Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2020

Jolanda Osmalliu Koçi, shkencëtarja e parë shqiptare në fushën e epidemiologjisë

by

Nga Kastriot Kotoni/*

Kujtesa për figura të shquara të mjekësisë shqiptare është materializuar në librat aq të çmueshëm të Profesor Flamur Tartarit. Me Profesor Flamurin ishim miq të kahershëm deri ditën që ai u nda nga jeta. Diskutimet për çdo problem të mjekësisë shqiptare ishin si të thuash edhe A-ja dhe Zh-ja e komunikimeve tona. Ai, po aq pasionant pas punës në spital dhe në katedrën e urologjisë, ishte edhe për të shkruajtur një libër të ri me tema nga më të ndryshmet, por veçanërisht në bërjen e monografive për figura të shquara të mjekësisë shqiptare, ku ai ishte i jashtëzakonshëm për kërkimin dhe pasurimin me material arkivor dhe plotësues për çdo figurë. Kur e debatonim buxhetin për shendetësinë apo nivelin e pagave për mjekësinë, ai debat ngelej gati për ditë të tëra thembra e Akilit, sepse ai këmbgulte në vlerat e meritokracisë dhe hirarkisë së profesionistëve dhe stimulimin e punës shkencore dhe specializimeve të vazhdueshme të gjithë sistemit shëndetësor. Debati me argumentat e tij shkencore ishin një shkollë më vete duke më servirur shembuj të jashtëzakonshëm të mjekëve shqiptarë që nga emra si N. Suma, J. Panteqi, R. Frashëri, J. Basho, P. Roci, Sh. Ndroqi, M. Drrasa, Y. Vebiu, F. Hoxha, K. Glozheni, S. Polena, F. Shiroka, Sh. Karaulli, P. Boga, I. Gjylbegu, K. Kërçiku, P. Çina, F. Paparisto, S. Bekteshi, I. Tartari, J. Theodhosi, H. Sulçebeg, M. Agolli, P. Gaçe, K. Mojsiu, J. Koçi, Z. Floqi, A. Safa, B. Preza, P. Kokalari, V. Grillo, Sh.Basha, T. Karagjozi, LL. Ziçishti, B. Elezi, B. Zyma, S. Imami, etj. Jolanda Osmalliu Koçi ishte shkencëtarja e parë e shkollës shqiptare të mjekësisë, – më thosh ndër të tjera, – Profesor F. Tartari dhe i vinte shumë keq që për meritat e saj shkencore asaj nuk ia dhanë edhe pas vdekjes një gradë më të lartë shkencore edhe pse iu propozua nga Këshilli i Lartë Shkencor pranë Kryeministrisë, por diku kjo punë ngeci si çdo fenomen i kohës në vitin 1996.

Jolanda Onsmalliu Koçi në 5 maj të këtij viti do të ketë 80 vjetorin e lindjes dhe u kujtojmë autoriteteve shtetërore që atë motivacion të harruar në sirtaret e Ministrisë së Shëndetësisë, qysh nga koha kur ministër ishte z. M. Cikuli, ta miratojë titullin e Profesorit në shkencën e Epidemiologjisë. Jolanda Koçi duhet kujtuar për shumë arsye, por në këto ditë të kësaj Pandemie Botërore, ajo po të ishte gjallë, do kishim ndoshta përgjigjen e shumë enigmave në nivel botëror dhe pse jo edhe një ndër shkencëtaret e cila me autoritetin e saj shkencor do ishte në krah të atyre shkencëtarëve që do të shpikin antivirusin e Koronavirusit. Jolanda i ngjiti shkallët e karrierës mbas studimeve në shkollën e mesme mjekësore të cilën e mbaron me nota të shkëlqyera në vitin 1955. Me mbarimin e fakultetit të mjekësisë me rezultate shumë të larta në vitin 1960, ajo fillon punën si mjeke në Laboratorin Qendror Baktereologjik dhe më pas Instituti i Higjenës dhe i Epidemiologjisë. Në Institut punoi në sektorin e prodhimit të vaksinave në repartin e anatoksinës difterike dhe tetanike. Rritjen e saj profesionale e filloj qysh nga mjeke e thjeshtë, shefe reparti, shefe e sektorit të prodhimit të vaksinave e deri në zëvendësdrejtoreshë e Instutit Kërkimor të Higjenës dhe Epidemiologjisë nga vitet (1989-1994), plot 24 vjet pa ndërprerje dhe vetëm gjashtë muaj para se të ndahej nga jeta më 30 Maj të vitit 1994 ajo luftoi me vdekjen me një sëmundje shumë të rëndë. Në vitin 1971 pas një specializimi tre mujor në Bukuresht të Rumanisë, ajo bëri bashkimin e dy vaksinave asaj të anatoksinës difterike me atë tetanike native, që deri në atë kohë ishin veçmas, por bashkoi edhe vaksinën kundër Pertusit(kollës së mirë) duke prodhuar në vendin tonë të famshmen Trivaksinë diftero-tetano-pertusike(DTP) e njohur dhe e përdorshme në të gjithë botën, në mbrojtje nga tre sëmundje infektive shumë të rrezikshme, me një injeksion dhe me më pak ndërlikime apo efekte anësore. Jolanda këtë trevaksinë e kontrollonte me standartet botërore dhe vaksina qëndronte përkrah tyre plotësisht. Ajo bëri vaksinimin e të gjithë fëmijëve dhe nuk pati asnjë të vdekur (për afro 10 vjet prej tetanozit), por për hërë të parë u vaksinuan gratë shtatëzana në tremujorin e tretë të barrës dhe si pasojë u mënjanua plotësisht rreziku dhe infektimi në lindje i fëmijëve nga sëmundja vdekjeprurëse e tetanozit. Jolanda Onsmalliu Koçi është e para grua shqiptare, në fushën e mjekësisë profilaktike, që merr pjesë në mbledhje e forume botërore dhe evroppiane, duke iu imponuar kolegëve të saj dhe nderuar punën e Institutit dhe të sajën në fushën e profilaksisë dhe të prodhimit të vaksinave në vendin tonë. Jolanda bëri studimin e plotë të epidemiologjisë së tetanozit në vendin tonë qysh nga viti 1949 deri në vitin 1977, duke kontrolluar rastet një për një format e sëmundjes, shkatarin dhe mjekimin e bërë si dhe përfundimin. Kulmin e kërkimeve të saj për tetanozin ajo e dha në punimin shkencor për të marrë gradën e kandidates së shkencave mjekësore në mesin e vitit 1977 me titullin “Tetanozi”; Aspekte epidemiologjike, imunologjike dhe profilaktike. Me miratimin e Këshillit të Lartë të Atestimit pranë Ministrisë së Arsimit Vendimin nr. 28, datë 27.12.1979 dhe Këshilli i Ministrave me Vendimin nr. 99, datë 28.12.1979, Jolanda merr gradën kandidate e shkencave si e para mjeke në shërbimin infeksionist epidemiologjik dhe higjenës (sektorin e profilaksisë) në vendin tonë. Jolanda bëri shumë studime dhe shumë prej tyre u botuan në revistat si “Buletini i Shkencave Mjekësore” si dhe në “Buletinin e Shkencave Ushtarake” apo në “Buletinin e Institutit të Higjenës”. Disa probleme të difterisë dhe tetanozit në vendin tonë dhe efektin e vaksinave pas vaksinimit janë botuar edhe në revista të huaja si në Rumani, Itali, në buletinin e OMS-it. Po ashtu Jolanda ka qenë pjesëmarrëse e rregullt në mbledhjet e Byrosë Evropiane të Higjenës dhe Epidemiologjisë, të cilat u zhvilluan tre herë në Itali dhe një herë në Stamboll(Turqi), qysh nga viti 1988-1992. Jolanda u nda nga jeta pikërisht në atë kohë kur do të gëzonte plotësisht frytet e punës dhe jetës së saj: do të shihte të realizuara plotësisht ëndrrat e saja të thurura për punën, shkencën, përparimin e Institutit ku ajo punoi tërë jetën dhe e deshi aq shumë. Jolanda e mira e të mirave u nda nga familja e saj dhe të afërmit, shoqet e shokët dhe nga të gjithë ata që e njohën dhe e deshën, për të mbetur gjithmonë në zemrat e tyre.*E dergoi per Diellin ambassador Mal Berisha

FJALE

by

Nga Astrit Lulushi/

Është vërejtur se termi grek “koilos” – zbrazët – vjen nga lashtēsia. Sipas mitologjisë, Atlasi mbajti qiellin: një arsye për këtë nocion është se në malin Atlas ishte një tempull i quajtur Coelus -një shpellë prej nga mund të vështrohej Coeli ose Qielli.
Vendi u identifikua me Malet e Atlasit në Afrikën veriperëndimore. Sipas një legjende, Atlasi ishte Ati, ose Mbreti i parë i Mauretanisë. Thuhet se Atlasi kishte aftësi në filozofi, matematikë dhe astronomi. Në antikitet, atij iu besua shpikja e sferës qiellore. Në disa tekste thuhet se Atlasi ishte krijuesi i vetë astronomisë.
Etimologjia e emrit Atlas është e pasigurt. Virgili u muarr me përkthimin dhe etimologjinë e emrave grekë duke i pajisur me mbiemra: për Atlas, mbiemri i tij është durus, “i duruar”. Ndërsa Strabo thotë se vendasit e Afrikës së Veriut këto male varg i quanin Dourus – të lidhur “dorazi”.

KUVENDI, DEPUTETET ME MASKA RREZUAN QEVERINE

by

LAJMI I FUNDIT: KUVENDI I KOSOVËS VOTOI MOCIONIN E MOSBESIMIT PËR QEVERINË/

PRISHTINË, 25 Mars 2020-Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë/ Kuvendi i Kosovës pas shumë debateve e replikave në seancën plenare, sot  në mbrëmje, më shumë se një orë para mesnate,  votoi me 82 vota pro,  32 kundër  e  1 abstenim mocionin e mosbesimit ndaj Qeverisë së Kosovës të kryeministrit Albin Kurti. Mocioni ishte kërkesë me nënshkrimet e 44 deputetëve, propozuar nga Grupi Parlamentar i Lidhjes Demokratike të Kosovës – partner i koalicionit qeverisës. Qeveria e Kosovës do vazhdojë punën si qeveri në detyrë deri në zgjedhje të reja e një qeveri të re, që sipas disa deklaratave mund të jetë edhe qeveri pa zgjedhje të reja.

Seanca e Kuvendit të Kosovës e zhvilluar në kushte jashtëzakonshme me maska e masa tjera mbrojtëse nga  virusi COVID-19 ka nisur me praninë e 106 deputetëve, ndërsa në momentin e votimit në sallë ishin 117 deputetë.

Në seancën e Kuvendit të Kosovës pasditen e 3 Shkurt 2020 u votua me 66 vota pro e 10 abstenime Qeveria e Republikës së Kosovës e kryeministrit  Albin Kurti –  liderit të Lëvizjes Vetëvendosje në bashkëqeverisje me Lidhjen Demokratike të Kosovës, derisa opozita kishte braktisur sallën.

SHBA REGJISTROI 9,815 TË INFEKTUAR NË 24 ORËT E FUNDIT (5000 VETËM NË NY) DHE 129 VIKTIMA PLUS…

by

Përgatiti:Dalip Greca/

Coronavirusi nuk po e pushon ofensivën mbi shtetin e New Yorkut dhe në një farë mënyre po e godet në mënyrë të pamëshirshme. Guvernatori Cuomo jep parashikim të zymtë, ndërkohë që koronavirusi vetëm në NYC(qytetet) ka regjistruar 199 të vdekur dhe në rreth 30,000 të prekur në rang shteti.

Shifrat nuk janë pozitive në shkallë unioni për SHBA: Në të gjithë Shtetet e Bashkuara të Amerikës numri i të infektuarëve arriti,sipas të dhënave te 25 marsit ,64,671, ndërsa në 24 orët e fundit ishin shënuar 9,815 të prekur të rinj, dhe viktima të reja 129;  gjysma e shifrës totale i përket Nju Jorkut.

Nisur nga situate e mbingarkuar epidemike Guvernatori Cuomo e ngriti zërin dhe dha alarmin të Mërkurën se rastet e koronavirusit dhe vdekjet janë të shumta në New York.

Guvernatori lëshoi ​​një thirrje të re që ndalon kontaktin në sheshet e lojërave të qytetit, Playgraundet, dhe paraqiti propozimin për të mbyllur disa nga rrugët e qytetit të Nju Jorkut.

“Ne jemi ende në ngjitje, tha Cuomo, duke treguar kurbën në rritje të rasteve pozitive dhe të vdekjeve.

Tani shteti i madh i New York-ut ka 30.611 raste me koronavirus dhe 5000 raste të reja. New York City ka 17,000 raste dhe më shumë se 3000 raste të reja në 24 orët e kaluara.

Rreth 199 njerëz në New York City kanë vdekur nga pandepidemia, pasi u raportuan shtatë vdekje brenda natës, thanë zyrtarët e qytetit. Shumica e rasteve janë nën 50 vjeç, por pothuajse të gjitha viktimat janë të moshës mbi 45 vjeç. Numri i vdekjeve në mbarë shtetin e New Yorkut është afër 300.

I pyetur rreth deklaratës së Presidentit Trump që Amerika mund të hapej deri në Pashkë, 12 Prill, Cuomo tha se nuk është mirë të mbash ekonominë e kombit të mbyllur për një kohë të pacaktuar,por ai u zotua që kurrë nuk do të ndodhte që të braktisen viktimat e mundshme nga sëmundja në shtetin që ai drejton dhe që për momentin është qendra e pandepidemisë.

I pyetur rreth dekretit të presidentit Trump: Që kushdo që ka qenë në New York City duhet të karantinojë veten e tij për 15 ditë, guvernatori Cuomo, tha se ai nuk do ta respektonte.

Guvernatori dha lajmin e gëzuar se tashmë qarku i Westchester County, dikur pika më e nxehtë në shtet,

ka vetëm 800 raste.

“A mund ta ngadalësojme përhapjen COVID-19, pyeti ai, dhe po vetë u përgjigj: “Po, ne e bëmë atë në Westchester.”

Cuomo tha se rritja më e madhe e pacientëve në spitalet e mbingarkuara mund të vijë në tre javët e ardhshme.New York ka nevojë për rreth 140,000 shtretër, nga 53,000 që ka tani.

Spitalet kanë rënë dakord të rrisin kapacitetin e tyre dhe zyrtarët federalë po ndërtojnë spitale në terren dhe po dërgojnë një anije spitalore në Portin e New York. Shteti do të përdorë mjedise bosh dhe shtëpi pleqsh për të përmbushur nevojat e ardhshme.

Cuomo hodhi shigjeta goditjesh për planin stimulus prej $ 2 trilionë dollarësh.Duke u përplasur në një dyluftim të ashpër fjalësh me Trump, Cuomo vuri në dukje se ai foli me Presidentin të Mërkurën dhe lavdëroi Jared Kushner që ishte “jashtëzakonisht i dobishëm” per perballimin e krizës.”Ne po punojmë për një sfidë të përbashkët,” tha Cuomo.

Guvernatori përsëri kërkoi të frymëzojë njujorkezët me retorikën e shpresës dhe vendosmërisë se ditët e errëta do ikin dhe drita do të vijë.

Cuomo u zotua se Ai dhe njujorkezët do t’i jepnin një shembull kombit duke luftuar kundër panepidemisë.

         Duke i hedhur një vështrim statistikave të tablosë botërore të COVID-19 shifrat nuk sjellin optimizëm se fundi po afron. Shprehem kështu sepse vetëm 24 orët e fundit ishin 40,151 të infektuar të rinj në të gjithë botën dhe rreth 2 mijë vdekje, ndërkohë që 14,378 pacientë të infektuar janë në gjendje kritike. Shifra e përgjithshme e të infektuarëve po i msynë gjysëm milonshit. Italia që ka qenë më e goditura në këtë panepidemi po jep shenja pozitive për rritjen e të shëruarëve, por ende është i lartë trendi i vdekjeve 24 orëshe, ku u regjistruan 683 duke e kaluar shifrën e një dite më parë, ndërkohe që rastet e të infektuarëve të rinj ishin 5210. Shteti i gadishullit Apenin ka shënuar më shumë vdekje duke qëndruar në vend të parë me 7503 viktima. Edhe Spanja po përjeton gjendje alarmante epidemiologjike të COVID-19: Edhe pse ka rreth 15 mijë të infektuar më pak se SHBA, ky shtet ia kaloi për numrin e viktimave Kinës, duke regjistruar 3644 viktima, me 656 vdekje vetëm në 24 orët e fundit dhe trendi ka tendencë rritjeje, madje rastet e rinj u shtuan në 24 orët e fundit me 7457 të infektuar.Le të presim me shpresë 24 orëshin tjetër.

TURP KOMBETAR

by

Nga Ilir Levonja/

Sipas njoftimeve më të fundit, numri i të prekurve në Prishtinë është duke u rritur. Afërmendsh edhe në shumë vende të botës. Kriza e madhe globale e Covid 19 ka mbyllur plot biznese, në shume vende me urdhër dhe në disa të tjera me karakteristikën e qytetarit, familje të tëra janë ngujuar brenda.

Eshtë koha më dhimbshme ku dikund me lot e dikund me barcaleta njerëzimi po shtyn ditët duke lënë mënjanë plot mëri. Mirëpo bash në Prishtinë, nuk po ndodh kështu. Jo qytetarët, pasi ata janë baraz europianë. Tek ndiqja herët sot në mëngjes një nga televizionet e saj, pra të Prishtinës, vura re se çdo qytetar qe shumë i ndërgjegjshëm, ruhej distanca, me maska, madje dhe shërbimet i kryenin me nxitim. Mirëpo kur shikon këto seanca të tej zgjatura parlamentare në kuvendin e Kosovës, ndjen një neveri totale për faktorin politik.

Kjo ka domethënien se sa të rrezikuara janë shoqëritë tona kur kanë në krye një faktor të tillë politik. Me të drejtë sot në mëngjes pyetjes së gazetarit se çfarë mendonin për këtë mocion mosbesimi, për këtë seancën e sotshme, shumë prej tyre kishin vetëm një fjalë, marre. Po e tillë është një turp kombëtar. Qoftë edhe për teknicizëm pasi gjithë bota sot po ulëret se nëse e nuk do veten, të paktën mos më vrit mua. Për këtë arsye bizneset e shërbimeve më të domosdoshme si ushqimet ku përfshihen edhe letra a bidonat e klorit, kanë pranuar kokëulur masat e rrepta edhe pse mund të të duken diku vulgare, raciste, apo dasuese. Përshëmbull këtu tek unë për të moshuarit ka një orar të herët si 7 e mëngjesit deri në 8. Dyshemetë janë plot kryqe blu për të lënë të kuptosh distancën që duhet të mbash. Ka edhe njoftime në derë kryesore e kudo mbi sasinë e lejuar të artikujve. Por ka edhe njerëz që të shërbejnë me dizifektues në duar. Nga ana tjetër të gjithë qytetarët i kryejnë ritet pa asnjë shkëmbim fjalësh, në heshtje ku nuk është e vështirë të kuptosh se sa të rrezikuar jemi nga njëri-tjetri dhe për njëri-tjetrin. Mirëpo në Prishtinë janë mbledhur më shumë se numri i domosdoshëm i karantimit duke harruar një fakt thelbësor, atë që së fundi u vërtetua botërisht se vatra e pandemisë për Italinë dhe Spanjën qe një ndeshje futbolli. Ajo e 19 shkurtit 2020 mes Atalantës dhe Valencias, pasi jo më pas se dy a tre ditë numri i të infektuar po merrte përmasa galoponte. Megjithatë përpos këtyre fakte dhe realiteti, ky mocion nuk ka as moral si civil ashtu dhe politik. Të kërkosh shkarkimin e kryeministrit përse heq një ministër bash pa mbushur as dy muaj qeverisje, kur je dhe vetë pjesë e koalicionit, janë me plot gojën teka të ulta për interesa personale. Apo gërrvërre katunarësh që nuk duan ta kuptojnë dhe nuk kanë për ta kuptuar kurrë një shoqëri që u ka dhënë shancin të drejtojnë. Sot kuvendi i Kosovës duhet të diskutonte se si t’i bashkangjitej botës në luftën kundër murtajës me qëllim që Prishtina a qytete të tjera të mos bëheshin një Italia, një Spanjë a një Kinë. Se si të organizoheshin për t’i ardhur në ndihmë atyre që nuk kanë asnjë të ardhur, të moshuarve të vetmuar, se si të ndihmojnë ata që mbesin pa punë, se si bizneset të mëdha e të vegjël mund të suportojnë punonjësit e tyre? Se si dikastaret të shkundin pluhurat, buxhetin… se, problemi nuk është vetëm ai që nuk ka, problemet janë mijra. Mendoni kredimarrësit, vonesat në pagesën e këstit, a mos pasja për ta paguar nga që del i pa punë etj. Të mendonin për një institucion karantinë që mos të nxirrnin jashtë të sëmurët nga pavionet e tjera. Të mos hapin dyert e burgjeve nga që nuk e kanë idenë se çfarë mund të bëjnë në kësi rastesh. Të mendojnë dhe diskutojnë për mjekët, infermierët, sanitaret dhe punonjësit e tjerë që do duhen të t’i shkojnë vdekjes në derë me ndërgjegjen profesionale. Por nuk e bëjnë. Dhe ky është me të vërtetë një turp kombëtar. E për më tepër nga një forcë politike e koaliduar nga një shenjt i madh si Ibrahim Rrugova.