut të Evropes, ndaj së cilës, ai përpiqej që Atdheu të ishte sa më pranë mendimit, punës dhe shembullit të saj, gjithnjë progresist.
Publicisti, dallohet me pendën e tij për problematikën e pasur të temave, me shqetësimin e ndieshëm qytetar e atdhetar, ku falë argumentimeve bindëse, shquhet për një fuqi shprehëse.
Qartësia e mendimit, kulmon edhe në raste të tilla kur shkruan: “Kur është fjala për punë civile, për punë kombëtare, nuk është nevojë të vihen re besimet për të vepruar interesat e kombit. Mund të ndodh ndonjë herë katolikëve vetëm,a ortodoxë vetëm, a muhamedanë vetëm. Duhet të mësohen shqiptarët të mos shohinë,prapa Atdheut,fenë e njeriut.”
Pavarësia e liria, ishin çeshtje të shtrenjta të viganit të veçantë në historinë tonë. Kësisoj, ai kujtonte apelin e detyrave historike, të halleve të popullit,ndaj,duke shfrytëzuar rrethanat që iu krijuan punoi në dobi të interesave të Shqipërisë.
Në organin e vet “Albania”, si revistë të Rilindjes, Konica shprehet, “s’jam apostull i urtësisë, por anëtar i besës”. Si njohës i historisë së popujve dhe i psikologjisë së njerëzve,ishte mirnjohës dhe fisnik në respektin që ruante për ato kombe që ishin përherë përkrah me kontributin e tyre për çeshjen shqiptare.
Në karakterin e intelektualit mirnjohës ishte edhe natyra e Konicës. Kjo, falë pastërtisë shpirtërore të kombeve të civilizuara siç ishte Austria për të cilën do të jepte me saktësi, kthjellësi dhe elegancë këto rradhë falenderimi: “Kur bota flasin çiltas të na coptojin atdheun, u ndodh një Mretëri e madhe që na njohu zyrtarisht kombasinë, na vuri gjuhën në shkolla të guvernës së saj, u mundua të na bashkojë dhe të na rrit ndjenjat komëtare. Kjo mbretëri e dini të gjithë që është Austria.”
Duke menduar mbi jetën dhe veprën e madhe të Konicës, dalin menjëherë në pah ato pika kulmore, të cilat e lartësojnë denjësisht në vendin e atyre burrave të rrallë shteti, të një diplomati me një fizionomi të veçantë, me një mendim të mprehtë politik, punë të madhe cilësore në lëmin e kulturës, duke lëvruar në fusha të ndryshme kujtese të letrave shqipe,të ngritura në origjinalitetin e papërsëritshëm, si mjeshtër i rrallë i lakimit të fjalës së shkruar shqip.
Ishte kërkues, duke pasur përherë në mendje e në zemër shtimin e njohurive përsonale dhe normalisht kërkonte ta shtrinte përtej vetes, me deshirën e mirë që kjo rritje të kalonte edhe te populli i tij, duke luftuar kundër pranisë së obskurantizmit, e cila mohonte rritjen e nivelit kulturor të njerëzve.
Parapëlqente të trajtonte në një gamë më të gjerë tema të kohës, duke qenë kështu krijuesi i dialogut me kohën dhe përherë i pakënaqur me gjendjen e deri atëhershme dhe përherë kërkues në alternativat më të mira.
Kështu vijonte duke këmbëngulur me vendosmërinë e një “tekanjozi”. Për më tepër mendimi i tij politik vërtitej rreth pavarësisë që rrezatonte shpesh në revistët e kohës.
Karakteri i tij i vështirë e bënte të papajtueshëm me natyrat e ndryshme. Me këto ide e qellime fisnike, vazhdimisht jetonte e punonte për të siguruar normalisht bashkëkombësve të vet zhvillim në rrjedhë të natyrshme përparimi me synime të mirëfillta progresiste, iluministe dhe humaniste. “Me gjithë të ligat e tij, shqiptari ka në fund të zemrës një dashuri të shëndoshë për larine”, – sintetizon në mendimin e vet Konica mendimtar.
Mendoj, se nuk është koha të lakohet sot, përmes shkrimeve dhe kumtesave të ndryshme që po bëhen tani në drejtim të vlerësimit të figures dhe të qëndrimit të Faik Domenik Konicës, fakti se ai ishte përherë për qytetërim prendimor të popullit shqiptar, në një kohë që ajo shihte shumë qartë në tërësinë e kontributit që shpalosi shpesh për racën shqiptare, duke e radhitur atë në panteonin e hershëm të frymës oksidentale, që ajo i përkiste prej kohësh, për të cilin shkroi përherë me sukses edhe patrioti.
Esencialisht, pranohet me të drejtën e qytetërisë se njeriu i hapësirave të gjera diturore, është i veçantë në konceptin kulturorë shqiptar, pra, ku gjuha amëtare shqipe është një pjesë e rëndësishme e kulturës, si kulturë gjithnjë prendimore e jo lindore. Nuk është kjo përiudhë iluministe, për punë krijuese dhe jetë e tërë e njeriut gjenial e shembullor i kombit shqiptar.
Ai krijoi një kulturë,një sjellje krijuese,një model sjellje shembullore; e shprehur kjo përmes miqësive jetësore e artistike, dhe tërësisht punën e pavarur të tij. Sa herë të lexosh veprën e tij, çdo ditë shpaloset i kthjellët, virtuoz në të gjitha drejtimet origjinale si në fushën e pasionit shkencor, gjuhësor, letrar, artistik, në lëmin diplomatik, me të cilat mundë të ngrihen konturet e monografive të veçanta mbi të.
Për ketë ushqim të madh me vlera të reja kulturore e atdhetare ka më tepër se kurrë rinia jonë e përjashtuar nga këto virtyte të domosdoshme. Përsëri zgjimi i ndjenjave të pastra kombëtare kanë nevojë për busullën e moralit shumëdimensional,që shpalos dora – dorës figura tipike e Konicës.
U takon tashmë shqiptarëve, pra të rizbulojnë shkëlqimin e xhevahirëve të tillë që rrezatohen përmes Konicës, shumë shumë të harruar e të anatemuar deri ne një absurditet për disa dekada me rradhë.
Le të ulemi dhe të meditojmë mbi punën në vepra që njëpasnjë i la me nenshkrimin përsonal mendja e tij e ndritur dhe prodhimtare në dobi të kombit.
Brezat sot kanë me ke të mburren të gjithë që patën privilegjin të shpalosin dorëshkrimet e mrekullueshme që reflektojnë mesazhe të qarta.
Përpara studiuesve të tij, shpaloset përherë një minjerë e pasur stilesh e mendimi të mprehtë kritik, për kohën e fenomenet e spikatura negative që mbisundonin një herë e në një kohë në shtresat me nivele të ndryshme të shoqërisë së sonë në fillim të shek. XX.
Tërësia e tyre na dhurohet,falë kulturës së pasur pluridimensionale që kishte fatin e mirë të zotëronte qënja e tij,çka pasurojnë në mënyrë të ndieshme kontributin teoriko – praktik të Konicës.

Cili është mjedisi ku hulumtoi dhe zhvilloi veprimtarinë e gjërë vetë misionari aktiv i kulturës sonë Konica?

Pa bërë shumë hyrje retorike, sipas këndvështrimit tim,mendoj se gjerësia e kulturës që kishte grumbulluar me vullnet të fortë e reflektonte për pasojë me mesazhe të qarta në disa disiplina të veprimtarisë si; arsimor, studimor, letrar, kombëtar, i përfshirë mendërisht e shpirtërisht në strukturat e freskëta të mendimit politik të kohës, si njeri përparimtar dhe burr i zgjuar shteti deri në largpamësi.
Përmbledhur në mënyrë sintetike, ato kristalizojnë mendimin më të drejtë se Konica e kishte merituar këtë dhunti e begati, sepse studionte me endje kulturate ndryshme të familjes së madhe evropiane, ku lindi, u zgjerua e u thellua cilësisht kultura e tij e dalluar,duke zënë fill nga tabani komëtar shqiptar.
Me këtë vijë pune, ai u thellua më pas në kulturën e lashtë dhe bashkëkohore greke, italiane, franceze, turke, belge, angleze, rumune, austriake, zviceriane, gjermane, duke mberritur kësisoj në tokën e vendit të bekuar këtu të Shteteve të Bashkuara të Amerikës (Boston), ku ndihmesa e tij, në këtë rast, zë një përqindje të lartë.
Tashmë të gjithë kanë mundur të shfrytëzojnë burime të ndryshme të lexojnë (përmes gazetës “Dielli” të Bostonit (sot botohet në New York), ”Iliria” etj., organe të larmishme të shtypit periodik e kulturor në Shqipëri), mbi përsonalitetin, ku shpejt do të njohin një intelektual të formuar mirë që përherë u ushqye me një kulturë shumërrumëshe, të cilën, me kënaqësi e pasion, i përpinte, vite e vite me rradhë, konturojnë dituritë e shumta të Faik Domenik Konicës.
Tashmë, për njerëzit e rinj të kulturës po hapen shtigje të reja të hulumtimit dhe të vënjes në vend të vlerësimit mbi publicistin dhe erudistin më të hollë të diasporës shqiptare për kohën e tij.
E thënë në mënyrë të përmbledhur,është koha e hapjes së minjerave të reja të kërkimit në udhë të pashkelura, për të nxjerr në dritë pasionin e flakët që kishte për fushën e magjishme të botës së letrave, duke hedhur poshtë opinionin e shtrembëruar që mbiu si këpurdhat pas shiut mbi të gjithë brezin e njerëzve me mendje të ndritur, në radhën e të cilëve bëjnë pjesë dhe veprat e lëna trashegim nga Faik Domenik Konica dhe mergimtarë të tjerë të letërsisë sonë që sot po zënë vendin e duhur.
Gjithsesi, në mënyrë më bindëse, zbulohet përcaktimi se ishte ky mjedis i ri ku lulëzoi për afër 6 dekada me rradhë, ku jetoi e punoi jashtë Atdheut të vet (shkrimtari vetëm 7 nga 67 vjet së jetës së tij jetoi në Shqipëri), që natyrshëm shkallë-shkallë formuan fizionominë e përsonalitetin konician, me natyrë të hovshme, disi të veçantë në karakterin e tij, shprehi e zakone të tjera, përkundrejt atyre të bashkëqytetarëve e bashkëatdhetarëve të vendlindjes.
Një portret të përmasave të mëdha jep në gjykimin e vet shkodrani erudite Prof. Arshi Pipa mbi njeriun e gjithanshëm, kur shkruan: “Na duket, ndërmjet atyre dy poleve të kombit që janë gega e toska, se i pari përmban ma tepër landë, brumin e shqiptarit dhe i dyti, trajtën, frymën. Dhe në se gjejmë ma të madhin përfaqësues të Gegnisë te Fishta, ndeshim kulmin e faqes tjetër jo te Naimi, jo te Noli, por te Konica”.
Mirëpo, duhet pohuar se me të drejtë, Konica dhe asokohe njihej e çmohej si luftëtar për liri, emancipim, qytetërim, për pluralizëm të mendimit politik, për debat të hapur luajal, ku mund të fitonte të drejtë qytetarie ai mendim e arsyetim bindës, gjë të cilën e reflektoi konkretisht në studimin e vëmendëshëm që i bënte prej së largu parlamentit shqiptar, Kuvendit Kombëtar Kushtetues, shtypit periodik brenda dhe jashtë vendit.
Mbi të gjithë, ai ishte i brujtur me një natyrë të pastër civilizimi prendimor, pëlqente trinomin domethënës që konsistonte në lirinë e fjalës, mendimit e të shtypit, të mbledhjes e të veprimit, mbasi njihte anatominë e trupit të lashtë të kulturës evropiane.
Përthithja pambarim e nektarit progresist ia mundësuan në mënyrë të natyrshme vetë gjuhët e shumta që zotëronte, duke qenë në këtë aspekt një njohës shumë i mirë i gjuhës italiane, frenge, angleze, daneze, ruse, gjermane, suedishte, serbo-kroatishte, arabe, gjuhëve klasike të antikitetit (greqishte e vjetër e latinishte), greqishte e re, me të cilat përpinte në origjinal shumë lehtë ajkën e kulturës së pasur të qytetërimit botëror.

Po më tej çfarë spikat tek fenomeni i rradhë Konica?

Tek ai bëjnë pjesë portreti i njeriut të pasur në shpirtë dhe i thellë si karizmatik, filozofi i hollë, folkloristi i vyer i gurrës së pashterrshme amëtare, publicisti sasior e cilësor, adhuruesi i së bukurës në art, duruesin në kërkim të arkivave kudo, ku flitej dhe shkruhej, për të nxjerr në dritë traditat e pastra e të vjetra të popullit të vet, kërkuesin e përhershëm e të palodhur pranë bibliotekave të famshme të evropës, për të sjell që andej thesaret e pandriçuara të kulturë sonë, duke u zhytur thellë nepër labirinthet e analeve të diturisë botërore,si një zbulues aktiv i letërsisë shqiptare, që e kishin joshur shumë atë.
Faiku ose Domeniku, ishte rezultativ në volumin e pasur të punës së tij shkencore. Që andej ai nxori në pah të dhëna nga antikiteti parahistorik që kishin të bënin me burime të pasura të mitologjisë e të legjendave të vjela me durim nga veprat e autorëve të ndryshëm antikë grekë.
Me të drejtë, në të ardhmen Konica (Domeniku), si glotolog në hartën gjeografike të gjuhëve të huaja në zotërim, mundë të përfshihet në vendin e parë deri më sot në rast hartimit të ndonjë libri të mundshëm të rekordeve (siç është më e njohura në botë “Il Gunness dei primati”), si një poliglot i mirë,si njohës i 16 gjuhëve të botës, pikërisht të atij njeriu enciklopedik për interesat që zgjonte qënja e tij origjinale dhe e etur, kur për zemër ky njeri, gjatë kohës së lirisë, kishte pasion veglën e dashur të violinës.
Deshirën e shpeshtë për të luajtur si aktor pjesë perla të kryeveprave botërore të Shekspirit të madh. Këtyre deshirave të mëdha që iu kthyen në vese, duke i shtuar edhe ato të novelistit të këndshëm,kritikut të mprehtë të kohës në botën e pasur të letërsisë, etnografis, përkthyesit, estetin (esseistin) sociologun, si një e tërë në kompleks, ndërtojmë tashmë hijeshëm piedestalin e ndërtesës origjinale të mendimit, që për fat të mirë njihet deri më sot me një emër, të gjeniut të mprehtë Faik Domenik Konica, si rast unikal në historinë e kulturës sonë kombëtare, gjatë gjysmës së parë të shek. XIX.
I tillë mbeti njeriu i alternativave të larmishme, antagonizmave, ku në mënyrë të dukshme dallohet me tone të ndezura natyra impulsive dhe kontardiktor, mbasi duke respektuar situata që shpesh shkrimtari si qenje e ndjeshme njerëzore jetonte me tensione të brendshme shpirtërore, ku impulsiteti në natyrën e karakterin e tij energjik,si e veçantë e spikatur zinte një dozë të madhe.
Pra, si pasoj e gjenialitetit, veprat e Konicës janë mesazhe të hapura, sinqeriteti i sëcilës skalit në mënyrë të dukshme transparencën e mendimeve të tij.
Ai ka provuar në veprat e tij format e gjata dhe i ka përfunduar ato (është fjala aktualisht për veprat letrare të papërfunduara të tij), ku gjtësia e tejskajshme e tyre do të ishte një lodhje.
Si pasoje e karakterit nervoz (tip sanguine), ishte një krijues rezultativ që gjithsesi shpërthente me dritëzimin e tij brenda fjalës, e kështu vijonte me rradhë në paragrafin që ndërtonte hijeshëm.
E veçanta tjetër e lexueshme është se ai assesi mendimin e hapur nuk e fshiht në figurë, por në formë të natyrshme e reflektonte nepërmjet një figure të pastër.
Në këtë plan, kur e shikon nga ky aspekt, vepraletrare gjithmonë e kryer apo e mbaruar, sepse tërësisht mendoj se ajo është e përsosur në esencën e vet.
Përballë këtyre sa theksuam, Domeniku (Konica), si gjeni bën pjesë ne rrethin e dijetarve encilklopedistë, që, si një bibliotekë e gjallë që ecën, konceptonte ide dhe mendime origjinale në dobi të kombit që e lindi dhe ai me respekt i dha gjithçka nga jeta e tij plot devocion.
Polemisti dhe kritiku i hollë i shumë fushave të diturisë shqiptare, u admirua në të gjallë dhe kur mbylli sytë nga një numër jo i vogël admiruesish të stilit e arsenalit të pashterrshëm të veprave letrare, duke kulmuar bindshëm në tërësi dhe në një shkallë cilësore në levizjen progresiste brenda universit të mendimtarëve të tjerë evropian e më gjerë, duke ngritur kësisoj shkollën e pasur koniciane, që gjithsesi kërkon shumë kohë e nivele të reja studimi e zbërthimi të mendimit,që në çdo pikëpamje na shpaloset me madhështinë e një epoke më vete,çka normalisht mundë të lënë gjurmë e ndikimsa herë që ulesh të lëvrosh mbi frytin e mendjes së Konicës.
Ato për fat të mirë të kombit tonë gjenden të shkruara si testamente, si dëshmi përmes qindra e mijëra faqeve origjnale të nënshkruara vetëm nga dora e ngrohtë e një margaritari plot energji siç ishte dhe mbetet Faik ose Domenik Konica.
I quajturi Ministri i Shqipërisë në SHBA, për 13 vjet me rradhë (1929-1939) kur mbylli sytë, eshtërat e tij nuk u lejuan të varroseshun në token shqiptare, por vetëm 6 vjet mbasi kishte vdekur, dhe përsëri jo në Atdheun e tij, që e deshi aq shumë.
Konica la këtë shenim përkushtimi: “Populli kur të mësoj një ditë, se për të mbrojtur interesat e tij, nderin e tij,lirimin e tij dhe bukën e tij,sa vuajta, sa u mundova,vetëm do ma dijë për mirë”. Me mallë, la të shkruar me dorën e vet në revistën “Albania”: “Natën kur më vete mendja te dheu ku linda,shpejt më del gjumi,nuk mund më të mbyll sytë,e lot e mia rridhnin të nxehta”.

Po ku pushoi trupi i tij?

Faik ose Domenik Konica, u varros në varrezat e Forest Hillit në Boston të SHBA-së, ku nuk pati ceremoni fetare, por vetëm, vetëm tinguj, tinguj të qetë të gjermanit të madh Vagner, të cilin e kishte adhuruar shumë…
Peshkopit të madh Imzot Fan S. Nolit dhe miku të tij të ngushtë Sejfulla Malishovës Domenik Konica i madh u la këtë amanet me nënshkrim, që ndryshe quhet dhe si testamenti i Faik Konicës, pjesë autentike të së cilës tekstualisht thonë:
“Të nderuar zotërinj!
Ndërroj jëtë me mejtimin, se ju njerëzit që më keni kuptuar më qartë në këtë dhe. Nuk do të më tretë dheu në se ti Imzot Noli, dhe Lamja im i vogël dhe të gjithë ata që e quajn vetën shqiptarë nuk do të çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë.
Kam lënë menjëanë dhe harxhimet e rrugës për trupin pa jetë dhe shumën për dy metra vend në Shqipëri.
Mbydh sytë se ju, i nderuari Noli dhe ju të nderuar shqiptarë dhe ti Lamja im i vogël në Paris do të më kreni këtë amanet.
Faik Konica, Boston 1942”

Kryeministri i pajtimit me Serbinë dhe i përçarjes së shqiptarëve!

by

Nga Enver Bytyçi/Kur kancelarja gjermane Angela Merkel erdhi në Shqipëri në korrik të vitit 2015 dhe më pas fluturoi drejt Serbisë, ajo u ndal gjatë si në Tiranë edhe në Beograd rreth idesë së “pajtimit shqiptaro-serb”. Në Tiranë Merkel i kërkoi kryeministrit shqiptar pajtimin me Serbinë dhe bashkëpunim të ngushtë të të dy vendve. Në Beograd ajo i kërkoi kryeministrit serb, Aleksandër Vuçiç, jo vetëm pajtimin me Shqipërinë, por edhe me Kosovën. Rama dhe Vuçiç u zotuan para saj se do të vijonin procesin e pajtimit midis të dy popujve dhe vendeve që ata përfaqësojnë. Sipas gazetës më me emër në Gjermani Frankfurter Allgemeine Zeitung të datës 10 korrik 2015 kjo çeshtje kishte zënë thuajse vendin kryesor në agjendën e vizitës së Merkel në Tiranë. Por çfarë ndodhi? Vuçiç është angazhuar vetëm në “pajtimin” me Tiranën dhe Rama i përgjigjet atij pa bërë asnjë përpjekje që në këtë frymë “pajtimi” të përfshihet edhe Kosova. Pas zonjës Merkel Shqipërinë e vizitoi sekretari i Shtetit të SHBA-ve, Xhon Kerry, i cili udhëtoi gjithashtu në disa vende ballkanike. Ndërsa para pak javësh Xho Biden vizitoi Kosovën dhe Serbinë. Përfaqësuesit amerikanë nuk kishin si agjendë kryesore pajtimin formal midis shqiptarëve dhe serbëve, por respektimin e marrëveshjeve midis Kosovës dhe Serbisë. Për amerikanët duket se nuk është me rëndësi ndonjë kontribut specifik plus i kryeministrit të Shqipërisë për pajtimin e shqiptarëve dhe serbëve. Kjo jo se ata nuk e duan këtë pajtim, por se duhen respektuar normat morale të sjelljes midis palëve. Për amerikanët duket se sjellja konstruktive e shqiptarëve duhet të vazhdojë, me qëllim garantimin e stabilitetit rajonal, por për ta shqiptarët si viktimë nuk kanë asnjë arësye tu kërkojnë falje agresorëve dhe vrasësve në Serbi. Për amerikanët pajtimi duhet të vijë në linjën Prishtinë-Beograd dhe jo në linjën Tiranë-Beograd. Sjellja morale kërkon që Serbia si shtet të kërkojë falje për krimet makabre që ajo ka bërë në Kosovë e shqiptarët, në radhë të parë e kryesisht ata të Kosovës, t’i përgjigjen pozitivisht, nëse ndjesa serbe është e sinqertë. Ndërkaq gjatë dy viteve të fundit këmi parë një kryeministër shqiptar, zotin Rama, që të rrëmbejë vullnetarisht, me eufori dhe makinacione mashtrimi, flamurin e pajtimit shqiptaro-serb. Në shumë komente dhe analiza kam shkruar rreth idesë së pajtimit shqiptaro-serb të inicuar në vitin 2011 nga ish-presidenti I Serbisë, Boris Tadiç, prandaj nuk kam ndërmend të ndaloj në këtë histori. Thjesht po përsëris se iniciativa dhe kërkesa e tij që konfliktin shqiptaro-serb të zhvilluar në Kosovë ta zgjidhë me bisedime midis Tiranës dhe Beogradit ishte një iniciativë provokuese e përçarëse për shqiptarët dhe kombin shqiptar. Tani jemi para një prove të re të angazhimit të Edi Ramës në intenerarin e përcaktuar nga kumbari i tij, Tadiç. Në tetor kryeministri ynë do të shkojë i shoqëruar me gjysmën e qeverisë së tij në Nish dhe aty do të marrë pjesë në inagurimin e disa projekteve që lidhin Adriatikun me Serbinë. Në këto projekte bëjnë pjesë ndërtimi i autostradës dhe hekurudhës që do të kalojnë nëpër territorin e Kosovës. Gjithçka që do të bisedohet dhe vendoset në Nish ka të bëjë më parë se me Shqipërinë me Kosovën. Por Kosova nuk do të jetë e pranishme në këto ceremoni, ajo nuk është pyetur dhe nuk do të pyetet për ato çfarë do të vendosin Rama dhe Vuçiç për të. Thuhet se do të shkojë të marrë pjesë në këtë ceremony një zv. ministër shqiptar i Pushtetit Lokal të qeverisë së Kosovës. Por ky zv. ministër nuk ka tagër dhe dijeni të flaës për projrkte rajonale. E shumta ai mund të ketë dijeni për çeshtjet që lidhen me auronominë lokale, ose për krijimin e Asosacionit të Komunave Serbe në Kosovë. Dhe një zv. ministër, nëse merr mandate përfaqësimi nga qeveria e Kosovës, mund të manipulohet shumë, shumë lehtë nga dy “udhëheqësit ballkanikë”, siç kanë dëshirë të prezantohen zoti Rama dhe zoti Vuçiç. Nuk përjashtohet mundësia që ai të jetë pranuar si pjesmarrës në tryezën e Ramës e të Vuçiç për t’i bërë presion për implementimin e marrëveshjes pëe asosacionin e komunave serbe. Por një gjë është e sigurt, ai nuk është palë në atë aktivitet politik e diplomatik, është viktimë e tij, nëse do të pranojë të jetë i pranishëm. Megjithatë nuk po ndalem në formën dhe formalizimin e çeshtjes. Por ne jemi para një sprove dhe sfide të rrezikshme. Para disa ditësh disa lojtarë të kombëtares së Shqipërisë u larguan nga Tirana dhe shkuan të marrin pjesë në kombëtaren e Kosovës. U ndez një debat i nxehtë, deri te etiketimet si “tradhëtar”. Andi Bushati ishte akuzuesi i madh i atyre djemve që vendosën t’i dalin zot vendit të tyre të sapo pranuar në FIFA dhe UEFA. Po kë kemi parasysh se Bushati asnjë qasje jo atdhetare të qeverisë së të majtëve në Shqipëri nuk e ka kritikuar e qortuar e aq më pak ta ketë cilësuar si “tradhëti”, duket qartë se arma e tij e akuzave për “tradhëti” është e rezervuar për t’u përdorur si armë ideologjike. Por e theksoj përsëri se nuk është ky thelbi i trajtesës që bëj. Besoj se janë të shumtë ata që besojnë si unë, se shfaqja e këtij konflikte në dukje për sportin, nuk është në fakt për sportin. Eshtë si puna e dikujt që mbushet diku e zbrazet diku tjetër. Futbollistët nga Kosova ishin rrufepritësit, ndërsa rrufetë vinin nga sjellja e kryeministrit Rama në marrëdhëniet e tij me Serbinë e shpërfilljen totale që ai i bën Kosovës. Reagimet nga Kosova ishin të natyrës së kundërshtive me politikat e qeverisë shqiptare ndaj Kosovës. Kryeministri ynë ka marrë përsipër të flasë në emër të të gjithë shqiptarëve në rajon, edhe pse atë e kanë zgjedhur dhe njëkohësisht e kanë tradhëtuar zgjedhësit e tij në Republikën e Shqipërisë. E kanë tradhëtuar se i ka tradhëtuar ai si demagog, mashtrues dhe gënjeshtar klasi të papërsëritshëm në historinë politike të shtetit shqiptar, madje i pakrahasueshëm edhe me diktatorin dhe diktaturën e regjimit komunist. Ai ka vendosur jo vetëm të rikthejë lavdinë e viteve 1945-1948 në marrëdhëniet shqiptaro-serbe, por njësoj si atëherë të shpërfillë interesat e viktimave reale të terrorit serb, shqiptarët e Kosovës. Ai po shkon në Nish, jo për të folur e lidhur marrëveshje bilaterale, por për të imponuar marrëveshje që prekin shtetin e Kosovës. Ndërkaq në Kosovë disa ende e konsiderojnë Edi Ramën si heroin e tyre për shkak të deklaratës në Beograd se “Kosova është shtet i pavarur”. Nëse kjo deklaratë do të ishte e sinqertë, ai nuk mund të vazhdonte më tutje marrëdhëniet aq të ngushta e të ngrohta me qeverinë e Serbisë pa u bërë realitet njohja e Kosovës nga ana e Beogradit dhe pa ardhur ndjesa e Serbisë për krimet shtetërore kundër shqiptarëve në Kosovë. Por nuk ndodhi kjo. Edi Rama ka vendosur të shkojë jo vetëm në Nish, por edhe në Beograd si piktor me zhgarravinat e tij. Në Beograd do të kujtojnë dhe “ngjarjen historike” të vizitës së një kryeministri shqiptar në Serbi të para dy viteve, 67 vite pas vizitës së diktatorit komunist, Enver Hoxha. Ai nuk le rast pa dëshmuar servilizëm ekstrem ndaj gjermanëve dhe francezëve me pozat e tij pro një pajtimi shqiptaro-serb në modelin e pajtimit gjermano-francez menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore. Edhe modelin e zgjodhi të njëjtë, aktivizoi si shou të radhës grupet rinore të të dy vendeve për shenjë pajtimi. Dmth kopjoi pikë për pikë modelin gjermano-francez. Por kushtet, rrethanat, territori ku kanë ndodhur krimet serbe nuk janë të njëjta me ato të situatës së krijuar në rastin e pajtimit gjermano-francez. Ato ndryshojnë krejtësisht. Franca u pajtua me gjermanët dhe anasjelltas, por nuk mori përsipër të përfaqësojë bie fjala Belgjikën. Gjermania po ashtu nuk mori përsipër të përfaqësojë bie fjala, Austrinë. Edi Rama ka marrë përsipër të mënjanojë institucionet e Kosovës, përfaqësuesit legjitimë të saj dhe të hiqet si “udhëheqës panshqiptar”, ndërkohë që ai dëshiron të paraqitet i tillë vetëm në funksion të pajtimit me Serbinë dhe hapjes së rrugës së saj për integrime europiane. Ndërsa për integrimin e Serbisë në NATO nuk bëhet fjalë. Kryeministri shqiptar nuk do të lexojë faktet që rrjedhin nga ngjarjet e fundit ne Ballkan e te serbët. Megjithatë po i kujtojmë se partitë politike nga pesë shtete sllave të Ballkanit, përfshirë dhe partinë në pushtet të kryeministrit Vuçiç, në fund të qershorit të kaluar nënshkruan në Moskë në prani të presidentit rus, Vladimir Putin, një deklaratë të përbashkët “të territorit neutral në Ballkan”. Ne shqiptarët e dijmë më mirë se të gjithë popujt e tjerë të rajonit, krahas kroatëve, se çdo të thotë një Ballkan “neutral”. Mësë paku do të thotë një zonë e influencuar nga Rusia dhe e pozicionuar kundër NATO-s. Më së paku do të thotë rikthimi i teorisë së sponsorizuar nga Moska dhe e pëlqyer aq shumë nga Milosheviçi dhe e majta shqiptare, “Ballkani ballkanasve”, që do të thotë nxjerrje jashtë tij të SHBA-së dhe rikthim të Moskës në vend të tyre. Ka shumë gjasa që kjo zonë ballkanike të orientohet drejt Bashkimit Europian në pikëpamje ekonomike, një politikë e gjithmonëshme e Serbisë që gjeopolitikisht të qëndrojë në sferën ruse dhe ekonomikisht e fusha të tjera të lidhet me Europën. Por nuk është politikë e integrimit në NATO. Serbia dëshiron marrëdhënie të ngushta me Shqipërinë, por me kush që Shqipëria të injorojë autoritetin e shtetit të pavarur të Kosovës, pra që Tirana zyrtare të ndjekë de facto të njëjtën linjë politike me Beogradin. Në Europë ka vende, të cilave nuk u prish punë “neutraliteti” i Serbisë, Bosnjës, Maqedonisë, mjafton që këto vende të jenë pjesë e agjendës europiane. Shkurt në Europë nuk ka ndonjë shqetësim të theksuar nëse këto vende bëhen ose jo anëtare të Aleancës atlantike. Por për ne shqiptarët është e duhet të jetë krejt ndryshe. Ne kemi interes jetik pranimin në NATO të të gjitha vendeve ballkanike, me qëllim që t’i jepet fund konfliktit në këtë rajon. Në këtë konteks është enigmë se cilin interes ndjek kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama?! Interesin e pikturave?! Interesin e pushtetit?! Interesa materialiste dhe korruptuese me përmasa rajonale, sepse ky lloj kostumi në Shqipëri i rri ngushtë?! Interesa shpirtërore që lidhen me “lavdinë” dhe tërheqjen e vëmendjes te “partnerët europianë”?! Apo interesin e Rusisë e të Serbisë?! Të gjitha këto pyetje retorike e gjejnë përgjigjen vetëm te kryeministri ynë i pajtimit me Serbinë dhe i përçarjes së shqiptarëve.