Archives for September 2020

INTERVISTOI: LEONORA LAÇI-

Kjo intervistë e realizuar me dom Anton Kçirën, vjen pikërisht në kohën, që ai ka kaluar 50 vite të meshtarisë. Fillimisht, po bëjmë një reportazh të aktiviteteve, që janë zhvilluar për 50-vjetorin e meshtarisë.

Kujtojmë lexuesit se për 50-vjetorin e meshtarisë iu bënë festime në Gjakovë/Kosovë dhe Detroit/MI. Aktivitet e pasura u përmbyllen me Akademinë solemne të mbajur po në qytetin e Gjakovës, ku, punimet e referuara u botuan në një libër të plotë. 

Me këtë rast u promovua edhe libri i dytë, me titull: “Dom Anton Kçira në jubileun e 50-vjetorit të meshtarisë”, me autorë Tomë Mrijajn dhe Klajd Kapinovën, vepër e cila i është përkushtuar atij. Organizatore e këtij aktiviteti ishte Shoqata e Intelektualëve Gjithëpërfshirës. Trojet e Arbërit.

Tema bosht e tubimit kulturor e shkencor ishte: “Dom Anton Kçira Ambasador i shqiptarëve në SHBA”. 

Shoqata Trojet e Arbrit, nën kryesinë e Mrsc. Nue Oroshit dhe këshillit organizator, pa harruar dhe bashkëthemeluesit prof. dr. Muhamet Shatri dhe Sekretarin e Lidhjes sëIII Shqiptare të Prizrenit kontribuesin, studiuesin Tomë Mrijaj i ardhur nga ShBA. 

Sesioni filloi me himnin kombëtar dhe vijoi me poemën kushtuar Kapedanit të Mirditës Mark Gjomarkut, krijuar nga prof. Ernest Koliqi is- Ministër i Kulturës. 

Më pas fjalën e hapjes e mbajti prof. dr. Muhamet Shatri, i cili përshëndeti mysafirët dhe studiuesit. Ai u ndal tek rëndësia e këtij sesioni dhe bëri një apel të hapur, ku ndër të tjera theksoi: “Guxoj të them këtu, përpara jush të nderuar pjesëmarrës, se ato që mohojnë këto figura madhore kombëtare e njerëzore, me vlera që rrezatojnë në mbarë botën, e kanë humbur rrugën e shqiptarisë. Ne, duhet ta kemi të qartë, se pa terësinë e të gjitha feve të popullit tonë, do të zhbëhet edhe shqiptaria. Prandaj, duhet të luftojmë me ngulm, që fara e keqe, sidomos ajo e përskajshmërisë islamike, të mos mbijë dhe të mos lëshojë rrënjë në trojet etnike.”   

Na nderuan me pjesëmarrjen e tyre perfaqësues të klerit katolik si: Arqipeshkvi i Tivarit Shkëlqësia e Tij mons. Rrok Gjonlleshaj, ish Arqipeshkvi i Tivarit, mons. Zef Gashi, (arqipeshkv në pension), ish ipeshkvi mons. Hilë Kabashi, administrator i kishës katolik në Shqipërinë e Jugut (aktualisht në pension në Gjakovë), studiuesi dom dr. Nikë Ukgjini, famullitar i kishës së dom Ndre Mjeda, Kukel, Bushat, Shkodër etj. 

Patëm nderin të kishim edhe ish ambasadorin e Shqipërisë në Kosovë Islam Lauka, ku, tha mes tëtjerave: “Më vjen mirë,që i bëhet sesion historiko shkencorë figurës së madhe të klerit katolik në diasporë dhe trojet shqiptare të nderuarit dom Anton Kçirës, në të gjallë të tij, sepse ne kemi nevojë për orientues të shquar si dom Antoni, pasi sesione të tilla, i janë kushtuar figurave madhore si: Shën Nanë Terezës, Ismail Kadares etj. Dhe kjo tregon rendësinë e madhe të tij.” 

Kleriku tjetër i hierarkisë së Kishës Katolike Shqiptare, Shkëlqësia e Tij imzot Hilë Kabashi, ndër të tjeravuri theksin, se: “Harresa, është një armik i madh dhe këto takime janë për tu mos u harruar personi dhe vepra e tij konkrete.”

Ndërsa françeskani pader Nue Kajtazi famullitar i kishës së Gjakovës, tha: “Mirë se keni ardhë në Gjakovë. Gjakova, flet shqip dhe do të flas gjithmonë shqip, ndryshe nga qytete të tjera, që po përziejnë gjuhën, traditat e të tjera, si p.sh. Prizreni. Dom Antonin e njoh shumë mirë. Ai është një figurë e nderuar, që duhet hulumtuar e ne shqiptarët kemi të mirat dhe të këqijat tona, brenda natës të shpallim shenjt, e brenda natës të shpallim djall, brenda natës të shpallim hero, e brenda natës të shpallim armik. Shqiptarët, sot nuk ia dinë vlerën dom Antonit, por në të ardhmen kanë me qenë krenar për te.”

Këto ishin pak nga fjalët e mbajtura të mysafirëve. Pastaj filloi pjesa shkencore, ku pati rreth 20 kumtesa nga studiues të ndryshëm nga mbarë trojet etnike dhe diaspora si; dr. Besim Morina, Eugjen Merlika, Tomë Mrijaj, Pjetër Nikolla, dr. Riza Sadiku, dom Albert Jaku, Fatmir Minguli, Franc Llesh Grishaj, Leonora Laçi, Pal Canaj, Mhill Velaj, Mikel Gojani, Klajd Kapinova, Arben Çokaj, Krist Gjinaj, Lekë Mrijaj, Nue Oroshi, dr. Sali Haxhiu etj.

Referimet e mbajtura sollen mjaft të reja, për veprimtarinë e dom Antonit në Kosovë, por edhe në diasporë, disa nga kumtesat ishin përshtypje nga librat: “Don Anton Kçira në jubileun e 50-vjetorit të meshtarisë”, me autor Tomë Mrijaj & Klajd Kapinova dhe “Dom Anton Kçira sherbestar i Zotit e i Atdheut”, po nga këto bashkautorë.

Dom Antoni ndërtoi jo vetëm një vend kulti në Detroit( ShBA), por Shqipërinë në miniaturë, duke i ndihmuar shqiptarët të mos humbnin traditat e zakonet e tyre për t’ja përcjellë ato dhe fëmijëve. 

Kështu kisha e shën Palit, u bë model për nga rregullat strikte jo vetëm për të respektuar ritet kishtare, por edhe shtëpinë e Zotit. Nga ana e tjetër dom Antoni, minimizoi hakmarrjen mes shqiptarëve emigrantë dhe i ktheu besimtarët shqiptarë më pranë kishës atje. 

Ai krijoi ura lidhese dhe nxiti bashkëjetesën fetare, ku gjithnjë bashkëpunoi pa dallim me klerin shqiptar mysliman, bektashian dhe ortodoks, në dobi të çështjeve të përbashkëta.

Lideri shpirtëror dhe atdhetar dom Anton Kçira, nuk u kursye për shqiptarët e diasporës, dhe pikërisht kjo akademi historiko shkencore pati këtë synim, që të nderoj dhe hedh dritë mbi aktivitetet e shumta kombëtare të tij.

Nga kumtesat e larmishme dhe me profile te ndryshme të lexuar nga referues pa dallim feje, krahine dhe ideje, arrijmë në përfundim, se kisha e shën Palit në Detroit u mishërua me emrin e dom Anton Kçirës. Kisha dhe meshtari i përkushtuar për Fe Atdhe dhe Përparim, ishin të pandashëm në rrugetimin e tyre të përbashkët.

Ajo që duhet theksuar nga ky sesion, është se popullit që ai i ka sherbyer me përkushtim e ka shpallur Ambasador i komunitetit në SHBA, dhe ai nuk ka nevojë për dekorata nga institucionet shteterore të Shqiperisë e Kosovës pasi de facto, ai i ka fituar dekoratat, ka fituar zemrat, simpatinë dhe respektin e atyre, që i ka udhëhequr në rrugëtimin shpirtëror.

Sikurse institucionet fetare shqiptare të kishin nga një dom Anton, më mirë do t’i kishin punët. Dom Antoni në Gjakovë njohu komunizmin sllav, kurse në Detroit atë sllav dhe shqiptar. 

Kur punon fort edhe armiqtë e dashakeqasit i ke të shumtë, por në fund askush nuk mund ta mohojë kontributin e dom Antonit në komunitetin shqiptar në SHBA, por dhe mbështetjen e pakursyer të tij ndaj çështjeve të ndjeshme e problemeve të Shqipërisë dhe Kosovës.

Ai e la veprën, kurse detyra jonë është ta evidentojmë dhe t’i japim meritat që i ka.

Sesion i tretë shkencor, u përmbyll me sukses ashtu si dhe të tjerat para tij me fjalën e mbylljes nga prof. dr. Riza Sadiku (studiues i mirënjohur i mërgatës shqiptare të SHBA-së, i cili, u nda nga jeta papritur kohët e fundit).

Prof. Sadiku, ndër të tjera tha: “Të tilla sesione shkencore për personalitete të dalluar kombëtar, duhet të organizohen edhe në të ardhmen, sepse opinioni i gjërë shqiptar nuk është sa duhet i informuar me veprimtarinë e tyre kombëtare, të cilët tërë jetën ia kushtuan afirmimit dhe ndërkombtarizimit të çështjes mbarëkombetare, në veçanti Kosovës, siç është rasti edhe me figurën emblematike dhe personalitetin e dom Anton Kçirës.

Personalitete të tilla të anatemuara dhe margjinalizuara nga sistemet komuniste ka shumë populli shqiptar. Nxjerrja në dritë e veprimtarisë kombëtare të personaliteteve të mirefillta të kombit shqiptar, jo vetëm që është obligim moral dhe njerëzor, por me veprimtarë të tillë të devotshëm pasurohet edhe historia e popullit shqiptar”. 

Profesor Riza Sadiku, vazhdoi fjalën më tej: “Falënderoj Kryetarin e palodhur te Shoqatës Trojet e Arbrit magjister Nue Oroshin, sekretaren e Shoqatës zonjushën Leonora Laçi dhe në veçanti përfaqësuesin dhe koordinatorin e mërgatës shqiptare në ShBA studiuesin Tomë Mrijaj, i cili, për 15 vite e mbanë timonin e organizimit dhe financimit të sesioneve te tilla shkencore.”

Në këtë simpozium ishte i pranishëm edhe kleriku i shquar dom Antoni, i cili, përshëndeti klerikët katolikë të ftuar dhe organizatorët e sesionit shkencorë, duke i falënderuar përzemërsisht. Atij iu dha dhuratë simbolit kombëtar e Heoit Kombëtar, burrshtetit të madh, dhe kryekomandantit dhe strategut të luftës çlirimtare Gjergj Gjon Kastrioti, në emër të Shoqatës nga vetë kryetari Nue Oroshi.

Dy fjalë për librin që u promovua “Don Anton Kçira në jubileun e 50-vjetorit të meshtarisë” me autor Tomë Mrijajn dhe Klajd Kapinovën

Ky libër është i strukturuar në katër pjesë. Kështu pjesa e parë trajton historinë e kishës së re në Detroit dhe figura e meshtarit dom Anton Kçira, kurse pjesa dytë tregon letër – këmbimet, mesazhet. 

Me interes është pjesa e tretë e cila trajton gjerësisht refleksionet e shumë autorëve të shkrimeve të tyre rreth meshtarit, kurse pjesa e katërt ka shtypin periodik dhe shkrimet që i janë përkushtuar dom Antonit dhe kishës së shën Palit Detroit MI. 

Kjo monografi është referenca më e plotë jo vetëm për të njohur veprimtarinë e dom Anton Kçirës për komunitetin shqiptar në SHBA, por dhe për kontributin e tij për Shqipërinë, Kosovën  e trevat shqiptare, si dhe për të ditur për kontributin e diasporës për atdheun.

Historianë e studiues, që do merren me veprimtarinë e diasporës shqiptare në SHBA, duhet ta kenë librin e botuar dhe shpërndarë në diasporë si pjesë të bibliotekave të tyre, pasi rëndësia është e shumanshme. 

Mirë do ishte që të mos lihet në harresë dhe përkthimi në anglisht si vlerë e shtuar e plotësuese që ta kenë librin dhe kongresmen amerikanë, mbështetës të shqiptarëve, e studiues të huaj.

Unë do ndalem tek rëndësia e letër-këmbimit në këtë monografi, të cilat janë të rëndësishme për të njohur më mirë aktivitetin kombëtar e fetar të dom Anton Kçirës; roli i tij për çështjen e Kosovës, për Shqipërinë e dalë nga një sistem totalitar, problemet e rikthimit të besimit në Zot në Shqipërinë ateiste, një mision i vështirë që duhej filluar gjithçka nga zeroja. 

Po ashtu, donacionet e ndryshme për ndërtimin e kishave e rindërtimin e atyre ekzistuese si në Gllogjan-Kosovë, Melgush-Shkodër, Kçirë-Pukë etj., sikurse edhe ndihmat për Kosovën e pasluftës. 

Donacione të bashkuara në komunitet nga dom Anton Kçira, pati dhe në rastin e përmbytjeve në Shkodër në 2010, të cilat ju dërguan Famullisë së Shën Jozefit-Dajç Bregu i Bunës, bëhej fjalë për shumën 20.000 dollarë, pa harruar edhe organizimin e darkave të bamirësisë për tiu ardhur në ndihmë atdhetarëve në nevoj. 

Dom Antoni që me ardhjen në krye të kishës së shën Palit në Detroit, që del dhe nga letrat si datë, 20 nëntori i 1989 në letrën e mirëseardhjes, që i dërgon Arkidioqeza e Detroitit, i përkushtohet fillimisht kishës ekzistuese e më pas ndërtimit të kishës së re, e cila do jetë stacioni më i rëndësishëm për komunitetin shqiptar, por dhe bëhet vend pritje e përcjelljeje për delegacionet e huaja e ato shqiptare nga Shqipëria e Kosova, pa lënë mënjanë mësimin e gjuhës shqipe me klasa të përshtatshme e mësues të kualifikuar, sikurse edhe përkujtimin e festave të rëndësishme kombëtare dhe figurave historike.

Ai ndërtoi jo vetëm një vend kulti, por Shqipërinë në miniaturë, duke i ndihmuar shqiptarët të mos humbnin traditat e zakonet e tyre për t’ja përcjell ato dhe fëmijëve të lindur dhe rritur në SHBA. 

Kisha e shën Palit u bë model për nga rregullat strike jo vetëm për të respektuar rregullat kishtare, por dhe shtëpinë e Zotit, dom Antoni minimizoi hakmarrjen dhe riktheu besimtarët shqiptarë më pranë kishës. 

Urimet, për përurimin e kishës së shën Palit  në gusht të 2010, kanë qenë nga personalitete të ndryshme si: shkrimtari Ismail Kadare, Prof. dr. Anton Kolë Berishaj, Ilir Meta në postin e zëvendës/kryeministrit e Ministër i Punëve të Jashtme, Admira Jorgji e ngarkuar me Punë-Konsulle e Republikës së Shqipërisë etj. 

Gjithashtu letrat janë edhe disa urime për ditëlindjen e tij, letërkëmbimet e shumta  si nga prof. Gjon Sinishtaj, at Antonio Bellusci, ish kryeministri Ramush Haradinaj etj.

Pjesë e librit, është mbështetja që i është ofruar dom Antonit pas përhapjes së video-montazhit, ku i dolën në krah kongresmen e senatorë si dhe punonjës të policisë vendase si: Michael W. Reaves shef i Policisë, i cili, i dërgon letër Arkidioqezës së Detroitit, duke shprehur mbështetjen për dom Antonin, i cili, ishte një emër i respektuar në Detroit dhe jo vetëm, po ashtu dhe nga Kapiten Thomas Fett Departamenti Policisë.

Libri, përcjell mesazhe të forta të bashkëjetesës fetare e largpamësisë së dom Antonit, që bashkëpunoi pa dallim me klerin mysliman në dobi të çështjeve të përbashkëta.

Vepra e re kushtuar meshtarit dom Anton Kçirës, me fakte historike demonstron mbështetjen morale me shkrime nëpër gazeta dhe suportin e intelektualëve qoftë dhe të besimit mysliman apo katolik si: Prof. dr. Riza Sadiku, prof. dr. Mentor Quku, Beqir Sina, Hasan Hasani, Astrit Lulushi, Mr. sc. Nue Oroshi, Ekrem Bardha, Harry Bajraktari, Gjek Gjonlekaj, Prend Buzhala, Klajd Kapinova, Mikel Gojani, Agim Shehu, Faruk Myrtaj, Bardh Nëngurraj, Krist Gjinaj, Lekë Mrijaj, Dalip Greca, Pjetër Domgjoni, Franz Llesh Grishaj, Kastriot Myftaraj, Ilmi Veliu, Bep Kuqani, prof. Sami Repishti, Tonin Mirakaj etj. 

E gjithë kjo mbështetje publike, na tregon qartë respektin që gëzonte dom Antoni në rrethet e intelektualëve, dhe kurrsesi një video montazh nuk mund ta hedh poshtë të gjithë kontributin e tij.

Letërkëmbimet, janë dëshmi e qartë e nuk kanë nevojë për komente, pasi çdo njëri me ndërgjegje e formim të shëndosh mund ta kuptoj të vërtetën, që shkruhet në këtë libër, ku, dom Antoni ka punuar pa u ndalur për kombin shqiptar, pa u kursyer, e në çdo formë, pa pritur dekorata apo fjalë të bukura.

Shpesh thotë:” Mos e bani mizën buall”.Kjo shprehje, tregon thjeshtësinë e tij, pasi ndonëse ka merituar e meriton respekt dhe vlerësim maksimal, disa antishqiptarë deshën ti bënin gjëmën, në fakt më shumë i bënë dëm vetës, sepse i dënoj Zoti, pasi dom Antoni edhe pse luftohej në të gjitha format, qëndroi kryelartë e stoik përballë sharjeve e denigrimeve, sepse ishte i vetëdijshëm sesa ka punuar me ndërgjegje të pastër e me përkushtim për komunitetin shqiptar në SHBA, për Shqipërinë, Kosovën e trevat shqiptare. 

Misionin e tij e ka ndjerë si detyrim moral kombëtar e fetar, që duhet ta bënte çdo kush në vend të tij.

Çdo kush që do të vazhdojë të shpif për dom Anton Kçirën, bazuar në video-montazhin apo thashethemet, më parë të marrë të lexoj me kujdes këtë libër.

Pa hezitim mendoj, se dom Antoni ka qenë Ambasador i çështjes shqiptare dhe i ka shërbyer kauzës mbarëkombëtare për 50-vjet meshtari dhe sot që është në pension në Detroit. 

Dhe përmes disa pyetjeve që ia drejtova, ai na tregon disa detaje të jetës së tij.

Pyetje: Si ishte për ju të riktheheshit në vendin ku u shuguruat për të festuar 50-vjetorin e meshtarisë?! Si e kujtoni ditën e shugurimit?!

 Dom Anton Kçira: Ju falënderoj në fillim për intervistën. 50 vjetorin e artë meshtarak, të cilën e përkujtova në vendlindjen time, ku më 29 qershor 2017, u banë plot 50 vite, që u shugurova në ditën e shën Pjetrit dhe shën Palit në Gjakovë nga Ipeshkvi i Shkupit dr. Smiljan Qekada.

Asokohe kujtoj se oborri i kishës ishte i mbushur plot e përplot me besimtarë, që kishin ardhur me atë rast me marrë pjesë në shugurimin tim si meshtarë.

Kuptohet, se as meshtarët nuk kishin munguar. Aty të pranishëm perveç ipeshkvit ishin edhe: mons. Marjan Glasnoviq famullitar i Pejës, don Dedë Ramaj famullitar i Novosellës, mons. Nikollë Mini famullitar i Prizrenit, don Mark Shiroka famullitar i Velezhës, patër Tvertko Ban famullitar i Gjakovës, frati Emanuel Klaiq në Gjakovë, don Millord Defar famullitar i Bizhtazhinit.

Nga familja ishin; nana, baba, vllau me familjen. Motra kishte ardhur nga New York-u me tre fëmijë: Lekën, i cili, sot asht përfaqësues i Bankës Botërore për Vendet në Zhvillim, Marta dhe Kristina Kadeli, ishin tezet: Gjina me Filipin, Verën, Lajden dhe Bernardinen, tezja Luke me Franin, Simon Shiroka me Netën. Qyteti i Gjakovës ishte blloku prej kallabllekut. Filloi mesha dhe ceremonia e shugurimit, ndërsa pas leximeve liturgjike erdhi koha e shugurimit, ku u shtriva për tokë, në shej se jam gati të vdes për këtë botë. Ceremonia zgjati shumë, sepse përpos litanive dhe lutjet, që ipeshkvi i bani mbi mue, erdhi momenti kur ipeshkvi mi leu duert me vojin e shejt me veshen me teshat e meshës, më dorëzoj kelkun për me thanë se si me thanë meshë, më dha të drejtën me predikue e me rrefye e kështu me tregoi për të gjitha detyrat meshtarake.

Ipeshkvi i shtrini duart mbi mua sëbashku me meshtarët e tjerë. Në vazhdim ishte mesha, të cilën për herë të parë celebrova edhe unë si meshtar i ri.

Pas meshës, fretnit e shtruan nji drekë për meshtarët dhe për familjen time. Pasi u shpërndan populli ra një shi i madh, që edhe toka kishte nevojë për te, njashtu ishte nevoja për meshtarë shqiptarë, tuj qenë se ishin ma tepër kroat dhe slloven, a deri sa shqiptarë ishin vetëm 6 vetë, unë u bana i shtati meshtarë shqiptar. Pas meje ka fillue pleiada e re me: pader Hil Kabashi, don Mark Sopi, don Zef Gashi, don Nue Gjergji, don Lush Gjergji, don Aleksandër Kola, don Gjergj Gjergji, don Prek Jaku, don Gjergj Berisha, don Marjan Uka, don Fran Sopi, don Prek Lazri, don Lush Lazri, don Kolë Thaçi, don Lenc Sopi, don Ambroz Uka, don Anton Nua, don Pashk Dani, don Mikel Sopi, don Lucian Agustini, don Dodë Gjergji, David Gjugja, don Agim Qerkini, don Marjan Dema, Albert Krisa, Albert Dema, don Pren Kola, don Herbert Berisha, don Krist Gjergji, don Izak, don Nikson, don Nue Ballabani etj.

Pyetje: Çfarë ndjesish patët kur ishit i ftuar në jubileun e 25-vjetorit të hapjes së kishës katolike në Pukë dhe të çonit meshë në Kçirë, pikërisht në kishën që ju keni kontribuar me donacione me komunitetin shqiptar të SHBA-së?

Dom Anton Kçira:Më 16 korrik 2017, isha i ftuar nga dom Gjovani, famullitari i kishës katolike, për të kremtuar 25-vjetorin jubilar të hapjes së kishës katolike në Pukë dhe ardhjen e Motrave të Shën Nanës Terezës. 

Përpara se të shkoja në meshën perkujtimore të këtij Jubileut, u ndala tek kisha e Kçirës të cilën e kemi ndërtuar para 23 vitesh, me ndihmën e besimtarëve nga Kosova. Pata fatin të predikoja në këtë kishë, u ndjeva i emocionum nga pritja dhe respektin, që treguan banorët dhe dom Gjovani.

Dom Giovanni Fiocchi një prift italian, i cili, flet një shqipe përfekte, shërben prej 18 vjetësh në Pukë dhe ka bërë një punë të palodhur jo vetëm si predikues i fjalës së Zotit, por edhe si një shembull, sesi duhet punuar dhe shfrytëzuar natyra dhe të mirat e saj për banoret vendas.

Në fjalën predikuese përveç meshes, unë thash këto fjalë: “Shumë prej jush jeni dëshmitart e territ dhe dëshmitarët e dritës. Dëshmitarët e territ, koha e komunizmit pa fe e pa Zot, vuajtjet e juaja të pashpjegueshme të cilat nuk ka fjalë që mundet me i përshkrue ato çka keni vuajt ju për tanë atë kohë të komunizmit, ato i dini vetëm ju që i keni përjetue në lekurën tuaj. Dëshmitarët e dritës jeni ju, të rinjt që keni jetuar demokracinë.”

Në kohën kur unë erdha në Kçirë në vitin 1993, vendi ishte i shkretë, njerëzit ishin si të vdekur, që vetëm shpirtin kishin, e ecnin si hije të njerëzve të vuajtur, e tani me punën e palodhur të dom Gjovanit ju dhe kjo zonë lulëzon. Pas meshës dom Gjovani më çoi në punishten ku baheshin prodhimet vendase. Pasdite në orën 17:00 e pata rastin të takohem edhe me Nuncin Apostolik Monsinjor Charls Braun si dhe ipeshkvin e ri mons. Simonin i porsa emeruem nga Selia e Shejt, ipeshkv i Sapës.

Pyetje: 50 vjetori i meshtarisë suaj patjetër që u festua dhe në kishën e shën Palit Detroit, a e prisnit një gjë të tillë?!

Dom Anton Kçira: Para katër muajve para se me shkue në pushime, ku kishim me e përkujtue 50 vjetorin e meshtarisë, don Fred Kalaj sot famullitari i kishës së shën Palit, më ofroj që ta bajmë një darkë, me rastin e këtij jubileut të artë. E falënderova dhe i thash që s’doja mi qit punë për këtë gja. Pasi u ktheva nga pushimet, më luti që ta bënim një meshë falenderimi me rastin e jubileut dhe e pranova me gëzim. Dy javë më parë e paralajmëroi këtë meshë dhe i’u bani thirrje besimtarëve, që të marrin pjesë në këtë solemnitet të rradhë. Si datë u caktue 1 tetori. Erdhi ora 9:30, por unë nuk vuna re asgja. Ata e kishin përgatit pa rënë në sy, që të më befasonin (suprizë) me ato gjana që i kishin bërë famullitari me Këshillin e Kishës e me Shoqatën e Grave. Fillova meshën dhe i pashë disa fëmijë të veshur me tesha kombëtare, ku secili kishte nga një karajfil në dorë, duke ardhur drejt meje që të m’i dorëzonin lulet. Në shenj të 50-vjetorit i kishin zgjedh 50 fëmijë me 50 lule karajfili.

Meshën dhe predikimin e udhëhoqa unë. Mesha zgjati plot dy orë. Unë fola se kur kam filluar punën dhe në çfarë kushtesh në atë kohë, pa shtëpi dhe pa kishë, ishte fillimi në Bishtazhin në vitin 1968, pastaj në Guci dhe ma vonë në Gllogjan, ku kam fjet në një kasolle me kalin për 9 muaj.

Në mbarim më përshëndeti profesori i Katekizmit Franc Llesh Grishaj mbi veprimtarinë time si dhe don Fredi. Kur dolëm nga mesha Lukë Shkreli kishte përgatitë një tortë të madhe me shenjen e 50-vjetorit, kurse gratë kishin prue ushqime nga ma të ndryshmet kështu që u bë një festim spontan, por shumë i qelluem. 

Këtu u shifte respekti dhe dashnija e besimtarëve, e meshtarit dhe e motrave si falenderim për çka kam ba për kishën dhe për besimtarët në jetën time meshtarake. I falënderova nga zemra të gjithë si famulli, motrat dhe besimtarët dhe u luta për ta që Zoti t’i bekoj!

Pyetje: Dom Anton si ishte për ju takimi me Papa Françeskun që u realizua në mesin e shtatorit të vitit  2018, ndonëse keni takuar më parë edhe papë të tjerë, çfarë pati të veçantë ky rast?!

 Dom Anton Kçira:Takimi me papa Françeskun I, gjatë meshës së shejtë që u kremtua në Kapelen e shën Martës, në Vatikan dhe takimi pas meshës ishte vërtetë diçka e veçantë për mu. Ishte një takim i përzemërt, me emocione dhe i paharrueshëm, një bekim hyjnor për jetën time meshtarake.  

Prandaj, falënderoj Arqipeshkvin e Tivarit imzot Rrok Gjonlleshaj, që më mundësoi takimin e sotëm me papën, të cilin ai e njoftoi edhe për jetën, veprimtarinë dhe dëshmin time meshtarake.  

Papa Françesku I u interesue për jetën time meshtarake, për misionin e veprimtarinë dhe më përgëzoi përzemërsisht. Ai më bekoi e më dha kurajo të shkoj përpara gjurmëve të Krishtit shelbues.  

Ati i Shenjtë më tha: “Je deshmitar i gjallë i dashnis që Krishti ka për çdo njeri, kudo, posaçërisht për popullin e vendit tënd. Zoti të bekoft e të ruajt.” 

Unë, falënderoj Zotin, për këtë dhuratë të bukur, për mirënjohjen dhe bekimin plot domëthënës që pata sot në Vatikan, që s’ka president që mundet me ma dhanë. 

Dua të nënvizoj, se pas një jete mëse 51-vjeçare meshtarie, gjithmonë në mesin e popullit tim shqiptar, në vendlindje dhe në diasporë (në Detroit), komunitetit të shën Palit, takimi me papa Françeskun I dhe bekimi që mora prej Tij, janë dhunti e çmueshme, një lloj shpërblimi dhe mirënjohje për mundimin, vuajtjen por edhe për gezimet, që kam pas gjatë tanë jetes dhe veprimtarisë time meshtarake.  

Po kthehem i lumtur, i pasur me hire e bekime hyjnore, me perqafimin e papës, për të cilin çdo ditë i lutem Zotit të na ruaj në drejtimin e kishës.”

Pyetje: Si e njohët mons. Mark Sopin, Ipeshkvin e Kosovës?!

Dom Anton Kçira: Mons. Mark Sopi, ka qene një vit më i madh se unë. Kështu në vitin 1957, për Zojën në Letnicë, kam pasur rast me njoft Mark Sopin si seminarist në atë kohë sëbashku me disa të tjerë që kishin shkuar në seminarë.

Ndër ta ishin; Ante Cirimotiq, Damjan Kurti, Ivica Collakoviq, Tomë, Nikollë Duckiq, Drago Berishiq, Mark Sopi, dhe Pjetër Mjeda. Pastaj iu bashkangjitën seminaristët e rinj për në Pazin, unë Anton Kçira, Pashk Përnokaj, Franjo Djuric, Nikolla Cibaric, Viktor Cini Mjeda. 

Udhëtimi ishte nga Ferizaj  në Pazin dy net e një ditë e tërë. Rrugëtimi ishte i gjatë, por kishim shoqëri të gjerë dhe kështu kaluam shumë mirë. 

Në vitin 1959 mua më kanë thirrur ushtar dhe kështu jam ngarë nga gjeneracioni i vjetër. Ata më vonë pas maturës kanë vazhduar studimet në Fakultetin e Teologjisë në Zagreb e më vonë don Marku me disa vetë, siç ishte Prek Jaku, i patën dërguar me studime në Romë. 

Na ka ndarë jeta deri që jemi bërë meshtar, unë jam bërë meshtar me 29 qershor 1967, ndërsa Mark Sopi është bërë në vitin 1968. Atë e patën emëruar në Ferizaj, derisa unë kam punuar në Bishtazhin si ndihmës i don Millorad Defarit. 

Në vitin 1968 ipeshkvia e Shkupit kishte mbetur pa ipeshkëv edhe meshtarët e vjetër si; Dom Dedë Rama, don Rrok Mateja, don Pjetër Berisha, don Mark Shiroka, don Milorad Defar, don Nikollë Mini, don Gasper Gjini, don Damjan Kurti, unë dhe don Mark Sopi. 

U angazhuam që të bëjmë një propogandë për një ipeshkëv shqiptar. Në pikëpyetje ishte dr.Don  Gasper Gjini. Në tjetrën anë kishim kundërshtarët, që ishin kroatët e ata luftonin për kandidatin e vet don Luka Cirimotic. Ata ishin më kompakt, kurse ne shqiptarët ishim të përçarë. 

Aty në pikë pyetje ishte edhe don Nikollë Mini, për me qenë, por kjo ishte e mbuluar si gaca në hi. Don Nikollë Mini ishte famullitar i Prizrenit dhe delegat apostolik i Ipeshkvisë së Shkupit. Don Damjan Kurti ishte famullitar i Velezhes e deri sa don Marku ishte famullitar i Ferizajt. Këto të dy i kishte afruar don Nikollë Mini, dhe ai fshehtas e bënte propagandën për vedi, por kjo ishte një gjë e fshehtë askush nuk e dinte. 

Kështu të gjithë mendonim, se puna ishte për don Gasper Gjinin, edhe kështu i përkushtuam kësaj çështje pa sherr, që të angazhohemi për të bërë një delegacion nga të gjitha famullitë e mi dërgu te Nunci Apostolik tek mons. Mario Cagna në Beograd. 

Nga çdo famulli ishin tre vetë. Ishte problem me Zllakuqanin, sepse në këtë kohë ishte famullitar don Anton (Tune) Glasnoviq, por shkova unë me një besimtar nga Bishtazhini dhe bëmë propagandë nëpër Zllakuqan, pa e marrë vesht famullitari asgjë. Besimtari ishte Gjokë Lleshi prej Berdesane.

Don Damjani dërgoi: Gjergj Gjugjen, Gjok Danin dhe Gjok Spaqin ngaVelezha.

Don Nikolla dërgoi: Ndrec Përdeden, Simon Kuzhninin dhe Matej Vuqaj nga Prizreni.

Don Millorad Defar dërgoi: Kolë Radin, Marka Prenin dhe Gjokë Lleshin nga Bishtazhini.

Edhe famullitë e tjera kanë pasur pjesë dhe kanë shkuar tek nunci në Beograd, ku i kanë paraqitë kërkesën për një ipeshkëv shqiptar. Mario Cagna i ka pritur mirë dhe përcjell mirë si diplomatët që dinë me qenë të ëmbël dhe të mirë, por kjo nuk shërbeu.

Kroatët kanë bërë propagandë të madhe në Zagreb në Beograd, tek nunci dhe në Romë, kuptohet duke e nxirë kandidatin tonë edhe kështu vjen te përfundimi i një zgjidhje krejt të tretë, që nuk ka mundur kush ta besonte se do bëhet kjo zgjedhje.

Kur u shpallën ipeshvit e rinj: dr. Joakim Herbut/greko-katolik, edhe mons. Nikollë Preka me titullin “ Sede datus”. Kjo ishte një padrejtësi nga Konferenca Ipeshkvnore e Kroacisë, që ordinari të jetë mons. Joakim Herbut, e deri sa për shqiptarët një ipeshkëv veç për emër gjenerali vikar pa kurrfarë të drejtash. Këtu ka luajtur rol edhe shteti, i cili, ka dashtë të na shkatërronte në aspektin shpirtërorë ne shqiptarëve.

Me 14.12.1989, kam shkuar në Guci, ku mbeta gati një vit, deri sa me ardhjen e ipeshkvit të ri mons. Joakim Herbut dhe mons. Nikollë Prela, më kanë transferuar në famullin e Gllogjanit me 10 nëntor 1970.

Pas dy viteve edhe don Markun e kanë transferuar në Zllakuqan, ku ka shërbyer për dy dekada si famullitar i Zllakuqanit. Don Marku, ka punuar edhe në ndarjen e famullisë e cila ishte e madhe, e përbërë prej shumë fshatrash, por përsëri u formuan dy famullina të reja, ajo e Klinës si edhe ajo e Bidisalcit. Kuptohet, se ishin kohëra të vështira, nuk ishte aspak e lehtë për të bërë një ndarje të tillë.

Don Marku në fillim ka ditur tja kthej dhe qarkoret mons. Joakim Herbutit, që nuk ishte pajtuar me to, më kujtohet viti 1974 ku edhe e pati përjashtuar për disa javë, edhe në këtë kohë kemi shkuar të ankohemi kundra kësaj vepre, don Frano Sopi, don Aleksandër Kola edhe unë don Anton Kçira, deri në Beograd tek Nunci Apostolik e pastaj kemi vazhduar për në Romë, unë dhe don Aleksandri, për tu ankuar për këtë padrejtësi, që e kishte bërë Ipeshkvi i Shkupit, don Markut famullitarit të Zllakuqanit.

Don Marku ka qenë një meshtar i rreptë kështu që disiplinën e kishës e ka dashur, edhe i ka pas vendosur në rregull për atë kohë që ka punuar gati dy dekada.

Në vitin 1989, më kanë emëruar për Detroit edhe kështu jemi larguar për një kohë të gjatë nga njëri-tjetri. Ai ka vepruar në Shqipëri me mons. Damjan Kurtin në Durrës deri sa Selia e Shenjtë e ka emëruar ipeshkëv të Kosovës në vitin 1996. 

Pas çlirimit të Kosovës, kam shkuar gati për çdo vit në banjën e Pejës, ku mons. Mark Sopi ka ardh të më vizitonte, dhe një herë e ka dërguar nipin e vet don Lush Sopin të vinte të më merrte me makinë, që të shkonim në Prizren, ku ishim në një takim me Hashim Thaçin dhe shoqëruesit e tij, në rezidencën e ipeshkvit në Prizren.

Në vitin 2002, kishim shkuar për Zojë në kishën e Letnicës dhe gjatë meshës më përshëndeti me fjalët më të bukura që dinte të thoshte, për veprimtarinë time, për ndihmat që kam bërë për Kosovën, për demonstratat e ndryshme, kështu që disa minuta i përdori për të folur për veprimtarinë time. 

Të nesërmen ishte dita e shën Rrokut, festa e famullisë së Novosellës. Atje mora pjesë, në atë meshë ku ishte një tubim madhështorë nga të gjitha anët e ipeshkvisë së Kosovës. Pas meshës udhëtova me mons. Zef Gashin arqipeshkv i Tivarit në Mal të Zi. 

Pas çlirimit të Kosovës, pasi Serbia e ka parë që Kosova do të bëhet shtet i pavarur, serbët janë lëshuar në propaganda të ndryshme, duke u munduar ti tregonin botës, se Kosova është një vend islamik edhe bota do t’ ja shihte sherrin këtij shteti nëse bëhet shtet i ri. 

Për këtë në fundin e gushtit mons. Mark Sopi, ka qenë i thirrur nga qendra e Caritas-it katolik të Baltimores (SHBA) për vizitë. Me atë rast kemi bërë takime të ndryshme me senatorët e Uashington D.C. 

Me këtë rast mons. Sopi ka vendos të më merrte edhe mua si përcjellës i tij për në Baltimore. Me 5 shtator 2001, në orën 08:48 avioni fluturoi nga Detroiti për në Baltimor, ku mbërritën në ora 10:05. 

Në aeroportin e Baltimores na priti ipeshkvi ndihmës i vendit mons. Newman dhe Drejtori i përgjithshëm i Caritas-it amerikan z. Ken Hacket drejtues i caritasit “Catholic Relief Service”.  Kur kemi mbërrit te rezidenca e Caritasit në hyrje na pritën z. Patrik Bohorty dhe znj. Mayer, që ishte e ngarkuar me detyrë si përgjegjëse për Evropën.

Befasia më e madhe ishte që të gjithë punëtorët e Caritas-it sa ishin, na pritën me lule në duar. Pasi makina u ndal dhe ja hapën derën mons. Markut, kur qe një punëtor afrikano-amerikan me një buqetë me lule në dorë e përshëndeti Ipeshkvin dhe i uroj mirëseardhjen në atë vend e i dhuroi buqetën e luleve.

Punëtorët ishin rreshtuar në dy rreshta dhe ne kalonim në mesin e tyre deri sa ata duartrokisnin, kështu mbërritëm në zyrën e Drejtorit të Caritas-it z. Ken Hacket, i cili, na prezantoi me drejtorët e shoqatës. Mori fjalën e përshëndetjes, duke thënë: “Unë kur kam ardh për herë të parë në Prizren, ju më keni pritur shumë mirë, aq sa keni lënë shtëpinë në dispozicion. Unë nuk po bëj sa keni bërë ju për ne, por vetëm një pjesë të vogël në krahasim me atë çka ju keni bërë për ne. Mirë se keni ardh në qendrën tonë dhe ndjejeni vetën si në shtëpinë tuaj.”

 Pasi jemi ulur kanë filluar pyetjet dhe bisedat miqësore rreth çështjes dhe gjendjes në Kosovë. Pas një pushimi të shkurt në plan ka qenë mesha në kapelën e Caritas-it, ku sëbashku ne të dy me ndihmësin e Ipeshkvit të Baltimores, mons. Newman.

Në fillimin e meshës ipeshkvi i vendit na i drejtoi këto fjalë: “Kemi nderin të kemi sot në mesin tonë ipeshkvin e Kosovës, i cili na ka nderuar me ardhjen e tij në qendrën e Caritasit. Përshëndes përcjellësin e tij don Anton Kçira nga Kosova, që jeton dhe vepron me shqiptarët në Detroit. Kam pas rastin të përcjell vuajtjet e atij populli, që kaloi nëpër një kalvar të pa parë. Jemi të vetëdijshëm se prania e Juaj, si bari i grigjës ka parë dhe përjetuar shumë gjëra, por qofshin të harruara. Mirë se keni ardh!” 

Pas përshëndetjes së ipeshkvit të vendit fjalën e mori Ipeshkvi i Kosovës: “Kam kënaqësinë e posaçme dhe nderin të gjendem në mesin e atyre që kanë bërë dhe bëjnë për shpëtimin dhe zbutjen e vuajtjeve në Kosovë. Mu dha rasti me ardh personalisht me ju dhanë Ju dhe nëpërmjet jush, një falënderim të gjithë atyre, që kanë kontribuar dhe kontribuojnë në lehtësimin e vuajtjeve, që ka pas kohëve të fundit Kosova. Përshëndes ngrohtësisht ipeshkvin Newman dhe Shkëlqesinë Tij kardinalin e vendit, i cili, gjendet përkohësisht në udhëtim. Ju përshendes të gjithë juve që jeni të pranishëm, Qeverinë dhe popullin fisnik dhe bujar amerikan. Nuk është hera e parë që Amerika kujdeset për njerëzit, por Amerika, sikurse ka qëlluar e madhe në sipërfaqe toke, ka qëlluar e madhe edhe me zemër bujare. Unë, sot do të them këtë meshë në shenjë falënderimi, për të gjithë dhuruesit, që na mundësuan kontributin e mundshëm, që populli im të jetoj si njerëz të lirë në këtë botë, duke falënderuar Qeverinë e SHBA, dhe NATO-n për lirinë që gëzojmë sot. Pra edhe një herë Zoti ju bekoftë Ju dhe Amerikën. Rrnoft populli fisnik dhe bujar i ShBA-së, rrnoft Kosova e lirë”.

 E përmbyllim këtë intervistë të shkurtër, duke i uruar shëndet e pensionim të mbarë dom Anton Kçirës.