Archives for July 2021

SHKOLLA SHQIPE NË BAVARI TË GJERMANISË

July 15, 2021 by s p

Mustafë Krasniqi mësues i shkollës shqipe në Bavari të Gjermanisë dhe nënkryetar i Këshillit Koordinues të Arsimtarëve në Diasporë, në një rrëfim ekskluziv për gazetën “DIELLI”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, dhënë Editorit Sokol Paja, shpjegon me detaje historinë e mësimit shqip në Gjermani, funksionimin e mësimit shqip në Bavari të Gjermanisë, sfidën për ruajtjen e gjuhës, kulturës, e traditës shqiptare në emigracion, mësimin në kushtet e pandemisë, fëmijët dhe dygjuhësia, punën e Këshillit Koordinues të Arsimtarëve në Diasporë dhe projektet në të ardhmen e shkollës shqipe në Bavari të Gjermanisë.

ORGANIZIMI NË LANDE I MËSIMIT SHQIP DHE HISTORIA E SHKOLLAVE SHQIPE NË GJERMANI

Në Gjermani historia e shkollave shqipe ka filluar që nga mesi i viteve ’80-të, e cila vazhdon edhe sot, por jo në të gjitha republikat (landet). Konkretisht Republikën (landin) e Bavarisë ky proces institucional është ndërprerë dhe ka mbetur në baza vullnetare te bashkëkombësit, meqë kjo republikë(land) ka specifika të ndryshme nga republikat e tjera, të cilat e kishin dhe e kanë të rregulluar sistemin e arsimit për gjuhët e huaj, ku në këtë grup futet edhe gjuha shqipe. Domethënë se në këtë Republikë dhe në Republikën e Baden-Württembergut paga e mësimdhënësit bëhet në baza vullnetare përmes prindit, donacioneve të mundshme, e jo si në disa republika që paga bëhet përmes sistemit të rregulluar të tyre. Por, ajo që na bën të ndihemi mirë është se na e kanë mundësuar mbajtjen e mësimit plotësues në klasa, në ato shkolla ku kemi nxënës të mjaftueshëm, 12 deri 24 nxënës. Gjë që deri në vitin 2007/08 edhe në këtë republikë ka pasur mësimdhënës që kanë marrë pagë nga sistemi i rregulluar i ministrisë së arsimit të këtushëm, ku disa republika të Gjermanisë ende e aplikojnë këtë sistem, kurse Republikën e Bavarisë dhe ajo e Baden-Württembergutë nuk e aplikojnë këtë sistem të pagave për mësimdhënësit e gjuhëve të huaja, që nuk janë në procesin e mësimit të rregullt.

PËRPJEKJA PËR RIORGANIZIMIN E MËSIMIT PLOTËSUES NË GJUHËN SHQIPE NË LANDIN E BAVARISË

Duke parë se komuniteti i mërgatës shqiptare, në këtë republikë, nuk kishte ndonjë interes të dukshëm në këtë drejtim, po aq dhe nuk e shihnin si të mundur dhe të realizueshëm organizimin e mësimit plotësues në gjuhën shqipe. Gjë që për këtë thua se kishte humbur interesi dhe, çdo hap i ndonjë nisme në këtë drejtim donte një guxim dhe vendosje të palëkundshme, për të arritur qëllimin, vizionin dhe misionin për mësimin plotësues në gjuhën shqipe. Me të gjitha këto vështirësi që e dija se do të përballem, guximshëm mora këtë nismë edhe pse e dija se do të kem sfida të mëdha gjatë rrugëtimit për të realizuar qëllimin, vizionin dhe misionin për shkollën shqipe. Në vitin 2014/16, organizova mësimin plotësues në qytetin e Rosenheimit me rrethin, duke i falënderuar edhe disa prindër, ku arrita t’i hapim pesë klasë, në katër klasë prej tyre isha mësimdhënës. Që në fillim të kësaj nisme kisha të regjistruar 118 nxënës, po që mësimin e vijonin 89 nxënës, përgjatë këtyre dy viteve numri i nxënësve kishte edhe ndryshime. Gjatë mësimdhënies dhe angazhimit për rritjen e numrit të nxënësve dhe hapjen e klasave të reja, u angazhova që procesi mësimor të tejkalojë përtej Rosenheimit me rrethin (qytet i Republikës së Bavarisë) , e të shtrihej edhe në qytete tjera në Republikën e Bavarisë, ku vullnetarisht mësimi mbahej edhe në qytetin e Landaut dhe në Dingolfing. Për këtë nismë fillimisht ju drejtova Konsullatës së Republikës së Kosovës në Mynih, në atë kohë ende nuk ishte konsullata e Shqipërisë, me një projekt konkret për përkrahjen institucionale për mësimin plotësues të gjuhës shqipe. Në këtë projekt edhe pse kishte hamendje nga konsullata, po që gjeta përkrahje dhe nxitje të fuqishëm, konkretisht, nga konsullit Hamdi Reçica, i cili më tha: Të lutëm mos heq dorë nga ky projekt madhor e kombëtar, pavarësisht se kush te dekurajon. Kësaj nisme, që kishte qëllim parësor e të domosdoshëm çështjen e ruajtjes së gjuhës amtare, kulturës kombëtare shqiptare dhe mësimin e historisë së kombit ju bashkuan: z. Fran Tanushi, z. Fadil Lumin, znj. Donika Zonja, znj. Hateme Morina, z. Isuf Bytyçi, z. Agron Ibrahimi dhe z. Jonuz Veliçi. Kështu që më 8 Tetor të vitit 2016 themeluam Këshilli Nismëtar, përgjegjës i këtij këshilli, isha unë (Mustafë Krasniqi). Gjatë kësaj periudhe për opinion dhamë një deklaratë, shpërndamë formularin për vitin 2016/17, për regjistrimin e nxënësve, hapëm edhe disa klasa. Ndërsa me 23 Prill 2017, në prani të ish-Ministri i Arsimit, i Shkencës dhe Teknologjisë së Republikës së Kosovës, z. Arsim Bajrami me stafin e tij, ish-Ministri i Diasporës i Republikës së Kosovës z. Valon Murati dhe drejtori i Departamentit për Arsim dhe Kulturë në Diasporë, z. Avdyl Lipoveci, konsulli i Përgjithshëm i Republikës së Shqipërisë z. Arten Hanku, konsulli i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës z. Naser Idrizi, Këshilltari z. Faket Kajtazi dhe Konsulli Hamdi Reçica, të mësimdhënësve, Këshillave të prindërve, Shoqatave dhe përfaqësuesve të bizneseve që jetojnë dhe veprojnë në Bavari, mbajtëm Kuvendi Themelues, me emërtimin e shkollës shqipe: Lidhja e Arsimtarëve dhe Prindërve Shqiptarë në Bavari. Kuvendi zgjodhi kryesinë prej 19 anëtarëve, me kryetar, Unë-Mustafë Krasniqi. Gjatë kësaj periudhe nxorëm shumë rregullore, formuan komisione, Këshillin e Arsimtarëve, Këshilli i Prindërve, mbajtëm seminare, manifestime dhe kuize diturie. Ndërsa donator kryesor kishim Fondacioni “Besa”, pa i harruar edhe donatorët tjerë. Po ashtu ndërtuam lidhje të ngushta me MASHT-in dhe MDIS-in, të Republikës së Kosovës, bashkëpunimi me dy Konsullatat shqiptare në Mynih, të cilët dhe i caktuan përfaqësuesit e tyre: Dr. Dashnor Ibraj nga Konsullata e Republikës së Shqipërisë dhe z. Faket Kajtazi nga konsullata e Republikës së Kosovës. Kështu që në kuvendin e dytë, të mbajtur më 2019, doli kryesia e re, që në këtë kryesi u zgjodha Koordinator i Këshillit të Arsimtarëve të LAPSH-it.

SFIDAT E MËSIMIT SHQIP MES TEKNOLOGJISË, PANDEMISË DHE VËSHTIRËSIA E FËMIJËVE ME DY GJUHË

Kur flasim për sfidat e shkollës shqipe në përgjithësi, e konkretisht në Republikën e Bavarisë, që nga themelimi i saj e deri më tani kemi arritur suksese të dukshme në hapjen e klasave, shtimin e numrit të nxënësve dhe në sensibilizimit e shkollës shqipe te mërgimtarët shqiptarë. Këto përpjekje sfiduese u vështirësuan në vitin e kaluar, ku përballja e mësimdhënësve dhe e kryesisë së LAPSH-it ishte e madhe, ngaqë ishin të detyruar ta ndërronin platformën e mësimdhënies, nga mësimdhënia në klasë të kalonin në formën digjitale, online. E tërë kjo problematikë erdhi si pasojë globalizmit botëror, me shfaqjen e pandemisë Covit-19. Pavarësisht këtyre vështirësive dhe kalimi në një platformë të re, mësimdhënësit krijuan një metodologji pune, të përshtatshme dhe tërheqëse për nxënësit, duke ju falënderuar angazhimit të përbashkët të Këshillit të Arsimtarëve, mësimdhënësve dhe kryesisë së LAPSH-it, të cilët trajnuan mësimdhënësit në platformën Zoom. Vlen të përmendim edhe kërkesën LAPSH-i dërguar Ministrisë së Arsimit të Bavarisë, që gjuha shqipe të jetë e barabartë në mesin e gjuhëve të komuniteteve tjera dhe të futet në listën ku janë gjuhët e komuniteteve tjera joshqiptare. Fatbardhësisht në Mars të këtij viti, Ministria e Kulturës (Kultusminesterium) në Bavari miratoi kërkesën tonë dhe gjuhën shqipe u bë pjesë e listës ku janë gjuhët e komuniteteve të huaja. Ndërsa kur flasim për vështirësitë e fëmijëve me dy gjuhë, e them me plotë përgjegjësi se mësimi i dy gjuhëve nuk do t’i krijon kurrfarë vështirësie për nxënësin, për kundër kësaj vetëm sa e avancon në zhvillimin e dijes së tij. Sa i përket gjuhës shqipe me keqardhje e them se nuk është i mjaftueshëm angazhimi i prindit, shoqërisë dhe as i shtetit të origjinës, se kemi të bëjmë me një brez, brezin e dytë, që ka filluar ta belbëzoi gjuhën, e mos flasim për brezin e tretë që ka drojë nëse ne nuk jemi më të vëmendshëm do të vije deri te harrimi i saj, gjuhës amtare.

BASHKËPUNIMI PRINDËR NXËNËS DHE E ARDHMJA E SHKOLLËS

Ky bashkëpunim është simbolik, kurse e ardhmja e shkollës shqipe në përgjithësi te mërgata shqiptare është në një krizë të madhe, konkretisht kjo krizë gjithsesi reflektohet edhe në shkollën shqipe, në Republikën e Bavarisë. Edhe pse me gjithë përpjekjet që bëhen në këtë drejtim numri i nxënësve është tepër i vogël, për të mos thënë i dhimbshëm, me numrin e atyre fëmijëve mërgimtarë që duhet të jenë pjesë e mësimit plotësues. Por, ajo që vë në dukje serioze është veprimi i prindit mërgimtar dhe fëmijët e brezit të dytë, të cilët në përpjekje për t’u integruar me kulturën vendase, bëhet më të pa interesuar për gjuhën e origjinës. Apo në anën tjetër e injorojnë, duke krijuar një mendim a bindje shumë të gabuar se gjuha e origjinës po i pengon fëmijët në përvetësimin e gjuhës së vendit, në të cilin jetojnë. Nëse përmes shtetit nuk krijohen rrethanat për të pasur besimin te nisma për shkollën shqipe, suksesi jo vetëm që do të jetë i mangët, por dhe ky numër simbolik nxënësish në shkollë do të shkojë drejt rënies. Për këtë të situatë jo të këndshme nuk duhet fajësuar vetëm prindërit, po këtë përgjegjësi duhet ta kenë edhe institucionet tona shtetërore, të cilat nuk kanë krijuar një lidhshmëri institucionale me mërgatën shqiptare, konkretisht për çështjen e shkollës shqipe.

GJUHA SHQIPE SI FORMË E IDENTITETIT KOMBËTAR

Gjuha amtare është forma më e mirë dhe e vetmja, për ruajtjen e identitetit kombëtar. Për këtë dhe jam angazhuar, si shumë veprimtar tjerë, që ta kemi të unifikuar diasporën shqiptare, për shkollën shqipe. Nëse gjuhën e respektojmë dhe nuk e injorojmë, vërtet se do të kemi identitet kombëtar, që përmes saj, gjuhës amtare, do ta identifikojmë vetën se kush jemi. Unë, do të doja që të jemi të kujdesshëm në respektimin dhe ruajtjen e gjuhës, te fëmijët e mërgatës shqiptare, por në realitet kjo po përkon me të kundërtën, me apo pa dashje po injorohet. Pra, e them me përgjegjësi se: Nëse shteti, shoqëria, prindi dhe mësimdhënësi nuk bashkëpunojnë në këtë drejtim, në të ardhmen e afërt do të përballemi me harrimin e gjuhës amtare te brezi i tretë i fëmijëve tanë mërgimtarë. Njëkohësisht kërkoj që shteti ta përkrahë unifikimin e diasporës shqiptare dhe ta parandalojë një asimilim të mundshëm, që heshtur po i ndodh komunitetit tonë shqiptar. Duhet ta kuptojmë se mërgata shqiptare është një dhe duhet të jetë e unifikuar, me qëllim që së bashku të arrijmë rezultate sa më të mira dhe një përfshirje sa më të madhe të fëmijëve shqiptarë në shkollat shqipe në diasporë. Përmes zërit të gazetës suaj u bëjë thirrje institucioneve përkatëse të Republikës së Shqipërisë dhe të Kosovës, që të jenë më të angazhuar në mbrojtjen e mërgatës shqiptare dhe ruajtjes së gjuhës shqipe te fëmijët mërgimtarë. Shkolla shqipe ka vetëm një qëllim unifikimin e saj, larg ndikimit politikë dhe religjionit, të cilat për fat të keq dhe kanë ndikuar në rritjen e numrit të nxënësve.

KËSHILL KOORDINUES I ARSIMTARËVE NË DIASPORË

Këshilli Koordinues i Arsimtarëve në Diasporë (KKAD-ë) është themeluar më 4 Korrik 2020, ku përfshin përfaqësues të 13 shteteve nga: SHBA, Italia, Anglia, Gjermania, Zvicra, Austria, Sllovenia, Kroacia, Greqia, Kanadaja dhe Turqia. Dhe, si kurrë më parë kemi përkrahjen institucionale dhe për këtë besoj se së bashku do të arrijmë realizimin e vizionit dhe misionit tonë për unifikimin e diasporës shqiptare. Ajo që vlen të thuhet se në mesin tonë kemi intelektual me titujt të lartë shkencorë, krijues dhe njohës të mirë të metodologjisë didaktike dhe asaj linguistike, po që dhe janë të përkushtuar për ruajtjen e gjuhës shqipe te çdo fëmijë shqiptar, kudo që janë në botë. Po ashtu të marrë mbi vete përgjegjësinë për një mësimdhënie të unifikuar, e mirë të koordinuar, si një faktor i rëndësishëm dhe i domosdoshëm në funksionimin e mbrojtjes së gjuhës shqipe dhe identitetit kombëtar. Për këtë së bashku të rrugëtojmë në këtë drejtim institucionalisht me institucionet tona: Ministritë e Arsimit, ato të Diasporës dhe ato të Punëve të Jashtme, të të dyja shteteve shqiptare, Ambasadat dhe Konsullatat e Republikës së Shqipërisë dhe të Kosovës, për të arritur suksese në ngritjen e numrit të nxënësve dhe ndërgjegjësimin te bashkëkombësi ynë. Kjo përpjekje jo vetëm që do të ketë rëndësinë institucionale, por edhe do të jetë faktor i rëndësishëm për diasporën shqiptare dhe ndërgjegjësimin e saj, për shkollën shqipe. Këshilli Koordinues i Arsimtarëve të Diasporës bëhet pjesë e konsultimeve dypalëshe, me dakordësim paraprak, ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës, në funksion të marrëveshjeve për mësimdhënien në diasporë”. Këtë miratim presim edhe nga Republika e Kosovës, ngaqë në vitin e kaluar kemi pasur përkrahje nga zëvendës ministri i punëve të jashtme, konkretisht për diasporën, i cili dhe është zotuar se do të punoj në këtë drejtim, për ta njohur siç e ka bërë edhe Shqipëria. Synimi ynë është për të arritur suksese në ngritjen e numrit të nxënësve dhe ndërgjegjësimin e mërgatës shqiptare, për shkollën shqipe.

NJË GJUHË NJË KOMB

Kam nderin që jap intervistë për gazetën “Dielli”, Vatra shqiptare në Amerikë, ngaqë dikur kjo gazetë nxirrej nga ideologët e rilindjes kombëtare dhe redaktohej nga ideologu, atdhetari i shquar, Fan Noli e Faik Konica. Përzemërsisht e përshëndes lexuesin e kësaj gazete dhe uroj që porosia ime të reflektojë në çdo cep të botës ku ka shqiptarë. Porosia ime është: Shqiptarë kudo që jeni: ta ruajmë gjuhën, së bashku ta ngrejmë vetëdijen kombëtare me përgjegjësi, duke ruajtur gjuhën amtare, që përmes saj ta ruajmë kulturën e identitetin kombëtar, mbi të gjitha ta rikthejmë besimin dhe së bashku të jemi për unifikimin e diasporës shqiptare, për shkollën shqipe, që përmes bashkimit të diasporës ta arrijmë edhe synimin e rilindësve tanë: “Një gjuhë një Komb”.

KUSH ËSHTË PROF. MUSTAFË KRASNIQI

Kam lindur në fshatin Shipitullë, Komuna e Kastriotit, ish Obiliq. Shkollën fillore e kam mbaruar në fshat, të mesmen në Prishtinë, drejtimin e gazetarisë, po ashtu edhe studimet i kam mbaruar pranë Fakultetit Filologjik në Prishtinë, dega Gjuhë dhe letërsi shqipe, ku dhe kam diplomuar në vitin 1992. Vij nga një familje atdhetare me peripeci të mëdha gjatë luftërave të shumta, që u zhvilluan në trojet shqiptare, ku stërgjyshi im, Tahir Krasniqi, në vitin 1920 është ekzekutuar nga makineria serbe-çetnike, që më vonë me këtë emër është pagëzuar babai im, ndjesë pastë. Po ashtu dhe gjyshi im, Behram Krasniqi, ka qenë i lidhur me anëtar e LNDSH-së të udhëhequr nga Gjon Sereçi, Ajet Gërguri, Mija Shllagu etj. Tradita atdhetare në familjen tonë u mishërua me ideale të atdhetarizmit, për Shqipërinë e bashkuar, etnike. Si i ri hyra në radhët e grupeve ilegale LPRK-LPK, madje u radhita në aksionin e pajtimit të gjaqeve, me grupin e studentëve, isha kryetar i KMLDNJ-së për Kastriot, njëherë dhe kryetar i SHKA “Zëri i Kosovës” në fshatin Shipitullë dhe më vonë anëtar i SHKA “Rruga e Lirisë” për Kastriot. Po ashtu dhashë ndihmesën time të pakursyer në procesin e rëndësishme të ilegales dhe për themelimin dhe suksesin e luftës së fundit të UÇK-së, si dhe mbeta i angazhuar në çështjen e bashkimit kombëtar, për Shqipërinë e natyrshme e etnike. Kam shkruar në gazeta legale e ilegale të kohës, tashmë jam përgjegjës i gazetës-portalit uraebashkuar.com. Veprat e botuara janë: “Gjarpërinjtë e zinj edhe atje”, “Lumëgjaku”, “Lojë Thikash”, “Gjarpërinjtë e zinj edhe atje”, “Vështrim kritik për poetikën e krijuesve të diasporës”, “Mbrëmja e fundit”, “Eshtrat Pezull”, “Legjenda e dhimbjes së heshtur” bashkautor, “Udhëtari i shtigjeve të lirisë-Xhavit Haziri”, “Cikloni”, “Për Shqipërinë Etnike”, “Kah po Shkon Shqiperia dhe shqiptarët”.

URAN KOSTRECI, NJËRI PREJ QENDRESTARËVE MË TË NJOHUR ANTIKOMUNISTË SHQIPTARË

July 15, 2021 by s p

Nga Frank Shkreli

Vdekja e Uran Kostrecit, njërit prej legjendave të qendresës antikomuniste në Shqipëri u njoftua nga Shoqata Antikomuniste e ish të Përndjekurve. Ai ndërroi jetë të henën në moshën 83-vjeçare pasi dy vitet e fundit të jetës së tij u përball me disa sfida serioze shëndetsore. Ai vdiq ashtu si jetoi gjithë jetën, luftëtar i patundur kundër regjimit komunist dhe një dëshmitar i rrallë i vuajtjeve të bashkatdhetarëve të vet gjatë komunizmit enverist, njërës prej periudhave më të errëta të historisë së Kombit shqiptar.

Kush ishte Uran Kostreci: Sipas Shoqatës Antikomuniste të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë, themelues i të cilës ishte ai vet, Uran Kostreci ka lindur më 1938, në Sarandë në një familje me tradita e kontribute të spikatura patriotike. Me vendosjen e regjimit komunist në Shqipëri, familja Kostreci banonte në qytetin e Korçës. Kur ishte ende fëmijë komunistët i arrestuan dhe i dënuan të atin si eksponent i Ballit Kombëtar. Me mundime arriti të mbarojë shkollën normale në Elbasan dhe për një kohë të shkurtër punoi si arsimtar në rrethin e Vlorës deri sa u arrestua me 5 gusht 1961. Më 28 tetor 1961, Gjykata Ushtarake e Tiranës e dënoi atë “për tradhti ndaj atdheut”, e mbetur në tentativë, me 15 vjet burg, me konfiskimin e pasurisë së luajtshme e të paluajtshme dhe me humbjen e të drejtave elektorale për 3 vjet. Më 28 qershor 1973, Gjykata e Matit e dënoi me 8 vjetë burg, “se ka fyer përfaqësuesin e pushtetit” dhe se ka bërë “agjitacion e propagandë”. Uran Kostreci kreu gjithsej 20 vjet burg, u lirua më 13 qershor 1981. Por pas burgut u dënua prap me 5 vjet internim, (1983-1988) në fshatin Kurtaj të Peqinit, ku u dënua edhe me 3 vjet burg të tjera për largim pa leje nga internimi. Ka filluar të shkruante poezi që në gjimnaz, por nuk mundi të botohej për arsye biografie. Botimet e para i ka filluar pas rënies së regjimit komunist. Uran Kostreci ka botuar disa vëllime poezi dhe një novelë. Ndër më të njohurat është poema “Epopeja e karkalecave”, të cilën e shkroi në vitet e burgut të Burrelit dhe mundi ta nxirrte që aty sepse e mësoi përmendësh. Ai ishte edhe themelues i Shoqatës Antikomuniste të Shqipërisë dhe anëtar i kryesisë kombëtare të kësaj organizate. Ishte gjithashtu kryeredaktori e botuesi i parë i gazetës Liria, gazetë e të përndjekurve politikë të Shqipërisë.

Unë kam patur nderin dhe privilegjin të takoj disa prej dëshmitarëve të gjallë të krimeve të regjimit komunist — kundërshtarëve dhe qendrestarëve të komunizmit dhe të regjimit të Enver Hoxhës — përfshir Uran Kostrecin. Uran Kostreci, (në foto me kapelën e tij karakteristike) dhe të tjerë ish-të përndjekur të regjimit të mëparshëm, ishin të pranishëm në promovimin e tre vëllimeve të mia, “Demokracia Nuk Pret”, shtator, 2018, në Tiranë.

Pas shembjes së Murit të Berlinit, i ndjeri Uran Kostreci u përfshi fort në lëvizjen demokratike në Shqipëri dhe u zgjodh dy herë kryetar i Partisë Demokratike, dega e Elbasanit. Ishte në krye të forumit për dënimin e gjenocidit komunist në Shqipëri dhe ai ka meritën që akuzoi dhe mblodhi prova që çuan në të vetmin proces gjyqësor për krimet e komunizmit në Shqipëri, ku u akuzuan dhe dënuan disa prej krerëve të lartë të diktaturës komuniste. Në një intervistë me Zërin e Amerikës vite më parë — Uran Kostreci, i dënuari i diktaturës komuniste dhe i vuajturi për një kohë të gjatë në burgjet e komunizmit – ka thenë se nga pikëpamja morale dhe juridike, asnjë nen kushtetute nuk mund të lejojë të jetë gjykatës një njeri i cili ka dhenë dënime politike për mendime dhe për ide në kohën e komunizmit. Është ky një subjekt aktual edhe sot ndërsa bëhen përpjekje – me ndihmën e ndërkombëtarëve — për një regjim të ri drejtësie në Shqipëri me njerëz, që sipas analistëve, kanë dhenë dënime politike në ish-regjimin diktatorial komunist. Ashtu siç jam shprehur disa herë, edhe Uran Kostreci mendonte se është vështirë të besosh në “drejtësinë e re” me protagonistë të drejtësisë së vjetër të komunizmit. Fatkeqsisht, Shqipëria po bëhet një vend — siç ka thenë Sami Frashëri – ku, “Kalben njerëzit e ndershëm, atje ku lartësohen kriminelët.”

Pas kalimit në amshim, vitin që kaloi, të një tjetër disidenti anti-komunist shqiptar, Maks Velos, Frank Shkreli: Maks Velo shkoi në amshim | Gazeta Telegraf, ikja e nga kjo botë e Uran Kostrecit është një humbje tjetër e madhe për të gjithë ne, por sidomos për viktimat e komunizmit dhe pasardhësit e tyre, pasi siç shprehej edhe vetë Kostreci, ai kishte ende shumë për të na dhënë e mjaft për të na thënë. Sipas platformës “Edhe Muret kanë Veshë”, e cila dokumenton dhe ruan historitë personale të njerëzve të përsekutuar gjatë regjimit të dhunshëm komunist, 1944-1992 në Shqipëri — të qëndronte i heshtur për të shkuarën e tij — për Uran Kostrecin, ishte e pamundur. “Jeta e Uranit ishte shembull rezistence dhe mbijetese. Kur ishte i ri, i mbijetoi diktaturës në Shqipëri përmes forcës së mendjes dhe vendosmërisë për të mos iu dorëzuar padrejtësive që e rrethonin. Strategjitë e tij të përshtatjes për ta mbajtur mendjen të shëndoshë përfshinin mësimin përmendsh të një poezie 88 faqe të gjatë, përgjatë 20 viteve që kaloi në burgjet politike të Tiranës e Burrelit dhe kampet e internimit të Tiranës, Laçit, Elbasanit e Kurtajt. Kjo krenari dhe ky refuzim për të rënë në dorë të armikut mund ta kenë shpëtuar nga pushkatimi”, thuhet në platformën “Muret kanë Veshë”.

“Na shpëtoi, së pari Zoti, po dhe urrejtja e madhe që kishim për komunizmin”, thotë ai. Kishim një urrejtje të madhe përbrenda dhe ishim të vetdijshëm për të. E dinim në duart e kujt ishim. Përballimi për ne ishte më i lehtë, sepse kishim krenarinë tonë që nuk na lejonte t’i shfaqnim dobësitë përpara armikut. Mund të pyesni veten se si është e mundur, por ja që është”, është shprehur ai për platformën “Edhe muret kanë veshë”. “Këto ndjenja të forta na mbajten gjallë”, ka shtuar qëndrestari i njohur antikomunist shqiptar.

Epopeja e karkalecave & Agonia e karkalecave është një libër, një pasuri shpirtërore që Uran Kostreci e ka krijuar gjatë kohëve të burgimit e në të cilën ironizon Enver Hoxhën dhe regjimin e tij.

Gjatë këtij tranzicioni të pafund politik, kemi mësuar shumë histori vuajtjesh të kundërshtarëve të komunizmit në Shqipëri. Ndër mijra bashkvuajtës të tij nën regjimin komunist të Enver Hoxhës, Uran Kostreci është dalluar ndër ta si shembull qëndrese dhe vullneti për të mbijetuar dhunën e diktaturës komuniste në Shqipëri, duke e kundërshtuar atë me “forcën e mendjes dhe me vendosmërinë për të mos iu dorëzuar padrejtësive që e rrethonin”, thuhet në parathenjen e tregimit të tij në “Edhe muret kanë veshë”. Vullneti i tij edhe për të mbijetuar, me qëllim për të treguar — ashtu siç ka shkruar edhe At Zef Pllumi, françeskani i madh që vuajti dhe jetoi për të treguar krimet dhe torturat mizore të komunizmit – si një detyrim moral e kombëtar ndaj të gjallëve sot dhe për brezat e ardhëshëm, por edhe si një obligim njerëzor ndaj atyre që nuk jetojnë më, dhjetra mija viktimave të komunizmit enverist që nuk mbijetuan dot burgjet dhe kampet e internimit të gulagut të Enver Hoxhës. Ai u qendroi besnik atyre viktimave por dhe vuajtjeve të veta, pa u korruptuar kurrrë, ka shkruar ditët e fundit shkrimtari i njohur shqiptar dhe ish i përndjekuri i regjimit komunist, Visar Zhiti, duke kujtuar mikun e tij bashkvuajtës të burgjeve dhe kampeve çnjer[zore të Enver Hoxhës:

“Më vjen të vë titullin “Kont” kur them emrin Uran Kostreci, jo vetëm pse kemi një Kont Urani në historinë e lavdishme të Gjergj Kastrioti – Skënderbeut, të atij burrit plot besë, që i qëndroi në krah Heroit Kombëtar dhe, edhe kur Sulltan Murati I a II a të dy ishin gati që t’i jepte mushka me florinj, që ta shiste Skënderbeun dhe ai s’u korruptua kurrë, por kështu dhe Urani im, i qendroi besnik vuajtjes së tij, burgut, idealit, nuk u korruptuar asnjëhere, i pa epur deri në ashpërsi, nga shkaku i drejtësisë, i dhëmbshur deri në lotë, nga shkaku i mirësisë, poet, madje i sonetit, tringëllimës në shqip, që e shkruajti pa ndërprerje, e buronte, me një begati rimash, duke e bërë armën e tij, si një shpatë argjendi marçiale, plot gurë të çmuar, me atë godiste të keqen që i dilte përpara dhe nderonte si një kalorës virtytet dhe emrat e lartë, ata të nacionalizmit. Secilit më të shquarve u ka kushtuar nga një sonet, që ua ka dhënë si dekoratë.” Falënderojmë Zotin që Uran Kostreci mbijetoi burgjet dhe kampet e regjimit komunist në Shqipëri dhe njëkohësisht i jemi mirënjohës atij që për 30-vjet ndau me ne vuajtjet e veta dhe të tjerëve ashtu siç ka bërë At Zef Pllumi e të tjera viktima të komunizmit duke na treguar se sa i fortë është njeriu — shpirtërisht dhe fizikisht — për të mbijetuar ato kushte djallëzore të jetës në burgjet dhe kampet e Enver Hoxhës.

NJE TELEFONATË TRONDITËSE

July 14, 2021 by dgreca

JU LUTEM-LEXOJENI DHE NDIHMONI/

NJE TELEFONATË TRONDITËSE….ISH E BURGOSURA NGA DIKTATURA KËRKON NDIHMË/

NGA SHQIPE NEBIAJ/*

Një telefonatë tronditëse më erdhi të shtunën në mëngjes. “Alo Shqipe! Zemër, jam Tatjana Varezi. Kam vajzën shumë sëmurë dhe po mbahet në jetë me oksigjen.Të lutem bëj ndonjë thirrje shqiptarëve atje. Jam në një gjendje të mjerushme ekonomike. Nuk i përballoj dot ekonomikisht shpenzimet për vajzën. Ata që e shkaktuan vuajtjen dhe mjerimin tonë nuk më ndihmuan.” Historia e jetës së Tatjanës është e hidhur për ta treguar. Nuk e mendoja atëherë që fati i komshies time, të cilën e thërrisnim Çimaroza e bukur, do të ishte aq i dhimbshëm. Ishte vetëm 18 vjeç kur e futën në burg. Ajo punonte të galanteria e çantave në Rrugën e Elbasanit. U dashurua me Kalenin Varezin, djalin e ish gjeneralit Pandeli Varezi, të cilin regjimi komunist hoxhist e burgosi vetëm pse kundërshtoi heqjen e gradave në ushtri. Gjeneral Varezi e mbylli jetën në burg. Tatjana me gjithë kundërshtimin e prindërve u largua nga shtëpia dhe u martua me atë që dashuroi. Dashuria e sinqertë e dy të rinjëve ishte më e fuqishme se frika nga egërsia politike e regjimit diktatorial. Një ditë, në kohën e drekës, kur Tatjana që ulur me disa shoqe të punës, njera prej tyre përmendi udhëheqësin: Sa të mirë e kemi Enverin! Po, si dash është,- ja priti tjetra. Po, si dashi i Sali Protopapës ,- vazhdoi Tatjana. Ajo, për shkak të naivitetit të moshës saj të re, nuk e mendoi se bëri ndonjë gabim, megjthëse e vuri re heshtjen që ra midis shoqeve të tyre, një heshtje mosapsrovuese që paralajmëronte diçka jo të mirë. Tatjana, megjithëse e hutuar nga situata e ftohtë që u krijua, nuk ishte në gjendje ta merrte me mend se çfarë e priste atë dhe familjen e saj. Hutimi i saj nuk zgjati as gjysëm ore; policia e fshehtë zbarkoi menjëherë, sapo mbaroi pushimi i drekës dhe duart e saj u lidhën me pranga.Ajo kishte një vajzë një vjeç e gjysëm. Ndërsa ajo u mbajt në burg, bashkëshortin dhe gjithë familjen e tij, me motër e vëlla, i internuan në Belsh të Elbasanit, ku 12 veta jetonin në një kasolle me kashtë, që depërtohej lehtësisht nga shiu, çfarë binte jashtë, binte edhe brenda. Viktima e parë u bë vajza e vogël si kukull, Esmeralda.Ajo u ftoh dhe sëmundja i kapi gjëndrën e hipofizës, e cila pengonte trupin e saj të rritej normalisht. Kur Tatjana u lirua nga burgu, ajo erdhi të jetonte te prindërit e saj në Tiranë.Shkonte një herë në javë te vajza në Belsh.Në orët e vona të natës ajo më tregonte vuajtjet dhe torturat që kishte kaluar në burg.I kishin shkulur dhëmbët, i kishin bërë elektroshok . Ajo ishte 3 muajsh shatëzënë kur e burgosën.Dështoi në burg nga torturat. Kur filloi lëvizja demokratike, ajo bashkë me të shoqin u larguan në Greqi.Atje nuk u eci mirë. Bënë çmos për vajzën për ta shëruar por nuk mundën dot.Tani ajo është në një gjendje të mjerushme.Burrë e grua kanë punuar pa dokumenta dhe nuk kanë siguracione.Burri dhe ajo vetë janë të sëmurë nga aksindentimet në punët e rënda që kanë kryer atje. Unë vetë e kam ndihmuar, por është e pamundur të përballohen shpenzimet e saj. Ndaj vendosa t’u bëj thirrje gjithë atyre shqiptarëve që kanë mundësi, të ndihmojnë Esmeraldën që të kalojë këtë gjendje të rëndë.

*Telefoni i saj është +302102020719 Athinë Greqi.

Zoti ju bekoftë.

NË GJURMËT E TRADITËS

July 14, 2021 by dgreca

-“Lundërtari dhe deti – sonete” i Uran Kostrecit-/

Nga Anton ÇEFA/*

Duket sikur poezia shqipe, mbas rrebeshit përmbysës të realizmit socialist, po rifillon të zhvillohet e lirë dhe e shëndtshme në dy hulli kryesore: në hullinë e traditës dhe në atë të poezisë moderne.

Uran Kostreci na prezentohet me vëllimin me sonete “Lundërtari dhe deti” si një poet që po i lidh mjeshtërisht fijet e poezisë sonë të sotme me atë të traditës, me një profil të përcaktuar poetik e një mesazh shumë të qartë filozofik dhe, mbi të gjitha, larg çdo hermetizmi, që fatkeqësisht po abuzon sot mbi artin e vërtetë poetik shqiptar.

Tradicionalisht si në zgjedhjen e motiveve, ashtu edhe në trajtimin e tyre, në mjeshtërinë artistike e në elementet poetike, në përgjithësi, ai gjithashtu e ushqen poezinë tonë edhe me motive të reja apo me nuanca të reja motivesh origjinale.

Kur mendon se poeti, i arrestuar në moshën 23 vjeçare, ka kaluar një pjesë të mirë të jetës së tij, e natyrisht më të buklurën, në burgje e internime – afër 30 vjet – të rrënqethet shtati, duke hamendësuar se gjatë leximit do të përjetosh përplasjen e rëndë të prangave a kërcitjen e shkopinjve të gomës mbi gjymtyrët e mpira të të burgosurve ose do të hasësh në imazhet e errëta, të lagështa e të ftohta të qelive. Në të kundërtën, poeti rrallëherë kujton zinxhirët, torturat, burgjet e internimet. Ato i rëndojnë frymëzimet, si dikur jetën, dhe ai pothuajse i braktis, duke i lënë në periferi të këngës.

Poezia e tij do ajër, hapësirë, dritë, qiell e det, erë e furtunë:

T’ harroj un’ dua shpellën me beton

Ku më përgjonte llampa e sporteli…

Frëngjin’ prej ku e shihja pas kangjeli

Coptuar qiellin nga i ziu hon !

(“Mjaft më”, f. 14)

Me dashuri të madhe ndaj Atdheut, me një pathos të vërtetë demokratik e më një moral të lartë qytetar, poeti nuk kërkon shpagim “për plagët që më shpoi me gjemba teli”.

Sot në shtypin shqiptar, në mbledhje e biseda, shpesh me një nevralgji të shfrenuar e mllef shtrohet problemi i dënimit të shkaktarëve kryesorë, që me krimet e tyre i sollën Atdheut aq vuajtje e mjerim. Dhe objektiviteti i së vërtetës historike kërkon që të ballafaqohen me fajin ata, fajtorët e vetëdijshëm, komunistët. Por poeti është gjithnjë poet, gjithnjë fisnik. Dhe kjo në emër të humanizmit dhe të dashurisë së madhe për Atdheun, sepse Atdheu na lutet deri në përgjërim dhe na kërkon:

“T’ mos jemi ne Kaini dhe Abeli”

(Idem, f. 14)

Një kredo patriotike të vërtetë përbëjnë poezitë “Mendohu shqiptar!”, “Mjaft më” dhe “Përkushtim”. Mbasi i gëzohet lirisë së fituar dhe demokracisë që po vendoset, poeti zotohet me solemnitet:

“Të qaj për gjithë ata që ranë theror

E të këndoj për diell-demokracinë.”

Motivet mbizotëruese në vëllim i përbëjnë lirikat me një kuptim të thellë filozofik e që parashtrojnë një mesazh të qartë e të shëndoshë për kuptimin e jetës e qëllimin e saj, dashurinë si ndjenja më njerëzore, bukuritë e natyrës dhe vlerën e bukurisë, në përgjithësi, si koncept jo vetëm artistik, po edhe moral e shoqëror, etj. Këto, përgjithësisht janë më të realizuarat artistikisht se të parat. Kemi të bëjmë me një poezi filozofike të ndjerë, larg logjikës së ftohtë arsyetuese, një poezi të frymëzuar, që kultivohet në një mjedis të gjallë, lëvizës, dinamik, me tone optimiste.

“Shpesh mendjen vras a ka kuptim kjo botë?” shqetësohet poeti në poezinë “Kulari i jetës” (f. 28). Si tërhiqet nga dilema e dy poleve të kundërta, hiçi i mbytur në pije dhe ideali i lartë për t’i shërbyer njerëzimit, poeti kalon tek fataliteti i njeriut që dërmohet në punë si kafshë dhe përfundon:

“Oh varrin kur mendoj e vdekje shkretën,

Ngre sytë nga qielli…dua të shoh dritë…”

(“Kulari i jetës” f. 28)

Dritë e kërkuar nga Zoti për të kuptuar qëllimin e njeriut në jetë. Po për poetin është më se i qartë misioni jetësor i njeriut dhe misioni i tij si poet. Është kuptimplotë fakti që poeti ka parapëlqyer titullin “Lundërtari dhe deti”, titulli i poezisë së parë të vëllimit, që sendërton frymën e krejt vëllimit.

Tradita e poezisë sonë e ka të gdhendur figurën stoike të detarit, që triumfon mbi tallazet e detit, në perlën poetike të Serembes “Dejtënori” dhe në poezitë e Lasgushit. Edhe tek kjo poezi, lundërtari lufton me vdekjen me vendosmëri dhe optimizëm të plotë.

Poeti jetoi në një kohë shumë të vështirë për popullin tonë dhe sidomos shumë të vështirë e të rrezikshme për poetët, në kohën kur mungonte liria e fjalës. Merita e Kostrecit është se ai i ruajti thellë në veten e tij frymëzimet dhe tani ia kushton rinisë sonë, të freskëta, të gjalla, plot jetë e dritë. Kur shëmtimi i jetës dhe përdhosja e idealeve fisnike lavroheshin nga diktatura, ai u dashurua pas së bukurës në të gjitha shfaqjet e saj konkrete, po edhe si koncept universal i botës, i jetës, i njeriut, i artit. Ja dy vargje lapidare që dëshmojnë:

“Lart u ngjit shpirti n’qiellin tramundanë

I etur për të bukurën sublime.”

(“Kënga e mjelmës”, f. 36)

Erotika zë pjesën më të madhe të vëllimit. Po është një erotikë në gjurmët më tepër të Naimit e më pak të Lasgushit, përsa i takon kahjes së vet filozofike. Koncepti për dashurinë është koncepti për vetë qëllimin e jetës. Vetëm një dashuri reciproke është burimi i një lumturie të vërtetë. Dashuria trajtohet si një ndjenjë e lartë, sublime e natyrshme, njerëzore dhe, në të shumtën e rasteve, ajo përsiatet si një ndjenjë e universalizuar. Nëpërmjet të saj, himnizohet gëzimi i jetës, vetë jeta.

Poeti i drejtohet vashës:

“Pa ty kuptim s’ka jeta as lezet;

Pushtet e pasuri janë fjalë kote,

Veç ti je lumturi e kësaj bote.”

(Bukuria, f. 37)

Bukuria e vashës më shpesh jepet në një mënyrë të tërthortë, pa detaje konkrete në portretin e saj fizik. Përpara bukurisë femërorë veniten dhe stepen të gjitha bukuritë e madhështitë, jo vetëm ato të natyrës së planetit tonë, po edhe ato kozmiket.

Naimi si panteist ka njëjtësuar dashurinë me bukurinë dhe këtë të fundit me Perëndinë. Kështu përligjet adhurimi i tij ndaj vashës deri në nënshtrim. Por çuditërisht, ja që del sot një poet që i bën Perënditë të falen para bukurisë femërore. Ndoshta sepse trillit poetik i lejohet çdo gjë. Ndoshta për një arsye tjetër. Dhe kjo ka të bëjë me periudhën që kaluam, kur nuk mund t’i këndoje lirshëm vashës dhe dashurisë.

Motivi i nënshtrimit ndaj vashës arrin skajin final:

“I lumtur vdes ta di se ma shkel varrë.”

(Lëngimi i ëmbël”, f. 42)

Sigurisht këtu kemi të bëjmë me ndikime nga poezia jonë e traditës, kryesisht nga Naimi e Poradeci. Remenishencat në shtjellimin dhe teknikën e lirikës erotike shkojnë deri tek poezia e dikurshme persiane dhe letërsia klasike italiane, të cilën Kostreci e shijon aq mirë në origjinal. (Kujto simbolikën erotike të Saadiut dhe sonetet e Petrarkës për Laurën).

Tablo lirike shumë të bukura, të vizatuara me ngjyra të gjalla e shije të hollë, përbëjnë poezitë për natyrën, të denja për t’u renditur në antologji lirike dhe në librat shkollorë, si p. sh. , “Mbas furtunës”, “Deti”, “Hëna”, “Trishtim vjeshte”, etj.

Të njëjtit nivel arttik i përkasin edhe disa motive të tjera të trajtuara rrallë ose të patrajtuara në letërsinë tonë, në disa raste me vlera të theksuara edukative e didaskalike. Të tilla janë: poezia me nota elegjiake “Prindërve të mi”, një himn i vërtetë për dashurinë ndaj prindërve, ku një syrgjyn vajton sepse u ka vrarë prindërve ëndrrën e thurur për ardhmërinë e tij, ose “Soditje”, ku vazhdimësia e jetës së prindërve tek fëmijët e zhduk vrazhdësinë e vdekjes, e mohon atë, duke i dhënë jetës njerëzore përmasat e amëshimit. Me interes dhe të bukura janë poezitë: “Veneracion”, ku përgjithësohet denjësisht, si në folklor, figura e vajzës shqiptare, dhe “Dy mbesave”.

Elemente novacioni në fushën e gjetjes dhe të shtjellimit të motiveve na përcjellin edhe poezitë” “Lumi i shqetësuar”, “Kur ndizen dritat”, “Vetëvrasja e Narçizit”, etj. Në këtë të fundit ngjizet një ridimensionim i kësaj figure mitologjike. Narçizi që “në shterp idil meskin u përvëlua” vetëvritet, kur bindet se ai nuk mishëron bukurinë fizike njerëzore në superlativ.

Sonetet janë shkruar me një teknikë të saktë dhe më një figuracion të pasur e të zhdërvjelltë. Mbizotërojnë krahasimet, antitezat e më pak epiteti. Kadenca ritmike, gjithnjë e përdorur me mjeshtëri, në bashkëveprim me shkallëzimet dhe aliteracionet e pasura e të zgjedhura me kujdes krijojnë një muzikalitet sugjestionues dhe harmonik. Me këto elemente dhe me gjuhën e pasur popullore, ku nuk mungon edhe ndonjë fjalë e huaj, poeti ka krijuar lirika të bukura, që e pasurojnë poezinë tonë. Në fushën e figuracionit, të sintaksës dhe të fjalorit poetik ndihet qartë ndikesa dhe vazhdimësia e artit nolian dhe lasgushian.

Në njërën prej poezive tingëllon angazhimi i poetit. Është “Kënga e mjellmës” (f. 36). Jo e asaj mjellme që sipas legjendës këndon vetëm një herë pas vdekjes, por si kënga e një krushku që niset për dasmë:

“Përpjetë në parnasin e thepisur,

E t’mjellmës këngë, tash, në mugëtirë…

Me qejf ia merr…si krushk për dasmë nisur.”

Lexuesit do ta vlerësojnë poetin e do t’i urojnë shëndet e jetë që të vazhdojë ta pasurojë e begatojë me realizime të reja dhe më të bukura sofrën e letërsisë sonë.

*Shtypur në Tipografinë Ushtarake, Tiranë, 1993

Botuar në “Dielli”, Nëntor-Dhjetor, 1993

Dumreja,”Toskana”,Shqiptare me Epiqendrën Belshin

July 14, 2021 by dgreca

NGA SULO GOZHINA*- DUMRE-Korrik 2021– Sapo lë kthesat e forta në dalje të fshatit Havaleas, rruga e asfaltuar dhe e mirë, merr një të përpjet për të dalë mbi një kodër të fshatit Vlashuk e që vazhdon kodër pas kodre, ku në të katër anët e horizontit shikon një pejsazh magjik… njëra pas tjetrës të shfaqen kodrat e mbjella me pemë frutore e me bimë medicinale. Ndonse je duke udhtuar në një makinë, vetja të duket sikur ke hipur në një ballonë, pasi udhëtimi mbi rrafshin e kodrave bën të mundur shfaqjen e njërit pas tjetrit të liqeneve të Dumresë, që mbajnë në jetë jo vetëm banorët e kësaj zonë, por dhe faunën e florën e saj tepër të rrallë.

Një fllad i lehët që na rreh ëmbël në fytyrë sa herë ulen xhamat e makinës e kur qëndron në ndonjë vend turistike të padashëm, kryqëzimi i rrymave të ajrit të sjell një qetësi të rrallë shpirtërore . Për momentin nuk të mungon asgjë, duke menduar se Zoti ka punuar shumë për ta formësuar këtë parajsë. Duke e vështruar masivin e kodrave që lagin këmbët në ujërat e Liqeneve, krijon iden se një piktor i talentuar, me penelin e tij, ka realizuar mrekullinë në telajon e Dumresë e që një vend i tillë gjendet rrallë në botën. Këtu, oksigjeni, gjelbërimi, kaltërsia e liqeneve si dhe tokat e mbjella me bimët e duhanit, grurit, misrit, jonxhës e plot asete të tjera, që banorët e zonës i kultivojnë si burim jetese, të kalojën ndërmend një qilim të stërmadh, të qendisur bukur nga duarët e artisve të Dumresë. Duke kaluar njëra pas tjetrës kodrat e mbjella me pemë frutore, Ullinj, Pjeshkë, Hardhi (rrush), si dhe bimë medicionale e aromatike; Dafinë, Sherebel, Rigon, Shafran, si dhe me vilat e banorve e të gjithë këtë mrekulli natyrore, ke mbëritur në qëndrën e saj Belsh, qyteti që ka bërë emër brenda dhe jasht vendit duke u mbipopulluar çdo ditë e më shumë nga turistët e vendit dhe të huaj. Dumreja njihet që nga lashtësia e deri në ditët tonë jo vetëm me historinë e saj, por edhe me legjendat, që janë pjesë e Mitologjisë Kombëtare.

Arif Tafani – Kësaj mrekullie, çdo ditë, me investimet tona, i shtojmë nga një asset…

Kryetarin e bashkisë Belsh, Arif Tafani e gjetëm në zyrë, madje duke pritur banorët e zonës…….. Jemi në një zonë të mrekullueshme që na i ka falur perndija, por edhe banorët e saj kanë ditur ta mbrojnë,- këto kanë qënë fjalët e para të kreut të bashkisë pas prenzantimit, -dhe më pas nuk ka nguruar që të na bëjë një shetitje buzë liqenit në shëtitoren ku përplasen ëmbël dallëgët e vogla të liqenit që i japin freski banorve të qytetit. Investimet e viteve të fudit kanë bërë që Belshi nga dita në ditë të mbipopullohet nga turistët e vendit dhe të huaj. Para shumë vitesh as që bëhej fjalë për hotele në qytetin e tonë, ndërsa tani hotelet janë shtuar, por nuk është e lehtë të gjesh vende të lira,nuk ka vende dhe ne, si bashki dhe kryesisht zyra turistike pranë bashkisë nga dita në ditë po inkurajon banorët e qytetit por dhe të krejt zonës për të ngritur bujtinat për turistë. Si bashki i kemi vënë vetes si detyrë për të arritur objektivin “një liqen, një asset turistik” dhe deri tani thuajse në shumë liqene ja kemi arritur. Banorët e fshatrave që janë me banim në brigjet e liqeneve kanë filluar të merren me këtë nisëm dhe them se veç aseteve të tjera buqësore, blektorale, një tjetër asset është dhe ngritja e bujtinave për të pritur turiste të vendit dhe të huaj. Ndryshe nga zonat turistike si në bregdet apo në mal ,ku turizmi zhvillohet sezonal në zonën e Dumresë, ai është vjetor. Në çdo fundjavë pranë liqeneve vijën qytetar nga Tirana, Elbasani, Peqini e Lushnja, nga Berati e Kuçova, por që të mos harrojmë se po çdo fundjavë vijnë edhe grupe turistike që tashëm janë bërë të përditëshëm. Janë dashur shumë punë, mund edhe djersë të bashkuara këto me investime nga taksat e banorve, qeverisë si dhe investime vetjake të banorve për të arritur rrezultate, ndonëse kemi shumë punë për të bërë. Zona jonë vijon- pak me mburrje kryetari, nuk njeh nocionet fshat apo qytet, – kjo kulturë që nga lashtësia, ne nuk i kemi ndar asnjëherë aktivitetet kulturore pasi nga vetë vendosja e planimetrisë të fshatrave të duken si qyteza të vogla më vete. Zona jonë ka historinë dhe legjendat e saj.
Për historinë dhe legjendat e zonës tonë Dumresë them t’ua lëmë historianve dhe vetë historisë të banorve që tregohet e kalon brez pas brezi për të mbritur deri në ditët tona. E tillë është njëra prej tyre, Bukuroshja e Fjetur, e Seferaj e plot të tjera.

Investimet zënë një vend të rëndësishmë tek banorët e zonës, pasi ne kemi rreth 32 mij banor të bashkisë, nga e cila vetëm një e treat e tyre jetojnë në qytet. Papunësinë e kemi në shifra të ulta, ashtu si dhe kemi në numër të kufizuar edhe familjet e trajtuara me asistencë. Një investim i rëndësishëm është ai në liqenin e Seferajt dhe në shumë liqene të tjera përreth, që për fatin tonë numrohen 84 të tilla, e që shumica presin investime të tjera.

Turizmi – zëri kryesor i ditëve të sotme

Cilido që kalon në rrugën në sheshkodrat syri të zë investimet që po bëhen në liqenin e Seferajt e në shumë liqene të tjera që kapin shifrën e mbi 2 milionë Euro, një tjetër investim është edhe ai për infrastukturën e fshatrave që lidhen mes njëri-tjetrit dhe atë me qytetin, qëndrën e bashkisë. Një vend të rëndësishëm zë zhvillimi i projektit turistik në Marinëz, Seferaj. Si dhe reabilitimi i shtigjeve turistike mes tyre e më gjerë. Një zë të vaçant zë dhe integrimi i turizmit vjetor, nisur kjo nga vetë klima që ofronë zona duke vënë në dispozicion, komoditetin, ushqimin bio, infrastrukturën e të tjera kërkesa që kanë turistët.
Buqësia – zë një vend të rëndësishëm, pasi vetë klima jonë bënë që të rriten llojshmërish bimësh edhe ato industrial. Të veçanta në zonën tonë janë rritja e prodhimi nga shafrani një bimë mjeksore dhe e tavolinës ushqimore, rigoni, rrëzëmarina, duhani sherbeli i kultivuar e plot të tjera bimë industiale. Një vend të dukshëm zënë edhe drithrat, gruri, misri, tërshëra, elbi e plot të tjera si jonxha, koçkulla, etj, që janë bimë industrial, por dhe që përdoren për ushqime për njerzit dhe për blektorinë. Në vitet e diktaturës rëndësi të vaçant kishin drithrat e bukës pasi në parimin “mbështetmi në forcat e tona”, e gjith toka mbillej me kulturën e grurit e misrit dhe prodhohej aq shumë sa për shirjen e tij duhej makina shirëse që në atë kohë ja vunë emrin “Dumraja” që sot ka ngelur për nostalgji. Një vend të rëndësishmë zë edhe prodhimi i gjallesave në liqenet, kryesisht llojt e veçanta të peshkut si dhe është krapi. Ndoshta fola shumë për buqësin por ajo zë një vend të vaçant pasi si dhe folëm pak më larët 78.6 %, të banorve jetojën në fshat.
Lashtësia dhe kultura – janë si dy pika ujë të lidhura ngusht me njëra tjetrën. Rrënjët e kësaj zonë si gjith shqipëria i kanë tek ilirët që kanë ecur ndërvite duke lënë gjyrmët e tyre. Të dhënave historike sipas studiuesve të kohës, si nisur nga një shkrim në ATSH,(kanë treguar se prejardhja nga lashtësia është ilire. mësëmiri këtë e tregon gërmimet arkologjike në Gradishtë, ku përfshihen disa periudha banimi si ajo e bronzit të hershëm, 3000 – 1100 p.e.s, periudha e Hekurit 1100 – 500 p.e.s, periudha antike Ilire, shek.V- I p.e.s. periudha Romake shek. I – IV e.s periudha e Antikitetit të vonë (shek. IV-VI e.s.), periudha Bizantine (shek.VII-XI e.s.), e deri në periudhën e pushtimit Osman (shek.XIV-XIX e.s.
Qyteti në lashtësinë e tij historike sipas gërmimeve në Gradishtë përmban gjetjen e një varri princëror, ku janë gjetur sende të shumta si helmeta, kazan bronzi, krater me voluta të cilat janë të ekspozuar në Muzeun Arkeologjik të Tiranës.
Belshi është një qytet me vlera historike të bazuara që nga shekulli IV p.e.s ku sipas historianëve njihet si një ish qendër urbane nga më pas u kthye në një qytet të fortifikuar i krahinës së Parthinve. Madje në programin e tij politik për shtetin e ri shqiptar, Sami Frashëri propozoi që kjo zonë të ishte kryeqendra e shtetit të ri shqiptar. Gjatë kësaj periudhe është zbuluar dhe legjenda për ekzistencën e një princi Ilir të quajtur Princi i Belshit. Varri i zbuluar është pikërisht dhe zanafilla e të dhënave historike të qytetit nga stolitë deri tek 70 objektet prej qeramike, arme, enë bronzi. Vlerat Arkeologjike të qytetit tregojnë për elementë tepër interesant ku dallon gjetja e enëve qeramike (baltë e pjekur) shek. IV-II p.e.s. të periudhës qytetërimit ilir. Vlen të përmenden objektet siç janë enë balte pa vegje, me një ose dy vegje, portrete të ndryshme në terrakotë, stoli prej ari, enë prej bronxi, monedha, figurina dhe pllaka relievi, byzylyk argjendi, enë për pije me figurën e Afërditës, karfica dhe gjilpëra argjendi etj.
Aktivitete kulturore për fëmijë dhe për të rritur – janë një sërë aktivitetesh të zhvilluara në Belshin e “Rilindasit, Samiut” apo dhe të “Bukuroshes së fjetur”. Një nga aktivitetet që ka mbetur në mendjen e banorve të Dumres është eventi Mis&mister, Cilder që u zhvillua në sheshin qëndror të qytetit, buzë liqenit me producente Albana Cakshirin. Por edhe aktivitete të tjera kulturore janë zhvilluar në këtë qytet dhe në shumë fshatra atje ku banorët jetojën pranë liqeneve.
Kultura – Janë me qindra aktivitete kulturore të organizuara edhe në kuadër të ditëve festive dhe ditve të programuara nga sektori i cultures. Emër dhe gjallëri kulturës së Belshit i ka dhënë Ansambli Folklorik, i cili ka marrë pjesë në të gjitha festivalet folklorike kombëtare të organizuara në Gjirokastër, ku ka marrë edhe çmime si dhe ka marrë pjesë edhe në festivalin ndërkombëtar në Toskana të Italisë, ku u vlerësua me çmimin e dytë. Zona ka dhe veshjet e saj karakteristike, të cilat janë 5 kostume që prodhohen në mënyrë artizanale në Belsh nje nga familjet me te mëdha është familja Hysa. Kjo tregon se Kultura e Belshit është e lashtë dhe e pasur sa dhe vetë historia e këtij qyteti. Ajo ka këngët dhe vallet e saj karakteristike, këngët e Belshit këndohen me iso polifonike. Ato shpesh shoqërohen dhe me valle, e cila është e veçanta e kësaj zone. Belshi ka edhe një shtëpi kulture model për zhvillimin e aktiviteteve të ndryshme, për nga ana e kulturës dhe traditës që e ruajnë me aq kënaqësi dhe po e kalojnë tek brezat e ardhshëm njerëz të njohur për këtë zonë si : Qemal Fejzo, Petref Hysa dhe Shefqet Tafani.
Projektet – janë një sërë projektesh të cilat nga dita në ditë ndryshojnë pamjen e të gjith Dumresë me epidëndrën Belsh. Mes shumë projekteve janë dhe ato të infrastrukturës si dhe një i vaçant është edhe “Shtigjet Turistike në Liqenet e Belshit”. Mrekullisë që çdo ditë me investimet tona i shtojmë nga një asset, përfundon prononcimin e tij kryetari i bashkisë Arif Tafani .

Një e pisod i pa harruar

Në kujtimet e mija mes shumë episodeve të fëmijërisë më ka ngelur në mendje edhe makina shirëse “Dumreja”, ishte një makineri shirëse e madhe e ndërtuar në atë mënyrë që të shinte të mbjellat e lashta si grurin, koçkullat, elbin, tërshërën, jonxhën, sojën etj. Mbaj mend se në ato rrugët e pa shtruara që herë pas here i gërryenin shirat e prillit e majit, bëheshin të pa kalueshme dhe kur vinte vera e koha për të shirë të lashtat shumë punëtor rreshtoheshin pas dhe në ansoret e kësaj makinerie gjigante e lidhur me litar për të mbajtur ekulibrin në rrugët e pjerta me qellim që makineria të mos përmbysej. Cili do person që ka banuar në fshat të moshës mbi 60 vjet sot, duhet ti mbajnë mend mirë këto episode që ndodhnin në fillimin e korrje-shirjeve. Një aksion që qeverria e diktaturës e fillonte me tambura e saze nga korrja e shirjeve deri në ngumbullimin në makazinat e shtetit.
Ky episod më më vjen në mendje teksa udhtoj për në Belsh.

Më herët : Një ftesë e bërë nga Dr. Profesror Nikollaq Bardhi bëri që të udhtoja drejt qytetit të Belshit dhe që vetë rruga nga Berati për në Belsh kalonte nga Kuçova në një rrugë turistike e asaj paranomike. Duke përshkruar këtë rrugë magjike si dhe takimet me kryetarin e bashkisë dhe me shumë banorë të zonës bëri që të kaloja një ditë të mirë e mbresëlënse, jo vetëm nga pritja, por dhe të mësoja shumë nga historia e legjenda e Belshit e të krejt Dumresë. Duke marë me vete kënaqësin e një kafeje buzë liqenit para bustit të Rilindasit Sami Frashëri dhe Bukuroshes së fjetur, si dhe shijimin e kafesë nga një bukuroshe, kamarjere me sytë e kaltër si të liqeni dhe mikpritjen e kryetarit Tafani u largova për të renditur rrugës reportazhin si dhe mendimin për t’u rikthyer sërisht një ditë në Belshin magjik.