Archives for May 2018

Kosovë-Përkujtohet akademik Fehmi Agani, i vrarë 19 vjet më parë

May 7, 2018 by dgreca

-Presidenti historik Rugova: Së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij/

Fehmi-Agani-Ibrahim-Rugova- behl fehmi bujku 94 Fehmi_Agani

-Presidenti Thaçi: Vrasja e profesor Aganit ishte humbje e madhe/

-Kryeministri Haradinaj: Fehmi Agani i dha dritë vizionit tonë për shtet/

-Dr. Fehmi Agani në vitin 1994: Serbia – agresioni dhe agresori nuk duhet shpërblyer/

-LDK: Mençuria, intelektualiteti, largpamësia dhe vizioni i Profesor Aganit i duhen edhe sot Kosovës/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 6 Maj 2018/ Në Kosovë sot nderohet e përkujtohet akademik Fehmi Agani, i vrarë 19 vjet më parë, në 6 maj 1999, nga forcat serbe derisa po udhëtonte drejt Maqedonisë mes shqiptarëve të dëbuar nga vatrat e veta.

Presidentit historik të Kosovës, Ibrahim Rugova,

me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për vepra trimërie për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

Duke e shpallur këtë vendim në 6 maj 2004, Presidenti Rugova theksonte, se “së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij”.

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, përkujton se, “para nëntëmbëdhjetë vitesh forcat policore serbe vranë akademik Fehmi Aganin, njërin nga intelektualët më të shquar dhe politikanin ndër më mprehtë të Kosovës”.

“Vrasja e profesor Aganit ishte humbje e madhe, sepse ai kishte një bagazh të madh përvoje jetësore, dije sociologjike dhe sens politik që u dëshmua veçanërisht gjatë dekadës së fundit të shekullit njëzet”, shprehet Thaçi.

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, ka shkruar sot:Fehmi Aganin do ta kujtojmë si pishtarin që i dha dritë vizionit tonë për shtet.

Me penën e tij, urtësinë e guximin Agani shkroi historinë e Kosovës, të pavarur e demokratike, Kosovës euro-atlantike për të cilën ai jetoi dhe u flijua.

Agani u bë gur, i themeleve të Kosovës se pamvarur!

DR. FEHMI AGANI NË VITIN 1994: SERBIA – AGRESIONI DHE AGRESORI NUK DUHET SHPËRBLYER

Serbia – agresioni dhe agresori nuk duhet shpërblyer, theksonte para 24 viteve akademik Fehmi Agani në deklaratën e dhënë, që e kam të botuar në gazetën e rezistencës, të lëvizjes e luftës për liri e pavarësi, “Bujku” në 26 shtator 1994, ku kam të botuar edhe intervistën ekzluzive, që më ka dhënë Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, me titull “Politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”. Ajo intervistë e parë e një presidenti të Kosovës për ATSH-në zhvillohej në kohë të rënda të okupimit e dhunës kundër shqiptarëve të Kosovës. “Një represion masiv në Kosovë ka rritur tensionet politike këtu dhe në rajon, ndaj është e domosdoshme prania ndërkombëtare”, e përshkruante situatën dhe e kërkonte zgjidhjen Presidenti Rugova, në intervistën ku fliste edhe për “lidhjet konfederale apo bashkimin me Shqipërinë” të Republikës së Kosovës, derisa bisedonim gjatë ditën e enjëte të 22 shtatorit 1994, në zyrën e tij, ku sot është muzeu – Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës.

Gazeta “Bujku” në 26 shtator 1994:

DEKLARATË E DR. FEHMI AGANIT LIDHUR ME ZBUTJEN E SANKSIONEVE NDAJ SERBISË AGRESORI NUK DUHET SHPËRBLYER

-Sanksionet kryesore ekonomiko-financiare dhe bojkotimi ndërkombëtar i Serbisë nuk do të mund të suspendohen pa zgjidhjen e çështjes së Kosovës/

I pyetur lidhur me qëndrimin rreth vendimit të Këshillit të Sugurimit për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë e Malit të Zi, nënkryetari i LDK-së dr. Fehmi Agani dje deklaroi:Edhe pse përkrahim të gjitha përpjekjet për arritjen sa më të shpejtë të një marrëveshje për Bosnjën në bazë të propozimit të Grupit të Kontaktit, megjithatë lajmi për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë, edhe pse është fjala për një zbutje të përkohshme e të kufizuar, në Kosovë nuk është për t’iu gëzuar.Pikërisht, në kohën kur Serbia po pret zbutjen e sanksioneve ndaj saj, në Kosovë me brutalitet po zbaton sanksionet që ajo u imponoi Kosovës dhe shqiptarëve.

Megjithatë, shpresojmë se, siç është deklaruar shpesh nga instanca të ndryshme ndërkombëtare, sanksionet kryesore ekonomiko-financiare dhe bojkotimi ndërkombëtar i Serbisë nuk do të mund të suspendohen pa zgjidhjen e problemit të mdh të Kosovës, si dhe problemit të Krainës dhe problemeve tjera të ish-Jugosllavisë. Përndryshe, do të ishte kjo një shpërblim i agresionit dhe i agresorit, përfundoi dr. Fahmi Agani. B.J.

LDK PËRKUJTON AKADEMIK FEHMI AGANIN

Përkujtohet profesori, veprimtari, ish nënkryetari shumëvjeçar i LDK-së dhe Deputeti i Kuvendit të Republikës së Kosovës , Akademik Fehmi Agani.Kryesia e Lidhjes Demokratike të Kosovës së bashku me familjarët e profesorit të ndjerë Fehmi Agani, kanë bërë sot homazhe dhe nderime në 19 vjetorin e vrasjes së tij.“Ne sot, si Kryesi e LDK-së së bashku me familjarët jemi këtu në nderim të jetës dhe veprës së profesorit dhe akademikut, njeriut të shkencës dhe politikës e të institucioneve, profesor Fehmi Aganit.

Në përkujtim të punës së tij të madhe, në 19 vjetorin e vrasjes së tij nga bandat policore, ushtarake dhe paramilitare serbe, çdo vit padyshim që po ndihet mungesa e profesor Aganit.Mençuria e tij, intelektualiteti, largpamësia dhe vizioni i tij si kurrë më parë i duhen edhe sot Kosovës”, u shpreh me këtë rast në emer të Kryesisë së LDK-së , Sekretari i përgjithshëm, Ismet Beqiri.Ndërsa Mentor Agani, djali i profesor Aganit pasi falenderojë Kryesinë e LDK-së për homazhet dhe respektin për profesor Aganin, ai tha “Na mungon të gjithëve, thjeshtë na mungon të gjithëve ”.

Kodiku i katërt në bibliotekën kastriotase me portretin origjinal të Skënderbeut

May 5, 2018 by dgreca

Nga Fotaq Andrea-Strasburg – Francë/ Botohet sipas revistës “Koleksionisti”, organ i Shoqatës së Koleksionistëve të Shqipërisë me rastin e 613 vjetorit të lindjes së Gjergj Kastrioti Skënderbeut, 6 maj 1405/“Ne kemi pasqyrë Skënderbenë, i përqasur me Shën Luisin e Francës”. Me këtë thënie diamant të Faik Konicës te “Albania” e nisim shkrimin tonë për Heroin Kombëtar Gjergj Kastrioti në kërkim të pasqyrës së tij të vërtetë identitare dhe origjinale në bazë të dëshmive dhe veprave të artit që na kanë ardhur gjer më sot.Nuk ka si të mos vëmë në dukje që në fillim se katër vjet pas Kuvendit dhe Lidhjes së Lezhës, emri i Skënderbeut ishte bërë tanimë i njohur në Europë për fitoret e korrura të shqiptarëve ndaj osmanëve, që prej betejës së Torviollit (v. 1444) deri në qëndresën e Sfetigradit më 1448. Fakti historik është i tillë që sipas dëshmisë në “Notice historique sur la Maison de Saint-Mauris” një kështjellë në Savojë quhej “Fort de Scanderberg” (Fortesa e Skënderbeut) ose “Tour de Scanderberg” (Kulla e Skënderbeut). Olivier de la Marche, historian, diplomat, kapiten e kronikan i kohës, e përmend këtë fortifikatë më 1448, në kulmin e luftërave civile në Francë, kur Filipi i Mirë (Philippe le Bon) – që do t’i dërgonte Skënderbeut ambasadorë pas rrethimit të parë e të dytë të Krujës – ndërmerrte luftërat e tij në Franshë Kontenë e Burgonjës.Pikërisht, kësaj periudhe, viteve 1448-1451 u referohet At Vinçens Malaj kur i njeh Antonio Pisano-s (Pisanello, 1395-1455) – mbi bazën e një hipoteze të parashtruar nga Leonardo de Martino da Greci – autorësinë e gravurimit të medaljonit me portretin ndoshta më të hershëm të Skënderbeut, që ruhet në Zagreb, pothuaj i ngjashëm me atë që ruhet në muzeun numizmatik të Berlinit (foto.1, 2, 3).Para se të shohim rrethanat se si mund të ketë ndodhur realizimi i këtij/këtyre portreteve, le të themi në parantezë se përgjithësisht, në periudhën e Rilindjes italiane, çdo lloj vepre arti, e sidomos gravurimet dhe derdhjet e medaljoneve apo miniaturat e ndriçuara (enluminuret) në kodikë bëheshin tek artistët me porosi të veçantë: për të nderuar figurën historike që ato pasqyronin apo bëmat e këtij të fundit. Këto vepra artistike shërbenin kësisoj si dhurata të çmuara për të vlerësuar protagonistin kryesor, princ, mbret, dozh, funksionar, fisnik apo aleat, dhe jepeshin ose me ceremoni pritjeje, ose pasandaj shoqëronin kredencialet apo ndihmat materiale e financiare që dërgoheshin.Në rastin konkret, nuk mund të përjashtohet hipoteza se dy medaljonet e para me portretin e Skënderbeut mund të jenë porositur nga Alfonsi i Aragonës te Pisanello, i cili në vitet e fundit të jetës, me një përvojë të shkëlqyer si piktor, medaljon-punues dhe miniaturist kodikësh, ndodhej pikërisht në Napoli më 1448-1451, periudha kur pas Traktatit të Paqes me Venedikun (v.1448), Skënderbeu do arrinte fitoren historike ndaj turqve pas rrethimit të parë të Krujës (v. 1450).Kohët e fundit, prof. Lutfi Alia, mbështetur tek studiuesi i njohur venecian Piero Voltolina, i bën një prezantim dhe trajtim shkencor tre medaljoneve me portretin e Skënderbeut që ndodhen në katalogun voluminoz të Voltolina-s “Storia della Repubblica di Venezia attraverso le medaglie” (Milano, 1988). Bëhet fjalë për të njëjtat medaljone të derdhura, por studiuesi venecian e shtyn me një dhjetëvjeçar datën e prodhimit të tyre, realizuar, sipas tij, më 1463 në Venecie dhe më 1465 në Romë. Prof. Alia, duke iu referuar edhe studiuesit Frederick Kenner (Vjenë 1898), është i mendimit se gravurimi i portretit të Skënderbeut (me autor anonim, në këtë rast), duhet të jetë bërë mbi bazën e skicimeve të G. Bellini-t më 1461, konkretisht kur Skënderbeu ishte i ftuar nga Papa Piu II në dasmën e Antonio Piccolominit, ose pastaj më 1463, kur Gjergj Kastrioti, thekson ai, “vizitoi Venecian për të marrë pjesë në ceremoninë e shpalljes”Qytetar Nderi i Veneto-s””.Po prapë, se ku, kur dhe në ç’rrethana Bellini e ka skicuar Skënderbeun, në Napoli, Romë, Venedik apo Lagunova, kjo është një çështje që mbetet e hapur për hulumtim e studim të dokumentuar. Megjithatë, të gjithë studiuesit, shqiptarë e të huaj, që janë marrë me portretet më të hershme të Heroit tonë Kombëtar, që nga A. Thevet e P. Giovio (shek. XVI), që nga F. Kenner e De Martino (shek. XIX), tek F. Konica, F. Noli, V. Malaj, Dh. Dhamo, K. Frashëri, K. Biçoku, F. Hudhri, M. Ahmeti, K. Naska, P. Voltolina, L. Nadin, I. S. Karanxha e L. Alia, të tërë janë në një zë kur pohojnë se portreti më i hershëm i Skënderbeut duhet të jetë realizuar nga Bellini (1429-1507) “d’après nature”, mbi bazë skicimesh (sot të humbur) gjatë vizitës/vizitave të Kastriotit të Madh në Itali. Pra, modeli, lënda e parë e gjallë, ka qenë e pranishme, para syve dhe penelit të Bellini-t. Mirëpo, nuk përjashtohet mundësia që Heroi të jetë skicuar më parë edhe nga Bellini Ati (Jacopo).

Nga ana tjetër, mbetet e hapur për dokumentim shkencor edhe çështja nëse janë apo nuk janë të viteve 1449-1451 medaljonet e para që i njihen Pisanello-s. Sepse me të drejtë mund të shtrojmë pyetjen: përderisa gjer më sot nuk është dokumentuar që Skënderbeu të ketë qenë në këto vite në Itali, mbi çfarë baze modeli janë realizuar ai/ato portrete? Vërtet, nuk përjashtohet mundësia që të jenë bërë skicime të portretit të Skënderbeut edhe gjatë kësaj periudhe, brenda vendit apo në Raguzë e gjetkë, dhe më pas, këto skicime të jenë dërguar në Itali (gjatë vajtje-ardhjeve të ambasadorëve) për të përfunduar te Pisanello si porosi “nga lart” (nga kushdo që financonte) për të përgatitur dhuratën e veçantë, në rastin konkret medaljonet. Për më tepër që gjesti dhurues merr kuptim të madh gjatë kësaj periudhe, kur Gjergj Kastrioti njihej tashmë si “Zot i Arbrit” dhe bashkëpunonte suksesshëm me Vatikanin, Janosh Huniadin dhe Alfonsin e Aragonës, kur kishte prapsur mbi njëzet sulme osmane dhe Kruja me qytetet e tjera të Arbërisë u bënin ballë rrethimeve të njëpasnjëshme, dhe sidomos kur ishte nënshkruar Traktati i Gaetës (mars 1451). Mbi të gjitha, pikërisht gjatë këtyre viteve datojnë edhe dy kodikët e famshëm me emblemën kastriotase që kanë qenë drejtpërdrejt në zotërim të Kastriotit të Madh: “Libri i Uratave” dhe “Libri i Petrarkës” (prezantimin e këtyre kodikëve e kemi bërë te monografia “F. Andrea, D. Muka, “Tre libra të bibliotekës kastriotase në përqasje me heraldikën shqiptare”, Studia Albanica, 2007” foto 4, 5, 6).Më tej, sikurse pohon me të drejtë edhe prof. L. Alia në studimin “Skënderbeu në Artet figurative të shek. XV”, mbetet po ashtu e hapur çështja se gjatë shek. XV duhet të ketë pasur edhe vepra të tjera me portretin origjinal të Skënderbeut. Një portret i tillë i Skënderbeut është kataloguar për shembull nga “The Athenaeum – a journal of literature, NR3066, 31 july 1886, f. 130”, ku vihet në dukje: “Portret i Skënderbeut nga Alesso Baldovinetti” (1425-1499), bashkëkohës ky i G. Bellini-t dhe A. Pisano-s. Album-Antologjia jonë “Skënderbeu – Heroi Kombëtar i shqiptarëve, 1413-2017”, konkretisht “Pjesa shtojcë – Katalogu” dëshmon për mjaft vepra në këtë drejtim, “të inventarizuara në kartë”, të themi, por të humbura apo ende të pazbuluara. * * *

Duke u shkëputur nga medaljonet e para me portretin e Skënderbeut, realizuar gjatë kohës kur vetë Heroi ishte gjallë (a nuk na kanë ardhur historikisht që nga Lashtësia portretet më të hershme të mbretërve dhe të figurave të shquara fillimisht nëpërmjet monedhave e medaljoneve ?!), le ta themi pa drojë se sot kemi – gjithnjë duke iu referuar viteve 1460 dhe për aq sa na lejon njohja e derisotme – edhe portretin më të parë, më të hershëm e më origjinal të Skënderbeut, fatmirësisht me ngjyra, ndonëse në miniaturë (foto. 7). Është fjala për portretin e Skënderbeut në kodikun “De Romanorum Magistratibus” të Andrea Domenico Fiocco-s, Romë 1465, që ndodhet sot në Bibliotekën e Universitetit të Harvardit, Houngton Library, Cambridge Mass. me numër rendor MS Typ 496. Studimin më të plotë për këtë portret, më të argumentuar shkencërisht, me të dhëna të sakta dhe referime të shumta ia ka bërë të njohur kohët e fundit publikut shqiptar studiuesi pasionant Ilia S. Karanxha, i cili ka hedhur tanimë teza të guximshme për historiografinë shqiptare të periudhës skënderbejane. Me të drejtë, Karanxha nënvizon në studimin e tij “Skënderbeu autentik dhe modeli i Romës antike” (“Zemra shqiptare”, nëntor 2014), lidhjen organike të këtij portreti të Heroit jo vetëm me portretet e tij në medaljone, por edhe me portretin e Skënderbeut te Barleti, e më tej me portretin mbi portën kryesore të Pallatit të Skënderbeut në Romë (foto 8).Sinjalin e parë të pranisë së këtij portreti e dha prof. Shaban Sinani kur e botoi atë me cilësi shumë të dobët (fotokopje) në veprën e tij “Beratinus” (Argeta LMG, Tiranë, 2004). Më 2005, Prof. Kaliopi Naska botoi në “Revista Ushtarake” shkrimin “Si u gjet thesari i Drishtit?”, ku vinte në dukje për herë të parë praninë e kodikut “De Romanorum Magistratibus” si dhe dy ilustrimet e këtij kodiku, njëri prej të cilëve, siç theksonte ajo me të drejtë, “… portreti më i hershëm i njohur gjer më sot i Gjergj Kastriotit”. Më pas, në maj 2007, antikuari Dritan Muka në Kanada më dërgoi me e-mail historikun e shitjes së këtij kodiku si dhe përshkrimin e tij të hollësishëm sipas katalogut “Rare books and early mss, bot. Davies & Orioli, London, 1962” (foto 9). Por u desh, disa vite më pas, pena e studiuesit Karanxha për të dhënë të plotë tablonë sinoptike të portretit origjinal të Heroit tonë kombëtar, si dhe përqasjen e tij me krejt portretet më të hershme të Skënderbeut që njihen deri më sot.Mund të shtrojmë me të drejtë pyetjen: po përse ky portret origjinal i Skënderbeut në këtë kodik të titulluar “De Romanorum Magistratibus, Roma, 1465”, që shqip do ta përkthenim “Magjistërit romakë” apo më thjesht “E drejta Romake”? Në çfarë rrethanash duhet të jetë realizuar, dhe përse?Të dhënat flasin se humanisti dhe jurist-konsulli italian Andrea Domenicco Fiocco (14??-1452 – që mbante në atë kohë si pseudonim edhe emrin e historianit romak Lucio Fenestella, të kohës së Tiberit) duhet ta ketë shkruar veprën e tij të famshme “De Romanorum Magistratibus” rreth vitit 1427, koha kur ai ishte kanonik i Firencës. Kjo vepër e shkëlqyer e Rilindjes italiane ishte një risi, stoli, thesar, që u kopjua me dorë nga skribë të njohur shumë herë dhe shumë më përpara shpikjes së Gutenbergut, vepër që do vazhdonte të kopjohej si kodik, i pjesshëm a i plotë, deri në vitet 1490. Fakti që ekzemplari “De Romanorum Magistratibus” i vitit 1465 përmban dy ilustrime mjaft domethënëse me tematikë arbërore (çelet me miniaturën e një prifti dominikan që i dhuron – e nënvizojmë këtë fjalë për të mos thënë i dorëzon – kodikun një princi shqiptar (foto 10), dhe mbyllet me më të famshmin e më të parin portret të Skënderbeut) vetë ky fakt na jep neve sot të drejtën të parashtrojmë tezën tonë se vepra e Fiocco-s duhet t’i jetë bërë dhuratë drejtpërdrejt Skënderbeut në emër të Vatikanit gjatë vizitës së tij po atë vit në Romë. E mbështesim nga ana tjetër këtë tezë tonën edhe me faktin se tashmë tre kodikë të tjerë me emblemë kastriotase i ishin bërë dhuratë Skënderbeut (në vitet 1450-1465) qoftë nga Alfonsi e Ferdinandi i Aragonës, qoftë nga Vatikani, dhe konkretisht “Libri i Uratave”, “Libri i Petrarkës” dhe “Libri i Skënderbeut”, ky i fundit një lloj enciklopedie e kohës. Pra, për mendimin tonë, “De Romanorum Magistratibus – 1465” i Fiocco-s, me portretin origjinal të Skënderbeut ka qenë kështu kodiku i katërt i “Bibliotekës Kastriotase”, në pronësi të drejtpërdrejtë të Familjes Kastrioti në Krujë për aq kohë sa ishte gjallë vetë Heroi Kombëtar. Më pas, këto libra të çmuar për kohën dhe për personin që i zotëronte, krejt kancelaria kastriotase, objektet më me vlerë të Heroit, nga shpatat (dhe jo një, por shumë!), deri te përkrenarja, u morën dhe u mbartën të gjitha në Itali me anije të posaçme (ndoshta dhe vetë trupi i Heroit?) nga Donika Kastrioti për t’i mbrojtur nga rrënimi osman e për t’i pasur pranë vetes si thesare dhe si trashëgimi për të birin dhe pasuesit e tij, e mbi të gjitha si dëshmi historike të çmuara për Bëmat e KryeHeroit shqiptar. A nuk ndodhi kështu edhe me “Zojën e Këshillit të Mirë”, ikonën shpirtërore dhe partonen e gjithë Arbërisë dhe të arbërve?Në fakt, nuk është se kundërshtojmë këtu tezën e Karanxhës, sipas së cilës “De Romanorum Magistratibus – 1465”, me portretin e Skënderbeut, duhet të ketë qenë në pronësi të Raffaele Maffei Voterano-s dhe që këtej krejt arsyetimi i tij i drejtë për lidhjen organike të portretit të Skënderbeut me grafikën e veprës së Barleti – Beçikemit “De Vita et Gestis Scnderbegi” (foto 11). E pranojmë tezën e tij deri në këtë pikë, por jo më tej. Nuk besojmë, me një fjalë, që ky kodik të ketë qenë më herët (pas vitit 1465) në pronësi të Gherardo di Maffei-t (i ati i Raffaele-s), në nderim të fisnikërisë së tij. Madje, vetë Karanxha e vë në pikëpyetje këtë tezë duke pohuar konkretisht: “Hulumtimin në këtë pikë mund ta konsiderojmë akoma të hapur” (!) Sigurisht, në këtë mes, siç pohon edhe ai, kanë dorë – për gjithë sa rrodhi më pas në Itali me objektet e Heroit –, Pjetër Engjëlli e Ferrante Kastrioti që jetonin dhe vepronin mes parisë dhe fisnikërisë së Napolit.

Nga ana tjetër, dëshmia e André Thevet, kozmografi i mbretit të Francës, që ka vizituar Ballkanin në mesin e shek. XVI dhe ka gjetur portret origjinal të Skënderbeut mes shqiptarëve në Butola (apo Bitola, emri i hershëm i Manastirit) të Arbërisë (foto 12), është domethënëse për faktin që portretet e Skënderbeut kishin filluar të përhapeshin në masë përtej Italisë, për mbajtjen gjallë të kujtimit të Heroit, sidomos në mbarë trevat arbërore. E dëshmon po ashtu edhe portreti i Skënderbeut (ndoshta nga Bellini) që ka qenë ruajtur historikisht nga familja Curani në Shkodër (foto 13), si dhe ish koleksioni i famshëm i kardinal Albanit në Romë, që mbante mjaft portrete të Skënderbeut të shek. XVI me autorë anonimë (foto 14, 15, 16), dhe sidomos portrete po të Skënderbeut të stilit tashmë “të fantazuar” (foto 17, 18, 19) me autorësi emrash të mëdhenj të Rilindjes Europiane, që nga Antonio Pallaiulo e Giorgione, deri te Guercino, Ticiani, Rembrand, të cilët do pasoheshin gjatë Rilindjes shqiptare nga Theohar Gjini për një portret psikologjik të Skënderbeut (fig 20). Vetë shpërbërja e koleksionit të kardinal Albanit pas vdekjes së tij, me shitjet private që u bënë, do të ishte një shtysë e re e mëtejshme për përhapjen dhe shumëfishimin e portreteve të Skënderbeut në krejt Europën.Po ashtu, portreti i njohur i Skënderbeut nga Christofano dell’Altissimo në Muzeun Uffizi (mbi bazën e origjinalit të Bellini-t), do shndërrohej që herët mes shqiptarëve, brenda dhe jashtë vendit, si portreti më shpirtëror e popullor i Heroit Legjendar (foto 21), duke u vënë sidomos në qendër të Rilindjes shqiptare, të studimeve, publikimeve dhe arteve grafike. Kjo edhe për faktin se ky portret përmban, sikurse theksojnë M. Zeqo, L. Alia dhe mjaft studiues, vrragën (plagën) në tëmth të Skënderbeut marrë në betejë rreth moshës 60 vjeçare, në bazë të dëshmisë historike të Barletit.

Sigurisht tonin në shtimin e portreteve të Skënderbeut, më të hershme dhe më pranë origjinaleve të Bellini-t dhe shokëve të tij e dhanë që pas vdekjes së Heroit piktorët e shquar italianë të shek. XVI, sidomos Bernadinus Vitalibus (foto 22), të cilët shpejt do pasoheshin nga ilustratorët francezë e sidomos ata gjermanë, zviceranë e flamandë, nga Jorg Breu, Ati dhe i Biri, te Hans Schauffelein, Jost Amann, Tobias Stimmer, Domenicus Custos, pasuar nga J. Pontanus, De Bry, P.C. Balthasar, etj. (foto 23, 24, 25).

Shekujt XVI-XVII dëshmuan për një vlerë e famë gjithnjë në rritje të Kastriotit të Madh, duke e shndërruar KryeTrimin shqiptar në simbol qëndrese të paepur përpara superfuqisë së kohës që përfaqësonte Perandoria osmane, përpara rrezikut të saj iminent kërcënues, ku ndodhej Italia dhe mbarë Europa. Krahas përkthimit në shumë gjuhë europiane të Barletit mbi bazën e “Historisë së Skënderbeut” të frëngut Jacques de Lavardin (foto 26), krahas shtimit të monografive për Heroin shqiptar, kërkohej tanimë, dhe u arrit me sukses, dhe për një kohë të gjatë e në vazhdim, që Heroi shqiptar të paraqitej Epokal, Burrë shteti i madh, Luftëtar i paepur, Mbrojtës i Krishtërimit, siç kishte qenë në të gjallë të tij me vetë titullin “Atlet i Krishtit” që mbajti gjer në fund me nderin e Shqiptarit të Madh e të KryeHeroit, me nderin e “Babait të Kombit”, siç e ka quajtur Faik Konica.

ROLI I GAZETARIT NË DEMOKRATURË

May 5, 2018 by dgreca

NGA EUGJEN MERLIKA/* Nuk ёshtё njё situatё e kёndёshme tё flitet pёr veten e, ndoshta, nuk do t’a kisha marrё atё mundim, nёse nё kёtё rast nuk do t’ishte e pёrshtatёshme tё sqaroja shkurtimisht arsyet qё mё detyruan tё pёrdornja termin “demokraturё”, tё huajtur nga njё publiçist e shkrimtar i shquar ballkanas i kohёs sonё, Predrag Matvejeviç, nё titullin e librit tim.

Po e nis kёtё pёrsiatje tё shkurtёr me njё fjali tё njё filozofi dhe ekonomisti, ndёr mё tё njohurit e mendimit ekonomik tё shekullit XIX, anglezit John Stuart Mill, qё mё 1837, nё moshёn 31-vjeçare shprehej:

“Dёgjohet gjithandej tani se gazetaria ёshtё pёr Evropёn bashkёkohore ajo qё ishte oratoria politike pёr Athinёn dhe pёr Romёn, e qё pёr t’u bёrё ajo qё nevojitet, duhet tё pёrpunohet nga i njёjti lloj njerёzish”.

Filozofi anglez, nёpёrmjet krahasimit tё tij me botёn e lashtё tё kulturёs greko-romake, artit tё gazetarisё, jo vetёm qё i jep njё vlerёsim madhor nё ecurinё e shoqёrisё, por e ngarkon me detyra qё e venё atё nё ballin e jetёs shtetёrore e kulturore tё çfarёdo kombi, njёsoj si oratorёt e lashtёsisё qё ishin nё gjёndje tё ndikonin mendimin dhe veprimin e tubimeve tё qytetarёve tё Athinёs apo Romёs, tё cilёt mbeten, ende sot, tё paarritshёm nё shkallёn e nivelit kulturor tё masёs nё pёrgjithёsi.

Kjo fuqi e madhe qё merr bota e medias nё kohёn tonё, e tejzmadhuar nё mjetet e saj tё panumurta, gjithmonё simbas Millit, ёshtё e kushtёzuar nga niveli cilёsor i atyre qё e ushtrojnё. Pa mёtuar qё tё kemi personalitete tё gazetarisё nё nivele tё Eskinit, Demostenit apo Ciceronit, funksionimi i gazetarisё, si fuqi e katёrt e shteteve, mund tё jetё e frutёshme nёse ata qё e ushtrojnё janё nё lartёsinё e detyrёs sё tyre. Ajo detyrё kёrkon veç pregatitjes kulturore edhe cilёsi e atribute tё tjera tё domosdoshme si aftёsia pёr tё vёzhguar e kapur tё qenёsishmen, mungesa e paragjykimeve nё paraqitjen e gjykimin e fakteve, ndershmёria intelektuale, guximi vetiak e qytetar, prirja pёr tё pohuar tё vёrtetёn e, mbi tё gjitha, pavarёsia e plotё nga pushtetet e tjerё, politikё apo ekonomikё.

Mbas kёtij parashtrimi tё shkurtёr tё funksionit e rolit tё botёs mediatike nё nivel planetar, po kthehem nё librin tim : “Demokratura shqiptare nё vёshtrimin e njё tё mёrguari”. Ёshtё njё pёrmbledhje shkrimesh tё njё periudhe relativisht tё gjatё, 2004 – 2017, qё pasqyrojnё mendimet e pёrsiatjet vetiake rreth jetёs politike, shoqёrore, ekonomike kulturore tё Shqipёrisё tё cilёn, edhe se larg fizikisht jam munduar t’a ndjek me tё njёjtin qёndrim qё do tё kisha mbajtur, po tё jetoja aty. Si pёrfundim i bashkёjetesёs shpirtёrore e mendore me Shqipёrinё e viteve tё pas komunizmit, del ky vёllim, i treti i rradhёs, mbas “Pёrsiatjes” dhe “Elegji pёr brezin tim”, e qё mund tё pasohet edhe nga dy tё tjerё, nёse do tё gjindet mundёsia e botimit tё tyre.

Si tё gjithё ata shqiptarё qё dolёn nga njё pёrndjekje 45 vjeçare e regjimit komunist, edhe un shpresova e mendova se ndryshimi i sistemit shoqёror, nga njё diktaturё e hekurt nё njё demokraci, sado e brishtё qё tё ishte, pёrbёnte njё kthesё tё madhe, historike, nё planin e pёrgjithshёm kombёtar e n’atё vetiak e familjar. Nё tё parin ndryshimet, edhe se epokale nё sajё tё shёmbjes sё komunizmit si njё sistem shtypёs nё gjithё pjesёn lindore t’Evropёs, nuk patёn ritmet e pritёshme, duke u luhatur mes “njё bote qё nuk donte tё vdiste e njё tjetre e pafuqishme tё lindёte”. Nё planin e dytё, atё familiar e vetiak, e vetmja mёnyrё pёr t’u larguar nga Grabiani i Lushnjes, vendi i internimit tё familjes nё dhjetёvjeçarin e fundit, qe largimi pёr nё Itali, Vendi i lindjes sё nёnёs sime. Aty filloi njё tjetёr jetё vёshtirёsish e pune tё lodhёshme, por me kёnaqёsinё pёr tё parё si shpёrblim mbas shumё viteve tre bijtё e bijat tё diplomuar e tё sistemuar me punё.

Nisa tё shkruaj qё herёt, kur m’u dha mundёsia e botimit tё artikujve. Kёtu sot, me rastin e paraqitjes sё kёtij libri, po pёrfitoj pёr tё falёnderuar nga zemra redaksitё e gazetave “Sindikalisti”, “Liria”, “Republika”, “55”, “Bota shqiptare”(Romё), “Gazeta shqiptare”, nё shtojcёn “Milosao”, “Tema”, “Shekulli”, “Illyria” e “Dielli” nё Nju Jork, “Standart”, “Shqiptari i Italisё”, “Metropol”, “Shqiptarja.com”, e deri tek “Mapo”, e pёrditёshmja nё tё cilёn kam botuar shkrimet e mija prej dhjetё vitesh.

Ideja kryesore qё pёrshkon ata shkrime ёshtё njё dozё e fortё zhgёnjimi, larg objektivave tё pritjes qё ushqenim, me mendimin e pёrfytyresёn tonё nё fillimin e viteve 90. Me kalimin e viteve ato shpresa avulluan si vesa nё diell, sidomos pёr ata qё kishin qёnё viktimat e sё gjatёs e mizores “luftё e klasave”. Demokracia e ёndёrruar, me kalimin e kohёs, mori trajtёn e njё sistemi partitokratik, qё ndёrronte ngjyrat sё jashtёmi por qё funksiononte me tё njёjtat ligje, tё shkruara e tё pashkruara, nё brendёsi tё saj. Duke u munduar tё paraqes e tё trajtoj nё shkrimet e mija argumentet mё nё dukje tё ecurisё sё shoqёrisё e tё shtetit, rashё nё pёrsёritje tё temave, sepse problemet pёrsёriteshin herё mbas here, pa gjetur rrugёn e zgjidhjes. Sistemi bёri hapa tё ngadalshёm nё ecjen drejt modelit tё shoqёrive Perёndimore, por vrapoi me revan drejt objektivave tё pasurimit tё klasёs drejtuese, njё dukuri qё thellonte gjithёnjё e mё shumё pabarazinё ndёrmjet shtresave tё ndryshme tё popullsisё. Paligjshmёria, e kthyer nё sistem pasurimi tё njё pakice qё kishte nё dorё levat e drejtimit, kushtёzonte edhe strukturёn mbajtёse tё godinёs sё Shtetit, qё mbyllej si iriqi, duke kundёrshtuar çdo prirje ripёrtёritje tё klasёs sё tij drejtuese.

Kёshtu, edhe ajo pak demokraci e viteve tё para u kthye nё njё sistem hibrid, tё ndёrthurur ndёrmjet shkёrbimit tё pёrvojёs sё botёs Perёndimore e jehonёs sё mendёsisё autoritare tё gjysmё shekullit komunist. Mungesa e njё force politike jashtё kornizёs sё trashёgimisё komuniste, tё tillё qё tё paraqiste njё mundёsi tjetёr ndaj dypolarёsisё Pd-Ps, qё tё kishte nё kodin e saj gjenetik kombin e bashkuar nё pёrparimin e shpejtё tё tij, larg metodave e mjeteve tё neosocializmit tё korruptuar, u bё shkas qё tё ngurtёsohej, deri nё ngrirje, jeta politike shqiptare. Nё kёtё mёnyrё demokracia mori trajtat e njё sistemi tё mangёt e tё prirur nga njё farё autoritarizmi, tё pёrfaqёsuar nga t’ashtuquajturat figura karizmatike, gjёndje qё vazhdon edhe sot e kёsaj dite.

Termi “demokraturё” mendoj se i shkon mё pёr shtat sё vёrtetёs jetёsore tё Vendit tonё. A nuk ёshtё tipar i demokraturёs qenёsia e njё klase politike, nё tё cilёn janё tё pranishёm elementё tё krimit nё tё gjitha format e veta e qё, nё eksponentёt e saj kryesorё, e kanё kthyer politikёn nё profesion, nё vend qё tё ishte njё mision nё shёrbim tё çёshtjes sё madhe tё Atdheut ? A mund tё quhet demokraci njё sistem politik, nё tё cilin votat dhe rezultatet e tyre tjetёrsohen nё dobi t’atyre qё qeverisin apo janё nё gjёndje t’i blejnё ato? A mund tё quhet demokratik njё Vend nё tё cilin njihet vetёm formalisht pavarёsia e pushteteve dhe institucioneve jo politikё, mbasi gjithshka pёrqёndrohet nё duart e atyre qё”fitojnё” zgjedhjet e tjetёrsuara? Ҫfarё emri mund t’i vemё njё shteti qё, nё çdo ndёrrim pushteti qёndror, do tё zёvendёsojё tё gjithё zyrtarёt e tё gjithё niveleve e profileve, duke bёrё tё jetojnё nё ankthin e mbijetesёs mijra njerёz?

A nuk ёshtё demokraturё ajo qё vazhdon tё mbajё kujtesёn historike rob tё mendёsive tё diktaturёs, qё nuk e dёnon atё seriozisht, madje dekoron e merr nё mbrojtje edhe autorёt e krimeve tё komunizmit? Ҫfarё shteti demokratik ёshtё ai qё, ende mbas gati tre dhjetёvjeçarёsh, nuk arrin tё sendёrtojё premtimet e vendimet e tij pёr dёmshpёrblimet e ish tё dёnuarve politikё, por i “ngrin” ata simbas dёshirёs sё ndonjё ministri apo kryeministri? A nuk ёshtё demokraturё njё sistem shoqёror, nё tё cilin mbizotёron korrupsioni dhe mungesa e ligjёshmёrisё deri nё nivelet mё tё larta tё Shtetit, duke pёrcaktuar pasurime marramendёse tё paligjёruara, ndёrsa u mohohet, nё njёqind mёnyra, pronarёve tё ligjshёm e drejta e pronёs sё trashёguar? A ёshtё tregues demokracie fakti qё drejtёsia, gjatё gjithё kёtyre viteve tё shpёrdorimit tё pushtetit, nё format mё tё ndryshme, nuk ka patur guximin dhe forcёn tё ndёrhyjё, qoftё edhe njё herё tё vetme, kundёr politikanёve? Si mund tё konceptohet njё demokraci qё, prej mё shumё se njё tё katёrt shekulli, nuk vendos tё bёjё pjesёmarrёs nё proçesin zgjedhor tё Vendit tё saj qindra mijra qytetarё tё saj, tё shpёrndarё nё tё katёr anёt e botёs?

Demokratura e ka kthyer Shqipёrinё nё njё shtet pa asnjё strategji tё dobishme ekonomike, e cila duhet tё vlerёsojё e nxisё punёn e pёrditёshme tё punonjёsve nё degёt e ndryshme tё ekonomisё, kryesisht tё bujqёsisё. Nё gjithё kёta vite tё pas komunizmit, me pёrjashtim tё ndёrtimeve, edhe ata shpesh pa kriteret e duhur, ekonomia nuk ka pasur njё strategji nё pёrputhje me mundёsitё potenciale tё Vendit.

Kёta e tё tjerё argumenta janё temat e shkrimeve tё kёtij vёllimi, qё pret gjykimin e lexuesvet, ashtu sikurse ka ndodhur kur janё botuar nё organet e ndryshme tё shtypit tё shkruar apo on line. Jam munduar tё ruaj gjithmonё pavarёsinё e mendimit e tё opinionit, tё mos kushtёzohem nё bindjet e mija dhe duhet tё pranoj se redaktorёt e shkrimeve tё mija nё gazetat e ndryshme nuk kanё kёrkuar asnjёherё tё ndёrhyjnё pёr tё ndryshuar ndonjё frazё e pёr kёtё u jam shumё mirёnjohёs. Pavarёsia e mendimit, tё cilёn Anatole France e quante me tё drejtё “aristokracia mё fisnike”, pёrjashton njёjtёsimin me mendimin zyrtar nё çdo rast, i cili e kthen gazetarin nё njё zёdhёnёs tё paemёruar. Por ajo nuk duhet tё bjerё ndesh me objektivitetin nё gjykimin e veprimeve e dukurive, tё cilёt merren nё shqyrtim.

Objektiviteti, paanёsia janё ana tjetёr e medaljes sё domosdoshmёrisё sё suksesit e jetёgjatёsisё tё kujtdo qё vendos t’i shёrbejё tempullit tё publiçistikёs, mbasi mashtrimi i ndёrgjegjёshёm do tё ishte mёkati origjinal i gazetarit. Nё detyrёn tepёr tё brishtё tё mjetit kryesor tё formimit tё opinionit publik, ёshtё detyrё morale e profesionale e jona tё shohim nё çdo dukuri tё jetёs sё Vendit tonё dritat dhe hijet e tё kemi ndershmёrinё t’i paraqesim ashtu si janё, pavarёsisht nga kush i sendёrton. Ёshtё gjithashtu detyrё e jona tё mbajmё qёndrim me fjalёn tonё kundrejt sё keqes e tё lёvdojmё tё mirёn, atё qё shkon nё dobi tё interesave tё Atdheut, tё Kombit, tё shoqёrisё, tё pёrparimit, tё s’ardhmes sё Shqipёrisё.

*Fjala e mbajtur nga Eugjen Merlika nё promovimin e librit tё tij “Demokratura shqiptare nё vёshtrimin e njё tё mёrguari” organizuar me 27 Prill 2018 ne Universitetin Europian te Tiranes.

PROMOVIMI I BERATASVE : KUJTESA për hebrenjët në 500 vjet histori

May 4, 2018 by dgreca

Nga Sulo Gozhina/

BERAT – Ditën e sotme drejtues pushtetit vendor, Prefekti Qarkut Berat si dhe drejtues të tjerë të institucioneve vendore, pasardhës të familjeve që strehuan hebrenjtë, mësues dhe nxënës shkollash, banor të qytetit dhe të rrethinave të tij, intelktual të mirëfilltë, gazetar etj, ishin pjesë e hapjes zyrtare të kësaj foto galerie, muzeu me përmbajtje hebraike, ku ishte prezent dhe Rabini i Shqipërisë Yisorel Finman, drejtor Ekzekutiv i Rabinatit të Shqipërisë. Qyteti me vlera i Beratit është prej ditës së sotme i shtohet një institucion tëjetër i ri kulturor, një muze ekspoze që sjell në vëmendje një memorie shekullore të bashkëjetesës, bashkëpunimit dhe solidaritetit mes beratasve dhe komunitetit hebre në këtë qytet. Në muze nëpërmjet fotove, dokumentave, evidentimit të familjeve beratase, sjell për herë të parë për publikun dhe vizitorët një muze që rëfen një hapësirë kohore 500 vjeçare, nga viti 1520, kur në këtë qytet u vendosën 25 familjet e para hebreje që përbënin një lagje të quajtur “Mëhalla e Çifutëve” .
I hapur nga studiuesi Simon Vrusho, tek Porta e Pashajtit të Beratit, në rrugën që të çon për në Kalanë e qytetit, muzeu nëpërmjet fotove, dokumentave të kohës ndalet tek shpëtimi dhe strehimi i mbi 600 hebrenjëve në kohën e Holokausit nga familjet beratase dhe më gjerë.
Në fjalën e tij studiuesi Vrosho mes të tjerash tha : “Ky Muze, i pari i llojit të vet, është i pari në Berat dhe në hapësirën mbarëshqiptare që evokon praninë hebraike 500-vjeçare, me fokus të veçantë Luftën II Botërore, Kohën e Holokaustit, kur në Berat u strehuan dhe u shpëtuan mbi 600 hebrenj, një pashaportë bese dhe humanizmi shqiptar, me të cilën i kemi të hapura të gjitha rrugët e ndjeshmërisë njerëzore, duke qenë në harmoni me njeriun dhe Zotin”.

Çeljen e muzeut “SOLOMON”, në Berat e përshëndeti dhe N/kryetare bashkisë Berat Teuta Muçogëllava e cila solli dhe falënderimet edhe nga kryetari i bashkisë Petrit Sinaj për të pranishmit si dhe falnderoj studiuesin Vrusho për punën e vyer që po bënë në qytetin tonë duke i shtuar një asset kulturor më shumë si dhe nxjerr vlerat e vyera të popullit tonë dhe kryesisht qytetarve berates e më gjen në kontributin që dhanë në strehimin e shpëtimin e hebrenjeve gjatë luftës së II Botrore nga Nazifashistët.

Rabini Yisroel Finman i shqipërisë u shpreh në fjalën e tij: “Familjet beratase dhe gjith Kombi Shqipëtar ka një kontribut të rëndësishë të vëçant në mbrojtje dhe në shpëtimin e hebrenjëve. Në këtë muze rrëfet një hapësirë kohore 500 vjeçare, nga viti 1520, kur në këtë qytet u vendos ën 25 familjet e para hebreje që përbënin një lagje të quajtur “Mëhalla e Çifutëve”.
“Ky Muze, i pari i llojit të vet, është i pari në Berat dhe në hapësirën mbarëshqiptare që evokon praninë hebraike 500-vjeçare, me fokus të veçantë Luftën II Botërore, Kohën e Holokaustit, kur në Berat u strehuan dhe u shpëtuan mbi 600 hebrenj, një pashaportë bese dhe humanizmi shqiptar, me të cilën i kemi të hapura të gjitha rrugët e ndjeshmërisë njerëzore, duke qenë në harmoni me njeriun dhe Zotin”. Duke e konsideruar si mjaft të rëndësishëm kontributin e familjeve beratase në shpëtimin e Hebrenjëve, Rabini Yisroel Finman, u shpreh në vijim të fjalës së tij se: “Ju keni një vlerë të madhe, besën që duhet ta promovoni”, ndërkohë që kujtoj fjalën e dhënë nga kryeministri Rama për ndërtimin e Qendrës Hebraike në Tiranë”.

Vlen të përmendet se :
“Çelja e dyerve të muzeut “SOLOMON”, në Berat sot më tre Maj 2018, është një mbrekulli që dëshmon qart për mikpritjen, bujarin, bashkjetesën dhe tolerancën fetare në qytetin mbi 2400 vjeçar, tregon qart trimërin vendosmërin virtutet e sakrificat e një populli që ka ditur në shekuj të ruaj dhe bashkëjetoj dhe t’ju vijë në ndihmë kujtdo që ka nevoj apo që gjendet përballë vështërsive deri dhe tek mbijetesa. E them me bindje se populli Shqipëtar është mik dhe në krah të të gjith popujve në Botës që aspirojnë për liri e demokraci” .

Aulona Inter Folk Festival – Kur folku botëror zbret në Vlorë

May 3, 2018 by dgreca

1 Kosova 3

Nga Gëzim Llojdia/

1.Sejmen Gjokoli Drejtor i Aulona Inter Folk Festival” shprehet se java e parë e muajit maj,sigurisht në nisje të sezonit turistik folku botëror do të ketë skenën e tij në Vlorë ndërmjet dative 12, 13, 14 maj 2018.Muzika popullore përfshin muzikën tradicionale dhe zhanrin që u zhvillua prej saj gjatë ringjalljes popullore të shekullit të 20-të. Termi filloi në shekullin e 19-të, por shpesh aplikohet në muzikë më të vjetër se ajo thuhet në literaturën përkatëse. Disa lloje të muzikës popullore quhen gjithashtu muzikë botërore. Muzika popullore tradicionale është përcaktuar në disa mënyra: si muzikë që transmetohet me gojë, muzikë me kompozitorë të panjohur, ose muzikë të kryer me porosi gjatë një periudhe të gjatë kohore. Ajo ka qenë në kontrast me stilet komerciale dhe klasike.Duke filluar nga mesi i shekullit të 20-të, një formë e re e muzikës popullore popullore u zhvillua nga muzika popullore tradicionale. Ky proces dhe periudha quhet ringjallja popullore (e dytë) dhe arriti në zenitet në vitet 1960. Kjo formë muzike nganjëherë quhet muzikë folklorike bashkëkohore ose muzikë rinovuese popullore për ta dalluar atë nga format e hershme popullore. Rigjallje të vogla e të ngjashme kanë ndodhur diku tjetër në botë në kohë të tjera, por termi muzika popullore nuk është aplikuar zakonisht në muzikën e re të krijuar gjatë atyre ringjalljeve. Ky lloj muzike popullore gjithashtu përfshin zhanret e bashkimit si rock folklorik, metal folklorik dhe të tjerë. Ndërsa muzika popullore bashkëkohore është një zhanër që përgjithësisht dallon nga muzika popullore tradicionale, në anglisht ajo ndan të njëjtin emër dhe shpesh ndan të njëjtët interpretues dhe vende si muzika popullore tradicionale.Në Vlorë prej 10 vjetësh, zhvillohet një festival tradicional folku,sikurse në vendet fqinje,e cila përmbledh grupe folku,fillimisht nga vendi më tej nga Mesdheu, Evropa dhe dhe më në fund nga folku botëror.

Intervista me Sjemen Gjokoli

Kaluan 10 vite dhe e kam të vështirë që në pak radhë ta përshkruaj si duhet rrugëtimin e Aulona International Folk Festival. Kam shumë për të thënë por, e para që më vjen në mendje, është ajo ditë kur me miqtë e mi, poetin e regjisorin Petrit Ruka dhe muzikologun akademik Vaso Tole, vendosëm ti japim udhë një projekti që unë kisha disa vite, që e ëndërroja të ndodhte : instalimin e një festivali ndërkombëtar folku në Vlorë. Në qytetin e historisë, pavarësisë e kulturës por edhe me plot resurseve turistike e natyrore në gjirin e tij. Emrin vendosëm ta lidhim me AULONËN, emrin e qytetit në antikitet, edhe si tregues të vazhdimësisë së trashëgimisë kulturore në breza. Zhvillimin e lidhëm me hapjen zyrtare të Sezonit Turistik të Vlorës duke realizuar një sinergji të bukur mes turizmit kulturor dhe atij natyror.Gjatë këtyre 10 viteve të zhvillimit të Aulona Inter Folk Festival, vetëm për këtë fakt, qytetin e Vlorës dhe bregdetin kanë patur rastin ta vizitojnë rreth 80 Ansamble e Grupe Folklorike me mbi 2500 pjesëmarrës nga 15 vende të Ballkanit e Evropës. Në këtë vit i cili përkon edhe me jubileun e parë të Festivalit gjeografisë së shteteve pjesëmarrëse i shtohet edhe Kina duke e kaluar statusin e tij në një event kulturor me përmasa Botërore.

Deri sot në Vlorë kanë ardhur festivalistë nga shtete si: Italia, Sllovakia, Polonia, Kroacia, Bjellorusia, Letonia, Bosnjë dhe Hercegovina, Mali i Zi, Kosova, Maqedonia, Bullgaria, Greqia, Turqia e së fundi Kina.

2.Duke qenë se edicioni i këtij viti shënon edhe Jubilenë e parë të festivalit është bërë kujdes që edhe axhenda e tij e ndarë në tri ditë, të jetë më e larmishme dhe me disa veçori.Kjo është paraparë jo vetëm në anën e masivizimit të festivalit, parashikohen që të dalin në skenë apo në performance të lira në sheshet dhe rrugët e qytetit rreth 350 pjesëmarrës, por jo pak kujdes është treguar edhe në përzgjedhjen e grupeve apo ansambleve pjesëmarrëse.Kështu krahas Ansamblit “Minnan Folk Song e Dance” nga qyteti i Quanzhou i Republikës popullore të Kinës, për të parën herë vjen një ansambël nga nga Letonia, sikundër nga Italia këtë edicion vjen një grup popullor nga Sardenja me shumë vlera dhe traditë trashëgimie.Me një bengraud të pasur vlerash vinë edhe ansamblet nga Sllovakia, Bullgaria, Greqia, Kosova etj, ndërkohë që Shqipëria do të përfaqësohet me disa ansamble folklorike dhe grupe polifonike të zgjedhura.Festivali ka një program të detajuar që parashikon deri në detaje jo vetëm performancat konkuruese në Skenë por edhe në sheshe historikë e mjedise të reja të krijuara kohët e fundit në qytetin e Vlorës.Kujdes në Programin e festivalit i është kushtuar edhe dimensionit Turistik të festivalit e cila do ta zhvendos atë në pikat turistike të Bregdetit të Vlorës, në plazhet e Radhimës por edhe në pika të ndryshme historike e turistike.Një e veçantë tjetër në këtë edicion është edhe fakti që krahas grupeve folklorike, krahas të ftuarve të shumtë, festivalin do ta përcjellë edhe një delegacion me disa drejtues grupesh nga trevat shqiptare që kanë patur rastin në këto vite të jenë me ansamblet e tyre në Aulona Inter Folk Festival.Festivali është në sinkron me axhendën e veprimtarive kulturore të bashkisë së qytetit dhe i vendosur tërësisht në shërbim të qytetarëve dhe sezonit turistik të qytetit.Ky jubile do ta gjejë Festivalin edhe më një Katalog të posaçëm fotografik, me 56 faqe, me ngjyra dhe në gjuhët shqip e anglisht, ku sintetizohet rruga dhjetë vjeçare e Aulona Folk.President Nderi i Edicionit të 10 –të do të jetë Akademik Ethem Likaj.

3. Grupet Pjesëmarrëse të edicionit të 10-të, Maj 2018

1. Kosovë, Ansambli “ Lidhja e Prizrenit, PRIZREN

2. Bullgari, Ansambli “ Kremikovci”, SOFIE

3. Letoni, Ansambli, “TDA Dizdancis”, JELGAVA

4. Itali, Grupi “ Citta di Orosei” , SARDENJA

5. Greqi, Ansambli “Epirus”, SELANIK

6. Kinë, Ansambli “ Minnan Folk”, QUANZHOU

7. Sllovaki, Ansambli “ Toplan”, GIRALTOVCE

Këngëtarët Besiana Mehmedi ( Terovë ) dhe Shkodran Tolaj ( Kosovë )

8. SHqipëria

8/1 . Ansambli “ Krahu i Shqiponjës- T.Madani”, Vlorë

8/2. Ansambli “ Star Danc”, Vlorë

8/3. Grupi Polifonik “ Dukat”, Vlorë

8/4. Grupi Folk “ Bilbili”, Vlorë

8/5. Ansambli “ Vace Zela”, Lushnjë

Historik i shkurtër i Ansambleve pjesëmarrëse në AIFF – 2018

Ansambli “ Epirus “, Greqi

Grupi vjen nga Selaniku dhe është krijuar në vitin 1983 dhe ka një pjesëmarrje të madhe në festivale si në Nepal, Tajlandë, Egjipt, Turqi, Bullgari, Sardenja, Sicilia, Bosnjë dhe Hercegovinë, Serbi, Poloni, Gjermani, Shqipëri.

2. Ansambli “TDA Dizdancis” LETONI

Dizdancis u themelua në vitin 1978, këtë vit do të festojë 40-vjetorin. Drejtori i grupit – Ieva Karele.Origjina – Jelgava, Letoni. Repertor i Ansamblit përbëhet kryesisht nga valle popullore letoneze – mjedise etnografike të valleve dhe koreografitë valleve popullor e moderne Në mesin e 13 ansambleve më të mira valle në Letoni, fituesin e tretë në Festivalin Kombëtar të Vallëzimit ,2013 që mbahet çdo 5 vjet. Pjesëmarrja në festivalet ndërkombëtare të vallëzimit. Sllovakia, Gjermani, Danimarkë, Belgjikë , Francë, Hungaria, Norvegji ,Turqi, Kroaci, Armenisë, Gjeorgjisë, Ukrainë, Rusi, Turqi, Izraeli, Kinës , Serbia .Grand Prix Ukrainë.

3. Ansambli “ Toplan”, Sllovaki

Krijuar në vitin 1973. Ansambli merr pjesë çdo vit në festivalet ndërkombëtare të folklorit ku ka përfaqësuar me sukses kulturën Sllovake dhe ka performuar në Francë, Gjermani, Holandë, Çeki, Poloni, Ukrainë, Bjellorusi, Maqedoni, Serbi, Itali, Kroaci, Turqi, Izrael dhe Lituania.

4. Ansambli “Minnan Folk Song e Dance”, KINA

I themeluar në vitin 1961, Quanzhou Minnan Folk Song & Dance Heritage Centre, është nën Byronë Komunale të Kulturës. Ky është një grup që në repertorin e tij ka këngët tradicionale Minane, valet dhe dramën me vepra përfaqësuese si Tajvani Beach, Tajvan Girl Dancing, Falling Lotus dhekështu me radhë. Ka marrë pjesë në shumë festivale si: nëJaponi, Kore, Singapor, Turqi, Emiratet e Bashkuara Arabe, Indonezi, Hk, Makao, etj dhe është vlerësuar me çmime të shumta. Ajo fitoi disa nderime si Plum Blossom Prize dhe Çmimin Ëenhua nga Ministria e Shtetit të Kulturës, Çmimi Forsythia Viridissima dhe Hundred Floëers Aëard nga Administrata Fujian Provinciale e Kulturës. Trupa është përgjegjëse për trashëgiminë e këngëve tradicionale, vallëzimeve, dramave dhe krijimit të veprave të reja që kombinojnë muzikën tradicionale me dramat moderne.Ky grup vjen për here të pare në Shqipëri dhe pikërisht në Vlorë, në Edicionin e 10-të të Aulona Interfolk Festival.

5. Ansambli “ Kremikovtzi”, Bullgari

Ky ansambël vjen nga rrethinat e Sofjes dhe ka një pjesëmarrje të konsiderueshme në festival kombëtare dhe ndërkombëtare:1978 Moskë, Kiev dhe Petersburg, 1989 Brno -Çekosllovakia; 1990 Tbilisi – Gjeorgji;1991Bukuresht – Rumani; 1993 Nafplion- Greqi; 1994 Cingoli – Itali; 1996 Beograd Serbi; 2000 Sierps -Poland; 2002 Stamboll – Turqi; 2003Ohër – Maqedoni; 2004 Stavros -Greqi; 2005 Irun – Spanjë; 2006 Felgueirash- Portugali; 2007 Eger – Hungari;2008 Zagreb – Kroaci, 2009Ohër – Maqedoni, 2010 Yalova-Turqia; 2011 Lusnia-Shqiperi; 2012 Primorsk-Ukraina; 2013 Criuleni-Moldavi; 2014 Serres-Greqi; 2015 Lefkada-Greqi, 2016 Dimitrovgrad-Serbi;Criuleni-Moldova; 2017 Galliate-Itali .

6. GRUPI “ Citta Di Orosei”, ITALI

Grup që vjen nga qyteti i Sardenjës në itali.

Ky grup është përbërë nga tri komponente: grupi dance “Santa Maria e Mare” me valltarë të cilët kryejnë me kostume dhe bizhuteri tradicionale Orosei.

Orosei si traditë ka katër vallet, (katër: -ballubrincu- passutorratu- Balluturturinu-dhe -dillu-) që janë të shoqëruar nga të dyzërit të kënduarit, apo me instrumente tradicionale, të tilla si “Launeddas”, flaut Sunniti, harpa e hebre dhe harmonika.Grupi Santa Maria përbëhet nga të rinj që vazhdojnë traditën e folklorit dhe kanë kryer për disa vite jo vetëm në Sardenjë por edhe në pjesë të tjera të Italisë.Grupi i “Etnos”, është I përbërë nga tre muzikantë: Pietro Paolo Piredda, Giangiacomo Rosu, dhe Patrick Mura.

Grupi ka funksionuar për shumë vite me radhë dhe kanë dhënë koncerte në Sardenjë, në Itali dhe jashtë saj.

7. Ansambli “ Lidja e Prizrenit”, Kosovë

Është ansambli që vjen nga Prizreni. Nga më aktivët në jetën kulturore të Kosovës.

Me një përvojë dymbëdhjetë vjeçare ka një jetë të gjallë kulturore e artistike dhe dallon për pjesëmarrje të here pas hershme në festival Brenda dhe jashtë Kosove si në Shqipëri, Bullgari, Maqedoni, Turqi, Kroaci et.