Archives for October 2017

Tiranë- Homazhe për Robert Elsie

October 18, 2017 by dgreca

Elsie prehet në alpet shqiptare: projekti i madh që na la pas, e folura shqip nga Turqia në Ukrainë/

Në Tiranë u zhvilluan dje, e Marte 17 tetor 2017, homazhet për albanologun e njohur kanadez Robert Elsie, I cili ndërroi jetë më 2 tetorNë përmbushje të dëshirës dhe amanetit të tij, trupi u soll sot në Shqipëri ndërsa te Merkuren, me 18 Tenor, do të organizohet ceremonia e varrimit në Theth.

Për të nderuar kujtimin dhe veprën e albanologut, në homazhet e djeshme morën pjesë autoritetet më të lartë të vendit.Pasi mësoi gjuhën shqipe dhe i thelloi njohuritë e tij në këtë gjuhë, Robert Elsie vendosi t’i kushtohej albanologjisë. Ai ishte autor i më shumë se gjashtëdhjetë librave si dhe të artikujve të shumtë, kryesisht në fushën e albanologjisë.Robert Elsie ka marrë pjesë në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare në Kosovë për vite me radhë. Ai ishte anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, si dhe anëtar nderi i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës.

Elsie prehet në alpet shqiptare: projekti i madh që na la pas, e folura shqip nga Turqia në Ukrainë/

Pas homazheve në Bibliotekën Kombëtare trupi i Robert Elsie i veshur me kostum popullor të zonës së Veriut të Shqipërisë do të varroset në mes të Alpeve, në fshatin Theth.I lindur në Kanada dhe i shkolluar në Gjermani, Elsie ishte një ndër ata të huajt që e donte me shpirt vendin tonë dhe na ka lënë pas një trashëgimi të madhe mbi gjuhën shqipe dhe historinë e Shqipërisë.Në faqen e tij të internetit të ndërtuar vitet e fundit dhe të menaxhuar prej tij deri sa vdiq papritur para disa ditësh, Elsie ka publikuar foto dhe studime mbi shqipen dhe Shqipërinë, por pjesa më e rëndësishme që ai i lë trashëgim studiuesve të rinj të shqipes janë regjistrimet audio të të folurës së shqipes në të gjitha trevat shqiptare brenda dhe jashtë vendit, madje që nga shqiptarët Turqisë dhe deri tek arbëreshët e Italisë.

Konkretisht, ai ka arritur të ndërtojë një hartë me të gjithë audiot e mbledhura për të ruajtur të folurën e gjuhës shqipe në; Shqipëri (disa treva) Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, Kroaci, Itali, Greqi, Bullgari, Turqi dhe Ukrainë.

Mjafton të klikosh në një pikë të hartës së gjuhës shqipe të shpërndarë pothuajse në gjithë botën dhe çdokush ka mundësi të dëgjojë inçizime zanore të shqipes nga rajonet e ndryshme të botës shqipfolëse.

“Ndonëse të folmet e shqipes janë përgjithësisht të kuptueshme për dëgjuesin i cili ka një vesh të stërvitur, ndryshime rajonale janë tepër të dukshme, dhe tepër interesante. Këtu mund të dëgjoni njerëz që flasin forma më të ndryshme të shqipes. Disa folës janë zotërues të mirë të dialektit të tyre, kurse të tjerë u zgjodhën rastësisht për të krijuar një ide se si flitet shqipja bashkëkohore në rajonet e ndryshme”- shkruan Elsie në prezantimin e këtij projekti.

Duke treguar për realizimin e projektit dhe duke falenderuar njerëzit e thjeshtë që e kanë ndihmuar në këtë rrugëtim, albanologu shkruan se “ndër ata janë shumë bujq dhe çobanë shqiptarë të cilët u habitën, madje u hutuan kur u ballafaquan me një të huaj, i cili u doli përpara dhe donte, pa arsye të kuptueshme, të kapte dhe të inçizonte gjuhën e tyre.Shpresoj se kjo përmbledhje inçizimesh do të jetë në dobi jo vetëm të dialektologëve por edhe të gjithë njerëzve në botë që interesohen për gjuhën shqipe”.
Ndarja e dialekteve të shqipes

Në një përmbledhje të shkurtër Elsie sjell një ndarje të dialegteve dhe nëndialekteve të shqipes sipas zonave ku flitet ajo.

Dialekti Geg: Flitet në pjesën më të madhe të Shqipërisë në veri të Shkumbinit, si dhe në Kosovë, Malin e Zi, Serbi, në pjesën dërrmuese të zonës shqipfolëse të Republikës së Maqedonisë dhe në fshatin Arbanasi të Zarës (Zadar) në Kroaci.

Nëndialekti verior i gegërishtes: Flitet në shumicën e zonave shqipfolëse në veri të lumit të Matit, përfshirë Ulqin, Krajë, Podgoricë, Shkodër, Lezhë, Malësi e Madhe, Dukagjin, Pukë, Mirditë, Plavë, Malësi e Gjakovës, Lumë, Has, Kosovë dhe Preshevë.

Varianti perëndimor: Flitet në perëndim të vijës ndarëse vertikale e cila përshkon pak a shumë brezin midis Qarkut të Shkodrës dhe Qarkut të Kukësit, duke filluar nga kufiri Mali i Zi/Shqipëri dhe poshtë. Këtu përfshihen Theth dhe Shalë të Dukagjinit dhe zonat në perëndim të tij, siç janë Shkodër, Lezhë, Malësi e Madhe dhe pjesa shqipfolëse e Malit të Zi.

Varianti lindor: Flitet në lindje të vijës ndarëse vertikale e cila përshkon pak a shumë brezin midis Qarkut të Shkodrës dhe Qarkut të Kukësit, duke filluar nga kufiri Mali i Zi/Shqipëri dhe poshtë. Këtu përfshihen Nikaj-Mertur, Pukë, dhe zonat në lindje siç janë Gash, Tropojë, Malësi e Gjakovës, Has, Kukës, Kosovë dhe Preshevë.

Nëndialekti jugor i gegërishtes: Flitet në pjesën veriore të Shqipërisë së mesme, dmth. në zonën në jug të lumit të Matit dhe në veri të Shkumbinit. Këtu përfshihen Lurë, Peshkopi, pjesa dërrmuese e zonës shqipfolëse të Republikës së Maqedonisë (nga Dibra deri Shkup dhe Kumanovë), si dhe Krujë, Tiranë dhe Elbasan.

Varianti qendror:Flitet në ujëmbledhësin e brendshëm të lumit të Matit dhe, në lindje të këtij, deri dhe përtej Drinit të Zi. Këtu përfshihen Mat, pjesa e Mirditës, Lurë, Lumë, Peshkopi dhe Maqedonia perëndimore (bregu i majtë i Drinit të Zi në Strugë, Dibër, Kërçovë, Tetovë, Gostivar, Shkup dhe Kumanovë), si dhe Krujë dhe Fushë Krujë.

Varianti jugor: Flitet në pjesën dërrmuese të bregdetit nga lumenjtë Mat dhe Ishëm derinë Shkumbin. Këtu përfshihen Durrës, Tiranë dhe Kavajë si dhe zonat e brendshme siç janë Malësia e Tiranës, Martanesh, Çermenikë, Elbasan dhe lugina e Shkumbinit.

Të folmet kalimtare: Fliten në një brez horizontal me një gjerësi prej dhjetë deri njëzet kilometrash në luginën e Shkumbinit, kryesisht në anën e majtë (jugore) të lumit. Këtu përfshihen pjesa veriore e Myzeqesë, Dumre, Shpat, Polis dhe Qukës.

Dialekti Tosk: Flitet në pjesën më të madhe të Shqipërisë në jug të Shkumbinit deri në Çamëri, si dhe në ngulimet e diasporës shqiptare në Itali, Greqi, Bullgari dhe Ukrainë.

Nëndialekti verior i toskërishtes: Flitet në pjesën më të madhe të Shqipërisë në jug të Shkumbinit me përjashtim të zonave bregdetare në anën e majtë (jugperëndimore) të Vjosës. Në bregdet, kufiri jugor i këtij nëndialekti ndodhet në jug të qytetit të Vlorës.

Varianti perëndimor: Flitet në Myzeqe, Mallakastër, Berat, Fier, Skrapar, Tepelenë në anën e djathtë (lindore) të Vjosës, Përmet dhe Vlorë, përfshirë zonën në veri dhe në verilindje të qytetit të Vlorës.

Varianti lindor: Flitet në Pogradec, Korçë, Kolonjë dhe Devoll, si dhe në pjesën jugperëndimore të Republikës së Maqedonisë (bregu i djathtë i Drinit tëZi në Strugë, Ohër, Prespë dhe Manastir).

Nëndialekti jugor i toskërishtes: Flitet në zonat bregdetare në jug të qytetit të Vlorës deri në Greqi.

Varianti lab: Flitet në zonën e Labërisë, dmth. Kurvelesh dhe Himarë deri në lumenjtë Shalës dhe Pavlle, përfshirë Delvinë dhe Gjirokastër.

Varianti çam: Flitet në zonën e Çamërisë në jug të lumenjve Shalës dhe Pavlle në Shqipëri. dhe tek-tuk në Greqi deri në Prevezë.

Nëndialekti arbërisht i toskërishtes: Flitet tradicionalisht në rreth 300 fshatra të Greqisë së Mesme, sidomos në Atikë, Vioti, Evinë jugore, në Peleponezin verilindor rreth Korintit, në ishujt e Gjirit Saronik, përfshirë Salaminë, në Androsin verior si dhe në disa pjesë të tjera të Peleponezit dhe Ftiotisit. Ky nëndialekt arkaik po shkon drejt zhdukjes megjithëse mund të jenë ende rreth 50,000-250,000 folës të tij, kryesisht të moshuar.

Nëndialekti italoshqiptar (arbëresh) i toskërishtes: Flitet nga rreth 90.000 persona në jug të Italisë. Ky nëndialekt i gjuhës shqipe mund të dëgjohet, shpesh në fshatra të thella malore, në rajonet: Kalabri, Molize, Pulja, Basilikatë, Kampanjë, Abruci dhe Sicili.

Kush ka interes që të dëgjojë si flitet shqipja në të gjitha këto zona dhe variante dialektore mund të klikojë në http://dialects.albanianlanguage.net/HR-IT/

“Imponimi – 17”, në 242 vjetorin e Marinës së SHBA

October 18, 2017 by dgreca

Është fakt që në këto 26 vite, Marina e SHBA ka qenë partnerja dhe aleatja më e rëndësishme e Forcës Detare Shqiptare./

Nga Shefqet Kërcelli/ Gazeta”DIELLI”/

Kalaja e Vlorës /

Ishte koincidencë e bukur që kjo stërvitje u zhvillua në 242 vjetorin e krijimit të Marinës së SHBA, e cila ka ditlindjen e saj më 13 tetor 1775. Është fakt që në këto 26 vite, Marina e SHBA ka qenë partnerja dhe aleatja më e rëndësishme e Forcës Detare Shqiptare. Janë me dhjetra projekte bashkëpunimi të realizuara në këto vite midis dy Flotave mike, ku vecojmë ato për arësimimin, trajnimin dhe kualifikimin e personelit oficer e nënoficer të Forcës Detare, dhurimin e anijeve të tonazheve të ndryshme nga Pentagoni në vitet 1999, 2010, vizita të anijeve amerikane në portet e ujërat shqiptare, ku mijëra marinarë amerikanë kanë njohur Shqipërinë dhe bregdetin e saj, riparimi dhe mirëmbajtja e anijeve të dhuruara, imbarkimi i detarëve shqiptarë në anijet amerikane, etj. ndihma këto që të përkthyera në Dollarë $, kapin shifrën mbi 100 milion. Stërvitja “Imponimi-17”, u zhvillua në një ditë të bukur ku gjiri i Vlorës, Sazani dhe Karaburuni dukeshin qartë nga kalaja e Vlorës.

Të pranishëm në këtë stërvitje ishin dhe Zv.Ministri i Mbrojtjes, zoti Petro Koci, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura, Gjeneralbrigade Bardhyl Kollcaku, Komandantët e Forcave e reparteve, Atasheu ushtarak i SHBA në vendin tonë, Kapiten i Rangut të II-të, Samuel G.Wartell dhe të vendeve aleate të NATO-s, Drejtorë në MM dhe Shtabin e FA, Kuadro të Shtabit të FD dhe Flotiljes Detare Pashaliman, etj. Fillimisht Zv.Komandanti i Forcës Detare, Kapiten i Rangut të I-rë, Subi Zenelaj i uroi mirëseardhjen të pranishmëve dhe shpjegoi shkurtimisht objektivat dhe pjesmarrësit e stërvitjes. Në vijim të pranishmit ndoqën skenarët e stërvitjes nën shpjegimin e kordinatorit të saj, Kapiten i Rangut të III-të Ilirjan Kristo dhe bashkëdrejtuesve, Kapiten i Rangut të I-rë Engjell Sinanaj dhe Kapiten i Rangut të II-të, Dritan Seraj.

Stërvitja “Imponimi – 17”, është aktivitet kryesor stërvitor i Forcës Detare dhe u zhvillua si një stërvitje e përbashkët JOINT, në bashkëpunim me Forcat Ajrore dhe batalionin e Forcave Speciale. Si aktivitet i përbashkët stërvitor, “Imponimi-2017”, harmonizoi përdorimin e të gjitha kapaciteteve të Flotiljes Detare (Grupit të Bordimit dhe Grupit të I^-rë Patrullues), të Forcave Ajrore dhe trupave të specializuara të batalionit të Forcave Speciale për zbatimin e ligjshmërisë në det. Stërvitja “Imponimi – 17”, u fokusua në trajnimin dhe stërvitjen e efektivave të anijeve për përdorimin e mjeteve dhe teknikave të reagimit ndaj shkeljeve të ligjit në det, në bashkëpunim me Forcat Speciale dhe Forcat Ajrore, me qellim bllokimin e mjeteve detare dhe trafikantëve, duke përdorur të gjitha proçedurat, pajisjet dhe personelin në organikë, konform legjislacionit në fuqi. Në stërvitje morrën pjesë: Flotilja Detare me 5 (pesë) anije, P-02, P-03, P-112, P-116, {të katër këto anije janë dhuratë e Departamentit të Mbrojtjes, P-133, {Lissus} bashkë me gomonen e saj dhe Grupi i Bordingut; Batalioni i Forcave Speciale me një Grup Special, Forcat Ajrore me 2 (dy) helikopter Helikopter, një COUGAR-633 dhe EC-145..

Qëllimi kryesor i kësaj stërvitje ishte rritja e ndërveprueshmërisë mes mjeteve e Forcave Detare, mjeteve e Forcave Ajrore dhe Forcave Speciale për kryerjen e operacioneve të ndalimit detar dhe zbatimit të ligjshmërisë detare, bazuar në skenarët e supozuar.

Stërvitja, krahas të tjerash aftësoi shtabet pjesëmarrëse në planëzimin e stërvitjeve të këtij niveli dhe zhvillimin e operacioneve të ndalimit detar dhe zbatimit të ligjshmërisë detare. Operacione të këtij niveli në situatë konkrete zakonisht drejtohen nga QNOD/Salla Operacionale, ndërsa gjatë stërvitjes u drejtuan nga Grupi i bashkëdrejtuesve të stërvitjes në tokë, (me vendodhje PSV Kalaja) dhe Task Force-17 në det (me vendodhje në anijen P-133 “Lissusi”). Ndërkohë Shtabi i Flotiljes Detare ishte pjesë integrale e procesit planëzues dhe zbatues të kësaj stërvitje.Gjithashtu stërvitje synoi aftësimin dhe kompaktësimin e veprimeve të shtabit dhe efektivave të anijeve,{praktikë LIVEX}, rritjen e ndërveprueshmërisë mes tyre, mjeteve të Forcave Ajrore dhe Forcave Speciale për kryerjen e operacioneve të ndalimit detar dhe zbatimit të ligjshmërisë detare.

Disa nga objektivat e stërvitjes ishin; Reagim i shpejtë i anijeve të Flotiljes Detare në rajon, Rritja e masave të sigurisë në zonën e Operacionit, Neutralizimi i veprimtarisë së paligjëshme në hapsirën detare të operacionit, Përmirësimi i aftësive për të drejtuar operacione në det sipas standarteve të NATO-s, duke përdorur eksperiencën e fituar në stërvitjet e përbashkëta të zhvilluara në vitet e kaluara, Aftësimi i drejtuesve në operacion (Anije – Q.Operacionale – Shtab drejtimi) në koordinimin me mjete dhe forca të tjera për kryerjen e veprimeve të sakta në operacionet e ligjshmërisë detare.

Stërvitja “Imponimi – 17”, si aktivitet kryesor stërvitor në det, harmonizoi përdorimin e të gjitha kapaciteteve të Flotiljes Detare (Grupit të Bordimit dhe anijet e Grupit të I-rë Patrullues) dhe institucioneve të tjera të përcaktuara me ligj dhe sipas misionit të Forcës Detare për zbatimin e ligjshmërisë në det.

“IMPONIMI-17”, u zhvillua sipas tre skenarëve :

Gjatë skenarit të parë, bazuar në informacionin e marrë, QNOD disponon të dhëna të sakta se një gomone e shpejtë me dy persona në bord ështe parë brenda Gjirit të Vlorës, në rajonin Kalaja-Moli i Radhimës. Gomonia ka kryer lëvizje të dyshimta përgjatë gjithë bregdetit në Gjiun e Vlorës, duke lundruar në gjire dhe vende të fshehta. Dyshohet se gomonia po përgatitet për marrje dhe transport lëndësh narkotike drejt vendeve fqinje. Nisur nga aktiviteti kriminal që pritej të kryhej dhe informacionet se kontrabandistët disponojnë armatim të lehtë, u gjykua se këta persona përbëjnë rrezikshmëri të lartë dhe mund të reagojnë me armë ndaj efektivave ligjzbatuese.

Kështu, anija e gatshme në Sazan (P-03), me urdhër të QNOD, niset menjëherë drejt rajonit ku është konstatuar mjeti i dyshimtë, me qëllim bllokimin dhe pengimin e daljes së mjetit të dyshuar nga Gjiri i Vlorës, ndërsa Grupi i Bordingut imbarkohet në anijen P-02, P-112 dhe P-133 në vendbazimin e Pashalimanit, të cilat nisen me shpejtësi drejt rajonit ku është konstatuar aktiviteti i jashtligjshëm. Nisur nga vecoritë e këtyre lloje operacionesh dhe informacionet e marra mbi shkallën e rrezikshmërisë së personave në bord, lindi nevoja e ndërhyrjes nga ajri me qellim zbulimin dhe mbajtjen e kontakteve gjatë ndjekjes për mundësimin e kapjes së mjetit dhe trafikantëve. Nisur nga situata e krijuar, QNOD jep urdhër për të marrë pjesë në operacion një helikopter i Forcave Ajrore dhe një snajper i Forcave Speciale.

Mjetet dhe forcat pjesmarrëse që vazhdojnë operacionin për konstatimin, kapjen dhe neutralizimin e trafikantëve në bordin e gomones, mbas 1 orë kërkimesh konstatojnë gomonen e dyshimtë të fshehur mes shkëmbenjve në brigjet e Ujit të Ftohtë, njoftojnë Sallën Operacionale/Grupin e Drejtimit të Stërvitjes dhe vazhdojnë operacionin për realizimin e detyrës.

Në kapjen dhe neutralizimin e gomones marrin pjesë të gjitha mjetet dhe forcat në operacion, mjetet detare dhe trupat e bordingut dhe mjeti ajror. Ato bashkërendojnë në vijimësi veprimet për realizimin e kësaj detyre.

Ndërsa gjatë skenarit të dytë u zhvillua një situatë tjetër, konkretisht,

Anija e transportit të mallrave “Ananasi” pasi ka dalë nga Porti i Vlorës është gjendur nën presionin e një grupi trafikantësh armësh, të cilët të ndihmuar nga dy efektiv të anijes (të rekrutuar më parë nga ana e tyre), kanë mundur të hipin në anije dhe nën presionin e armëve kanë urdhëruar kapitenin e anijes për të ndaluar anijen dhe më pas për të ngarkuar në të një sasi armësh dhe municionesh për trafikim. Mbas njoftimit të marrë nga Kapitaneria e Vlorës, QNOD nëpërmjet PGI të Forcave Detare jep urdhër për angazhimin e mjeteve detare në dispozicion dhe efektivit të Grupit të Bordingut për të penguar dhe neutralizuar grupin e trafikantëve të armëve dhe municioneve në anijen e mallrave “Ananasi” në Gjirin e Vlorës.

Salla Operacionale, Grupi i Drejtimit të Stërvitjes i dhanë urdhër anijes P-116, që ndodhej e gatshme në Ishullin e Sazanit të lundrojë me shpejtësi drejtë anijes së mallrave “Ananasi” dhe të bllokojë lëvizjen e mëtejshme të saj. Në të njëjtën kohë ju dha urdhër Flotiljes Detare Pashaliman, që anijet në dispozicion të imbarkojnë efektivin e Grupit të Bordingut dhe te nisen me shpejtësi në drejtim të rajonit të anijes së mallrave të marrë peng nga trafikantët. Mbas përpjekjeve të përbashkëta të grupit të bordimit dhe forcave speciale të lëshuara në bordin e anijes nga Helikopterët e F.Ajrore, trafikantët neutralizohen dhe arrestohen. Më pas anija “Ananasi” u shoqërua për në portin e Vlorës për veprimet e mëtejshme ligjore. Me bindje themi se, “Imponimi-2017” realizoi synimin kryesor për kompaktësimin e efektivave pjesëmarrëse në operacionet e reagimit ndaj personave dhe mjeteve që shkelin ligjin, duke përdorur të gjitha proçedurat dhe vënien në punë të pajisjeve dhe mjeteve për grupin e Bordingut.

Në fund të stërvitjes u zhvillua skenari i tretë, ku personeli, anijet dhe helikopterët bënë një paradë të shkurtër para drejtuesve e të ftuarëve të vendosur në Kalanë e Vlorës, ishKomanda e Distriktit të II-të Detar, Vlorë. Sigurimi i veprimeve në tokë u bë nga efektiva të Policisë Ushtarake. Në mbyllje, zoti Petro Koci, Zv.Ministri i Mbrojtjes, falenderoi të gjitha ata që bënë të mundur planifikimin dhe ekzekutimin e kësaj stërvitje, veçanërisht ata që ishin në aksione të drejtpërdrejta dhe në kushte shumë të rrezikshme, siç ishte procesi i bordingut nga deti edhe nga ajri. Zoti Koçi theksoi se, “Imponimi-2017”, ishte një stërvitje e cila arriti qëllimin e saj. Ai tha gjithashtu se, “Sigurisht që hapësira detare shfrytëzohet shpesh nga grupet kriminale dhe Forca jonë Detare në bashkëpunim me policinë kufitare por edhe me institucionet e tjera bashkëvepron për të ndaluar këto grupe dhe për të garantuar zbatimin e ligjshmërisë”. Duke parë nivelin e kësaj stërvitje, ku detarët shqiptarë shpalosën profesionalizmin e tyre në sajë të kualifikimeve të kryera në SHBA dhe vendet e NATO-s, si dhe përdorimit taktik të anijeve të dhuruara nga SHBA, me bindje themi se, realizimi i synimeve të kësaj stërvitje është frut i bashkëpunimit 26 vjecar të Marinës së SHBA dhe Forcës sonë Detare.

Në këtë mënyrë kjo stërvitje përpos të tjerave, justifikoi plotësisht ndihmën e pakursyer të Marinës së SHBA, në këtë 242 vjetor të krijimit të saj, e cila u përshëndet nga detarët shqiptarë nëpërmjet kësaj stërvitje mbresëlënëse.

PËRBALLJE-QËNDRIMI I SHQIPTARËVE, SERBËVE DHE GREKËVE NDAJ HEBREJVE

October 18, 2017 by dgreca

Shqiptarët dhe Hebrejtë/

Ne Foto:Shtepia e Rezniqve ne Kosove, ku u strehuan 40 hebrej.

Ne Foto-Pjese e varrezave te hebrejve ne Prishtine./

Ne Foto:Ester-Vituli-Priptik ne kete fotografi eshte prane varreve te Hebrenjve ne varrezat e perbashketa ne Tirane.(arkiv)Ne Foto:Festa pesach me Hebrenjte e fundit ne Shqiperi ne shtepine e familjes Vituli(foto-arkiv)/

Nga Adil FETAHU/

Shqiptarët dhe Hebrejtë janë dy ndër popujt më të lashtë në historinë e njerëzimit. Dhe këta dy popuj të lashtë, kanë një histori të ngjajshme: qysh heret kishin shtetet e tyre të forta, por në ndërkohë u pushtuan dhe vuajtën për më se dymijë vjet nën pushtime të popujve e perandorive të ndryshme. Megjithatë, falë vitalitetit dhe veçantisë së tyre, me shume vuajtje e sakrifica ruajtën substancën, u ringjallën si feniksi, u organizuan dhe në shekullin e kaluar përsëri formuan shtetet e tyre. Shqiptarët humbën shumë njerëz e territore, por megjithëse të pushtuar, mbijetuan si autokton në një pjesë të territorit të vet.

Ndërkaq, Hebrejtë ishin të shpërndarë nëpër botë, por të lidhur fort e të ndihmuar mes vete, punëtorë të zellshëm, formuan komunitete të forta, elita dhe individë që zunë majat e strukturave ekonomike, politike e diplomatike, dhe mbajtën gjallë idenë e kthimit dhe formimit të shtetit të tyre. Shqiptarët përjetuan përndjekjet, vrasjet, djegëjet, gjenocidin. Hebrejtë përjetuan antisemitizmin, inkvizicionin, përndjekjet dhe hollokaustin. Periudhën më të vështirë Hebrejtë e kishin prej vitit 1933, kur në Gjermani erdhi në pushtet regjimi nacist, e sidomos gjatë Luftës së Dytë Botërore (1941-1944), kur ndodhi holokausti dhe zhdukja në masë e hebrejve, në mënyrën më mizore.Ka të dhëna, se disa individë e familje Hebreje kanë ardhur në mesin e Shqiptarëve qysh nga koha e inkvizicionit dhe përndjekjes së tyre të madhe nga Spanja mesjetare. Në defteret turke të vitit 1526, është shënuar se në Novobërdë jetojnë gjashtë (6) familje hebreje. Novobërda asokohe ishte qendër e rëndësishme e zhvillimit të xehëtarisë. Hebrejtë e përndjekur nga Spanja e Portugalia (1492 e 1496), kanë ardhur e janë shpërndarë në Gadishullin Ilirik, më së tepërmi nëpër qytete të bregdetit Adriatik, prej Dalmacie deri në Durrës, Vlorë e Selanik, por edhe në brendësinë kontinentale (në Sarajevë e Vojvodinë). Në Shqipëri kanë ardhur hebrejë më së tepërmi në kohën e qeverisjes së Mbretit Ahmet Zogu, deri në vitin 1939. Aty nuk kishte antisemitizëm as urrejtje fetare. Përkudnrazi, regjimi kishte pranuar hebrejtë si komunitet fetar, bile ishte i gatshëm të pranonte edhe më shumë hebrejë. Ambasadori amerikan në Shqipëri (në vitet 1930-1933), Herman Brenstein, që vet ishte hebre, kishte biseduar me Mbretin Zog për vendosjen në Shqipëri të familjeve hebreje nga Austria e Gjermania. Hebrejtë që erdhën, u pritën mirë, iu dha leje qëndrimi e leje pune, madje edhe shtetësia shqiptare. Bile, mjeku i familjes mbretërore dhe fotografi zyrtar i Oborrit mbretëror ishin hebrejë (dr.Ourinovski, mjek dhe Wilhem Weitzman,fotograf). Shumë refugjatë hebrejë prej Shqipërie kanë emigruar në Italinë e Jugut dhe në Amerikë. Flitet, por nuk është dokumentuar, se edhe vet Albert Einsteini, në vitin 1930, kaloi nëpër Shqipëri, para se të largohej për në ShBA. Në vitin 1938, ishte lidhur marrëveshja midis Austrisë e Mbretërisë Shqiptare për heqjen e vizave midis këtyre dy shteteve, dhe kjo stimuloi ardhjen në Shqipëri të shumë familjeve hebreje të rrezikuara.

Është thënë e vërtetuar nga qarqe të ndryshme edhe hebreje, se Shqiptarët kanë pasur një qëndrim korrekt e tolerant ndaj hebrejve gjatë gjithë kohës, dhe se Shqipëria ishte i vetmi vend në Evropë, prej nga në fund të Luftës së Dytë Botërore kanë dalë dhjetëfish më shumë hebrejë, se sa ishin në fillim të asaj lufte, edhe për shkakun se shumë hebrejë kishin ikur nga shtetet tjera dhe kishin gjetur strehim e mikpritje te shteti dhe populli shqiptar. Kur them Shqipëria, mendoj në të gjitha trojet ku jetojnë shqiptarët si shumicë absolute, sepse gjatë periudhës 1941-1944, të gjitha trojet shqiptare ishin bashkuar, dhe ndonëse ishin të pushtuara nga Italia e Gjermania, kishin një administratë të veten shqiptare dhe një “sovranitet relativ”. Hebrejtë kryesisht ishin të strehuar nëpër familje. Një nënë shqiptare, Lime Balla, nga fshati Shëngjergj i Durrësit, tregon: Në muajin e Ramazanit të vitit 1943, në fshatin tonë erdhën nga Tirana 17 hebrejë, të cilët qëndruan aty 15 muaj. Ne i morëm në shtëpinë tonë tre vëllëzër që quheshin Lazar. Flisnin një gjuhë që ne s’e kuptonim, i veshëm me rroba fshati, punonim dhe ushqeheshim bashkë, si anëtarë familje. Policia lokale e dinte, por nuk trazoi njeri. Në dhjetor të vitit 1944 u larguan, u nisën për në Prishtinë, të cilët i ndihmoi një nipi ynë që ishte partizan”. Më 4 tetor 1992, Yad Vashem e vlerësoi Destan Ballen dhe bashkëshorten e tij, Lime Balla, me çmimin: “Fisnik mes Kombeve”. Raste te tilla ishin të shumta në Shqipëri, në Kosovë e gjithandej në trojet shqiptare.

Nuk dimë sa hebrejë ka sot në Shqipëri, por në Kosovë janë të regjistruar nja 56 hebrejë që jetojnë në Prizren, e mund të ketë edhe nëpër qytete tjera, dhe ekziston një Shoqatë e Miqësisë Shqiptaro-Hebreje, me seli në Prizren. Në Prishtinë janë të njohura, të rrethuara e të ruajtura varrezat e hebrejve, ndërsa në oborrin midis ndërtesës së Parlamentit e të Qeverisë, në vendin ku deri në vitin 1963 ka qenë sinagoga, është ngritur një pllakë përkujtimore (2013), në të cilën është shkruar (shqip, anglisht, hebraisht dhe serbisht): “Populli i Kosovës nuk do t’i harrojë kurrë”. Ai Memorial ruhet aq shumë, sa që nuk më lejuan ta fotografoja për këtë shkrim, prandaj po ia bashkangjes një fotografi të varrezave.

Serbët dhe Hebrejtë

Hebrejtë kanë ardhur në Serbi, atëherë kur kanë ardhur edhe në vendet tjera të Ballkanit, më së shumti në kohën e sundimit të Perandorisë Osmane, dhe janë marrë kryesisht me tregti e zejtari. Atëherë nuk kanë pasur problem me vendasit. Problemi për Hebrejtë dhe për Shqiptarët është paraqitur kur Serbia ka fituar pavarësinë (1878, në Kongresin e Berlinit). Atëherë është shfaqur ideja e krijimit të shtetit të pastër nacional ortodoks serb, pa minoritete të përkatësive tjera kombëtare e fetare. Elitat intelektuale dhe ajo kishtare zhvilluan dhe përhapën politikën e urrejtjes nacionale kundër kombësive e feve tjera, e në këtë kontekst edhe antisemitizmin dhe urrejtjen kundër Hebrejve. Me propagandën e tyre antisemite, i fajsonin Hebrejtë për të gjitha të këqiat që iu kanë ndodhur popullit serb. Kështu, me terma të ndryshme që ua mveshnin Hebrejve: masoneria, kapitalizmi, demokracia, pacifikimi, komunizmi, etj, përhapnin defetizëm, frikë, urrejtje e mostolerancë ndaj supremacisë intelektuale dhe ekonomike të Hebrejve. Kisha Ortodokse Serbe, nga ana e saj, Herbejtë i quante njerëz të pa fe, pa etikë e pa moral, “opozitë e Zotit”, dhe trup i huaj në kombin serb, që duhet të menjanohet (politikani Dimitrije Lotiq, peshkopi Nikollaj Velimiroviq, e shumë të tjerë). Këta e të tjerë, në prag të Luftës së Dytë Botërore (1938), thoshin se Hebrejtë meritojnë ndëshkimin. Botonin libra e gazeta, në gjuhën gjermane e serbe, me të cilat nxitnin urrejtje e mostolerancë të hapur dhe agresive kundër hebrejve (“Erwache” – Zgjohu; “Angrif” – Sulm; “Novi put” – Rrugë e Re; “Nash put” – Rruga jonë, etj). Këtë tendencë e pranoi pushteti i atëhershëm, prandaj nuk ishte i rastësishëm holokausti që pësuan Hebrejtë në Serbi gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Menjëherë pas okupimit gjerman të Jugosllavisë (prill 1941), pushteti kuisling i Millan Nediqit, që ishte bashkëpunuesi më i afërt me Rajhun e Tretë, publikoi Urdhëresën e Komandës Ushtarake të Gjermanisë (maj 1941), që brënda afatit prej dy javësh, të gjithë hebrejtë të lajmërohen në stacionet e policisë serbe (për t’i regjistruar) dhe detyrimisht të bartin në dorën e majtë shenjën dalluese – shiritin e verdhë me mbishkrimin: “Hebre”. Sipas urdhëresës, të gjithë hebrejtë e punësuar në administratën apo në institucionet publike, menjëherë duhet të pushohen prej pune. Hebrejtë nuk mund të kryejnë as punë private profesionale: të avokatit, mjekut, dentistit, farmacistit, veterinerit. Në paragrafin 18 të Urdhëresës, trajtim i njëjtë sikurse për Hebrejtë, ishte caktuar edhe për Romët, të cilët gjithashtu duhet të mbanin shiritin me mbishkrimin “Rom”. Komesari për Administratën e Brendshme të Serbisë (Millan Aqimoviq), publikoi një Deklaratë (16 maj 1941), në të cilën, ndër të tjera thuhet:”Kemi dhënë fjalën në emrin tonë dhe të popullit tonë, se ashtu do të veprojmë. Jemi falënderues për qëndrimin korrekt të ushtrisë gjermane ndaj popullit tonë, dhe besoj se një premtim të tillë e mbanë edhe tërë populli”.

Pas kryerjes së regjistrimit, vazhodi aksioni intensiv i arrestimit dhe dërgimit nëpër kampet e përqëndrimit: në Sajmishte e Banjicë të Beogradit, në Shabac e Nish, por edhe në kampet e shteteve tjera të Europës (Aushvic, Dahau, Bergen-Belsen, etj). Kampet e përqëndrimit për Hebrejtë në Serbi janë instalua para atyre në Poloni. Kështu, nga 33577 Hebrejë që ishin në Serbi e Vojvodinë në vitin 1941, mezi kishin shpëtuar të gjallë 6533 sish në mbarim të luftës, të cilët ose kishin arritur të ikin jashtë Serbisë (në Kosovë, në Shqipëri apo gjetkë), ose u ishin bashkuar çetave partizane. Në periudhën mars-maj 1942, 6280 fëmijë, gra e pleqë hebrejë në Kampin “Sajmishte”, janë ngulfatë në kamionat special me karbon-monoksid, dhe pastaj janë hudhë në varrezë kolektive në Jajince. Pushteti kuisling serb dhe Rajhu gjerman lavdëroheshin se Beogradi ishte kryeqyteti i parë në Europë “që kishte zgjidhur çështjen hebreje”. Pas luftës, ata hebrejë që kishin shpëtuar gjallë, nëse donin të shpërnguleshin në shtete tjera, detyroheshin të nënshkruanin deklaratë, se heqin dorë nga shtetësia serbe dhe nga pasuria e tyre, në favor të shtetit të Serbisë. Kështu, me pasurinë e konfiskuar hebrejve gjatë luftës, dhe me mbajtjen e pasurisë së atyre që u shpërngulën pas luftës, Serbia kishte arritur përfitime materiale marramendëse nga pronat e tyre. Kuvendi i Serbisë, më 12.02.2016, ka miratuar Ligjin për Restituimin e Pasurisë së Hebrejve, ashtu që në 25 vjetët e ardhshme (2017-2041), t’ia paguajë Lidhjes së Komunave Hebreje në Serbi nga 950.000 euro në vit. Kështu, Serbia ka marrë përgjegjësinë për krimet që regjimi i mëparshëm ua ka bërë Hebrejve. Se a është ky kompensim adekuat, është çështje tjetër, por heret a vonë kështu Serbia duhet t’ua kompenzojë dëmin të cilin regjimet e mëparshme serbe u kanë shkaktuar edhe Shqiptarëve.

Grekët dhe Hebrejtë

Në tokën e Greqisë së sotme, konkretisht në qytetin e Selanikut, po edhe në qytete tjera, Hebrejtë kanë ardhur prej dy rrymave: Ashkenazët kanë ardhur në vitin 1376, ndërsa Sefardët në vitin 1492 kur janë përndjekur nga Spanja dhe Portugalia. Selaniku atëherë ka qenë qyteti i dytë përkah rëndësia i Perandorisë Osmane. Ardhja e Hebrejve është mirëpritur. Asokohe koncentrimi më i madh i Hebrejve ishte bërë në Selanik dhe në Stamboll. Në Selanik jetonin pjesëtarë të kombeve të ndryshme: Turqë, Shqiptarë, Herbejë, Maqedonë, Vllahë, e më së paku kishte Grekë. Komuniteti Hebrait ishte më i forti, që me punën e vet kishte përcaktuar jetën ekonomike e kulturore të qytetit, por edhe pasurinë e Perandorisë Osmane. Prandaj, gjuha hebreje dominonte në qytet. Hebrejtë kishin një kuart të tërë të vetin në qytetin e Selanikut. Historiani grek, Jorgos Margaritis, profesor në Universitetin “Aristotel” të Athinës, në librin e tij: “Bashkëatdhetarët e padëshiruar” (2010), trajton fatet e komunitetit të hebrejve prej fillimit të pavarësisë së Greqisë (1821), pastaj në vitin 1891 dhe 1931. Autori paraqet fakte tronditëse të shkatërrimit të komunitetit hebraik në Greqi, që arriti kulmin gjatë Luftës së Dytë Botërore (1941-1944).

Gjatë Luftës Ballkanike (1912), kur ushtria greke hyri në Selanik, për popujt jogrek erdhën ditë të zeza, veçmas për Turqit, Shqiptarët dhe Hebrejtë. Pastaj Selaniku u mbush me ardhacakë grekë, sidomos pas Marrëveshjes së Lozanës (1926) për shkëmbimin e popullsisë midis Turqisë e Greqisë. Kështu, Selaniku u dominua plotësisht nga elementi grek, dhe u acaruan marrëdhëniet me komunitetet e tjera, për shkak të mostolerancës fetare e kombëtare. Në prag të Luftës së Dytë Botërore, në Selanik kisht 60 000 deri 70 000 Hebrejë. Pas pushtimit gjerman të Greqisë, qeveria kuislinge dhe forcat e gjeneralit Napoelon Zerva bashkëpunuan ngusht me trupat gjermane SS dhe arritën t’i deportojnë Hebrejtë e Selanikut, Janinës, Volos e Korfuzit, dhe Shqiptarët e Çamërisë. Derisa ndaj shqiptarëve bënë masakra e gjenocid, duke vra, pre e djegë rreth 5000 veta, e përzënë nga pronat e tyre më se 25000 veta, që ikën dhe u vendosën në Shqipëri,- hebrejtë i grumbulluan dhe deportuan në kampet naciste Auschwitz Birkenau. Sipas të dhënave gjermane, nga Selaniku për në kampet e zhdukjes janë deportuar 43850 hebrejë, me 19 kompozicione hekurudhore (www.portalnovosti.com). Ndërkaq, sipas shënimeve tjera, nga Greqia janë zhdukur 57000 deri 60000 hebrejë (Wikipedia, broj zidovskih zrtava/numri i viktimave hebreje). Greqia me shumë dëshirë i ndihmoi nacistët në identifikimin, arrestimin dhe deportimin e hebrejve, ndaj të cilëve kishte zili dhe urrejtje, për shkak se hebrejtë ishin shtresa më e pasur, të cilët zotëronin ekonominë, veçmas tregtinë dhe financat, dhe se ishin komuniteti më i madh, më kompakt dhe e më i fortë hebraik në Ballkan. Po, hebrejtë në Greqi edhe sot janë të rrezikuar, në dy aspekte. Në aspektin ekonomik janë nën presion të madh, për shkak të krizës financiare të shtetit grek. Dhe në aspektin e sigurisë, për shkak të mostolerancës fetare e kombëtare, antisemitizmit dhe ekstremizmit agresiv të organizatës “Agimi i Artë”, pjesëtarët e së cilës edhe sot e kësaj dite përndetën si nacistët, ndërsa Kisha Otodokse Greke nuk toleron asnjë fe tjetër në Greqi.

Edhepse shteti grek është anëtar i BE-së, NATO-s dhe të gjitha organizmave ndërkombëtare, nuk e ka sanksionuar mohimin e holokaustit, kurse deputeti i Parlamentit grek, përfaqësues i “Agimit të Artë”, haptas e mohon holokaustin dhe numrin e viktimave të hebrejve.

Në Greqi praktikisht u luajt “tragjedia antike greke” kundër Hebrejve dhe Shqiptarëve!

Varrezat e Hebrejve në Prishtinë, dhe pllaka mbi një varr, me shkronja hebraite.

2-Festa pesach me hebrenjte e fundit ne Shqiperi ne shtepine e familjes Vituli

“DITET E NAIMIT”, EDICIONI XXI MBAHET NE TETOVE & POGRADEC

October 18, 2017 by dgreca

“DITET E NAIMIT”, EDICIONI XXI MBAHET NE TETOVE & POGRADEC 19-22 TETOR 2017/

Drejtoria e Festivalit Nderkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”, në Qendrën e Kulturëes mbajti Konferencën e shtypit, ku prezantoi Programin e Edicionit te XXI, i cili do të mbahet prej 19-22 tetor 2017, në Tetovë dhe në Pogradec. Gjatë ketyre diteve do të zhvillohen një sërë aktivitetesh letrare, artistike, muzikore, revy te veshjes ilire e shqiptare, do të përurohen gjashtë tituj të librave të edicionit të Festivalit, pastaj do të vizitojne disa vende kulturore e historike të qyteteve që prekin liqenin e Pogradecit.
Ne kete edicion ardhjen e kane knfirmuar 30 poetë nga vende te ndryshme si SHBA, Porto Riko, India, Izraeli, Danimarka, Suedia, Gjermania, Italia, Holanda, Izraeli, Spanja, Katalonia, Turqia, Greqia, Bullgaria,etj, si dhe nga e gjithe hapsira shqiptare.
Ceremonia e fillimit së Festivalit do të bëhet para Qendrës Kulturës, Tetovë, më 19 tetor (e enjte), në orën 19.30. Laureati i Festivalit, poeti amerikan Xhorxh Uallas dhe Drejtori i Festivalit, do të vendosin buqete lulesh te shtatorja e poetit kombëtar Naim Frasheri, që ndodhet para Qendrës së Kulturës. Ndërkaq, orën 20.00 në Sallën e Madhe, do të bëhet hapja e Festivalit. Hapjen e Festivalit do ta bëj drejtori i Festivait, Shaip Emërllahu. Me pas në orën e madhe poetike “Globi poeti”, poetët nga mbarë bota dhe ata shqiptarë do të lexojnë krijimet e tyre. Gjatë këtij programi letrar, artstik e muzikor, laureatit të këtij Edicioni, Xhorxh Uallas do t’i dorëzohet çmimi i madh letrar “Naim Frashëri”, si dhe do t’i jepet titulli Anëtar Nderi i Festivalit. Poashtu, Drejtoria gjithashtu në këtë hapje të Festivalit do t’i dorëzojë titullin Anëtar Nderi edhe poetit të njohur nga Greqia, Dinos Koubatis.
Në ditën e dytë të Festivalit, në orën 10, në lokalin “Oda” do të mbahet përurimi i gjashtë titujve të poetëve të huaj e shqiptarë,botime të shtëpisë botuese tëFestivalit”. Ata janë: Libri i punimeve të Konferencës shkencore, që u mbajt vitin e kaluar, në 20 vjetorin e këtij operatori kulturor e letrar me titull “Ndërkomunikimet kulturore – ‘Ditët e Naimit’ dhe poeti kombëtar Naim Frashëri”, ku janë përfshirë kumtesa të poetëve dhe studjuesve të huaj dhe shqiptarë. Pastaj, libri me tregime i poetes Silke Liria Blumbach “Një vit pas vdekjes sime”, me parathënie të poetit Moikom Zeqo, i poetit italian Xhuzepe Napolitano “Tetova e Poezisë”, të përkthyer nga poeti dhe përkthyesi Arjan Kallço, i poetes amerikano indiane Nivedita Lakhera, “Jastëku i ëndrrave”, të përkthyer nga Silke Liria Blumbach, i poetit shqiptar Ndue Ukaj, “Krijimi i dashurisë” dhe antologjia e poetëve pjesëmarrës të këtij edicioni “Vallëzim refugjati”. Librat janë përgatitur nga Shaip Emërllahu. Për këto libra do të flasin poetët dhe studjuesit Ndue Ukaj, Migena Arllati, Xhelal Zejneli, Remzi Salihu dhe Reshat Sahitaj. Në kopertinat e librave ndodhen pikturat e profesoreshës së artit, Majlinda Kelmendi.
Pas përurimit të librave, poetët do të nisen për në Pogradec. Në mbrëmje, në sallën e kulturës “Lasgush Poradeci” do të mbahet ora e madhe letrare “Meridiane poetike” ku pritet poetët t’ipërshënds kryetari i Bashkisë së Pogradecit. Në këtë orë poetike do të ndahen çmimet tjera letrare të Festivalit, “Menada”, Ditët e Naimit”, “Oeneumi”, “Qiriu i Naimit” dhe çmimi “Silke/Liria”.
Në këtë festival do të ekspozohen veshje kombëtare shqiptare dhe do të ekzekutohen disa pika muzikore nga artistët; Kastriot Marku, Shkëlzen Pajaziti dhe Biondina Selami. Poezitë e poetëve do t’i lexojë në shqip aktori Arsim Kaleci, ndërsa do t’i përcjellë me gitarë Naser Dula.
Në mbyllje tëfestivali poetët do të vizitojnë disa monumente kulturore në Pogradec, ku poetët do të vendosin buqete lulesh te shtatoret e poetëve të mëdhenj, Lasgush Poradeci dhe Mitrush Kuteli. Në rrugë për në Tetovë ato do të vizitojnë edhe Ohrin e Strugën.
A.Arsllani/Gazeta Dielli ,SHBA

ZAGREBI MIRPRITI GRATE SHQIPTARE NE DITET E MBRETERESHES TEUTA

October 18, 2017 by dgreca

Dite te pazakonta tetori ne Zagrebin e bukur qe mirpriti gra nga treva te ndryshme shqiptare ne Ditet e Mbretereshes Teute ku u mbajt edhe nje kuvend mbarekombetar organizuar nga Klubi i Grave te Kroacise me presidente zonjen Shenida Bilali./NGA MARJANA BULKU/
Dite te pazakonta tetori ne Zagrebin e bukur qe mirpriti gra nga treva te ndryshme shqiptare ne Ditet e Mbretereshes Teute ku u mbajt edhe nje kuvend mbarekombetar organizuar nga Klubi i Grave te Kroacise me presidente zonjen Shenida Bilali. Ky organizim ka 27 vjet jete dhe vitet e fundit financohet nga shteti kroat pasi ne vizionin e vet ka historine, kulturen dhe traditen shqiptare si pasuri jo vetem e shqipfolesve por edhe e bashkejetuesve me ta.

Te ruash historine e sterlashte dhe heronjte e saj legjendar ne nje vend tjeter , eshte nje investim jo i vogel qe i behet te shkuares por edhe te ardhmes. Artistja dhe regjizorja njekohesisht drejtuesja e kesaj organizme shprehet se e ben me art dhe atdhedashuri kete pune dhe ndjehet mire kur rrenjet ilire dhe mbretereshen Teute ia prezanton shtetit kroat ku ajo jeton dhe punon. Veprimtarite ne gjuhen shqipe ne funksion te historise shqiptare jane mjete mjaft efikase bashkejetese ne unionin evropian ku kultura lidh dhe bashkon kombet permes gjuhes paqesore te artit . Eventi me i fundit ishte nje kulmim i asaj qe Shenida e Teutave shqiptare ka rreth 27 vjet qe promovon ne Kroaci, i konceptuar si nje marshim Teutash qe nis nga Zagrebi per te vazhduar ne Presheve, Mal te Zi, Kosove Maqedoni e Shqiperi e pse jo ne Kalabri ,Gjermani , Belgjika SHBA dhe Kanada. Mikpritja e ngrohte shqiptare, kostumet popullore plot larmi stilimesh e ngjyrash , interpretimet muzikore, koreografia magjike me mjeshtren e valles Lili Cingu,ekspozita e kostumeve mbarekombetare, nderimet dhe vleresimet te cilat nuk munguan per miqte dhe specialet e ftuar ,i bene keto dite te paharrueshme per organizatoret dhe pjesmarresit gjithashtu. Dhe ajo cfare eshte me e rendesishmja eshte se tashme nje pjese rrenjesore e historise tone , kultures tone, simboleve tona kombetare eshte vulosur ne kujtesen e atyre mjediseve kroate deshmitare te historise shqiptare me rrenje te thella ne Iliri. Krenaria kjo ndjesi qe mbron trupin dhe shpirtin eshte nje menyre perfekte per te ruajtur jo vetem identitetin por edhe dinjitetin ne kushtjet e luhatjeve politike e historike qe kane vene ne dyshime ekzistencen tone . Teuta mbretereshe, Teuta krenare, Teuta parimore , e serta dhe e drejta Teute per te cilen sot flitet pak eshte sejcila zonje ne familje e shoqeri , muzike kinematografi apo kudo ajo performon . Te duash veten , rrenjet e tua, historite , perpjekjet ,sakrificat do te thote shume , pikerisht ketu fillon adhurimi apo respekti i te tjereve ndaj teje. Kjo lexohej qartesisht ne interpretimet mjeshterore te Lili Cingut e cila padyshim eshte nje Teute e Skenes.”Ne krenohemi me rrenjet tona shprehet Shenida, por ne pak perpjekje bejme per ti njohur ato.”Shenida po shkruan nje monodrame per Mbretereshe Teuten ku pervec rrenjeve ilire , tokes e pasurive gjeografike trasheguam edhe mjaft vlera e vyrtyte fisnike qe kulmojne me nje fron mbreteror femeror qe gruan e vlereson dhe nderon per vyrtytshmeri . Keto jane te vertetat qe pertej artit dhe perfomances , larmise dhe ngjyrave , organizatorja e “Diteve te Mbretereshes Teute “ka dashur te vere ne pah. Marshimi i Teutave ilire nisi nga Zagrebi ne tetor 2017 me Laura Albanezin e Dr Ruki Kondaj qe trashegimnine kulturore e festojne tashme edhe me ligj ne Kanadane e larget, me Shenida Bilalin qe ka 27 vjet qe i therret Teutes me art e me shkrime dhe qe nderon me mirnjohje e respekt cdo kontributor ,me dhjetra e dhjetra artiste e krijues qe do ti bashkohen ketij rrugetimi te sterlashte drejt udheve te reja. Dhe qe te gjitha keto akte jane te sistemuara ne revisten Iliria ku Shenida eshte kryeredaktore dhe gazetare. Le ta leme monologun e Teutes te flase …

“Plot 23 shekuj më kanë përndjekur e persekutuar, plot 23 shekuj më kanë fshehur, kanë folur dhe kanë thënë shumë të pavërteta për mua, më kanë quajtur pirate, më kanë quajtur grua e shfrenuar, ndërsa unë kamë qenë vetëm një grua e guximshme dhe e fuqishme, mbretëreshë që u është kundërvënë civilizimeve të mëdha, superfuqive, Greqisë së vjetër dhe Romës së fuqishme, për ta ruajtur popullin tim, tokën time, Ilirinë.

Më kanë tradhtuar, më kanë tradhtuar ata të cilëve më së shumti u kamë besuar dhe më së shumti i kam dashur, më ka tradhtuar njeriu që e adhuroja, për të ma rrëmbyer fronin.

Plot 23 shekuj kanë treguar historinë e vet ata që kanë ngadhënjyer e fituar, ndërsa të vërtetën e kanë fshehë thellë në shpirtin e tyre, që vetëm ata e dinë.

Unë jam dhe kam mbet ajo e njëjta, Mbretëresha Teutë, legjenda që rrugëton me shekuj dhe digjem në vetvete si prushi që pastaj shndërrohet në pishtar dhe ua ndriçon rrugët juve, pasardhësve të mi dhe mua.

Unë jam këtu, në këto hapësira, ndërmjet njerëzve, qyteteve, shteteve. Në Shkodër, Rizon, Hvar, Vis, Nin…

Shpirti im është gjithkund, në të gjitha fiset ilire e në veçanti në popullin shqiptar, që me shekuj më ruan, më mbron, më kultivon dhe jetën e tyre ma sjellin si kurban, për të mbrojtur emrin e vet dhe emrin e Mbretëreshës Ilire. Pasardhësit e mi, shqiptarët, por edhe fiset tjera, i kanë përndjekur shekuj me radhë nga vatrat e veta, por gjaku nuk është ujë. I kanë shpëtuar dhe ndihmuar gjatë historisë, pikërisht ata që janë fise me prejardhje ilire në Maqedoni, Mal të Zi, Kroaci, Bosnjë, Slloveni… Fisi ilir Albi, ka mbijetuar deri në ditët e sotme dhe sot kanë shtetin e vet, pavarësinë dhe më nderojnë si mbretëreshë të veten-të tyre.

Shumëkush gjatë shekujve më ka kërkuar dhe më kërkon atje ku më kanë lënë dhe më kanë parë për herë të fundit. Nuk e dijë se çfar kërkojnë; të vërtetën, dashurinë ose dëshirojnë të shpërlajnë e pastrojnë ndërgjegjen…

Jo, jo, ata kërkojnë thesarin tim për të cilin flasin se e dijnë se ku ndodhet. Por, se si është zhdukur ai thesar, dhe ku ndodhet tani, më së miri e dinë ata.

Gjithçka më kanë rrëmbyer e vjedhur dhe më kanë rrëmbyer mbretërinë, popullin, por, dashurinë nuk kanë mundur dot, sepse unë Teuta, jetoj në çdo shpirt, në çdo gurë, në çdo shkëmb, në çdo pikë të ujit që udhëton dhe shqyen e grisë çdo gjë.

Në Rizon, ku kam kaluar ditët e fundit pas mashtrimit dhe tradhtisë, edhe sot e kësaj dite qëndron dhe sfidon e nuk përfill të keqen dhe padrejtësitë, është shkëmbi që me shekuj qanë për shkak të padrejtësisë së madhe historike që më kanë bërë.

E ata që më kërkojnë për shkak të thesarit dhe kur mendojnë se më kanë gjetur, u ndalet fryma se si ka mundësi që të mos munden me mbërri tek unë dhe thesari im? Sepse para shpellës ku supozojnë se fshihem me thesarin, më mbrojnë ata që më kanë mbetur besnik, është populli im. Ata që më kanë dashur dhe më kanë veshur me petkun e tyre, me petkun-lëkurë gjarpri. Më mbrojnë e më ruajnë në shpellë deri tek e cila askush nuk mund të arrijë.

Shumëkush dëshiron të bëhet legjendë, mirëpo për të hyrë në legjendë duhet pas fletëhyrje, në legjenda hynë vetëm të zgjedhurit, karizmatikët, të shënuar me fatin dhe qiellin e tyre që i dallon nga tokësorët e rëndomtë. Ata me vdekjen e tyre tokësore, nuk vazhdojnë jetën me aurolën që është më e fortë se vdekja, para së cilës janë të pafuqishme koha dhe kalimtarja.

Këtë aurolë që mbaj si Mbretëresha Teuta, mbetet jashtë zhvillimeve dhe rrjedhave kohore. Edhe flethyrjen edhe aurolën e kam vetëm unë, Teuta, kjo grua e çuditshme, me fuqi mbinatyrore, që përsëri ju pushton, ju lëviz nga vendi edhe pas 23 shekujve.

Jo, jo, nuk do të ndalem që tu joshë me forcën time, me bukurinë time por edhe me fatin tim dhe rolin tim jo bash të kënaqshëm, që ma kanë përcaktuar Perënditë e atëhershme.

Është vështirë të bartet kjo barrë mbi supe të një gruaje të brishtë, por ama, sot jam shumë krenare, sepse pasardhësit e mi të Ilirëve-Shqiptarët, nuk më kanë harruar, më madhërojnë, më glorifikojnë, madhërojnë veprën dhe dashurinë time për njeriun, tokën, popullin dhe këtë e ndajnë me të tjerët.

Nuk më lënë të qetë, më zgjojnë nga gjumi i thellë i quajtur legjendë dhe tregojnë tregimin dhe rrëfejnë se asnjë forcë, asnjë fuqi nuk është më e fortë dhe më e fuqishme se e vërteta dhe dashuria, posikur që një lule e brishtë, irisi, është më e qëndrueshme nga imperia Romake.

Irisi dhe Teuta edhe sot jetojnë në të gjitha hapësirat, nëpër ujdhesa, në ajër, dhe në sytë e tyre, në sytë e kaltër të ilireve, që ju pushtojne ”

Mbreteresha Teuta 2017

Kuvendi i pare mbarekombetar mbahet me date 12 Tetor 2017,

Zagreb Kroaci

Presidente, Shenida Bilalli, gazetare dhe regjisore, Zagreb, Kroaci

dr.Ruki Kondaj, Presidente Nderi e SHBSHK, Këshilltare Publike e Ministrisë së Shëndetësisë, Toronto,ON-Kanada

Mjeshtre e Madhe Lucia Martino, Presidente e Shoqates Vorea, Frasnitë, Kalabri

Shpresa Sinani, ish mësuese, Kryetare e Gruas demokrarike Tetovë, Maqedoni

Flora Durmishi gazetare, redaktore –Radio Kosova, Prishtine

Myfarete Laze, Mjeshtre e madhe, Tiranë-Shqipëri

Alida Hisku, këngëtare e mirënjohur, Gjermani,

Valdete Berisha, Poete, Belgjike

Dr. Zylfie Duraku, Kryetare e shoqates gruas Anima, Ulqin

Ekspozita
Erodita Qorkadiu-Haxhiu, Etnografe, Prishtine, Kosove

Arjete Miftari, Skulptore, Prishtine, Kosove