Archives for June 2022

Guidë nga Mati, te matjanët dhe anasjelltas

June 1, 2022 by s p

Nga Aleksandër Çipa*

Libri “Matjani për Matin” është një antologji rrëfimesh dhe adresimesh për Matin. Si e tillë, ajo ka vlerën atipike të një përmbledhjeje informuese, gjeografipërshkruese, historie kronologjike, ka pasurinë ekspresive të një doracaku orientues tej së shkuarës dhe matanë së ardhmes së Matit. Por si një antologji atipike, kjo përmbledhje vjen përkushtueshëm prej një biri të paepur në shërbim dashuronjës për visin e vet, prej një publicisti me profil të krijuar ndër dekada, si shërbestar historiko-kulturologjik për vendlindjen dhe sidomos, visdashjen e bashkëvendasve të vet, Matin. Bëhet fjalë për një visdashje që mbart dhe udhëhiqet prej dëshirës dhe përkushtimit epistologjik të bijve të vet.

Janë dhjetra emra të shquar të përfaqësimit historik dhe kulturor kombëtar shqiptar që kanë origjinën dhe zanafillën fisnore të tyre nga visi i Matit. Është ky troll që në identitetin dhe modernitetin shqiptar të historisë, jo vetëm shpërfaqet atipikisht, por dominon përfaqësueshëm.

Për këtë arsye, autori i këtij libri, Hamdi Hysuka, motivin e parë shtytues për aktin autorial ka dashurinë dhe krenarinë genuine të visdashjes, të krahinë-përkimit dhe të shqueshmërisë kombëtare si në rrafshin historik, atë politik dhe sidomos kulturor dhe antropologjik.

Krejt vëllimi publicistik është i mbushur me materien përkushtuese për Matin dhe matjanët. Një përcaktueshmëri klasike kjo, në raportin vis-njeri për të provuar me krejt materien e vet shkrimore se: visi e fiton provën dhe ngjizjen historike të vetvetes, pashmangshmërisht në saj të historisë që bën njeriu. Në rastin e Matit, është fjala për një histori që u materializua jo thjesht si kontribut historik, politik, kulturor apo më gjerë shpirtëror, por parësisht, material arkeologjiko-historik.

Në disa prej shkrimeve të këtij libri ofrohen opcionet më të pakundërshtueshme të historisë zanafillore, të artefakteve të përshkruara arkeologjike, të kontributit kulturologjik në fillimësinë e shqipes si me Pjetër Budin, apo në adresimin e pandërprerë albanologjik të kontributorëve më të famshëm ndërkombëtarë të kësaj disipline, të cilët njeri pas tjetrit, nuk e kanë humbur dritësimin prej fari të matjanëve në fushën e dijes, prelatësisë dhe sidomos mendimtarisë në shkrimtarësi dhe rrëfimtari.

Antologjia e ciklit të gjerë të publicistikës (me shumë autorësi) në këtë libër, nuk e eklipson punën selektuese dhe konceptin strukturues të vetë autorit Hysuka. Madje në këtë koncept, duket se e ka bashkëndarë autorësinë individuale për interes të drejtnjohjes dhe plotnjohjes së krahinës së vet, duke dashur të perifrazojë misionin vetiak sipas afërisë me poezinë e famshme të Kadaresë për Skënderbeun: “Ç’ka mangut linte ditën Gjergji / plotësonte natën Skënderbeu”…E thënë në mënyrën më të drejtëpërdrejtë, kjo antologji nuk ka vetëm përshkrim, por është në tërësinë tekstuale të saj një doracak me vlerë të gjithëhershme përdorimi për përcaktueshmëritë kohore historike të Matit, për drejtorientimet kulturore të së shkuarës dhe përdorimi i pazhbëshëm referencial i saj, lartësimi mbipolitik dhe aq më tepër partiak i bijve matjanë si dhe rivlerësimet e historisë në kontekstet kombëtare dhe gjithëshqiptare të bijve dhe protagonistëve të vet.

Në këtë libër është në fuqi klithma optimiste për të mos humbur asgjë nga e shkuara e vendlindjes Mat. Është e jehonshme dëshira për të ardhmen e ndritshme turistike të krahinës, për një punë të palodhshme dhe pandërprerje për ndryshimin dhe promovimin e kulturës, trashëgimisë dhe sidomos identitetit entitar të Matit dhe matjanëve. Në këtë mënyrë, sipas autorit, duke shërbyer dhe kontribuar për vendlindjen, ke fituar provën për gurin peshues të së nesërmes matjane.

Antologjia përshkruese në krejt strukturën e vet, ndjek një linjë të fisme idolatrie për atdhesinë. Në sociologji do të thuhej për toposin. Por ne e evitojmë qëllimisht këtë term socio-gjeografik, sepse ia vlen më tepër kuptimësia e atdhesisë matjane. Jo më kot, autori ka përfshirë në hyrjen e këtij libri, strukturën në miniaturë të një enciklopedie personalitetesh matjane në kuadër të krejt historisë kombëtare shqiptare. E ka mundësuar jo vetëm racionalisht, por edhe konceptualisht drejt, duke mos mbetur vetëm në emërsinë e kontributorëve të shquar matjanë në historinë politike të kombit, por edhe në adresimin te bashkëkohës të tij, të cilët edhe amlin edhe ashtin prej matjanësh e dëshmojnë dhe shpërbjejnë duke i dhënë vlerë jo vetëm lokale, por gjithëkombëtare dhe ndërkombëtare. Në këtë aspekt, libri ka vlerë unike dhe të çmueshme për publicistikën enciklopedike entitare shqiptare.

Libri i Hamdi Hysukës është ndër të tjera, me vlerën e një doracaku emërdëshmues për inteligjencën dhe ekspertët me reputacion kombëtar dhe ndërkombëtar të Matit në gjithëkohësi.

Në të gjitha lëmitë, në kapitujt shkrimorë të këtij libri, bij të Matit bëhen zëra të një polifonie kulturore dhe shkrimore aq të lakmueshme nga krahina apo vise të tjera të shqiptarësisë dhe rajonit tonë ballkanik. Është kjo një dëshmi aq autentike për valencën intelektuale, atë civile dhe sidomos të investimit njerëzor të kësaj krahine. Libri ofron dëshminë e vet autentike dhe provat vijuese për një gjendje dhe shpirt emancipues që trashëgohet në viset e Matit.

Bijtë dhe bijat intelektuale të krahinës janë miniaturisht prelatë të një bashkëjetese dhe kulti europianist të pranësisë dhe pranimit religjionar. Mjafton të kalosh tekstin-guidë nën titullin “Të mirin e të zotin gjithkush e do” dhe të mjafton të krijosh një imazh të plotë perceptual për kontributësinë intelektuale dhe qytetare të matjanëve në hapësirat historike dhe atë teritoriale të kombësisë sonë.

Ky libër edhe pse është konceptuar (dhe falë autorit ia ka dalë të mbetet besnik i dritësimit të më së duhurës lokale), nuk është një tekst me gravitet lokalist. Përkundrazi, ka peshën specifike të rrëfimtarisë dhe fjalëthënies shumënjerëzore. Për këtë arsye, autori i tij, Hamdi Hysuka, e imponon lexuesin të fitojë dijeni dhe njohje më shumë se prej një autori.

*kryetar i Unionit

të Gazetarëve të Shqipërisë

Ndaleni marrëzinë e kryeministrit me portet e Durrësit

June 1, 2022 by s p

Gezim Zilja/

Porti i Durrësit është projektuar, që të përpunojë rreth 8 milionë tonë mallra në vit. Edhe në vitet më të mira ky proces nuk e ka kaluar kurrë shifrën e përpunimit të katër milionë ton mallrave, pra nuk arrin të shfrytëzohen as 50% të kapaciteteve të tij. Tani na del “nevoja” të ndërtojmë një port të ri në Porto Romano me kapacitet 50 milonë tonë në vit që sipas KM-së: “ky ishte qëllimi ndaj qysh prej fillimit e pamë që porti aktual ishte rrëmujë e tërë, nuk kishte kapacitet për t’u zgjeruar, ndërkohë që porti i ri ka potencial, kapacitete dhe na bën portën hyrëse në gjithë Ballkanin Perëndimor. Zgjatimi i portit në Prishtinë është kryevepër. “ Sa i papërgjegjshëm është KM-ja ynë?! Porti ekzistues nuk shfrytëzohet as 50% e ky dërdëllit plot arrogancë për zgjerim kapacitetesh e investim miliardash, në një vend të varfër si Shqipëria!

Një vendim i tillë nuk ka ardhur si kërkesë e tregut apo nevojave, që ka sot aktiviteti portual, as e ndonjë studimi të veçantë, por ka ardhur thjeshtë si pasojë e vendimit të KM-së, me një mendjelehtësi marramendëse, delirante, të një plani faraonik për të hyrë në histori si një Keops. Qëllimi kryesor i tij është gllabërimi falas nga arabët i 80 ha tokë, në zemër të bregdetit shqiptar, 60 ha akuarium dhe katër km kalata të portit të Durrësit për ndërtime futuriste alla Dubai ( tashmë në formë shqiponje) pa asnjë mendim, studim inxhinierik dhe ekonomik të thelluar. Po me këtë mëndjelehtësi pa asnjë studim, KM-ja vendosi që porti i Durrësit të kalojë në Porto Romano. Kjo thjesht me një të rënë të lapsit pa bërë asnjë konsultim me banorët e Durrësit, grupet e interesit dhe qarqet akademike, inxhinierike e detare të Shqipërisë.

Qeveria shqiptare me këto veprime injoron plotësisht marëdhëniet dhe planet e zhvillimit të portit të Durrësit në marrëveshje me Bashkimin Europian. Ka një plan të transportit kombëtar, të financuar nga BE,-ja që është përfunduar në fund të vitit 2019. Ky plan nuk parashikon ndonjë projekt për ndryshimin e destinacionit të këtij porti. Madje BE-ja ka ende projekte për zgjerimin e modernizimin e mëtejshëm të Portit të Durrësit. Në raportin e vitit 2021 të paraqitur nga ana e Komisionit Evropian për Shqipërinë (Raporti i Komisionit në Komitetin e Marëdhënieve me Jashtë 26.04.2022) theksohet sërish se projektet infrastrukturore, duke përfshirë dhe atë në Portin e Durrësit, duhet të jenë në përputhje me standardet e BE-së sa i përket prokurimit publik, të cilat janë përcaktuar në marrëveshjen e Asociim Stabilizimit. Ministrja e Infrastrukturës, Belinda Balluku, që zbaton me symbyllur urdhërat e KM-së dhe që as ia ka idenë ndërtimit të porteve, në interpelancën e para dy muajve në parlament pyetjes, përse u hartua një ligj i posaçëm për të shmangur konkurrencën, në kundërshtim me udhëzimet e Brukselit nuk iu përgjigj. Për gjysmë ore projekti i ndërtimit të portit në Porto Romano (rreth dy miliard euro) u aprovua, në 3D nga KM-ja. Theksojmë se specialistë të inxhinerisë dhe detarisë gjejnë mjaft mangësi në projektin hollandez dhe e quajnë gati të pamundur (kosto shumë e lartë, mosarritje e thellësisë së nevojshme, porta hyrëse etj.) ndërtimin e një porti të përmasve të tilla në Porto Romano. Ato që përcaktojnë investimet janë tregu, fitimi, leverdia ekonomike. Osman Metalla, dekan në Universitetin e Durrësit dhe profesor në Departamentin e Shkencave Inxhinierike dhe Detarisë, është shprehur: “Vendime të tilla kërkojnë bazë të gjerë të dhënash. Një vendim i tillë ka ardhur si pasojë e metodës top-doën, nga lart-poshtë. Nuk ka ardhur si kërkesë e tregut apo nevojave, që ka sot aktiviteti portual, por ka ardhur si pasojë e vendimit të një individi, i cili vendosi që portin duhet ta kalojmë diku tjetër.” Për ta mbyllur po shtroj disa pyetje, për parlamentarët shqiptarë, që hanë fara luledielli, bëjnë gër-mër ose i servilosen paturpësisht KM-së.

Pse do të çvendoset Porti i Durrësit në Porto Palermo, kur ai nuk shfrytëzohet as në 50% të kapacitetit të tij?
Si mund të bëhet një projekt i tillë, për çvendosjen e të parit dhe ndërtimin e të dytit, pa studime fizibiliteti për të cilët kërkohen të paktën dy vite punë?
Sa është vlera e ndërtimit të portit të ri dhe nga do të financohet ai në vlerën marramendëse të parashikuar nga specialistët shqiptarë? Pse projekti është pranuar pa garë, duke injoruar plotësisht vërejtjet e BE-së për tenderim dhe mosndryshim destinacioni të portit ekzistues?
Si do të organizohet çvendosja, që të mos ndërpritet puna e të mos largohen klientët e përhershëm të portit ekzistues?
Sa kohë do të zgjasë ndërtimi i Porto Romanos?
Një port i përmasave të tilla ( më i madhi në Ballkanin Perëndimor sipas KM-së) pa ndërtuar më parë linja hekurudhore dhe autostrada, që të lidhin Porto Romanon me Prishtinën, Podgoricën, Shkupin, Sofien, Varnën, Lubjanën, Sarajevën, Beogradin është aventurë. Që këto të realizohen duhen të paktën dhjetë vite. Pa këtë infrastrukturë, ndërtimi i portit është si të shkosh për gjah pa çifte, vetëm me zagarët. Ndërkaq në Greqi e Kroaci janë dy porte super modern, ai i Selanikut dhe Rijekës (në përfundim) që pranojnë ankorimin e anijeve të gjeneratës së fundit.
Do të jetë porti më i madh dhe portë hyrëse për Ballkanin Perëndimor, tha KM-ja. Po portet moderne të mallrave të Greqisë, Kroacisë, Malit të Zi e Sllovenisë nuk do të punojnë më? Porti mund të bëhet ( 50 milion tonë në vit) por ka një logjikë ekonomike e gjeografike mbi shfrytëzimin e porteve, dhe mbi këtë bazë caktohet kapaciteti i tyre?! Mjafton për këtë vetëm dëshira e piktorit, alias KM-ja i Shqipërisë dhe jo mendimi i specialistëve?
A ka dijeni qeveria e Prishtinës për “portin e thatë” të Prishtinës, është kjo një rritje shpenzimesh nga hollandezët apo e parashikon Open Ballkani?
PS: Heshtja e deputetëve socialistë për aferën e porteve është tradhëti ndaj kombit. Ndërkaq opozita ka humbur rripin e pantallonave dhe akademikët e Akademisë së Shkencave janë nën urdhërat politikë të gjeneralit të ‘97-ës Skënder Gjinushi.

Kur merr udhë një vepër…

June 1, 2022 by s p

Fjalori i gjuhës së një kombi është tërësia e fjalëve të renditura sipas alfabetit, pasuria më e madhe kulturore e atij kombi. Është shenja më e domosdoshme, elementi etnik më i domosdoshëm, për të dalluar një komb nga kombet e tjerë, pasuri që trashëgohet nga brezi në brez. Njerëzit vdesin, brezat ndërrohen, fjalët mbeten. Një komb vdes atëherë kur e humb gjuhën e vet, dmth fjalorin e gjuhës së vet. Domosdoshmërisht buron dhe kërkesa për t’i ruajtur e përdorur fjalët e gjuhës kombëtare, si pasurinë më të pazëvendësueshme, e cila u lihet pasardhësve trashëgim.

Popujt e Ilirikut, ashtu si popujt e krejt kontinentit e më gjërë, qindra, madje mijëra vjet i kanë dhënë njëri-tjetrit elemente të kulturave të veta e, midis tyre, natyrshëm ose edhe jo natyrshëm, i kanë dhënë njëri-tjetrit edhe thesare të gjuhëve të veta.

Shkrimtari Gjokë Dabaj vjen para lexuesit dhe botës akademike me një botim të ri, i veçantë për nga lloji, me fjalorin “Iliro-epiroalbanizmat në gjuhët sllave”, i cili përmban iliro-epiro-albanizma në gjuhët sllavo-jugore qendrore dhe në gjuhën ruse, si dhe fjalëformimet në gjuhët sllave me bazë tek iliro-epiro-arbërishtja.

Pyetja e parë që bëjnë njerëzit: Kush është autori i fjalorit “Iliroepiro-albanizmat në gjuhët sllave”? Po i përgjigjem kësaj pyetjeje sa më shkurt të jetë e mundur. Gjokë Dabaj, me profesion është mësues. Ka punuar në rrethin e Matit një çerek shekulli dhe ka lënë aty emër të dallueshëm.

Është lindur në Stamboll, rritur në fshatrat e Tivarit e të Ulqinit. Shkollimi: Katundi Salç, katundi Dedanj, klasa V dhe VI në Ulqin, klasa VII dhe VIII në Tivar, shkollë mësuesie në Nikshiq të Malit të Zi, në Prishtinë, në Gjakovë dhe në Prizren. Përfundimisht, viti i fundit i shkollës së mesme në gjimnazin e Tepelenës. Fakulteti Histori-filologji, dega Gjuhë shqipe dhe letërsi, në Tiranë dhe punësimi si mësues në rreth të Matit. Mbas vitit 1993 ka blerë një tokë dhe një shtëpi afër Durrësit. Jeton atje tashmë pothuaj tridhjetë vjet, ka punuar deri vonë

nga pak në tokën e vet, por tash kryesisht studion dhe shkruan. Është tetëdhjetë e katër vjeç. Gjithë jetën është marrë me krijimtari të fushave të ndryshme, punë që e ka konkretizuar në më shumë se tridhjetë vepra, dymbëdhjetë a trembëdhjetë prej të cilave i ka botuar.

1. “Shestani”, studim filologjik gjithpërfshirës në dy vëllime, vëll. I me shtatëqind faqe, vëll. II me gjashtëqind e tetëdhjetë e gjashtë faqe, botuar në vitin 2004. Është vepra e parë e këtij autori, nxjerrë në dritë në moshën gjashtëdhjetë e gjashtë vjeç. Do të mjaftonte vetëm kjo, për të kuptuar se Gjokë Dabaj është një krijues i veçantë. Krijuesit në përgjithësi veprat e para i botojnë në moshën njëzet deri tridhjetë vjeç. Ky krijues veprën

e parë ka arritur ta botojë vetëm atëherë kur ka dalë në pension dhe kur tashmë i kish të rritur pesë fëmijë.

2. “Ta kisha një forcë të madhe”, “Da mi je imati snagu jednu velku”, përsiatje poetike, botuar në dy gjuhë: në shqip dhe, siç e quan ai, në sllavishten jugore qendrore apo kroato-sërboboshnjako-malazeze; tetëdhjetë e dy faqe, botuar në vitin 2005.

3. “Prush plagësh të pambyllura”, poemë epiko-lirike, gjashtëdhjetë e katër faqe, botuar në vitin 2007.

4. “Prush mbi ujë”, përsiatje poetike; dyqind e shtatëdhjetë e dy faqe, botuar në vitin 2008.

5. “Kriza e arkivistit”, kronikë beogradase, roman; njëqind e tetëdhjetë faqe, botuar në vitin 2008.

6. “Fjalor i Selman Rizës”, vepër leksikografike, me treqind e njëzet e katër faqe, botuar në vitin 2008.

7. “Strategjia e shqiptarëvet”, manifest kombëtar, treqind e dyzet e gjashtë faqe, botuar në vitin 2011.

8. “Në rrugë rrëziqesh me vetëdije”, libër biografik. Bashkautorë: Gjokë Dabaj dhe Fadil Cukaj, pjesëtarë të grupit ilegal “Liria”, viti 1962 etj, në Prizren, dyqind e gjashtëdhjetë faqe, botuar në vitin 2012.

9. “E kaluara e vërtetë e Arqipeshkvisë së Tivarit”, libër polemic me një autor malazias, dyqind e pesëdhjetë e pesë faqe. “Istinita prošlost Barske Nadbiskupije”, i njëjti libër në sllavishten jugore qendrore, dyqind e pesëdhjetë e dy faqe, botuar në vitin 2014.

10. “Apostol Barko Malëshova”, biografi, jeta dhe veprimtaria e njërit nga atdhetarët e shquar të Shqipërisë Jugore, nëntëdhjetë e katër faqe, botuar në vitin 2017.

11. “Rrnoj edhe unë për me tregue”, histori dhe sociologji, treqind e tetëdhjetë e tetë faqe, botuar në vitin 2017.

12. “Pjesë nga historia e Tivarit”, libër i botuar te “pashtriku.org.” Përveç libravet që i rendita këtu, dhe nja njëzet të tjerë që i ka në arkivin e vet, Gjokë Dabaj ka edhe afër dyqind e pesëdhjetë artikuj të botuar, në gazeta, në revista ose në portale, disa prej të cilëve janë studime ose shkrime programorë me projekte konkretë: në fushën e bujqësisë, ku qysh fëmijë jo pak vite ka punuar si blegtor e punëtor i thjeshtë; në fushën e arsimit, për të cilën mendon se ka nevojë për reformë organizuese strukturore në shkallë botërore, në të gjithë nivelet, por veçanërisht në ciklin e ulët, pikërisht aty ku fillon arsimimi i organizuar i njeriut.

Sa i përket edukimit të njeriut, jo vetëm në shkollë, por gjatë gjithë jetës, Gjokë Dabaj është mirëfilli racional dhe rrjedhimisht shumë i shqetësuar. Platforma e tij me titull “Përkujdesja gjithshqiptare”, hartuar e publikuar tashmë në më shumë se gjashtëqind faqe, vërtet ka të bëjë konkretisht me kombin shqiptar, por ajo është e zbatueshme për cilindo komb tjetër dhe Gjokë Dabaj mendon që vetëm ashtu kombet do të mund ta ruajnë identitetin e vet dhe të hapin, në marrëdhëniet njëri me tjetrin, një epokë të re, jo vrastare, por mirëkuptuese.

Në fjalorin “Iliro-epiro-albanizmat në gjuhët sllave”, që e kemi përpara, mund të themi që autori Gjokë Dabaj ka punuar gjithë jetën, qysh njëzet vjeç. Metoda e tij krijuese është: të shënuarit e çdo fjale në çastin kur ajo i tërheq vëmendjen. Në kartotekën e tij gjenden një duzinë blloqe shënimesh dhe disa mijëra skeda. Të gjithë librat që ka lexuar, i ka “shkarravitur” me shënime. Fjalorë të ndryshëm rrinë mbi tavolinën e tij të punës dhe zëvendësojnë njëri-tjetrin sipas rastit, por asnjëri nuk u ka shpëtuar shënimeve masakrues anash dhe midis rreshtavet. Dhe, kur unë i them: “Po sikur ta trajtojnë kështu fjalorin tend?”, ai përgjigjet: “Do të isha i lumtur.”

Hamdi Hysuka

Ja si e sulmonte regjimi komunist, Fondacionin Amerikan “Rockfeller”, në Shqipëri

June 1, 2022 by s p

Roli i SHBA-ve dhe Shqipëria, regjimi akuzon përfaqësuesit e fondacionit si agjentë amerikanë, jepnin bursa për arratisje.

Shkruan: Eneida Jaçaj

Shtetet e Bashkuara të Amerikës mbeten të jenë aleatët strategjikë kryesorë për Shqipërinë, që prej periudhës pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore. SHBA-ja është vendi mik më i çmuar për Shqipërinë, pasi e ka mbështetur në shumë procese të rëndësishme jetësore dhe integruese, si: çështja kombëtare shqiptare, roli vendimtar i Presidentit Amerikan, Udrou Uillson, i cili nuk lejoi copëtimin e Shqipërisë në vitin 1919, në Konferencën e Paqes në Paris, nga Fuqitë e Mëdha Europiane. Uillson u bë zëri i të gjithë shqiptarëve, duke mos lejuar që kufijtë e Shqipërisë të tkurreshin akoma edhe më shumë pas vendimit jo të drejtë të Konferencës së Londrës në vitin 1913. Gjithashtu, në të gjithë veprat e mira të SHBA-ve, duhet të rreshtojmë edhe hapjen e shkollave teknike amerikane në vitet 1920, liberalizimin e vizave, pavarësia e Kosovës, një rast historik për kombin shqiptar, ku SHBA-ja ia mbylli shtigjet imperializmit serb në Ballkan; mbështetja me fonde në shumë procese të tjera, etj; anëtarësimi i Shqipërisë në Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut, NATO, për “sigurimin në rajonin e Atlantikut të Veriut të stabilitetit e mirëqenies dhe ruajtja e lirisë, trashëgimisë së përbashkët dhe qytetërimit të vendeve anëtare”, është një tjetër pikë e rëndësishme që dëshmon miqësinë dhe partneritetin dypalësh strategjik mes dy vendeve.

Nga ana tjetër, SHBA-ja, si vendi më demokratik në botë, e ka vlerësuar Shqipërinë se ka bërë hapa të mëdha drejt zhvillimit që prej vitit 1991, dhe, gjithashtu, zyrtarë të lartë amerikanë i vlerësojnë shqiptarët si njerëz punëtorë dhe shumë të aftë për të ndërmarrë sipërmarrje të rëndësishme në fushën e biznesit.

Sulmi ndaj Fondacionit “Rockfeller”

Pavarësisht gatishmërisë së SHBA, për të mbështetur Shqipërinë në shumë drejtime dhe projekte zhvillimore, marrëdhëniet dypalëshe miqësore shënojnë një pikë të errët gjatë periudhës së komunizmit, ndonëse populli shqiptar në pjesën dërrmuese të tij ruante respektin dhe dashamirësinë për një vend aleat, të plotfuqishëm dhe mbështetës në politika zhvillimore dhe ruajtjen e territoreve. Propaganda e udhëheqësit famëkeq diktatorial ishte tepër e ashpër ndaj SHBA-ve, edhe pse këto të fundit sërish ishin në mbrojtje të Shqipërisë dhe shqiptarëve, kundër imperializmit jugosllav. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe vendosjes së regjimit komunist në vitin 1945, Shqipëria nuk kishte më marrëdhënie diplomatike me Uashingtonin. Diktatori Enver Hoxha e akuzonte SHBA-në, se pozicioni i saj dashamirës kundrejt Shqipërisë, ishte një qëndrim i kamufluar. Diktatori më gjakatar në gjithë Europën Juglindore e shihte SHBA-në si kërcënim për pushtetin e tij uzurpues, pasi, kjo e fundit mbështeste politikat demokratike të vendeve të Europës Perëndimore. Gjithashtu, Enver Hoxha e shikonte SHBA-në si një shtet, i cili kërkonte të sundojë botën. Madje, regjimi komunist pati zhvilluar luftë të ashpër ideologjike kundër “imperializmit amerikan”. Arsyet mund të jenë nga më të ndryshmet.

Një rast tipik që dua të sjell në vëmendje, ku dëshmohet qartë dashamirësia e SHBA-ve për të ndihmuar Shqipërinë dhe, nga ana tjetër, sulmi që zhvillohet në vitet 1945 ndaj saj, pas instalimit të regjimit komunist në Shqipëri. Në dosjen nr. 9 “Historiku i Shkollave Amerikane në Shqipëri” e vitit 1945, tregohet se si Fondacioni Amerikan “Rockfeller” aplikonte programe ndihme në Shqipëri, që prej vitit 1920, ndërsa regjimi më pas, përfaqësuesit e tij, i akuzoi si agjentë të amerikanëve. Sipas dokumentit, në vitin 1926, fondacioni e ndihmoi Shqipërinë të luftonte malarien, duke dërguar në Shqipëri në tetorin e vitit 1926, doktor Hacket, që të bënte studime paraprake mbi përhapjen e malarjes në vendin tonë dhe të caktonte metodat më të mira në luftimin e saj.

Në përfundim të kësaj vizite dhe me ndërhyrjet e vazhdueshme të ambasadorit amerikan dhe të një bamireseje amerikane, fondacioni autorizoi në vitin 1927 doktorin që të themelonte një Shërbim Antimalarik, në bashkëpunim me Drejtorinë e Përgjithshme të Shëndetësisë.

Kështu, në vitin 1929 u çelën stacionet e para antimalarike, një në Tiranë dhe tjetri në Durrës.

“Në drejtim të Shqipërisë, zbulimi amerikan për një kohë deri në vitin 1943-44 ka ndjekur taktikën e një vendi dashamirës për të maskuar qëllimin e tij kundrejt vendit tonë. Si i tillë nuk na fut vetëm në çështje kulture, por edhe shoqërore”, thuhet në dokument.

Sipas dokumenteve të ish-Sigurimit të Shtetit, Dr. Hacket, Drejtor i Përgjithshëm për Europën Qendrore dhe Ballkanin, ishte me origjinë latine, pasanik i madh, anëtar i Fondacionit Rockfeler, ka propaganduar shumë për Amerikën dhe ka qënë në kontakte të vazhdueshme me legatën amerikane dhe me Harry Fultzin. Pra, regjimi e akuzon si të infiltruar të shtetit amerikan, i cili fshihet pas këtij misioni, luftën kundër malaries.

Sipas dokumentit të ish-Sigurimit, Hacket adopton vajzen e Neki Radovickës, ish-maturant i shkollës teknike, i cili, me çlirimin e Shqipërisë fillon aktivitetin si agjent i amerikanëve, agjent me shumë rëndësi dhe në lidhje me Fultzin. Më pas kapet e vdes në burg. “Hacket ushtronte kontroll mbi personelin e huaj. Doktor Kenedi paraqitej me tendencë të majta dhe kur e ka kuptuar se i vinin letra marksise nga PK e Anglisë e ka pushuar nga puna. Hacket simpatizonte fashizmin, ka qenë italofil i kërkuar dhe të shumtën e kohës e kalonte në Romë”, thuhet në dokument. Ndërkaq, sipas dokumentit të regjimit, i gjithë personeli ishin agjentë amerikanë, duke i shërbyer zbulimit amerikan. Madje, thuhet se u jepnin bursa për t’u arratisur, dhe, një ndër të arratisurit ishte inxhinier Zini Buzo. Marrëdhëniet Shqipëri-SHBA shënuan sërish një pikë kthese me rrëzimin e regjimit komunist. Periudha e komunizmit mbeti thjesht një ëndërr e keqe. U rivendosën marrëdhëniet diplomatike më 15 mars të vitit 191. Gjatë gjithë periudhës së tranzicionit dhe në shumë procese të tjera historike e gjeopolitike, shteti amerikan ka luajtur një rol kyç dhe vendimtar, duke e mbështetur vendin tonë. Aleanca dypalëshe mbetet një aleancë e çmuar, shumë jetike dhe shumë e nevojshme për Shqipërinë.

Pekini, një muaj pas…

June 1, 2022 by s p

Nga Pekini, Edmond Laçi

Autoritetet kineze fituan një tjetër garë me kohën, por edhe me skeptikët e shumtë, për mënyrën e menaxhimit të Covid-19. Të dielën, pas gati një muaji, kryeqyteti kinez me rreth 22 milionë banorë, pothuajse iu rikthye normalitetit. Banorët e Pekinit mbushën parqet, qendrat tregtare, kinematë dhe palestrat, ndërkohë që mjaft linja të metrosë dhe autobusave, iu rikthyen qarkullimit. Rihapja erdhi pasi zyrtarët lokalë njoftuan në fundjavë se Pekini ka vënë efektivisht nën kontroll shpërthimin e fundit të COVID-19. Pas një beteje të ashpër dy-mujore kundër Omicron, edhe Shangai 25-milionësh planifikon të rihapë dyqanet nga 1 qershori, shenja më e fundit e kthimit në normalitet.

Vizitorë në parkun “Beihai” të Pekinit (29 maj 2022)

Qytetarë duke bërë stërvitje në Parkun Olimpik të Pekinit (29 maj 2022)

Edhe pse lufta me virusin nuk mund të quhet askund tërësisht e fituar, epidemiologët vlerësojnë se suksesi në betejën 37-ditore të Pekinit i dedikohet testeve masive të acidit nukleik dhe këputjes së shpejtë të zinxhirit të infeksioneve. Mjafton të përmendim se në më pak se një muaj, të 22 milion banorët e Pekinit, janë testuar falas plot 30 herë, me një kosto të përafërt sa 3.5 miliard dollarë amerikanë. Një shifër e pallogaritshme kjo në krahasim me qindra-mijëra jetë të “fituara”, nëse do të preferohej bashkëjetesa me Covid-19. Por edhe nga ana financiare, kostoja e përgjithshme e zbatimit të qasjes dinamike zero-COVID ndaj rritjes ekonomike llogaritet vetëm 0,5 pikë përqindje. Me rimëkëmbjen e shpejtë të prodhimit dhe aktivitetit, norma vjetore mund ta arrijë pa shumë sforco objektivin prej 5 për qind që ka ekonomia e dytë në botë për vitin 2022.

Rihapet mapoja në Qendrën Tregtare Botërore të Pekinit (29 maj 2022)

Suksesi në Pekin vjen pas rreth një muaji që pothuajse nuk ndikoi në jetën e përditshme të rezidentëve të saj. Duke përfituar edhe nga eksperienca e Shangait, autoritetet në Pekin arritën ta kthejnë qytetin në një “ishull” të sigurt dhe mbi të gjitha, pa shumë kufizime të dukshme. Në zonat me rrezik të lartë, u urdhërua puna në shtëpi, ndërsa stacionet e autobusit e metrove pranë tyre, u mbyllën përkohësisht. Supermarketet dhe tregjet ushqimore nuk u mbyllën për asnjë orë, ndërkohë që në zonat në regjim karantine, ushqimet dërgoheshin në dyert e shtëpive. Në Pekin duket sikur për çdo banor ka edhe një korrier, sepse mjafton të porosisësh me telefon dhe sa hap e mbyll sytë, ajo ka mbërritur në derën e shtëpisë tënde. Qindra-mijëra vetë nga personeli mjekësor dhe mijëra të tjerë vullnetarë, asistuan në qendrat e testimit të acidit nukleik, të cilat u hapën në çdo bllok banimi. Askush nga 22 milion banorët e Pekinit nuk duhej ta kishte më larg se çerek ore në këmbë pikën e testimit. Të “pakënaqur” kanë mbetur vetëm qejflinjtë e karrigeve të bareve dhe restoranteve, të cilat gjithashtu asnjë ditë nuk u mbyllën për shërbimin në shtëpi.

Banorë të Pekinit në radhë për të bërë testin e acidit nukleik (22 maj 2022)

Ndërsa shkruajmë, një sms e sapoardhur na kujton se nuk duhet të ulim vigjilencën dhe të mos neglizhojmë testin e acidit nukleik të paktën një herë në 48 orë. Pekini na kërkon 10 sekonda “sakrificë” në ditë për të shijuar të gjithë ditën, pse jo, të gjitha ditët. Tashmë që dielli i fund-majit shkëlqen më bukur se kurrë, është gjynah të mos e shijosh këtë metropol gjigand me të gjitha mrekullitë që i ka falur natyra dhe dora e njeriut. (CRI)