Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2021

‘VERA ANDRRON DETIN’ NGA KALTRINA KRASNIQI PREMIERË BOTËRORE NË FESTIVALIN E FILMIT TË VENEDIKUT

by

Filmi i metrazhit të gjatë debutues “Vera Andrron Detin” me skenar nga Doruntina Basha dhe regji të Kaltrina Krasniqi do t’a ketë premierën në një ndër festivalet më të vjetra dhe më të mira në botë ‘Venice Film Festival’.

Filmi është në konkurencë zyrtare në programin Orizzonti ku president e jurisë është regjisorja Boshnjake Jasmila Zbaniç ku filmi konkuron për: Filmin më të mire, Regjinë më të mire, Çmimin special të jurisë, aktorin dhe aktoren më të mirë, dhe për skenarin më të mirë.

Sinopsisi: ‘Përditshmëria e qetë e Verës (64) çrregullohet nga vetëvrasja e papritur e burrit të saj që hapë rrugë për njëparadë të padëshiruar kërcënimesh nga kusherinjtë që pretendojnë të kenë pronësi mbi shtëpinë e familjes së tyre nëfshat. Kur tendencat e një skeme të nëntokës fillojnë të dalin në pah, bota e Verës përballet me rreziqe të cilat duket se dota fundosin atë. Frika dhe mosbesimi, shtyejnë Verën të marrë fatin e familjes në duart e saj. E zhytur në një atmosferë të tensionuar, “Vera Andrron Detin” është një portret intim por edhe univerzal i një gruaje e cilalufton një realitet të vrazhdë pabarazishë gjinore thellë të rrënjosura në shoqëri edhe në ditët e sotme’.

Regjisorja Krasniqi u shpreh: ‘Në këtë rrugëtim shtatë vjeçar plot sfida, kam qenë e determinuar t’u jap zë grave në mezomoshë – gjeneratë kjo që rrallë shqyrtohet në film, por edhe letërsi. Në anën tjetër, shumë stereotipe i mvishen këtij brezi. Lufta e Verës për pronën familjare shpalosë një ambient politik e kulturor të ndërtuar mbi pabarazitë, për të cilat kemi nevojë të mendojmë kolektivisht – jo vetëm në Kosovë, por edhe globalisht – këtë herë duke mos negociu me traditën. Ndihem shumë e nderuar që “Vera Andrron Detin” do ta ketë premieren këtë shtator, në njërin prej festivaleve të ëndërrave të mija – Venice Film Festival. 

Ky është një vit i madh për kinematografinë tonë dhe gëzohem që filmi im bën pjesë në të’.

Në film luajnë: Teuta Ajdini Jegeni, Alketa Syla, Refet Abazi, Astrit Kabashi, Arona Zyberi, Aurita Agushi, Ilire Vinca, Xhevat Qorraj, etj. Producent: Shkumbin Istrefi. Filmi është bashkëprodhim në mes të Kosovës (Puntoria Kreative Isstra, Vera Films), Maqedonisë së Veriut (Dream Factory) dhe Shqipërisë (Papadhimitri Productions) i mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës, Agjencia e Filmit e Maqedonisë së Veriut dhe Qendra Kombëtare e Kinematografisë. Projekti është prezantuar dhe zhvilluar në Midpoint, Sarajevo FF work in progress, Prifest, Seatle IFF work in progress, First cut lab dhe gjithashtu është mbështetë nga Komuna e Prishtinës, MKRS, dhe Kuvendi i Kosovës.

Derguar nga: Behlul Jashari.

Lamtumirë poeti i kombit Agim Shehu!

by

Shkruan: YLLI ASLLANI -Dielli/*

Dielli u shua sot për ju dhe shpirti yt fluturoi drejt yjesh për të ndriçuar tashmë në përjetësi!Po të përcjellim kokë ulur e zemër thyer nga pesha e dhembjes së thellë, krenaria që të patëm, pamundësia për të qenë pranë dhe mirënjohja për çfarë bëre për Kombin, identitetin dhe gjuhën tonë amtare!Ju ikët në amëshim Profesor, por vargjet tuaja brilante dhe talentin e rrallë i le të skalitura thellë në mendjen e shpirtin e çdo shqiptari, sikurse le në memorjen tonë mesazhin e dashurisë ngazëllyese për truallin, gjuhën, identitetin, civilizimin dhe genin tonë arbëror!Kurveleshi, Gjirokastra, Labëria si dhe çdo vis shqiptar do t’ju kujtojnë gjatë me dashuri për dritën e arsimit, dashurisë njerëzore dhe letërsisë që çelët në çdo zemër! Do ju kujtojmë gjatë me mburje që ishim lexuesit, miqtë familjarë dhe nxënësit tuaj…, me shpresën se tharmi i poemave dhe dijeve që ju na dhuruat do të kthehet në jargavanë lavdie mbi bustin tuaj të papërfunduar..!Ngushëllime bijve të tu fisnikë dhe gjithë adhuruesve tuaj!Dritë pastë përherë shpirti yt i madh!

*Redaksia e Gazetes “Dielli” i shpreh ngushellimet me te thella familjareve dhe miqeve te shkrimtarit te shquar Agim Shehu…

GREKOMANIZMI I PARISË SË VOSKOPOJËS

by

(Me rastin e përurimit të shtatores se Sali Butkës në Ersekë)

Thanas L. Gjika

Përurimi i shtatores së atdhetarit Sali Butka në Ersekë të Kolonjës më 23 korrik u prit jo mirë nga disa qytetarë të Korçës, të cilët ruajnë kujtime të hidhura nga djegia e fundit, djegia e tretë, që iu bë Voskopojës prej çetës së Sali Butkës më 1916. Ndonëse nuk jam specialist i këtij problemi të historisë sonë, po guxoj të jap disa mendime modeste pa pretenduar se e zgjidh problemin.

* * *

Të gjithëve na gëzon fakti që Voskopoja ka marrë një zhvillim të ri këto 20 vitet e fundit. Krahas vendasve edhe shumë korçarë që kanë lidhje origjine me këtë qendër banimi, kanë ndërtuar shtëpi të bukura dhe hotele e restorante. Kampi i dikurshëm i pionierëve është kthyer në një kompleks banesash me dhoma gjumi, restorant e kuzhinë ku gatuhet ushqim i shijshëm. Janë restauruar dhe disa kisha. Por nuk na vjen mirë që shumica e banorëve të këtij fshati pas vitit 1992 u shpallën grekë dhe kanë marrë pashaporta greke, pa ditur gjuhën greke dhe pa pasur gjak grek, gabim që e patën bërë në të kaluarën voskopojarët e pasur e të shkolluar në shkollat greke të asaj kohe.

E ndodhur në një pllajë të bukur në degën e Rrugës Egnatia, degë e cila fillonte nga porti i Vlorës dhe kalonte në Berat, Voskopojë e pastaj lidhej te Qafa e Thanës me pjesën kryesore të Rrugën Egnatia që vinte nga Durrësi e Skampa dhe kalonte në Strugë, Ohër, Manastir, Edesa, Veria, Thesalonik e deri në Bizant (Kostandinopojë).

Deri sot në Voskopojë nuk janë bërë ende gërmime arkeologjike për të gjetur mbetje të kohës para Perandorisë Romake, ose të kësaj kohe, por fakti që aty ka ekzistuar, si në shumë qendra banimi anës Rrugës Egnatia dhe degëve të saj, një popullsi që flet rëmëneshti (emri i gjuhës që flet popullsia rëmëne, ose vllahe si e quajnë disa), tregon se Voskopoja ka qenë një qendër banimi para pushtimit romak dhe se në këtë qendër pushteti romak vendosi krahas banorëve vendës edhe disa familje aromane të sjella nga Italia për të ruajtur e mirëmbajtur segmentin e Rrugës Egnatia nga Berati te Qafa e Thanës. Kjo popullsi kishte për detyrë edhe të furnizonte ushtrinë romake me ushqime blegtorale (mish, qumësh, djathë, gjalpë, etj) dhe prodhime leshi (fanella, çorrape, guna, çadra, etj).

Ashtu si në Durrës, Divjakë, Kavajë, Skampa, Strugë, Ohër, etj edhe në Vlorë, Selenicë, Berat, Voskopojë, etj, popullsia aromane u vendos në qendra të banuara nga ilirët vendës dhe jo në vende të shkreta. Që në kohën e Perandorisë Romake kjo popullsi e ardhur, jetoi në paqe me banorët vendës, ilirë, grekë, maqedonë e bullgarë, por edhe pse jetoi si diasporë e shpërndarë pa krijuar një territor kompakt, ajo u mirëtrajtua prej vendasve dhe nuk u asimilua. Ruajti krahas gjuhës dhe tiparet e veta etno kulturore. Gjatë shek XIV qeveria qendrore e Perandorisë Bizantine e quajti këtë poppllsi me emrin e ri popullsi Vllahe / Vllehë, me qëllim që t’ia mohonte origjinën italike dhe ta lidhte me krahinën e Vllahisë si pjesë e popullit Rumun, pra e quajti popullsi ballkanike me origjinë rumune. Por edhe sot kjo popllsi e quan veten Rëmën (ardhur nga fjala Aromani) dhe gjuhën e vet e quan Rëmëneshti (ardhur nga fjala Aromaneshti) dhe nuk e quan veten Vllah dhe gjuhën e vet nuk e quan Vllaheshti.

Pas rënies së Kostandinopojës, gjate shek XV-XVII, në Voskopojë erdhi një sasi emigrantësh bizantino-greke, njerëz të pasur e të kulturuar, që u larguan nga Kostandinopoja (të cilën pas pushtimit turqit e quajtë Stamboll). Kjo shtresë e re dalngadal filloi ta kthente këtë qendër banimi në një qytet të lulëzuar. Krahas greqishtes pasardhësit e kësaj shtrese mësuan edhe gjuhën arëmëne dhe kjo gjuhë e përkrahur prej kësaj parie u bë gjuha mbizotëruese në këtë qytet me popullsi të përzjerë shqiptare, rëmëne dhe greke-bizantine. Pra në Voskopojë fliteshin tri gjuhë: gjuha rëmëne (vllahe), gjuha shqipe dhe gjuha greke. Shumica e banorëve sidomos burrat, i flisnin të tri gjuhët, por për gjuhë kulture, gjuhë kishe dhe tregtie përdorej greqishtja. Turqishten e dinin shumë pa persona, njerëz që kishin lidhje me pushtetin turk.

Paria e këtij qyteti që përbëhej prej të ardhurve bizantino-grekë dhe pasardhësve të tyre hapi nja dy shkolla fillore dhe një shkollë të mesme që e quajti Akademi, ku të gjitha lëndët jepeshin në gjuhën greke. Në këto shkolla filluan të studjonin edhe bijtë e të pasurve shqiptarë dhe arëmënë (vlleh). Në fillim programet e këtyre shkollave vinin nga Patrikana e Stambollit. Aty zotëronte mësimi i gjuhës greke dhe i historisë dhe i letërsisë së popullit grek që nga koha e lashtë, koha e Bizantit dhe koha aktuale. Po ashtu zotëronte dhe ideja se Perandoria Bizantine duhej të rikrijohej mbas shembjes së Perandorise Osmane, ku popujt jo grekë duhej të flisnin e të shkruanin gjuhën greke, kurse gjuhët e tyre kombëtare duhej t’i përdornin vetëm si gjuhë të folur në shtëpi. Pra para se të krijohej shteti i lirë grek, paria voskopojare e shkolluar në shkollat greke të qytetit të vet nuk punoi e nuk u përpoq të krijonte alfabete përkatës latinë për gjuhën shqipe e atë rëmëne sipas shembullit të rumanishtes, por përdori alfabetin grek për të shkruar në këto dy gjuhë në fjalorët disagjuhësh, që u krijuan për të mësuar gjuhën greke. Madje edhe për fjalët e gjuhës bullgare u përdor alfabeti grek dhe jo alfabeti cirilik që pvrdorej prej klerikëve dhe intelektualëve bullgarë.

Përmes shkollimit dhe propagandës iu imponuan idetë filogreke gjithë banorëve të Voskopojës. Kështu që intelektualët voskopojarë nuk bënë asnjë përpjekje për të shkruar gjuhën rëmëne dhe gjuhën shqipen me alfabet latin. Po ashtu ata nuk bënë asnjë përpjekje për të mbledhur e zhvilluar folklorin e popullsisë rëmëne (vllahe) dhe asaj shqiptare, asnjë përpjekje për njohjen e historisë dhe prejardhjes së popullit rëmën dhe atij shqiptar, si dhe për popullarizimin e flamurit të Skënderbeut dhe bëmat e tij, etj.

Pas shpalljes së shtetit të ri shqiptar, në kohën kur forcat e ushtrise greke më 1912, 1914, 1916 digjnin fshatra shqiptare të Korçës (Panarit, Katund, Stratobërdë, Vithkuq, Treskë, Trebickë, qytetin e Përmetit, fshatra të Përmetit e Sarandës, etj, pasanikët e Voskopojës dhe voskopojarët nuk u dolën në krah banorëve të përndjekur dhe as luftuan kundër forcave greke, madje vijuan të propagandonin ide të shovinizmit grek.

Voskopoja e vitit 1916 nuk ishte më qytet, mbasi kishte pësuar dy djegie e plaçkitje më 1768 dhe 1788. Tashmë ajo ishte një fshat, që kishte ende një shtresë të pasur e shkolluar në shkollën greke me bindje grekomane. Kështu që në situatën e rëndë, kur Shqipëria e pushtuar nga të huajt mezi po mbijetonte, gabimi e krimi i Sali Butkës për të plackitur lagjen e pasur grekomane, është i kuptueshëm edhe pse është krim. Eshtë krim i imponuar nga lufta që duhej bërë në atë kohë të trazuar kundër shovinizmit e propagandës antishqiptare grekomadhe.

THE JERUSALEM POST (1982) / MBRETI LEKA ËSHTË JASHTËZAKONISHT I MËRZITUR ME DËSHTIMIN E PËRPJEKJES SË GRUSHT SHTETIT NË SHQIPËRI

by

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 27 Korrik 2021

“The Jerusalem Post” ka botuar, me 30 shtator 1982, në faqen n°4, një shkrim në lidhje me reagimin e Leka Zogut I pas dështimit asokohe të një grusht shteti në Shqipëri, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Johannesburg (UPI). – Mbreti në ekzil Leka i Shqipërisë është “jashtëzakonisht i mërzitur” në dështimin e përpjekjes së grusht shtetit të emigrantëve në fundjavë por nuk ishte “i përfshirë në mënyrë aktive” në të, tha dje gruaja e tij. Mbretëresha Susan, e lindur në Australi, e cila u zhvendos me Mbretin në Johannesburg nga Zimbabve në 1980, i tha UPI-it se burri i saj i kishte folur të martën nga Parisi në lidhje me dështimin e grusht shtetit. Forcat shqiptare të sigurisë thanë se “likuiduan” një grup të armatosur emigrantësh që zbarkuan në bregdetin e Adriatikut të shtunën në mbrëmje.

Mbreti Leka, 43 vjeç, ka thënë në disa raste gjatë 10 viteve të fundit se ai po përgatiste një grusht shteti të armatosur kundër regjimit të Tiranës. Ai tha në Zimbabve në 1979 se “kontrollon një depo të madhe armësh” në Madrid dhe “policia dhe ushtria e dinë gjithçka për këtë”.

Pas pavarësisë së Zimbabve, ai erdhi në Afrikën e Jugut dhe mbajti një profil (qëndrim) të ulët politik – pjesë e një marrëveshje leje qëndrimi me qeverinë e Afrikës së Jugut, thanë disa burime politike.

Burimi: © Dars (Klos), Mat – Albania): https://www.darsiani.com/la-gazette/the-jerusalem-post-1982-mbreti-leka-eshte-jashtezakonisht-i-merzitur-me-deshtimin-e-perpjekjes-se-grusht-shtetit-ne-shqiperi/

VATRA VIZITË NGUSHËLLIMI NË KONSULLATËN E KOSOVËS NË NEW YORK

by

Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA zhvilloi një vizitë ngushëllimi në Konsullatën e Republikës së Kosovës në New York në nderim të dhjetë shqiptarëve nga Kosova që humbën jetën në aksident në Kroaci teksa ktheheshin në vendlindje. Delegacioni i Vatrës u kryesua nga kryetari z.Elmi Berisha, nënkryetari z.Besim Malota, sekretarja e përgjithshme znj.Nazo Veliu, kryetari i degës Hudson Valley Simon Qafa, anëtari i Këshillit të Vatrës Çezar Ndreu, editori i Diellit Sokol Paja dhe sipërmarrësi shqiptar nga Plava Ramadan Ibriç. Delegacioni i Vatrës u prit nga Konsulli i Përgjithshëm Ambasador Frymëzim Izufaj, këshilltari Lulzim Krasniqi dhe Teuta Hyseni sekretare e dytë e Konsullatës së Kosovës në New York.

Kryetari i Vatrës dhe delegacioni pasi shprehën ngushëllimet e rastit për ngjarjen tragjike të humbjes së jetëve të dhjetë shqiptarëve nga Kosova në Kroaci, garantuan Konsullin Ambasador Isufaj se Vatra do të jetë kurdoherë një derë e hapur për misionin dhe një bashkëpunëtore e ngushtë për të çuar përpara çështjen kombëtare dhe interesin kombëtar.

Kryetari z.Elmi Berisha në diskutimet kryesore që zhvilloi u ndal të nevoja e zhvillimit, vazhdimit dhe forcimit të dialogut Kosovë – Serbi nën mbikëqyrjen direkte të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe nevoja e përgatitjes së një dosjeje ligjore të fuqishme për të paditur Serbinë për genocid në Gjykatën Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut.

Ambasador Isufaj pasi falënderoi delegacionin e Vatrës për ngushëllimet u shpreh me vlerësime të veçanta për Vatrën, rolin e saj në histori dhe traditën e shkëlqyer të bashkëpunimit të frytshëm mes misionit diplomatik të Kosovës dhe Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra. (S.PAJA)