Archives for November 2021

KONSAKRIMI I PAVARËSISË NJË AKT TRIUMFAL MBI ANARKINË DHE TRADHËTINË

November 9, 2021 by s p

KASTRIOT ALIAJ/

Jo më kot për ne shqiptarët muaji Nëntor konsiderohet i shënjtë, për vetë rëndësinë historike që mban brënda tij, atë të shpalljes dhe konsakrimit të pavarësisë kombëtare. Në fund të tij shqiptarët kudo që janë, festojnë me krenari të ligjëshme një nga aktet më kulmore, atë të hedhjes së themeleve të shtetit të parë shqiptar. Për këtë akt të etnicitetit kombëtar, poeti dhe atdhetari i madh At’Gjergj Fishta apo “triteu i Shqipërisë” siç do ta quante elita franceze e kohës, do të shkruante: “Ne nuk e bëmë Shqipërinë që ta gëzojmë, por gëzojmë që Shqipëria u bë”. Ky akt triumfal i 28 Nëntorit të vitit 1912, bëri realitet ëndrrën dhe sakrificat e panumurta të rilindasve tanë me platformën e tyre, të përfshirë në lëvizjen kombëtare në fund të shek.XIX. Platforma ishte produkt i Lidhjes së Prizrenit, si një lëvizje e parë shqiptare e organizuar në mënyrë administrativo-politike e ushtarake, që prej kohës së Skënderbeut. Ajo ishte ngjarja më e rëndësishme e Rilindjes sonë Kombëtare, dhe një nga më të mëdhatë në historinë e kombit tonë pas Kuvëndt të Lezhës. Kjo platformë u bë moto përpos shpalljes së pavarësisë, si një domosdoshmëri imperative për të evituar orekset e mbretërive fqinje, që ishin akaparuar nga nacionalizmat për zgjerime të njëpasnjëshme. Ajo kishte si objekt tre opsione kryesore siç ishin:” 1-Çlirimi i Shqipërisë nga zgjedha otomane, 2-Mbrojtja e tërësisë teritoriale të atdheut, 3-Formimi i shtetit kombëtar shqiptar. Konsakrimi i pavarësisë ishte edhe një grusht për Traktatin e Shën Stefanit, por në mënyrë të vecantë për Kongresin famkeq të Berlinit. Ky kongres nuk mori parasysh kërkesat e shqiptarëve të paraqitura nga Abdyl Frashëri, por më keq akoma ishte qëndrimi mospërfillës dhe brutal, i kancelarit gjerman Oto Bismark, i cili u shpreh se;” Nuk ka një komb shqiptar, Shqipëria është një shprehje gjeografike”. Në këtë kongres të zi, fuqitë e mëdha kërkonin të modelonin një hartë të re të gadishullit Ballkanik, ku Shqipëria nuk do të figuronte si shtet. Ky kongres nuk mori parasysh liritë dhe të drejtat e popujve, por u fokusua tek interesat e tyre që breheshin nga kontrakdita të thella. Në këtë situatë aspak favorizuese për kombin tonë të përcarë, shpallja e pavarësisë kërkonte angazhim mbarë etnik. Ajo kërkonte mbrojtjen e saj jo vetëm nga kërcënimi i jashtëm, por edhe nga turbolencat e brëndëshme si rezultat i mungesës së sigurisë në të gjithë hapësirën etnike. Për këtë ngjarje madhore me përmasa kombëtare, kanë folur dhe shkruar jo pak historianë,studiues e hulumtues, të cilët kanë mbritur në të njëjtën përfundim se Ismail Bej Vlora, e pati të vështirë shpalljen e pavarësisë. Ky vlerësim rridhte nga një numur i madh kundërshtarësh, zotërues të çifligjeve që nuk e pranonin atë për egon dhe interesat e tyre, për të cilët plaku i urtë i Vlorës ishte shprehur ashpërsisht duke thënë:” Pa u vra tradhëtia nuk mund të bashkohet Shqipëria”. Kjo kategori njerzish që kishin për zëmër sistemin feudal turk, nuk ishin dakord sepse shpallja e pavarësisë i bënte ata të humbisnin pushtetin, privilegjet, pasurinë dhe sundimin. Në rrethanat që u shpall pavarësia, jo vetëm në qytetin e Vlorës por në të gjithë hapësirën e etnicitetit kombëtar, sundonte kaosi dhe anarkia. Vëndi ishte coptuar dhe sundohej nga “paria” e çifligjeve, që jo vetëm nuk e pranonin mëvetësinë nga Turqia, por një pjesë e tyre ishin të lidhur me mbretëritë fqinje. Në këto kushte qeveria e sapo formuar nga pjesmarrësit në ngritjen e flamurit, nuk ishte në gjëndje të ushtronte autoritetin e saj, në të gjithë viset dhe trojet etnike shqiptare. Nga dokumentet që hedhin dritë mbi ngjarjet post shpalljes së pavarësisë, eksponentë që nuk pajtoheshin me aktin historik të plakut të Vlorës, ishin Preng Bibë Doda në Orosh të Mirditës, Dedë Coku e Vath Marashi në Lezhë, Breg-Mat e Shëngjin, në Myzeqe Azis Pashë Vrioni, ndërsa Shkodra ishte nën pushtimin e një detashmenti të ushtrive ndërkombëtare, që komandohej nga koloneli Anglez Filips,por që kontrollohej nga Admirali Berni. Treva e bregut të Himarës qeverisej nga agjenti grek Spiro Milo, ndërsa Gjirokastra nga qeveria e vetshpallur e Zografos. Disa prej këtyre eksponentëve nuk u interesonte cështja kombëtare,sepse ishin vënë në shërbim të mbretërive fqinje.Kështu mund të përmëndim Arif Hyqmeti e Jusuf Bej Dohocishti në Dibër, që me dy mijë ushtarë të veshur me uniforma ushtarake, ishin në dispozicion të mbretërisë sërbe në cfarëdo lloj eventi për ndërhyrje. Por ajo që tërhiqte më shumë vëmëndjen, ishte gallamosja në politikë e komuniteteve fetare,të cilët mbështesnin sunduesit lokalë që kundërshtonin pavarësinë. Ndër ta ishte Myftiu i Tiranës Musa Qazimi, në Elbasan Dervish Beu, në Korcë dhespoti grek Germano, ndërsa në Durrës dhespoti Jakov. Brënda qeverisë të sapo formuar në qytetin e Vlorës,ishin të atashuar kasnecë që pretendonin se punonin për bashkim kombëtar,kur në fakt merreshin me detyrat që u kishin ngarkuar armiqtë e Shqipërisë etnike. Një nga feudalët tipik të kësaj fatkeqësie kombëtare,ishte dhe mbeti deri në fund të jetës së tij Esat Pashë Toptani.Për veprimtarinë e tij anti-kombëtare është shprehur edhe hulumtusja dhe vlerësuesja e cështjes sonë kombëtare,znj.Edit Durham, e cila e ka quajtur atë;” Sëpata e zezë e Abdyl Hamitit”. Si një feudal anti-shqiptar i dhënë pas orgjive dhe shthurjeve morale, ai përshkohej nga mungesa e patriotizmit dhe ndienjave kombëtare. Mungesën e patriotizmit ai e ka demostruar gjatë gjithë karierës së tij në shërbim të qeverive të huaja nga të cilat edhe paguhej. Që në vitin 1908 ai suvencionohej nga qeveria italiane me 60 mijë lira në vit, ndërsa nga mbretëria sërbe me 50 mijë dinarë në muaj derii në fund të jetës së tij. Anti-shqiptarizmin e ka konfirmuar në një nga intervistat e tij, dhënë shtypit të kohës në maj të vitit 1913, kur u pyet nga një gazetar i huaj se cmendim kishte për qeverinë e Vlorës, ai me shpërfillje i dha këtë përgjigje: “Unë jam turk, ç’lidhje kam unë me qeverinë e Ismail Qemalit? Si mundem unë një gjeneral turk, të kem marrdhënie me të”? Megjithse pjestarët e qeverisë së Vlorës e njihnin mirë se kush ishte Esat Pasha, ku me një marrveshje me Malin e Zi, ai e kishte dorëzuar Shkodrën në duart e tyre, ata përsëri i ofruan një vënd në kabinetin e parë të qeverisë shqiptare.Ai jo vetëm që nuk e përfilli ofertën e qeverisë, por kërkonte që qeverija të vendosej në Durrës dhe vetë të quhej princi i shqiptarëve. Për shërbimet që i kishte bërë mbretërisë sërbe, ai u shpall prej tyre hero dhe për ironi të fatit, qeveritarët sërbë shkojnë edhe sot e i vendosin lule në varrezat e Beogradit. Personazhe të këtij kallëpi me tipologji të ndryshme,si dëshmi e atyre ngjarjeve madhore për kombin tonë,i gjejmë tek vlersimi që i bëri vetë plaku i urtë i Vlorës kur u shpreh me keqardhje;”Se Shqipëria ishte helmuar dhe përcarë nga armiqësia”. Por shqiptarët në vlerësim dhe kujtim të asaj ngjarje të madhe historike,si dhe të tjerat të mëvonshme, pavarësisht nga qëndrimet kundër interesave kombëtare, mendojnë se është historia gjykatësi më i madh, që i jep kujdo vëndin që meriton. Këto e të tjera histori të natyrave profetike, që kanë hedhur baltë mbi dinjitetin tonë kombëtar, nuk mund t’i mbeten barrë të ardhmes tonë në breza, por le t’i kujtojmë si një ëndërr e keqe e hedhur pas. Shqiptarët kudo që janë brënda dhe jashtë Shqipërisë, ndihen krenar e dinjitoz për vëndin e tyre të lirë e të pavarur.Ata përkulen me respekt përpara veprës madhore të rilindasve, arkitektëve të shtetit të parë shqiptar, që nuk kursyen asgjë për interesat dhe groteskun e etnicitetit kombëtar. Ata i bëjnë apel politikës se sotme, që me cështjet kapitale të sovranitetit, lirisë dhe parimeve demokratoike, nuk bëhen pazare. Ato konsiderohen të shënjta dhe do të mbeten të tilla brez pas brezi, në të gjithë hapësirën shqiptare etnike, ku valvitet flamuri ynë kuq e zi.

NJE GRUA MIDIS DY BURRAVE

November 9, 2021 by s p

Nga Kerri Huper dhe Skifter Këlliçi/

Po botojmë fragmentin e fundit të romanit të mësipërm me temë amerikano-shqiptare, shkruar nga poetesha amerikane Kerri Huper, dhe shkrimtari Skiftër Këllici, dhe botuar kohët e fundit nga enti botues ‘Lulu’ në Amerikë:

Përse përvijimet, tashmë të një trishtimi sfilitës dhe gërryes, përsijaste ato çaste Ralf Kallagani kishin nisur të shfaqeshin me aq këmbëngulje ditët e fundit në fytyrën e Merit? Përse edhe Vilma, kur ai i kujtonte se Çarli dhe Meri ishin vërtet një çift për t’u pasur zili, përpëliste qepallat, sajonte shkarazi një buzëqeshje që i fikej shpejt në fytyrë dhe vetëm sa tundte kokën në shenjë pohimi? Mos ndoshta se diçka kishte nisur të ndodhte midis atyre të dyve?… Në ato çaste atij iu bë se hullitë e trurit të tij ishin ndezur flakë dhe ishin shndërruar në një masë të shformuar, të shkapërderdhur, ku këto pyetje, si meteoritë përshkënditës, binin më rrapëllimë teposhtë, fundoseshin në të, duke ngritur një mjegullnajë vrundulluese që po e marramendte dhe po i birrte shikimin.

Dhe ja, Ralf Kallagani ndodhej tani përballë Kreshnikut. Për të tretën herë kaq pranë. Herën e parë, kur e kishte parë të dehur në një klub, kishte vënë re se sytë e tij, si të ishin të veshur nga avujt e alkoolit, kishin përftuar pamjen e qelqeve opake, ku kaltërsia e thellë, në blu, e këtyre syve, përpihej nga një ngjyrë të gjelbër, disi kënetore. Herën e dytë, pasi policët e tij e kishin rrahur para restorantit “Panera”, (tani ai ndiente një cimbisje therëse në zemër, për këtë veprim që i dukej shumë i rrëmbyeshëm), ata sy te tij sikur ishin bishëruar, duke shkreptirë me xixëmime kuqëluese, aq sa atij i ishte dukur se dritësimi i tyre po i përzhiste fytyrën.Kurse tani ato sy kishin marrë ngjyrim të paqmë, ashtu si qielli trazuar pas stuhisë; tani ata ishin kredhur në një kthjelltësi të yjëzuar, sikur ai të kishte shkarkuar nga vetja tërë atë barrë të rëndë e të stërmundimshme që e kishte kërrusur e sfilitur mundimshëm për vite.

Ndaj, Kreshniku, krejtësisht i shpenguar, zgjati duart e tij të mëdha dhe të ashpra, të bashkuara në kyçe, drejt duarve të Ralfit duke pritur që ai t’u vinte prangat.

Në jetën e tij si shef policie, Ralfi kishte qenë i pranishëm në arrestimin e shumë keqbërës, kriminelë, që kishin grabitur banka, që kishin vrarë njerëz, që ishin orvatur t’ua mbathnin, të fshiheshin si të mundin e ku të mundin, edhe në ato raste, duke përdorur armët kundër ruajtësve të rendit. Kishte qenë i pranishëm kur ishin arrestuar edhe financierë, falsifikatorë, politikanë të korruptuar, duart e të cilëve dridheshin, sytë u përpiheshin nga tmerri, duke marrë me mend se do të përfundonin në qelitë e burgjeve, se pastaj do të nisnin proceset hetimore dhe pastaj procesi gjyqësor, ku ata do të dënoheshin që të kalonin vite e vite pas hekurave, ose, më keq, të përfundonin edhe në karrigen elektrike, a për t’u ndarë nga jeta, pas një gjilpëre të mprehtë në krah…

– Kurrë nuk kam ndier keqardhje, për keqbërësit , – i tha Ralfi Skotit që kishte pranë, – sepse gjithnjë jam prirë nga parimi se: “I ashpër është ligji, por është ligj”. Por krejt ndryshe po ndodh tani që po arrestoj këtë djalosh që kam përballë… Kreshnik Germenin.

Kreshniku u përmend, kur Ralfi i shtrëngoi në kyçet e duarve prangat e ftohta.

– Zoti Ralf, – i tha i ngashëryer. – Nuk më vjen keq që bie në burg, se këtë e meritoj. Por më vjen keq që bota do të marrë vesh se kështu përfundoi biri i një shqiptari që u vra pas një akti të guximshëm dhe mbetet edhe sot i nderuar nga ju, amerikanët.

Befas midis Kreshnikut, Ralfit dhe policëve u vu një burrë plak i rrëgjuar, i kërrusur, flokëzbardhëllyer, pamje të drobitur.

– Më quajnë Xhejms Klemens, – i tha Ralf Kallaganit duke e përbiruar me sytë e tij të përqarë. – Mos e merrni atë me vete, zotërinj të nderuar të policisë, sepse , siç e tha edhe vetë, u rrit si çdo ferishte, i pastër si ujët e burimeve, i kthjellët, si qielli pa re, i dritësuar, si dielli tërë botësor.

Pas këtyre fjalëve që e lanë Ralfin dhe të tjerët të topitur, Xhejmsi shpërtheu në lot, që zunë të çurgonin faqeve të tij të rreshkura.

– Isha unë, sarhoshi i neveritshëm, – vazhdoi ai, – që nuk mbajta amanetin e babait të tij, Loni Germenit, atij shqiptarit vërtet trim dhe të fismë. Por ishit edhe ju, zoti Ralf, që ato çaste kur Loni po jepte shpirt, pas plumbave të atij banditit, premtuat se do ta shpinit Nikun jetim në një shtëpi fëmijësh, premtim që e harruat që aty, se ndryshe nuk do të ndodhnin këto që ndodhën. Nuk ju kujtohet zoti Kallagan?

Ralfi vuri re se pas këtyre fjalëve, sytë e këtij plaku të rëgjuar që mezi mbahej më këmbë, u mugëtuan tërë mllef, se dora e tij i preku llërën, se pastaj gjishtërinjtë iu shtrënguan rreth saj me një forcë të habitshme për këtë gjysmënjeri, se nga ai shtrëngim ndjeu dhëmbje cimbitëse. Por, gjithsesi, u përmbajt, nga buzët nuk i shpërtheu asnjë britmë se, mbi të gjitha, nuk e shkundi, as e tërhoqi krahun me mëri, siç do të bënte po t’ia kishte mbërthyer kushdo tjetër.

Për më tepër, Ralfit në ato grimca sekondash iu përtëri në kujtesë Niku i vogël, ashtu siç i ishte përtërirë duke i rrëfyer Vilmës, Merit dhe Çarlit çastet e vrasjes së babait të tij, ai Nik që vajtonte, që vinte doçkat në sy që të fshinte lotët, ato doçka që ai ia kishte mbështjellë me duart e tij të mëdha, që e kishte vënë në parzëm, që ia kishte puthur, për t’i fashitur sadopak dhëmbjet pas kësaj gjëme. Kurse tani ato duar po i a prangoste me duart e tij. Iu kujtua edhe ai burrë, tashmë plak i rrëgjuar, që po e qortonte ashpër. Dhe kishte hak.

– Kështu ndodhi që Niku më mbeti mua, – vazhdoi Xhejmsi, pa ia ndarë Ralfit sytë, gjithnjë të mugëtuar. – Dhe unë, në vend që t’i mësoja atij t’i ngjante babait, i mësova të zezat, të pinte, të dehej dhe ajo më e tmerrshmja, e futa në hullitë e pështira të drogës. Por jo se desha, por sepse më vuri litarin në fyt Maks Kuperi, një bos i ndyrë, të cilin, në qoftë se nuk e keni kapur si miu në çark, do ta kapni dhe do të mësoni të vërtetën lakuriq, do të mësoni se si më shtrëngoi që një detyrim në para që kisha ndaj tij, ta shlyeja duke përdorur Nikun si trafikues të këtij pluhuri të bardhë vrastar. Në mos ai, lavirja e tij, Doloresi, do të dëshmojë për këtë të vërtetë rrëqethëse. Ja përse unë duhet të kallem në qeli dhe jo ai…

Xhejmsi u hodh në krahët e Kreshnikut që kishte mbetur i murosur. Deshi të qëndronte disi më gjatë ashtu, por pastaj dy policë e tërhoqën mënjanë.

Duke dëgjuar këto fjalë, që dolën nga goja e Xhejmsit, plot dhembje e ngërç, që sikur e kishin kërrusur edhe më shumë në ato çaste, Ralfi, për herë të parë, kundër dëshirës së tij, u përshi i tëri nga një ndjenjë e çuditshme kundërtie. Kurrsesi nuk e ndiente veten të pushtuar nga krenaria e ligjshme se po arrestonte këtë fajtor.

Atëbotë, Ralfi zuri të kuptonte gjithçka që nuk e kishte marrë kurrë me mend më parë, aq më tepër, kur vuri re se Meri qëndronte disi pas Kreshnikut dhe jo pranë, por pas saj shihte Çarlin, të fejuarin, gjithnjë si i kllapitur.

Pastaj shikimi i tij u kryqëzua me atë të Merit, por vetëm një çast, sepse ai ktheu vrulltas kokën mënjanë. Por ndjeu se midis tij dhe saj po ngrihej papritur një rrafshnaltë që po i ndante. Ndoshta edhe sepse shumë gjëra do t’i mësonte më pas…

> Pastaj, dera e makinës, ku u fut Kreshniku, i ndjekur nga policët, u mbyll. Ai ktheu kokën dhe nga dritarja e vogël e saj përmes dritëhijeve mbrëmësore, shqoi sërishmi Merin që nuk ia ndante sytë pikëllimtarë, mbetur si shtatore, ajo Meri që do të ruhej në përfytyrimin e tij me qiellësinë e syve të saj, si të një deti të paqmë, nga ku deri tek ai, si shushurima valësh, do të arrinte refreni i atyre pak fjalëve që kishin shoqëruar të dashuruarit prej mijëra e mijëra vitesh më parë: “Të dua dhe kurrë nuk do të të harroj!”

> Kurse Meri solli ndërmend disa nga vargjet e Kadaresë, atij poetit shqiptar, aq të njohur dhe në botë, që Kreshniku ia kishte shushuritur atë mesnatë,kur vetëmonin në kafenenë ndanë rrugës së mbështjellë me dritësime të mekura :”Do të kujtoj,/ Mbrëmjen e heshtur, të pafund të syve të tu,/ Dënesën e mbytur,rrëzuar mbi supin tim,/ Si dëborë të padukshme…”.

E ndoqi edhe ajo dhe për një cast iu duk vetja si të ishte Helena e lashtësisë. Ashtu si Paridi që e kishte rrëmbyer atë nga Sparta dhe e kishte shpënë në Trojë, ashtu dhe Kreshniku e kishte rrëmbyer, por jo për ta shpënë brenda mureve të një qyteti, por, thjesht, brenda mureve të shtëpisë së vet.

Midis tij dhe Çarlit-Menella nuk ishte bërë asnjë dyluftim, a luftë e përgjakshme, si midis grekëve dhe trojanëve. Nuk kishte pasur as edhe një të vdekur. Çarli – Menella, nuk kishte rrëmbyer Merin – Helenë duke përdorur ndonjë kalë dhuratë çartabesë, që kishte depërtuar në Trojë, si blatim i grekëve dinakë, por ishte futur në atë shtëpi i vetëm, pa asnjë armë dhe kishte marrë gruan që i përkiste atij.

Kreshniku i ishte dorëzuar ligjit, ashtu siç i kishte përsëritur disa herë. Dhe Meri në vetvete, ndonëse ishte rrekur sa e sa herë të dëbonte këtë mendim ogurzi, e kuptonte se ai kishte zgjedhur atë rrugë që ishte më e arsyeshmja, më e pashmangshmja. Ndryshe, tërë jetën e jetës do të jetonte nën hijen e një faji që kishte mbetur pa u ndëshkuar, por që një ditë mund të zbulohej e ndëshkohej edhe më rëndë.

Dhe ja, ndëshkimi kishte ardhur. Mund të ishte i shkurtër, sepse Kreshniku kishte shkuar vetë drejt ligjit dhe jo ligji drejt tij.

Kur makinat e policisë u larguan, Çarli mbeti i shkundulluar. Ndërmendi bisedat me Merin, takimet me të, harrimet e tij nëpër studimet në laborator… Ndërmendi që jo rrallë kishte qenë me shpirt e zemër jo afër saj. Por së shpejti do të bëhej burri i kësaj gruaje, të cilën, kur e kundronte tani me vëmendje nga pas, kur shihte gjysmëprofilin e saj, nën floknajën që fekste në shtjellat e dritësimeve të mugëta, mandej shpatullat, krahët, tërë kurmin, zbulonte se nuk e kishte njohur dhe çmuar siç duhej.

Kësisoj, tani po tërhiqej nga dëshira që këtë ta bënte sa më parë, të ishte kudo dhe kurdo pranë saj, në biseda pambarimisht të këndshme, për gjithçka dhe jo vetëm për të fshehtat këndellëse të punëve të tij, aq më tepër në shtrat me të, në ato kredhje jermitëse e shkrumbuese, në një kohë që ai tjetri, ai, që edhe mund t’ia kishte rrëmbyer atij, do të dergjej për shumë kohë prapa mureve të një qelie dhe do të mbetej i harruar për të.

Ndaj Çarli, si t’i kërkonte ndjesë për gjithçka, edhe për rrebeshin zjarrmues të sharjeve të mërishme që kishte nxjerrë nga goja, kur e kishte parë Merin në dhomën e Kreshnikut, ndonëse ajo vazhdonte prore të mos i hidhte sytë, guxoi e bëri disa hapa drejt saj, zgjati njërën dorën dhe gishtërinjtë e tij prekën flokët e saj. Por ajo nuk lëvizi, nuk u kthye nga ai, mbeti vërtet si shtatore, ashtu siç kishte mbetur edhe në përfytyrimin e Kreshnikut dhe fjongoja e gjelbër, me të cilën ajo kishte lidhur flokët lirshëm, ndeshi në një nga gishtërinjtë e tij, u zgjidh, rrëshqiti nga koka e saj, në supe dhe, për të mos rënë në tokë, ai zgjat dorën e kapi dhe, pa e kuptuar as ai vetë, i mbërtheu sytë.

Habitërisht, atij iu bë se ngjyra e kësaj fjongoje, në përthyerjet e dritave të larushitura, nga e blertë, po përftonte ngjyrime të verdhëreme, si të ishte një gjethe vjeshte.

Atëbotë, kuptoi se, tashmë, e tillë ishte edhe dashuria e tyre…

142 VJETORI I LINDJES SË DR.MILAN SHUFLAJ, ALBANOLOGUT DHE HISTORIANIT TË MARTIRIZUAR PËR HISTORINË E SHQIPTARËVE

November 9, 2021 by s p

(Në foto Milan Shuflaj)

Nga Ndue BACAJ/

Me 9 nëntor 1879 në Lepogllav të Kroacisë , në një familje me zanafillë gjermane e ardhur në Dalmaci në vitin 1567, lindi Dr.Milan Shuflaj, albanologu dhe historiani që u martirizuar për historinë e shqiptarëve. Dr.Milan Shuflaj në vitin 1897 kryen gjimnazin klasik të Zagrebit, per te vijuar me perfundimin e fakultetit Filozofik (të Zagrebit) me 1901. Po këtë vit Shuflaj mbrojti doktoraturen nga bizantologjia : “Kroacia dhe dëshirat e fundit të perandorisë lindore nën skeptrin e Komnenëve (1075-1180)..”. Pas mbrojtjes së doktoraturës dhe përurimit të saj një vit më vonë Milan Shuflaj fillon të shfletoj e pershkruaj me mijëra dokumente të ndryshme në Zagreb , Split , Trogir , Shibenik dhe Hvar për Codex diplomaticus (Kodet Diplomatike)… Veprat më të rendesishme të Milan Shuflaj-t i kushtohen historisë të banoreve më të hershem të trojeve të Ballkanit e më gjerë, kryesisht Ilireve dhe pasardhesve të tyre Arbenorë e Shqiptarë. Disa nga veprat studimore më të rendesishme të Doktor Shuflajt janë :

l.Akte dhe diploma që ilustrojnë historinë mesjetare të Shqipërisë, vllimi I, që përfshinë periudhën e viteve 344-1344, botuar në Vjenë në vitin 1913.
2.Akte dhe diploma që ilustrojnë historinë mesjetare të Shqipërisë,vllimi II, botuar në Vjenë, 1918, që përfshinë periudhën deri në vitin 1451. Keto dy vepra janë të realizuara edhe në bashkëpunim me Talocin dhe Jeriçekun. (Në këto dy vëllime përveç akteve dhe dokumenteve të shumta dëshmuese, ka edhe komentet dhe konkluzionet e pamohueshme që ka dhënë Shufflay për secilin document).
3. Rrethanat kishtare të Shqipërisë paraturke, Budapest, 1916.
4. Konstatin Balshaj (1392-1401)– roman historik, në tri pjesë, Zagreb 1920 me nenshkrimin Alba Limi.
5. Qytetet dhe kështjellat e Shqipërisë, Kryesisht në Mesjetë, Vjenë 1924.
6. Historia e Shqiptarëve të Veriut, botuar në Beograd 1924.

7. Romanin e parë fantastiko-shkencor (me katër libra), në vitin 1924, me titull “Në Pacifik 2255 “ me pseudonimin Eamnom L’Leigh.

8. Serbët dhe Shqiptarët- simbioza e tyre në Mesjetë, Beograd 1925.

9. Historia e Shqiptarëve të Veriut – studim sociologjik, Beograd, 1925.

Si dhe ”Mjegullat kombëtare të fiseve të Shqiperisë e Malit Zi”. e tjera vepra që u njohen e vlersuan që nga Akademia e shkencave te Vjenes e më gjërë. Akademia e Shkencave e Austrisë, duke ditur se vetëm Shuflaj kishte aftësinë ta kryejë atë detyrë, e kishte ftuar në Vjenë (1929) dhe kishte kërkuar prej tij ta vazhdonte punën në hartimin e vëllimit të tretë të “Codex Albanicus”, që do kapte periudhën kohore deri në vitin 1571. Shuflaj e kishte pranuar me kënaqësi këtë detyrë. Ndersa në dy vëllimet e para kishin përfshirë periudhën 344 deri më 1451. Dr.Milan Shuflaj kishte materiale të mbledhura më herët edhe për botimin e tretë, por i duhej hulumtuar akoma nëpër arkiva e biblioteka të ndryshme në Itali e gjetkë dhe të vizitonte qytetet, kalatë, kishat dhe muzetë në Shqipëri. (Milan Shuflaj ishte edhe një poliglot i madh, gjë që e ndihmonte nëstudimet e tij. Ai njihte gjuhët ; gjermanishtë , hungarishtë , latinishtë , greqishtë (të vjeter e të re) , frangjishtë , hebraishtë , gjuhet sllave , si dhe gjuhen shqipe etj.). Veprimtaria studimore , historike e shkencore kryesisht albanologjike , do të zgjonte “smirën” e ardhacakëve të vonë serbo-sllav në Ballkan , të cilet do ta kercenonin , arrestonin (1920) dhe dënonin me burg në vitin 1921.. Ndersa në vitin 1926 me anën e historianit dhe politikanit serb Jovan Radoniq, Shuflaj-t do ti “grabisnin në mirbesim” mjaft matriale shkencore që i kishte siguruar nga arkivi i Milanos dhe Barcelones për nevojat e paraqitjes së mardhënieve ndërmjet Skenderbeut dhe Mehmetit II… Këto matriale nuk ju kthyen kurr më… Megjithë keto presione , dënime, “grabitje” e paralajmrime Milan Shuflaj vijoj punen dhe vepren e tij shkencore… Për këtë veprimtari historiko-shkencore në favor të albanologjisë dhe historisë së autoktonisë të shqiptarëve, Ahmet Zogu, e kishte ftuar Shuflain ta vizitonte Shqipërinë për të vazhduar me hulumtimet e për të botuar të kompletuar historinë e Shqipërisë. Mirëpo, Shufflay ishte i padëshirueshëm për pushtetin e monarkisë serbe dhe e kishte të ndaluar daljen jashtë shtetit. Po falë edhe angazhimit dhe ndërhyrjes së qeverisë shqiptare, gati pas dy vjetëve iu lejua dalja jashtë vendit dhe iu dha pasaporta për të vizituar Shqipërinë, por jo edhe Italinë, ku do të shkonte për të “vjelë” dokumente historike. Mbas lejës së siguruar për daljen nga Jugosllavia, në dhjetor te vitit 1930 mbreti Zog I e fton (persëri) ketë shkencetar të madh të Albanologjisë të vizitoi Shqiperinë… Ai e pranoi ftesen dhe vizitoi Shqiperinë për tetë ditë rrjesht, ku u prit dhe u vlersua nga Mbreti i shqiptareve dhe dhe personalitete të tjera . Gjithashtu Dr. Milan Shuflaj mbajti një fjalë brilant në parlamentin shqiptar me 16 janar 1931, duke folur shqip , ku per këtë kronikat e kohes tregojnë se u duartrokit dyfish… Në këtë fjalë u theksua edhe projekti i rëndesishëm për historinë e plotë të Shqiperisë , ku do të zinte vend edhe Biologjia e Fisit shqiptar…si dhe u projektua një fond financiar per botimin e plotë të veprave të Dr.Shuflaj-t… Milan Shuflaj ishte një njohës i mirë edhe i Malesisë Madhe “Etnike” , ku veprat e tij pershkruajnë në mënyrë shkencore rrugën historike shumëshekullore të ketyre trojeve. Nga veprat e Shuflaj-t mesojmë per vendbanime fshatare e qytetare në Malesi të Madhe , mesojmë per kështjella , kala, qytete, qyteza , kisha , manastire dhe ndertime të tjera që tregojnë një shkallë të lartë qytetrimi e zhvillimi që nga mesjeta e hershme e deri te ajo e vona.. Madje nga ky albanolog mesojmë edhe per organizimet fisnore, krahinore. shoqërore e ushtarake të Hotit , Kelmendit etjerë që në shekullin e XIV, si dhe për traditat e mrekullueshme e fisnike të racës iliro-arbenore të ruajtur edhe në shekullin e XX.. Veprat e Shuflajt provojnë shkencerisht se Serbo-sllavet ishin jabanxhi të zbritur si hallexhi së voni nga stepat e Uraleve në Ballkan e më gjërë, ndersa ne Iliro-Shqiptarët ishim autoktonët e këtyre trojeve… Këto studime shkencore të Albanologut Milan Shuflaj kishin pergënjeshtruar dokumentarisht e shkencërisht pretendimet e “autoktonisë” të jabanxhive shoven serbo-sllav në Ballkan etjerë, të cilet të udhehequar nga Karagjeorgjeviçet e viçet e tjer Dr.Milan Shuflaj-n , perveçse e kishin burgosur, anatemuar e persekutuar , do ti bënin një atentat kriminal duke e sulmuar e goditur për vdekje në një rrugicë të Zagrebit me 18 shkurt 1931. Nga ky sulm kriminal i kriminelëve serb me 19 shkurt (1931) gjenë vdekjen i martirizuar në Zagreb (Kroaci), Dr. Milan Shuflaj , albanologu , historiani dhe studiuesi më i madh i historisë së shqiptareve. Vdekja e parakohshme e Dr.Shuflaj-t ishte një humbje e madhe për albanologjin dhe historinë e saj në veçanti, por edhe për historinë e ballkanologjisë e më gjërë në përgjithësi. Kriminelet serb nuk kishin vepruar vetëm në ketë krim, por kishin bashkëpunuar me policinë sekrete të Serbisë në shenjë hakmarrje per punen e tij historiko-shkencore… Sipas dokumenteve të asaj kohe mesohet se atentati që i mori jeten Dr. Shuflaj-t ishte planifikuar në mesnaten e 11 -12 shkurtit (1931) në banesen e komandantit të Zagrebit , gjeneralit Belimarkoviq, ku në ketë planifikim kriminal kishin marrë pjesë antarët e organizates “Mlada Jugoslavija”, si Bërkiq , Bellosheviç , Zwergel , etjer.. E megjithë keto të dhëna që i dinte policia e Zagrebit (që ishte nën tutelen e Serbisë), deklaronte të nesermen e atentatit (me 19 shkurt 1931 kur edhe do të vdiste Shuflaj), se ai që kishte kryer këtë atentat është i panjohur… Bota demokratike e kohes, duke perfshirë edhe mbreterinë shqiptare e denoi këtë akt kriminal të Serbëve.. Reaguan edhe mediet e shkruara të kohes ; “Tribuna”- Romë ,“Nev York Times” ,”Frankfurter Zeitung “, “Chicago Herald”, “Berliner Tagblatt” etjerë , por edhe personalitet e shkences e letrave europiane e botërore: Albert Ainshtajn , Heinrih Man , Josip Milkoviq e tjerë. Ndersa nga mediet e shkruara shqiptare dallojnë , “Vullneti i Popullit “ , “Albania” -Tiranë etjerë, si dhe “zërat” e fuqishëm të intelektualëve të shquar të letrave shqipe: Lumo Skendo (Mit’hat Frashri ), Gjergj Fishta, Faik Konica etjerë… Milan Shuflaj vdiq i martirizuar për historinë e vertet të shqiptareve , ndaj ja kemi borxh ta perkujtojmë e nderojmë në perjetsi…pasi e perjetshme është edhe vepra shkencore që na ka lënë trashigimi ky albanolog , shkencëtar dhe historian i madh…

Malësi e Madhe me 9 nëntor 2021

Pse nuk po ndërtojmë dot demokracinë?

November 9, 2021 by s p

Prof. Dr. Zamira Çavo/

Në trashëgiminë e kulturës së një populli ndikojnë faktorët të ndryshëm gjeografikë, historikë dhe ekonomikë. Shqiptarët Zoti i vendosi në një territor gjeografik të larmishëm; det, pak fusha dhe shumë kodra e male. Për të ruajtur vetveten shqiptari ka jetuar e mbijetuar falë natyrës së vendit të tij. Të gjitha dokumentet dëshmojnë për një jetesë mes malesh dhe shumë pak pranë detit. Për shqiptarin deti ishte vendi nga vinin pushtuesit. Jo vetëm kaq. Pas bregut, toka të tëra ishin pothuaj tërësisht moçalore që nuk mundësonin një mbrojtje të sigurtë. Folklori shqiptar është treguesi më i mirë i kësaj teze. Këngët për trimat malësor apo legjendat me bajlozë që vijnë nga deti, janë një shprehje e gjallë e determinimit gjeografik të jetesës së shqiptarëve. Mes malesh, të mbrojtur nga natyra, shqiptari organizoi për shekuj të tërë, jetesën e tij me fise. Kjo nguliti thellë në ADN-n sociale e piskologjike të popullsisë kultin e” Njëshit”: kryetaririt të fisit apo bajraktarit. Për 500 vjet Perandoria Osmane e la në periferi shqiptarin, e për shkak të trimërisë së tij të njohur e lejoi të ruante organizimin e tij . Ndaj, shqiptari për kohë të gjatë nuk e njohur shtetin. Stambolli ishte larg , ndërsa bajraktari apo beu ishte ai që zgjidhte problemet, që drejtonte e të cilit i bindeshin.

Nga ana tjetër kjo mënyrë një jetësë e tillë mes malesh, me klane dhe pa ndonjë nevojë komunikimi, e bëri shqiptarin indiferent ndaj problemeve të krahinave të tjera. Kjo indiferencë, pasojë e mungësës së komunikimit iu bashkëlidh formimit kulturor shqiptar. Po falë kësaj mënyre jetesë shqiptariari jo vetëm mbijetoi në histori, por sidomos arriti të ruante (si një perlë të mbyllur fort në guackën e vet), gjuhën shqipe. Të ruash një gjuhë, pa shkrim e lexim është një mrekulli që mund ti referohet asaj mënyre jetese.

Krijimi i shtetit shqiptar në 1912-tën, u ngrit mbi një popullsi pothuaj tërësisht analfabete( Alfabeti dhe shkolla shqipe në kuptimin e sotëm, daton me Kongresin e Manastirit 1908). E gjithë periudha pasformim dëshmoi se besimi tek “njëshi” jo vetëm nuk u zbeh, por u forcua dhe këtë e kuptoi mjaft mirë Ahmet Zogu kur vendosi ta shpallte veten Mbret të shqiptarëve.

Kjo situatë vazhdoi dhe nën regjimin e Enver Hoxhës. E ashtuquajtura periudhë e “komunizmit” e cila zgjati nga viti 1945-1990, sërish forcoi këtë kulturë politike. Duket paradoksale situate e at’herëshme mes politikave zyrtare të bashkpunimit dhe të lidhjeve sociale solidare që mbisunduan në kohën e Enverit dhe konkluzionit se edhe kjo periudhë forcoi kulturën parokiale të besimit te Lideri dhe jo te institucioni. Besimi te Enveri ishte dhe mbeti shumë herë më prioritar se te shteti.

Pra për gati një shekull si popull kemi focuar një kulturë politike që karakterizohet nga besimi te lideri, dhe atrofizimi i pjesmarrjes në politikë.

Duke ditur se trashëgimia kulturore ndryshon me kalimin e disa brezave dhe rrok një periudhe mbi një shekullore, duket se shqiptarët e kanë akoma të vështirë të qasen me një sjellje pjesmarrëse demokratike.

Nuk është rastësi që demokracia në Shqipëri dhe pse ka tashmë 30 vite sërish ka institucione fare të brishta e ndonjëherë edhe të thyeshme. Trashëgimia e kulturës sonë politike vazhdon me qasje paraokiale dhe familjaritetit amoral. Besimi në institucionet e shtetit është e dobët dhe besimi te lideri “njësh” vazhdon të mbetet parësor. Eshtë kjo arsyeja që shqiptarët vazhdojnë të sillen si militantë të politikës së “njëshit” dhe jo institucionit.

E keqja është që askush sot, përveç disa zërave të intelektualëve( që dhe ata vazhdojnë të mos bëhen dot bashkë) , nuk e shikon në thelb situatën në Shqipëri. Foltorja, mitingjet, brohorimat me emra lideri etj, dëshmojnë se kjo kulturë i shkon për shtat elitës sonë politike e cila as që merr mundiimin ta shikojë si problem esencial edukimin me demokracinë që në fëmijëri.

Demokracia është edukim pjesmarrje, vendimarrje, lirie dhe besimi në institucione. Të gjitha këto mungojnë, sepse flasim për demokraci dhe nuk kuptojmë se nuk kemi një kulturë demokratike. Kultura jonë e trashëguar kultivon militantë dhe indiferentë. Ndaj ne ndërtuam një sistem që nuk funksionon sepse besuam te “njëshat”, ndaj ne nuk lëvizim as gishtin pa na “urdhëruar “partia, ndaj nuk dimë të bëhemi bashkë e të merremi vesh me njëri tjetrin! ! Dhe nëse sot fillojmë dhe edukojmë një kulturë tjetër, do duhen dekada që ti shikojmë frytet.

RIPUSHTIMI JUGOSLLAV I KOSOVËS DHE REZISTENCA KOMBËTARE

November 9, 2021 by s p

Rishqyrtime historiografike (2)

JUSUF BUXHOVI

Me futjen e brigadave partizane nga Shqipëria në Kosovë, iu hap rruga brigadave partizane jugosllave për ripushtimin e saj. Kjo u kundërshtua nga lëvizja e Rezistencës Kombëtare Shqiptare. – Gjatë shtatorit dhe tetorit, brigadave partizane iu bë rezistencë e fortë nga Ushtria Shqiptare si dhe forcat e tjera patriotike, të cilat vazhduan luftimet edhe pas largimit të Qeverisë së Xhafer Devës nga vendi, më 26 tetor 1944. – Regjimenti IV i Kosovës nga Prishtina nën komandën e kolonel Fuat Dibrës për një muaj iu kundërvu par-tizanëve serbë dhe bullgarë në pjesën lindore. – Njësive të shkëputura të Ushtrisë Shqiptare filluan t’u bashkohen vullnetarët nga radhët e patriotëve të shumtë kundër ripushtimit serb me ç’rast në pjesën e Anamoravës u themelua Komiteti për Shpëtimin Kombëtar. – Rezistenca Kombëtare Shqiptare kualifikohet “lëvizje e armatosur e reaksionit” dhe “kundërrevolucion”).Jusuf BUXHOVINë Kosovë, në vitet e kthesave të mëdha 1943-1944, krahas realitetit antifashist dhe të shtrirjes së organizimit të tij në vend me anën e Këshillave Nacionalçlirimtare, i cili, pa ndonjë ndikim dhe herë-herë i pavërejtur fare shtrihej jashtë sferave urbane dhe të shumtën ishte i natyrës ilegale, ekzistonte pushteti real i Shtetit Shqiptar. Në planin institucional ai përfshinte jetën shoqërore, administrative, ushtarak dhe politike të vendit në formën e një mekanizmi të përbashkët. Ishte vendosur nga shtatori i vitit 1943, i dalë nga Asambleja Kombëtare, në të cilën pasi ishte shpallur ndarja e Shqipërisë nga Italia, ishte caktuar Këshilli i Lartë i Regjencës me Mehdi Frashërin në krye, që më 5 nëntor kishte emëruar edhe qeverinë shqiptare me kryetar Rexhep Mitrovicën. Në spektrin politik të vendit përfshiheshin forca të ndryshme, të shfaqura gjatë kohës së regjimit të qeverisë së Mustafa Krujës, por aktiviteti i tyre ishte intensifikuar në prag të kapitullimit fashist, në verën e vitit 1943, ku më i fuqishmi shfaqej “Balli Kombëtar”, i ndjekur edhe nga “Legaliteti”. Meqë ballistët si forca më e përhapur dhe më e konsoliduar politike në Kosovë dhe pjesët e Maqedonisë që luftonin për një Shqipëri Etnike, ishin futur në qeverinë e Rexhep Mitrovicës, ishte e natyrshme që ata, si forcë kryesore politike që kishte qeverisur vendin për më shumë se një vit, ta merrnin përgjegjësinë kryesore të mbrojtjes së vendit. Mund të thuhet se në kuadër të kësaj përgjegjësie Ballistët, të cilët ishin forca kryesore në xhandarmëri, bashkë me njësitë e tjera mbrojtëse që i drejtonte Lidhja II e Prizrenit (numri i të cilave vlerësohej se kalonte dhjetë mijë dhe nga pikëpamja e organizimit ushtarak dhe pajisjes mbikëqyreshin nga Vermahti), nga fillimi ishin vënë në ballë të detyrës, në mbrojtje të kufijve veriorë të vendit (në drejtim të Saxhakut dhe në lindje, në drejtim të Serbisë), duke u ndeshur me forcat çetnike të Drazha Mihajloviqit, i cili synonte që të depërtonte në pjesët veriore të Kosovës. Ngjashëm kishin vepruar edhe në Maqedoninë Perëndimore, kur, pak më vonë, pas kapitullimit të forcave bullgare kishin pushtuar hapësirën që ata mbanin (në Shkup dhe Dibër), duke zgjeruar kështu hapësirën e shtetit shqiptar në ato pjesë për të cilat pretendonin edhe partizanët jugosllavë dhe ata shqiptarë, me të cilët ata do të zhvillojnë luftime të ashpra gjatë gjithë kohës. Luftimet e para me çetnikët serbë u bënë nga fundi i nëntorit të vitit 1943 me rastin e sulmit që ata ua bënë disa katundeve të Pejës dhe tutje Rugovës. Luftimet, që shkuan deri në Kollashin, zgjatën mbi tri javë, që ndonëse me humbje të shumta për të dy palët, përfunduan me disfatën e çetnikëve. Në janar të vitit 1944 çeta e Pavle Gjurishiqit bëri një sulm të papritur në Morinë të Malit të Zi dhe në Çakorr, por u zmbraps me humbje të ndjeshme nga forcat e Lidhjes. Po në atë kohë, pati sulme çetnike dhe në Shekullarë, ku forcat shqiptare kaluan në kundërsulm dhe pushtuan Shekullarën. Sulmet çetnike do të shpërthejnë edhe në anën e Tutinit dhe të Pazarit të Ri. Ato u thyen nga mbrojtësit nën drejtimin e Aqif Blytës, të cilit i erdhën në ndihmë vullnetarët e Ukë Gjurgjevikut, i vëllai i të cilit, Sadiku, me forcat e tij mbronte kufirin në drejtim të Kollashinit. Forcat e Lidhjes së Dytë të Prizrenit, edhe pse nuk kishin shumë kohë për t’u konsoliduar ushtarakisht, kishin përgjegjësinë e mbrojtjes së kufirit në verilindje në një gjatësi nga Sanxhaku e deri në Karadak, fillimisht kundër forcave çetnike e më vonë kundër atyre partizane, të cilat u intensifikuan në verën dhe vjeshtën e vitit 1944 pasi që ushtria sovjetike të ketë depërtuar në Bullgari dhe po bëhej gati të kalonte edhe në pjesën e Jugosllavisë. Ndërkohë edhe ushtria gjermane “F” kishte filluar tërheqjen nga jugu (nga Greqia, Shqipëria dhe Serbia) drejt veriut, në mënyrë që të shpërthente linjën e frontin të aleatëve, që kishte filluar të vendosej në Srem për ta penguar grupimin e tyre në hapësirën Danub-Elbë, prej nga Gjermanët planifikonin “stabilizimin dhe rikthimin” në luftë kundër Sovjetikëve dhe forcave aleate në pjesën qendrore të Europës dhe hapësirën gjermane. Në përputhje me këto zhvillime, edhe forcat kryesore të ushtrisë shqiptare, ato të regjimentit IV të Prishtinës të komanduara nga kolonel Fuat Dibra (Fuat Xhaferraj), ishin përqendruar në pjesën e kufirit nga Mitrovica deri te Gjilani dhe Karadaku, të cilat do të ndeshen me brigadat partizane jugosllave nga fundi i verës së vitit 1944 dhe gjatë vjeshtës dhe dimrit të atij viti. Në fillim të shtatorit forcat shqiptare të Regjimentit IV të Prishtinës, patën një përleshje të ashpër në pjesët e skajshme të Podujevës me partizanët jugosllavë dhe disa njësi bullgare, të cilat përpiqeshin të depërtonin në Podujevë. Me këtë rast u shkatërruan tri divizione bullgare të motorizuara, që tashmë udhëhiqeshin nga komunistët. Në këto luftime mori pjesë edhe batalioni i të rinjve nga Vuçitërna “Hasan Prishtina”, i cili pati humbje të mëdha. Forcat mbrojtëse të Lidhjes bashkë me ato të tjerat patriotike (të shumtën vullnetarë), gjatë gjithë muajit shtator, përkundër humbjeve të mëdha, ndalën depërtimin e aradheve partizaneve jugosllave, të cilat ia kishin mësyrë Kosovës nga verilindja dhe jugu. Por ato nuk ishin në gjendje t’u bënin ballë sulmeve të tyre të vazhdueshme më gjatë, meqë ishin më të paktë, të papërgatitur si duhet ushtarakisht, dhe ç’ishte edhe më keq, pas fillimit të tërheqjes së forcave gjermane drejt veriut, me anatemën e “bashkëpunëtorëve fashistë” dhe të “kuislingëve,” në Kosovë dhe Shqipëri, forca nacionaliste dhe patriotike, kishin mbetur pa furnizim dhe të vetmuara. Në këtë rrethana, të përballuara me formacione të rregullta ushtarake jugosllave, të cilat ndihmoheshin nga partizanët sovjetikë, forcat e shkapërderdhura patriotike, humbjen e përbashkët e kishin të pashmangshme. Edhe si të tilla, pra të shkëputura dhe në atë gjendje, forcat nacionaliste dhe patriotike, në luftë kundër pushtuesve sllavo-komunistë, ushqeheshin nga një nacionalizëm i sinqertë burimor-popullor, që lidhej me mbrojtjen e pragut të shtëpisë dhe të vatanit. Te disa grupe dhe formacione të shkapërderdhura ushtarake (të Ballit, Legalitetit, Lidhjes e të tjera) mbretëronte shpresa se rezis-tenca edhe si e tillë ja vlente të vazhdohej deri në pikën e fundit. Meqë një ditë, si e tillë, do të përfillej nga aleatët anglo-amerikanë, të cilët përkundër marrëveshje që kishin me Sovjetikët rreth ndarjeve të sferave të interesit Lindje-Perëndim, rezistencën shqiptare mund ta shfrytëzonin në dobi të zgjerimit të sferës së tyre. Si do të shihet, ky iluzion do ta mbajë të gjallë rezistencën e disa grupeve të shkëputur edhe për dy vitet e ardhshme, me të cilin ata edhe do të largohen për në Greqi me shpresën se një ditë do të kthehen në atdheun e tyre të lirë.Por, me fillimin e fundit të Gjermanëve në Shqipëri, do të vijë edhe fundi i Qeverisë Shqiptare, e cila para një viti pati edhe miratimin e Vermahtit gjerman dhe madje edhe të vetë Hitlerit, i cili në Berlin priti Xhafer Devën, në cilësinë e Kryetarit të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, me ç’rast u morën vesh edhe për “aftësimin ushtarak të Kosovës për t’u vetëmbrojtur”, gjë që në të edhe filloi të punohet. Por, ishte koha tepër e shkurtë si dhe fatet e luftës që po shkonin në dëm të Fuqive të Boshtit, që pas pak atë do ta ballafaqojnë me disfatën, që e pamundësuan të ngrihet në nivel të përgjegjësisë së duhur. Në këto rrethana, ishte e natyrshme që edhe qeveria e Rexhep Mitrovicës dhe së fundit ajo e Xhafer Devës, me hapësirë të kufizuar veprimit dhe të varur nga raportet e luftës botërore, të përjetonin fatin e mbështetësve të tyre kryesorë. Kjo do të shihet çastet që Gjermanët do të përgatiten të largohen nga Shqipëria, nuk iu mbetej tjetër pos që më 26 tetor, të shpallnin botërisht se i jepnin fund çdo veprimtarie të tyre qeveritare dhe, me ndihmën e Gjermanëve, nga ana e detit, do të largohen në drejtim të Vjenës dhe Berlinit. Largimi i qeverisë së Xhafer Devës si dhe udhëheqjes së ngushtë të saj në drejtim të Perëndimit i hapi rrugën triumfit partizan si dhe vendosjes së pushtetit të tyre. Në Kosovë, vendosja e pushtetit partizan njëherësh do të thoshte ripushtim i Kosovës nga sllavo-komunistët, që për uverturë pati futjen e njësive partizane nga Shqipëria (Brigada V dhe III), të cilat pas pak atë do t’ua dorëzojnë partizanëve jugosllavë. Brigadat e tyre (të shumtën çetnikë të konvertuar në partizanë), me mbi 30 mijë forca të organizuara ushtarake, depërtuan nga drejtimi i Podujevës, Shkupit dhe pas pak edhe nga Çakorri, në drejtim të Pejës, duke ripushtuar pëllëmbë për pëllëmbë hapësirën e saj. Sidoqoftë, edhe në atë gjendje të rëndë të okupimit të Kosovës nga ana e forcave partizane jugosllave, që ua kishin hapur rrugën partizanët e Shqipërisë, do të fillojë të funksionojë betimi i mbrojtjes së vatanit në formën e shprehjes së rezistencës së armatosur, e cila ndonëse nuk do të ketë një koncept gjithë-përfshirës dhe as një qendër të përbashkët veprimi, megjithatë riaktivizoi gjuhën e mospajtimit me pushtimin sllavo-komunist, e cila u pasqyrua me shfaqjen e rezistencës së armatosur ndaj një gjenocid tashmë të paralajmëruar që vendit po i përgatitej nga komunistët. Ai bëhej edhe më ogurzi kur lidhej me programet e kahershme hegjemoniste të Beogradit ndaj Shqiptarëve dhe hapësirës së tyre jetësore, të cilave rrethanat e reja ua krijonin këtë mundësi. Edhe pse propaganda jugosllave menjëherë rezistencën e forcave të shkapërderdhura balliste dhe të grupimeve të tjera nacionaliste dhe patriotike kundër ripushtimit sllavo-komunsit të Kosovës (fillimisht në Ferizaj dhe pastaj në Gjilan, e cila do të jetë më e theksuar nga fillimi i dhjetorit), ku në shumë prej tyre edhe më tutje kishte flakëruar shpresa e zbarkimit të premtuar anglo-amerikan, do ta cilësojë “fillim i kundërrevolucionit shqiptar të përmasave të mëdha”, që udhëhiqej drejtpërdrejt nga “shtabi i fshehur i Xhafer Devës” e të ngjashme – ajo nuk kishte qenë e tillë dhe as që kishte pasur mundësi të ishte e tillë. Meqë në Kosovë nuk kishte ngadhënjyer kurrfarë revolucioni, siç quhej, por kishte ndodhur ripushtimi i saj nga aradhet partizane jugosllave, të cilat kishin rrënuar një pushtet legjitim shqiptar, të shpallur në tetorin e vitit 1943 nga përfaqësuesit e vet legjitim, të zgjedhur në mënyrë demokratike. Fakti se shteti i pavarur shqiptar kishte lindur në rrethanat e pushtimit gjerman që kishte zëvendësuar atë italian dhe si i tillë ishte pranuar prej tij madje duke iu garantuar edhe neutraliteti dhe se forcat nacionaliste shqiptare në Kosovë dhe gjetiu ishin vënë në mbrojtje të tij dhe kundër ripushtimit jugosllav, ata nuk mund t’i kthente në “kuislingë” dhe “shërbëtorë të okupatorit” me të cilët duhej qëruar hesapet me mjete revolucionare pasi që të jenë shpallur “kundërrevolucionarë”, por në viktima të një terrori të ri shtetëror-ideologjik, që po vendosej për të lansuar një diktaturë të re komuniste. Andaj, nga kjo pikëpamje, rezistenca e armatosur shqiptare në Kosovë kundër ripushtimit të saj nga partizanët jugosllavë dhe aleatët e tyre shqiptarë, njëherësh paraqiste rezistencën e parë të armatosur antikomuniste në Europë në vigjilje të fitores së komunizmit në lindje të saj dhe të lansimit të socializmit si model shtetëror në përputhje me ideologjinë e bolshevizmit sovjetik. Lëvizja antikomuniste shqiptare, e fokusuar të shumtën në Kosovë dhe në Maqedoninë Perëndimore, mbeti “e shkëputur” dhe e pa përkrahur dhe me anatemën “e kundërrevolucionit” që ia vunë jugosllavët, ngaqë, si u pa në Konferencën e Jaltës, Anglo-Amerikanët nuk ishin në gjendje për një konfrontim me Sovjetikët – aleatin e tyre të fuqishëm kundër fashizmit.Në këto rrethana, alarmi i shpërthimit të “kundërrevolucionit”, i shpallur me të gjitha kambanat, jugosllavëve do t’u konvenojë që atë ta shfrytëzojnë shumanshëm për t’i realizuar qëllimet sa më parë, dhe kjo ishte në përputhje me qortimet dhe kërcënimet që i vinin Kosovës që nga Konferenca e Bujanit, sipas të cilave hyrja në Kosovë e njësive partizane jugosllave duhej të sillte: a) rrënimin e strukturave të pushtetit vendor, të dala nga Konferenca Nacionalçlirimtare e Bujanit b) rrënimin e strukturave ushtarake të Shqiptarëve si dhe shkrirjen e mbetjeve të tyre në përbërje të ushtrisë jugosllave c) anulimin e vendimeve të Bujanit rreth vetëvendosjes së Shqiptarëve për t’u bashkuar me Shqipërinë si të drejtë që u takonte në përputhje me Kartën e Atlantikut dhe krahas kësaj të krijohen rrethanat për një “deklarim tjetër vullnetar” të bashkimit të Kosovës me Serbinë nga i njëjti forum si dhed) qërimin e hesapeve me nacionalistët dhe patriotët shqiptarë, në emër të “bashkëpunëtorëve të fashizmit”, me çka mund të hiqej qafe secili shqiptar që nuk i përkiste lëvizjes nacionalçlirimtare të udhëhequr nga komunistët.Kështu, pa dimensionin e “kundërrevolucionit” dhe alarmin e tij, Jugosllavët nuk do të mund të shpallnin vendosjen e gjendjes ushtarake, siç do të veprohet më 8 shkurt 1945, dhe pa këtë “alarm”, nuk do të mund të krijonin rrethanat për ripushtimin faktik të Kosovës dhe aneksimin e saj nga Serbia, duke përfshirë këtu Kuvendin e Prizrenit mbajtur nga 8-10 korrik1945, edhe pse për këtë ata kishin miratimin e Konferencës së Jaltës.(Shkëputje nga “Kosova 1912-1945”, faqe 336-341)