Archives for May 2020

Teatri Kombëtar si kështjella e fundit e lirisë

May 17, 2020 by dgreca

Shkruan: Sokol Paja /
Rënia e Teatrit Kombëtar është në vetvete rënia e shtetit në totalitarizëm, është rënia e demokracisë në gropë, është rënia e qytetarëve, është rënia e opozitës, është rënia e çdo shqiptari të ndershëm. Shëmbja e Teatrit ishte një paligjshmëri e ndyrë, varrosi lirinë e protestës, lirinë e së drejtës, lirinë e shprehjes, lirinë e veprimit. Shteti njollosi veten me turp. Kjo ditë e zezë do kujtohet gjatë në ditënetët e faqezinjve neokomunistë që pushtuan kryeqytetin më keq se komunistët në vitin 45’. Fitorja e një kauze është një hap drejtë lirisë dhe humbja e kauzës është një shkallë drejtë robërisë. Shembja e Teatrit Kombëtar në Tiranë do të jetë edhe për shumë kohë kryefjala e përplasjes mes pozitës, opozitës, shoqërisë civile dhe artistëve të dyzuar, të ndarë pro dhe kundër për rrafshimin e ndërtesës së ndërtuar nga italianët në 1941. Shëmbja e Teatrit Kombëtar nuk përfaqësoi vetëm një godinë, një ndërtesë, ajo përfaqësoi shumë më tepër, një kauzë qytetare që u mbrojt për më shumë se dy vjet e gjysmë nga artistët, natë e ditë në sheshin që mban të njëjtin emër. Teatri u kthye në një pikë vendimtare ku matën forcat të gjithë aktorët. Brutaliteti i shtetit, paligjshmëria dhe dhuna e uzurpatorëve fitoi. Mbrojtja nga vjedhja qeveritare e Teatrit Kombëtar ishte kauza më jetëgjatë në dekadën e fundit, kur për më shumë se dy vjet, artistë, intelektual, shoqëri civile, qytetarë të thjeshtë, patriotë të ndershëm, e shumë të tjerë, e mbrojtën fizikisht nga reprezalja komuniste. Ashtu si në vitin 46’ në të gdhirë, në terr siç janë dhe veprat e zeza të komunistëve, rilindasit e betonit e shqyen Teatrin. Teatri ishte kështjella e fundit e lirë sepse: kauza e liqenit artificial ra, kauza e Astirit ra, kauza e taksës së kombit ra, zgjedhjet e lira ranë, parlamenti ra, drejtësia ra, opozita ra, vettingu ra, e vetmja kauzë e lirive që kishte mbetur ishte kauza e teatrit. Nëse vdes teatri, vdes liria. Qeveria është bërë gjithnjë e më arrogante duke shtypur çdo protestë, duke gjobitur masivisht shqiptarët, duke bllokuar lëvizjen e lirë, duke bllokuar mjete private, duke zaptuar prona, duke shfaqur një egërsi të paparë në komunikim dhe ndërveprim me qytetarët.

Qeveria Rama ka përzënë më shumë se 500 mijë shqiptarë nga atdheu i tyre duke e bërë Shqipërinë një vend të pajtueshëm për njerëzit normal, duke e shndërruar një parajsë tropikale për oligarkët dhe njerëzit e lidhur me pushtetin politik. Shteti u zhvendos realisht në diktaturë, ashti si në vitin 1946, shteti nuk pyeti për Gjykatën Kushtetuese ku po shqyrtohet çështja e Teatrit, nuk pyeti për SPAK ku po hetohet votimi i prishjes së Teatrit, por arbitrarisht i futi fadromat. Shteti vulosi diktaturën: ndryshimet në kodin penal, zgjatja pa arsye e gjendjes së emergjencës, ndërsimi dhe arroganca e ministrave, sulmi ndaj mediave, agresiviteti i shtuar i policisë, si dhe dhuna ndaj qytetarëve e kanë shndërruar pushtetin në një fytyrë diktatoriale, ku dhe vetë shteti kthehet në makinë shtypëse për gjithçka që bie ndesh me direktivat e partisë-shtet.

Vendi ynë aktualisht gjendet pa Gjykatë Kushtetuese, pa Gjykatë të Lartë, në proces Vettingu të kontrolluar politikisht, me ish funksionarë të regjimit në Parlament, në KLGJ, në KLP… etj, ku trashëgimia komuniste shpaloset në të gjitha pushtetet. Qasja e të bërit shtet dhe administrimit të pushtetit është tipike si ajo e regjimit komunist.

Baba i vetëshpallur Rama njësoj si Sekretari i Parë i Partisë së Punës, i cili ka vënë nën thundrat e tij gjithçka e çdo gjë në Shqipëri. Ai shfaqet në çdo medie apo mbledhje qeverie si shpëtimtar i komitetit të shpëtimit, ai të gjobit dhe po i njëjti që të fal gjobën, ai që të arreston, përsëri edhe të liron. Kryeministri Rama kontrollon gjithçka nëpërmjet edhe disa kukullave pa dinjitet dhe integritet moral e politik në qeveri. Fryma kundër arrogancës së pushtetit, qëndresa qytetare është oksigjeni që mban gjallë shoqëritë nga dekompozimi. Një vend quhet ende i lirë për aq kohë sa ka kauza që luftohet për to. Shembja e teatrit ishte shembja e pikës së fundit të lirisë, teatri duhet të qëndronte në këmbë si kauzë qytetare, si trashëgimi kulturore, si përpjekje e grupit të interesave të pastra të artistëve që pushteti nuk i bleu dot. Teatri duhet të qëndronte në këmbë si revoltë ndaj pushtetit, si dinjitet i munguar i artistëve, si një monument që duhej të shpëtonte dhe të qëndronte si teatër real për ti dhënë fund teatrit të absurdit që luhet ende në kurriz të qytetarëve shqiptar në 30 vjet të sistemit post-komunist.

HISTORIA PERSERITET- Murtaja e Athinës-430 para Krishtit deri tek COVID-19

May 17, 2020 by dgreca

Nga Manjola Barçi-Kozi/Dielli
Thuhet se një nga qëllimet e historisë është që të mësojmë nga gabimet paraprake dhe të përpiqemi të mos i përsërisim ato. Sigurisht që kjo nuk ndodh gjithmonë ose të paktën nuk ndodh shumë shpesh, pasi ne si njerëz përpiqemi të injorojmë historinë dhe ta provojmë gabimet e mëparshme me qëllim ose pa qëllim. Sidoqoftë, shumica e njerëzve po bëhen më të zgjuar dhe i kuptojnë më mirë se kurrë pasojat që veprimet kanë –qofshin ato të mira apo të këqija.
Ndërsa përpiqem të gëlltis të gjitha informacionet për këtë virus që na ka goditur tashmë, po shoh se ka shumë e shumë ngjashmëri midis pandemive të tjera si: Murtaja e Athinës—430 para Krishtit, murtaja amerikane—shekulli 16, murtaja e madhe e Londrës—1665 -1666, murtaja e Madhe e Marsejes—1720-1723, murtaja ruse—1770-1772, epidemia e poliomielitit Amerikan—1916, gripi spanjoll—1918-1920, sindroma e gripit të derrit H1N1—2009-2010 (Meksikë), epidemia e Ebolës në Afrikën Perëndimore—2014-2016, epidemia e virusit Zika—2015 deri tani. Të gjitha këto pandemi kanë emra të lidhur me vendet nga ku ata ose kanë origjinën, ose se ku kanë shkaktuar më shumë dëme.
Megjithatë, ç’ka më bëri më shumë përshtypje ishte ngjashmëria midis dy prej këtyre pandemive në veçanti: Covid-19, gjithashtu e njohur edhe si virusi korona, dhe vdekja e zezë gjithashtu e njohur si murtaja bubonike. Mbaj mend kur ishim të rinj kur nuk na pelqente dikush thoshim «që ai ka murtajën», duke iu referuar murtajës bubonike. I riu si veriu themi ne—sa të pandjeshëm kemi qenë, por të paktën tani e kam të qartë kuptimin e vërtetë të shprehjes. Së afërmi, dëgjova diku se para pandemisë nëse teshtije njerëzit te pergjigjeshin me shprehjen «Zoti të bekoftë», ndërsa gjatë kësaj pandemie që po përjetojmë sot, kur teshtin njerëzit të thonë: «Mallkuar qofsh-largohu nga unë». S’paskemi ndryshuar shume që kur ishim të rinj!!!

Unë shpesh ndalem dhe pyes veten: Përse historia përsëritet?

Deri kur do të vazhdojmë të përsërisim të njëjtat gabime, në vend që të mësojmë prej tyre?
Vdekja e Zezë ose murtaja bubonike ashtu si Covid-19 thuhet se e ka origjinën në Kinë. Ashtu si virusi korona, vdekja e zezë u tranportua në Itali nga anijet tregtare që arritën në Itali në tetor të vitit 1347. Coronavirus, gjithashtu, mbërriti në Italinë Veriore nga dy tregtarë kinezë (history.com)—megjithëse sipas një raporti të Reuters, një ekip e shkencëtarëve në Milano beson se epidemia e koronavirusit të Italisë, mund të ketë ardhur në vend përmes Gjermanisë, dhe jo direkt nga Kina, siç menduan shumë ekspertë fillimisht. Sido që të jetë,fakti është se edhe ky virus e ka origjinën nga Kina.
Për më tepër, mendova se ishte shumë interesante se si edhe sëmundja e zezë u shkaktua nga një bakterie në formë shufre, fillimisht në Kinë, dhe mendohet se është përhapur fillimisht nga kafshimi i pleshtave dhe minjve të infektuar nga bakteria (history.com).

Covid-19, megjithëse është një virus, gjithashtu mendohet se është përhapur nga një treg i lagësht në Kinë nga një kafshë tjetër—këtë herë një lakuriq nate—dhe më pas përmes ndërveprimit njerëzor.
Në vazhdim, vdekja e zezë ishte jashtëzakonisht ngjitëse: «thjesht nga prekja e rrobave», – shkruante Giovanni Boccaccio, një shkrimtar, poet dhe gazetar i asaj kohe–

«duket se vetvetiu i pason sëmundjen prekësit.» Covid-19 thuhet gjithashtu se është jashtëzakonisht ngjitëse—prandaj eksiston rregulli i distancës prej dy(2) metrash larg.

Dhe pastaj pyetja vazhdon:

Pse kaq shumë pandemi e kanë fillesën në Azi?

Sipas Suresh V Kuchipud, një profesor klinik dhe drejtor i laboratorit për diagnostikimin e kafshëve në Universitetin Shtetëror të Pensilvanisë, për shkak të urbanizimit të shpejtë që po ndodh në vendet aziatike, kafshët e egra, detyrohen të lëvizin më afër qyteteve dhe qëndrave të qyteteve, dhe si rezultat, në mënyrë të pashmangshme, të ndeshen me kafshët shtëpiake dhe popullsinë njerëzore. Kafshët e egra shpesh kanë viruse; lakuriqët, për shembull, mund të mbajnë me qindra prej tyre. Dhe viruset, duke kërcyer nga një specie te tjetra, si rezultat, infektojnë edhe njerëzit.
Sipas Bankës Botërore, pothuajse 200 milion njerëz u zhvendosën në zonat urbane në Azinë Lindore gjatë dekadës së parë të shekullit XXI. Migrimi në atë shkallë—vijon Z. Kuchipud, do të thotë që toka pyjore është shkatërruar, për të krijuar zona banimi. Kjo do të thotë që urbanizimi ekstrem bëhet një cikël i dhunshëm: Më shumë njerëz sjellin më shumë shpyllëzime, dhe zgjerimi njerëzor dhe humbja e habitatit përfundimisht vret grabitqarët, përfshirë ato që ushqejnë brejtësit. Me zhdukjen e grabitqarëve—ose të paktën me numrin e tyre pakësuar ndjeshëm – shpërthen popullsia e brejtësve. Dhe siç tregojnë studimet në Azi dhe Afrikë, edhe rreziku i sëmundjes së perhapur nga kafshët.

Një tjetër arsye pse kaq shumë pandemi e kanë origjinën në Azi është edhe fakti që në pjesën më të madhe të Azisë, njerëzit mbijetojnë nga bujqësia dhe tregjet e kafshëve.
Sipas faqes se internetit theconversation.com, rajonet tropikale, të pasura me biodiversitet të jashtëzakonshëm, tashmë mbajnë një pishinë të madhe patogjenësh, duke rritur në masë të madhe mundësinë e shfaqjes së një patogjeni(bakterie, viruse, microorganizma) të ri.

Në Azi shumë familje varen nga bujqësia dhe nga rritja e bagëtive për të mbijetuar. Kontrolli i sëmundjeve, plotësimi i ushqimit dhe strehimi për kafshët është jashtëzakonisht të kufizuar. Lopët, pulat dhe derrat, të cilët mund të mbajnë sëmundje pandemike, shpesh janë në kontakt të ngushtë me njëri-tjetrin, si dhe me një larmi kafshësh jo-shtëpiake dhe gjithashtu njerëz. Si rezultat shanset e infektimit nga këta patogjenë janë shumë të mëdhaja.
Dhe pastaj të mendojmë që nuk janë vetëm në fermat shkaktarët e problemit. Tregjet e gjalla të kafshëve, tepër të zakonshme në të gjithë Azinë, shfaqin kushte të përshtatshme për zhvillimin dhe përhapjen e ketyre patogjenëve, pasi janë të mbushura me një përzierje të specieve të shumta, përfshirë edhe njerëzit. Edhe kjo situatë luan një rol kryesor në atë se si mund të shfaqet një patogjen vrasës dhe si të përhapet midis specieve.
Sëmundja e korona virusit, është një kujtesë e frikshme që na kujton se sa të pafuqishëm jemi ndaj kërcënimit të menjëhershëm global të paraqitur nga sëmundjet infektive. Edhe pse epidemitë kanë eksistuar gjatë gjithë historisë njerëzore, ato tani duket se janë në rritje(realscience.com).

Vetëm në 20 vitet e fundit, viruset kanë shkaktuar tre epidemi të mëdha në të gjithë botën. Edhe c’fare i bën këto epidemi më shqetësuese, është se kohëzgjatja midis këtyre tre pandemive është më e shkurtër.
Prandaj duhet të zgjohemi dhe të ndalojmë së pretenduari se pas kësaj gjithçka do të jetë në rregull. Pas kësaj asgjë nuk do të jetë më e njëjtë. Shumë njerëzit do të kenë vdekur, shumë të tjerët do të jenë dëmtuar. Zgjimi nga gjumi është hapi i parë. Dhe pastaj duhet të bëjmë dicka—duhet ta bejmë sot, sepse nesër mund të jet shumë vonë.

SHEMBJA E TEATRIT KOMBETAR-Bravo legen!

May 17, 2020 by dgreca

Nga Ilir Levonja/ Në gjithë këto ditë kam ripostuar shkrimet e kaluara në përpjekje për të kontribuar sado pak të ashtuquajturës trashëgimi kulturore. Kam marrë mesazhe nga më të çuditshmet dhe më keqardhëse se më linin të kuptoja që nuk e kishin lexuar qoftë një radhë nga shkrimi, aq sa i ka dhënë vetes përgjigjen se për çfarë flet, shqiptarët më mirë mund të flasin për Sulejmanin e madhërishëm se sa trashëgimninë e tyre. Nga ana tjetër më mirë e kanë të të mbysin se t’u përmendësh pashain, lëre pastaj të hysh në diskutime në raport me të drejtën ligjore që kur grupet e interesit publik e çojnë një një objekt në Gjykatë, çdo aktivitet shtetëror pezullohet, është Gjykata ajo që vendos. Shikoni Kosovën, qe Gjykata ajo që ndali procesin e pushimit të qeverisë Kurti deri në daljen e një vendimi. Mësoni nga Kosova o pyka të Shqipërisë rilindase, mësoni që të mos kemi më luftë klasash, luftë shkume e pështymash se kush ka të drejtë. Por qenka e vështirë ta mbrosh vendin tënd nga shpërbërja, duket si një situatë e njëllojtë me atë të pas luftës, askush nuk ndihet veç shefit. Qënka e vështirë të shikosh se si vdes vendi yt, aq sa shqiptarët shkojnë bëjnë foto tek baraka e shtëpisë së Shekspirit, por e kanë tmerr të ruajnë një të tillë në vendin e tyre. Shkojnë në Austri e bëjnë foto tek banesa a teatrot ku luajti një patriot i tyre si Aleksandër Moisiu, por kanë tmerr të ruajnë vendin, a skenën, teatron ku luajti Kadri Roshi. Bjerini, shkatërrojeni dhe ato filma…, me që ra fjala më ka ndodhur një herë në udhëtim e sipër në Shqipëri në një lokal po transmetohej një film shqiptar. Tek po dilja ndala, dikush më tha, hë të pëlqejnë filmat e Enverit. I thashë nuk po shoh filmin, por Sandër Prosin. Po kujt ia thosha… Kështu që vazhdoni e prishni, shembni, filloni me hekurudhat, hidrocentralet, kërkoni ndonjë objekt që u ka shpëtuar sysh. Kaloni andej nga Berati pastaj, nga Gjirokastra, Korça, Shkodra. Hidhuni nga Tetova, Prishtina, Tuzi… se në Janinë ju presin këmbët. Shpalluni sa më shumë revolucionarë, turq, grekë, sllavë se është mallkim me qenë shqiptar.

SHEMBJA E TEATRIT, REAGON PRISHTINA

May 17, 2020 by dgreca

PARA TEATRIT NË PRISHTINË, SOLIDARIZIMI ME PROTESTAT NË TIRANË

Sot në Prishtinë është mbajtur një aksion simbolik në shenjë solidarizimi me artistët në Shqipëri, të cilët po protestojnë kundër shembjes së ndërtesës së Teatrit Kombëtar Shqiptar në Tiranë

Aksioni simbolik me thirrjet “Muret i shembët, por jo Teatrin”, “Unë jam Teatri” u organizua para Teatrit Kombëtar në Prishtinë, ku dhjetëra qytetarë e artistë për më shumë se 10 minuta kanë qëndruar me pankartat në duar, duke respektuar distancën fizike, në shenjat e kuqe që janë bërë te sheshi “Skënderbeu”, në kryeqytet.

Media raporton edhe se, si solidarizim me protestën në Tiranë kundër rrënimit të teatrit, sot Teatri Kombëtar i Kosovës, Teatri i Gjilanit, Teatri “Hadi Shehu” – Gjakovë”, Teatri “Bekim Fehmiu” Prizren, Teatri “Adriana” – Ferizaj, Teatri “Muharrem Qena” – Mitrovicë, Qendra Multimedia, Teatri “Oda”, Teatri “Urban”, “Etno Teatri – Kukaj”, kanë anuluar shfaqjen “Skënderbeu ose Dashuri dhe Liri”, e cila ka qenë e planifikuar në kuadër të kalendarit online/livestream.

Modeli Suedez për mbrojtjen nga Coronavirusi- Një eksperiment dështues apo fitues?

May 17, 2020 by dgreca

-Interviste e Editorit te Diellit me Gazetarin Arben VATA, me banim ne Suedi/

Intervistë e Diellit me gazetarin e njohur të medias shqiptare, të shkruar dhe vizive, gazetarin e Lirë në Suedi, Arben VATA. Intervistën e mori për Gazetën DIELI, Kryeredaktori Dalip Greca./

… Sot në Botë flitet shumë për modelin e lirë suedez të luftës kundër coronavirusit, pa masa shtërnguse, pa izolim të detyruar, por falë mirëkuptimit qytetar- qeveri. Dielli bisedoi me gazetarin e njohur Arben VATA, i cili prej 5 vitesh jeton në Suedi së bashku me familjen. Sipas Vatës: Nuk ka dënim më të madh për njeriun sesa izolimi dhe këtë e kuptuan qeveria dhe institucionet suedeze dhe kjo po aplikohet akoma, falë edhe një klime mirëbesimi qeveri-institucione-qytetarë… Suedia ka si arkitekt të mbrojtjes së lirë të qytetarëve nga COVID-19, Anders Tegnell, shefin e Agjencisë për Shëndet Publik dhe gëzon përkrahjen e qeverisë.

Në Suedi, qytetarët, që në fillim e kanë krijuar bindjen se : Pandemia e koronavirusit është maratonë dhe jo sprint,siç shprehet zv/Kryeministrja Suedeze Isabella Lovin.

Po si po funksionon kjo betejë pa masa shtërnguse e pa izolim e mbyllje totale ? Ndiqeni intervistën e plotë që gazetari Arben VATA, i dha Kryeredaktorit të DIELLI-t, Dalip Greca:

Dielli- Si ndjeheni Ju dhe familja në këtë kohë kor virusi është ende nëpër këmbë? A punoni Ju dhe familja në kushtet e Pandemisë…Si e kaloni një ditë të zakonshme?

Arben VATA:- Përshëndetje i nderuar Dalip! Fillimisht iu falenderoj shumë për mundësinë e kësaj interviste në gazetën Dielli, e cila përfaqëson një vlerë sa historike aq edhe profesionale për shqiptarët kudo në botë.

Familja ime dhe unë nuk kemi asnjë problem me shëndetin sa i takon virusit Corona. Ne punojmë dhe kryejmë aktivitetet e tjera të zakonshme ditore edhe në këto javë e muaj pandemie botërore. Bashkëshortja ime, Elsa, punon si mësuese e legjitimuar për klasat e 4-6, ndërsa unë si mësues i gjuhës shqipe si dhe gazetar freelance në mediat suedeze dhe ato shqiptare. Fëmijët janë në shkollë. Për shkak të kufizimeve djali, Algersi që është nxënës në vitin e 3-të në gjimnaz, bën mësim on line (në distancë)nga shtëpia. Kurse vajza Albuena, është në klasën e 9-të dhe vazhdon mësimin rregullisht në ambientet e shkollës.

Pjesa tjetër e ditës, përveç punës dhe shkollës, është ajo e zakonshme; punë dhe angazhime shtëpiake, blerjet e zakonshme në njësitë tregtare, kohë e lirë me familjen, vizita tek miqtë e të njohurit, lexim librash, TV, sidomos lajme. Jo vetëm për shkak të profesionit, por edhe për shkak të situatës aktuale botërore, ndjek me shumë vëmendje edicionet informative dhe emisione të ndryshme që lidhen me ecurine e zhvillimeve lidhur me Covid-19. Shpeshherë kam qenë i ftuar nga mediat shqiptare për të komentuar për atë sesi po e përballon Suedia këtë situatë, ndaj edhe vëmendja në këtë rast është disi më e shtuar. Ka edhe disa grupe facebook ndër shqiptarë, në të cilat publikoj informacione dhe opinione rreth virusit, ndaj është e domosdoshme që të jem i mirëinformuar për çdo gjë dhe në kohë reale.

Kjo është një ditë e zakonshme, e cila në fakt nuk është krejt e zakonshme edhe pse ne kryejmë gjërat rutinë. Po kalojmë një moment të vështirë social, i cili lë gjurmë në jetën dhe aktivitetin tonë që nga mëngjesi e deri në mbrëmje.

DIELLI-Vazhdon e flitet ende edhe këtu në SHBA për “modelin Suedez” të përballimit të betejës me koronavirusin me “dyer të hapura”, pa imponuar izolim total, ndërkohë që e gjithë Europa u përball me masa të forta shtërnguse. Për lexuesin e Diellit a mund te kemi me shume informacion: Si funksionoi kjo strategji që ka për arkitekt Anders Tegnell, shefin e Agjencisë për Shëndet Publik dhe gëzon përkrahjen e qeverisë?

Arben VATA: Që në krye të herës dua të them që unë nuk kam qenë dakord me këtë strategji në ditët apo dy javët e para. Kam mbajtur edhe qëndrim për

këtë, duke kritikuar autoritetet (në fakt siç ju e dini, është në natyrën e gazetarit dhe timen gjithashtu që të mos jesh dakord me gjithçka që propozohet sidomos nga qeveria nëse nuk kemi prova për të kundërtën). Kur TV sillte përnatë pamje e shifra nga Italia, Spanja, Franca etj, me nga 700-800 të vdekur përnatë nga virusi e këtu në Suedi thuajse nuk kishte fare kufizime, sigurisht që ishte për të vënë duart në kokë. Psh, ishte një rast kur pasi kishte plasur pandemia, autoriteti i shëndetit publik lejoi zhvillimin e një festivali të këngës ku u mblodhën 10 mijë persona… kjo ishte gati si një vetëvrasje.

Çfarë ka ndodhur dhe si ka funksionuar?

Qeveria dhe autoritetet e tjera nuk mundën dot që të ndalonin përhapjen masive të virusit në shtëpitë e kujdesit për të moshuarit. Kjo ishte një paaftësi e madhe. Punonjësit në këto qendra nuk kishin mjetet e duhura mbrojtëse dhe ishin ata që e përhapën virusin në këto qendra, duke i kthyer në “varreza masive” për qindra e mijëra të moshuar. Sipas statistikave, më shumë se 80 % e të vdekurve nga virusi i takojnë kësaj kategorie. Ky pra ishte një dështim spektakolar.

Ajo që funksionoi në këtë formulë suedeze, ishte fakti që spitalet nuk u tejmbushën si dhe puna dhe aktiviteti ekonomik nuk u pezullua tërësisht siç ndodhi në vendet e tjera të botës. Kjo mesa duket ishte arsyeja që edhe unë, por edhe shumica dërmuese e qytetarëve këtu në Suedi, e pëlqyem strategjinë Tegnell dhe e mbështetën atë. Fakti që sipas shkencëtarëve shumica e popullsisë do të preket nga virusi, të bën të besosh se zgjidhja nuk është mbyllja dhe izolimi, por vazhdimi i kujdesshëm i aktivitetit jetësor dhe atij ekonomik. Këtu konsiderohet se vrasësi më i madh do të jetë kriza ekonomike, pasi virusit nuk i shpëton dot. Në kushtet e izolimit, stresi i njerëzve do të ishte edhe më i madh dhe në radhët e popullsisë do të shtohej numri i vetëvrasjeve. Nuk ka dënim më të madh për njeriun sesa izolimi dhe këtë e kuptuan qeveria dhe institucionet dhe kjo po aplikohet akoma, falë edhe një klime mirëbesimi qeveri-institucione-qytetar.

DIELLI-Si ka funksionuar strategjia e kombinimit të kufizimeve të pjesshme me kufizimet e detyrueshme, çfarë përfshijnë kufizimet e detyrueshme?

Arben VATA : Qeveria, e udhëzuar nga autoritetet vendosi gradualisht disa kufizime si : të shmangen grumbullimet me mbi 50 persona; të mos lejohen vizitat në shtëpitë e kujdesit për të moshuarit; të mbyllen shkollat e mesme dhe ato të larta; të mos detyrohet askush të shkojë në punë për 14 ditë nëse ka shenja të virusit, ndërkohë që pagesa nuk ndërpritet; të mos qëndrojnë njerëzit në radha në distancë me më pak se 2 metër; të mos lejohen më shumë se 4 persona në një tavolinë në bare apo restorante etj. Këto janë kufizimet klasike, për të cilat Suedia është kthyer herëpasherë në çështje e debatueshme në shumë vende të botës.

DIELLI: -Në sytë tuaj si gazetar ju rezulton i sukseshëm modeli Suedez, ndërkohë që me 15 Maj raportoheshin 29 mijë e 207 të infektuar me COVID-19, me ritëm 24 orsh 625 të infektuar të rinj, me 3 mijë e 646 të vdekur në total, me trend ditor 117 të vdekur të rinj? Si ju duken këto shifra për një popullsi 10 milionshe, e krahasuar ne shtetet fqinj që ndryshe nga Suedia i kanë mbyllë kufijtë dhe kanë aplikuar masa shtërnguse?

Arben VATA: Shifrat për Suedinë, një vend me pak më shumë se 10 milionë banorë, janë të frikshme ose thënë ndryshe të larta krahasur me shumë vende të tjera, edhe ato skandinave. Por ka diçka këtu që ndoshta ia vlen të diskutohet. Suedia ka këto shifra pjesërisht si pasojë e dështimit me shtëpitë e të moshuarve, por edhe falë hapjes apo mosizolimit. Sipas statistikave, virusi ka prekur 30 % të qytetarëve në Stockholm ku jeton më shumë se 20 % e popullsisë dhe shpresohet se me praktikën e mosmbylljes, të arrihet “imuniteti i grupit” ose thënë ndryshe të ulet agresiviteti vrasës i virusit. Pyetja është se si do të paraqitet situata në vendet e tjera skandinave dhe në vende të tjera të botës, kur njerëzit të dalin nga izolimi? Kjo është një pyetje 1 milion dollarëshe…

Megjithate, nuk dihet akoma nëse modeli suedez është një eksperiment dështues apo fitues. Ajo që dihet është që, ashtu sikurse unë e kam quajtur “kryeministri i krizës” Anders Tegnell, do të jetë personi që të bëjë që me filozofinë e tij, Suedia të quhet ose “delja e bardhë” ose “delja e zezë” e historisë moderne të pandemisë 2020.

DIELLI: Më ka mbetë në mendje një shprehje e Zv/kryeministres Suedeze Isabella Lovin, e cila është shprehur për BBC: Për suedezët pandemia e koronavirusit është maratonë dhe jo sprint, sa real ju duket ky përcaktim tash në muajin e tretë të Pandemisë botërore, ku maratona duket se është pa limit kohor?

Arben VATA: Në fakt ajo që ndodhë këtu është se politika ia ka lënë thuajse gjithçka në dorë ekspertëve, edhe suksesin, edhe dështimin e mundshëm. Por gjithçka mbetet për t’u parë, edhe pse nuk dihet se kur kjo do të mbarojë. Është vërtetë një maratonë me finish të fshehur… Ajo që dihet është që ne, mesa duket nuk dimë asgjë rreth kësaj pandemie. Vlen të theksohet se në përgjithësi politika ka qenë në unision rreth kësaj situate, ndërkohë që mjekët dhe grupime të tjera intelektuale e gazetarese kanë qenë disi të ndarë rreth masave që ka marrë qeveria në bashkërendim me ekspertët.

DIELLI: Kam lexuar në media se izolimi total nuk u eksperimentua në Suedi edhe për shkak të kufizimeve të kornizës ligjore,që i përjashton kufizimet që prekin liritë themelore- ndërkohë që kjo kornizë ekziston edhe në SHBA e Europë, por nuk u morën në konsideratë. Cfarë e dallon Suedinë prej të tjerave shtete në respektimin e të drejtave të qytetarëve?

Arben VATA: Suedia besoj se është një ndër vendet “kampion” të respektimit të të drejtave të qytetarëve dhe Pandemia ishtë një rast për ta treguar këtë. Ka pasur kufizime ligjore, për largimin e të cilave është dashur shumë konsultime mes partive dhe ekspertëve. Më në fund, është vendosur që qeveria mund të hartojë një propozim, i cili për t’u kthyer në ligj duhet të kalojë patjetër në parlament brenda 24 orësh. Kufizimet e aplikuara deri tani nuk kanë prekur asnjë të drejtë themelore të njeriut, përkundrazi ka pasur siç thashë Kritika për të ashpërsuar kufizimet.

DIELLI: Si gazetar, çfarë ju ka bërë përshtypje këto kohë në lidhje me pandeminë, si në rang botëror, ashtu edhe në atë lokal?

Arben VATA: Në rang botëror, do të veçoja dy gjëra: Këmbënguljen e fillimit të OBSH për të mos mbajtur maska mbrojtëse si dhe neglizhencën e treguar nga kjo organizatë botërore ndaj përhapjes së pandemisë. Nëse iu kujtohet, në rekomandimet kryesore të fillimit, OBSH shkruante veç të tjerave “MOS mbani maska”. Nga ana tjetër, nuk e kuptoj se përse OBSH nuk u kërkoi qeverive në botë që të kenë kujdes të kontrollonin njerëzit apo mbyllnin kufijtë ndërsa virusi në Kinë e më pas në Itali po bënte kërdinë…

Sa i takon Suedisë apo vendeve të tjera, më ka bërë përshtypje ngathtësia për të vepruar shpejt, sidomos për parandalimin e përhapjes së virusit në radhët e personelit shëndetësor si dhe mossigurimin e pajisjeve të tilla në kohë. Këtu është e habitshme gjithashtu edhe mefshtësia e BE për të mbështetur vendet e prekura ashpër, si Italia etj. Pandemia nxori në pah shumë anë të errëta të BE, funksionimit të qeverive, respektimit të të drejtave të njeriut, etj.

DIELLI: Një pyetje për bashkatdhetarët tanë në Suedi: Cfarë informacioni keni- Si po e kalojnë Pandeminë, a ka viktima, të prekur…

Arben VATA: Shqiptarë të trojeve etnike në Suedi kapin nje shifër ndërmjet 70 000- 80 000. Sipas informacioneve që kam ka shumë të prekur, por jo numër të madh të vdekurish nga virusi Covid 19. Megjithatë, autoritetet i mbajnë sekret etnitë e të vdekurve si dhe të dhëna të tjera. Ajo që dihet me siguri është se ka pasur një numër të madh të vdekurish nga lagje ku jetojnë shumë të ardhur nga vendet e Afrikës, ku edhe për shkak të traditës dhe të pamundësisë, njerëzit jetojnë bashkë dhe në numër të madh në një sipërfaqe të caktuar banimi.

DIELLI: Le t’i largohemi Pandemisë: Për lexuesit e Diellit: Kush është Arben Shaqir Vata, familja e madhe nga vjen? Si po iu ecën emigrimi?

Arben VATA – Unë kam lindur në Kukës dhe jam fëmija i 5-të i familjes prej 6 fëmijësh të Shaqir e Zime Vatës, të ciëlt jetojnë me vëllezërit në Nju Jork. Emigrimi nuk është diçka që njerëzit e zgjedhin, por një zgjidhje e detyrueshme në rrethana të caktuara që nuk varen prej teje. Besoj se jemi integruar mirë, ashtu si edhe shumë shqiptarë të tjerë që dalëngadalë po gjejnë veten e tyre në shoqëritë e huaja, por si qytetarë të botës. Siç thashë, merrem me mësimdhënie si dhe gazetari dhe shpresoj që të studioj më tej për t’iu përshtatur tregut dhe zhvillimeve të reja.

DIELLI: Arben, si shkuat ju tek gazetaria? Cila ishte gazeta e parë ku filluat, në c’rrethana…

Arben VATA – Familja dhe unë kemi pas menduar se pas përfundimit të shkollës së mesme, të studioja për mjekësi. Në fakt, në verën e 1987, mua m’u miratua e drejta e studimit për mjekësi, por për shkak se regjimi i atëhershëm pikërisht në verën e atij viti arrestoi xhaxhain tim Halit Osman Vata për aktivitet politik kundër komunizmit, mua ma ndërprenë të drejtën e shkollës së lartë. Për dy vjet më dërguan në shërbimin e detyrueshëm ushtarak dhe më pas deri në ardhjen e demokracisë kam punuar në minierën e kromit në Kalimash, Kukës. Vetëm në tetor 1991, u mundësua një shkollë e lartë për gjuhë dhe letërsi, pasi për mjekësi as nuk bëhej fjalë sepse në drejtim ishte akoma PS, ish pasuesja e PPSH.

Gjuhë letërsia ishte dëgë e mire për mua, pasi siç thonin mësuesit në gjimnaz, unë bëja hartime të bukur.

Në vit të 3-të të shkollës së lartë, hyra në kontakt me gazetën Ora e Shqipërisë dhe pas një debutimi disa mujor aty, kam vazhduar punë rregullisht në gazetën Koha Jonë (mars 1995), gazeta më e madhe dhe me famë e kohës. Me stafin e gazetës Koha Jonë, më prezantoi kolegu Albert Nikolla, një student edhe ai që punonte në atë gazetë… Më pas kuptohet se nuk ishte e lehtë të hyje në pëlqimet e Nikollë Lesit e stafit të atërhshëm të Koha Jonë, por pas një periudhe prove 2 javë, mora karten e gazetarit të asaj gazete, një krenari në fakt e madhe për atë kohë.

DIELLI: Keni punuar në disa media, a mund t’i rendisni?

Arben VATA – Më pas, kam punuar në disa media të shkruara dhe vizive. Kam punuar në gazetën “Republika” si redaktor i faqes politike (gjej rastin t’iu falenderoj zoti Dalip që në rolin e drejtorit të gazetës keni qenë një ndihmë e madhe për ne gazetarët e rinj), në Gazetën Shqiptare. Më pas që nga viti 2001-2014, kam punuar si zv kryeredaktor dhe kryeredaktor në disa televizione si TVA, Top Channel, Klan, Vizion Plus. Gjatë këtyre viteve, kam qenë bashkëpunëtor i rregullt në rolin e opinionistit në gazeta të tilla si Panorama, Shqip, Shekulli, Koha Jonë, etj. Në vitin 2013, kam botuar librin tim “Kohë mashtrimesh” një përmbledhje e publicitikës mes viteve 2004-2013.

DIELLI: Kë do të veconit?

Ëshrë pyetje e vëshirë në fakt. Gazeta Koha Jonë ishte “dashuria” e parë por edhe ishte një shkollë e vërtetë profesionale për gazetarinë e re shqiptare. Ishim me të vërtetë idealist, ndërsa më vonë thuajse të gjithë ne të Koha Jonë e jo vetëm, u kthyem në materialist… Republika ishte një sfidë më vete pasi një organ mediatik partiak, funksiononte si media e pavarur (falë edhe ish kryetarit Sabri Godo) dhe arriti lexueshmëri shumë të lartë për kohën.

Ndërsa sa i takon mediave vizive, Top Channel, ishte eksperienca ime më e bukur për një periudhë gati 7 vjeçare. Dritan Hoxha krijoi çdo hapësirë e mundësi për gazetarët e drejtuesit e medias në atë kohë për ta bërë Topin me të vërtetë, më të shikuarin e të gjithë shqiptarëve. Nëse do të ketë edhe “dashuri të fundit”, Top Channel është.

DIELLI: Si do ta përshkruanit sot gjendjen e medias në Shqipëri dhe Liria e shtypit?

Arben VATA – Prej më shumë se 5 vitesh nuk jam aktiv në shtypin shqiptar dhe nuk besoj se kam një mendim të qartë për situatën atje. Por me aq sa lexoj e shikoj, media është degraduar edhe më shumë. Unë nuk besoj se është më shumë për faj të gazetarëve sesa të pronarëve dhe presionit që ushtron mbi ta qeveria. Gazetarët janë kthyer në punëtorë me mëditje që synojnë të sigurojnë bukën e gojës, duke i shërbyer pronarit e qeverisë dhe jo publikut. Me këtë kam parasysh jo gazetarët e thjeshtë, por shefat e tyre, ata që vendosin për politikat eduitoriale e cdo gjë tjetër. Është një situatë e turpshme për median dhe nuk jam i qartë se për sa kohë do ta marrë veten, pasi media është pasqyrë e shoqërisë.

DIELLI: Një mesazh për lexuesit e Dielli dhe miqtë tuaj këu në SHBA?

Arben VATA – Mesazhi im për lexuesit e nderuar të gazetës Dielli është që të jemi të qetë e të bashkuar me njëri tjetrin për të përballuar këtë pandemic globale. Është një gjendje e pa përjetuar më parë dhe si e tillë kërkon edhe angazhimin e të gjithëve. Të kalojmë sa më shumë kohë me familjen dhe me të dashurit tanë.

Të duam e ta ndihmojmë edhe më shumë njëri tjetrin në këto ditë të vështira. Të mos kemi dallime mes shqiptarësh Veri-Jug, këtej e andej kufirit.

Arben VATA: Faleminderit edhe një herë për intevistën dhe suksese edhe më tej Diellit!

DIELLI: Faleminderit prej jush i dashur Arben. Ishte kënaqësi që biseduam.