Archives for March 2023

DITA E PARË E VERËS (VERZA) NË SHARR, NJË FESTË PAGANE E RITIT TË MOTMOTIT

March 14, 2023 by s p

Valent Qafleshi – historian/

Mbetjet e paganizmit në ndërgjegjen e sharrianëve në jetën e përditshme të banorëve, në aktivitet prodhuese, në krijimtarinë artistike (prozë, poezi, vallëzime, zbukurimore), në argëtime, në mjekësinë popullore, në ritet e bujqësisë e të blegtorisë, në kalendarin tradicional (në festat e ditët në shenjta), në doke e besime, etj. kështu, edhe popullata e Sharrit, si gjithë popujt e tjerë të botës, në kohën e antikitetit kanë besuar në fenomenet e natyrës si në: diell, hënë, rrufë, ylber, etj.

Hyrje

Për Opojën si njëra nga krahinat malore periferike të Kosovës është shkruar fare pak. Edhe ato pak shkrime janë parciale dhe prekin sipërfaqësisht ndonjërin nga elementët e kompleksit natyror, historik, demografik dhe etnokulturor. Për këtë regjion më tepër kanë shkruar autorë të huaj, një pjesë e të cilëve qëllimisht janë munduar t’i shtrembërojnë argumentet shkencore vetëm për t’i ngopur qëllimet politike të regjimeve aktuale hegjemoniste serbe.

Për Opojën kanë shkruar: Jastrebov, Cvijiq, Llutovac, ku një pjesë e shkrimeve të tyre është vu në shërbim të politikës hegjemoniste e gjenocidale për shqiptarët në përgjithësi. Akademia e Shkencave dhe Arteve e Serbisë, në vitin 1994, nga një grup autorësh, publikon monografi në “Gora, Opoja dhe Srecka” (GOS), ku bëhen përpjekje që Opoja të paraqitet si hapësirë serbe dhe me popullsi “arnautashe” (popullsi serbe të shqiptarizuar) me qëllim të lidhjes së kontinuitet etnogjeografik me Sreckën dhe me Gorën dhe për të ruajtur zonën tampon, e cila do të depërtonte thellë në kufirin shqiptaro-shqiptar. Prej shkencëtarëve shqiptarë, për Opojën ka shkruar Selami Pulaha, dr. Hajriz Meleqi, mr. Muharrem Qafleshi, ndërsa për të folmen e Opojës edhe Naser Pajaziti.

Për këtë punim seminari kamë shfrytëzuar burimet dhe publikimet që sadopak kanë pasur shënime të drejtpërdrejta apo të tërthorta për këtë krahinë. Në veçanti më kanë ndihmuar burimet e pa publikuara. Si vendas i Opojës, nuk e kamë pasur vështirë të hulumtoj në terren, të kontaktoj me të moshuarit, e sidomos me ata të fshatit tim Bellobrad. Anketimi ka qenë mundësia e vetme që sadopak të mbulojë boshllëkun për një pjesë të etnografisë së pasur të Opojës.

Natyra, historia dhe trashëgimia e pasur materiale e shpirtërore e dy trevave të komunës së Dragashit, Opojës dhe Gorës, janë shumë interesante. E për më tepër nisur nga pozicioni i saj gjeografik, ngase kjo komunë dyetnike është në mes trekëndëshit Shqipëri-Kosovë-Maqedoni.
Historia e kësaj komune, shquhet për një varg elementesh të kulturës autoktone si: banesa karakteristike, veshjet popullore, këngët, vallet, dasmat, doket e zakonet që janë ruajtur me fanatizëm nga popullata e kësaj komune rurale. Por thesari i kulturës së lashtë ilire-shqiptare në këto treva janë padyshim festat e motmotit si: Verza (13 mars), Shëngjergji (6 maj), Jerimia (14 maj), Shënkolli (22 maj), Dita e Shën Mitrit (9 nëntor), etj.

Në këtë punim seminari kamë zgjedhur festen e motmotit “Verzën”, ku mbaron stina e ftoftë e dimrit dhe fillon pranvera e nxehtë.
Shtrirja dhe pozita gjeografike

Komuna e Sharrit e përfshin skajin jugor të Dukagjinit. përkatësisht pjesën jugperëndimore të Kosovës, që përbëhet prej dy tërësive gjeografike, të lidhura ngushtë në mes vete – Opoja dhe Gora. Me karakteristikat natyrore që i ka, paraqet një tërësi të diferencuar gjeografi ke të Kosovës. Në pjesën veriperëndimore, veriore dhe verilindore, përmes pjesëve kodrinore të Cylenit ndahet nga territori i komunës së Prizrenit. Ky kufi niset diku në bjeshkën e Zhurit, që është pjesë e Koritnikut, skajeve të malit të Brrutit, që e ndanë me malin e Billushës, vazhdon skajeve të malit të Zgatarit, që ndanë me atë të Jeshkovës dhe të Lybeqevës, pastaj skajeve të malit të Zaplluxhes, që ndanë me atë të Lezit dhe të Struzhës. Nga pjesa juglindore dhe lindore, përmes kurorave të majeve të larta të Sharrit, kufizohet me territorin e Maqedonisë. Ndërkaq, nga perëndimi e jugperëndimi, malet Galaiq dhe Koritnik e ndajnë me Shqipërinë. Kufiri me Shqipërinë nuk është natyror nga se nuk shkon majeve të maleve, por shpatijeve të ulëta dhe shpeshherë i pret dhe luginat e lumenjve.

Sipërfaqja e komunës së Sharrit është 434 km² dhe në kuadër të Kosovës përfshinë 4% të territorit, kurse popullata përfshinë 2,2%. Nga këto Opoja ka një sipërfaqe prej 126 km² ose 29% të territorit të komunës, ndërsa për kah numri i banorëve merr pjesë mbi 53%. Kurse Gora ka sipërfaqe rreth 308 km², që përfshinë 71% të sipërfaqes së përgjithshme të komunës, dhe me 46,9% të numrit të banorëve, sipas regjistrimit të vitit 1981. Në këtë komunë janë të regjistruar 40 zona kadastrale.

Me karakteristikat natyrore që i ka, territori i komunës së Sharrit paraqet një tërësi të diferencuar gjeografike të Kosovës, dhe fitohet përshtypja se kemi të bëjmë me një territor relativisht të mbyllur në pikëpamje gjeomorfologjike. Largësia nga qendra rajonale, Prizreni është 37 km, ndërsa nga kryeqendra e Kosovës, Prishtina, është 114 km.

Pozita gjeografike, kushtet karakteristike për ekzistencë, sidomos klima më e ashpër se në viset tjera të Kosovës, lartësia mbidetare, ka kushtëzuar që edhe kjo trevë të jetë e banuar mjaft herët, por në aspektin ekonomik të merret kryesisht me blegtori, bletari, tregti, zejtari, por aty ku ekzistonin kushtet edhe me bujqësi. Më vonë me krijimin e kushteve të lëvizjeve, komunikacionit, etj. shumë banorë të kësaj treve ekzistencën e tyre e realizojnë në kurbet në vende, të shumta edhe të largëta të Ballkanit, madje edhe më larg. Puna në kurbet ka kushtëzuar që ata të merren edhe me disa zeje karakteristike, që në vendet tjera ishin më pak të njohura, si ato të terzive, muratorëve, ëmbëltorëve, etj.

Etnografia opojane

Mbetjet e paganizmit në ndërgjegjen e opojanëve në jetën e përditshme të banorëve, në aktivitet prodhuese, në krijimtarinë artistike (prozë, poezi, vallëzime, zbukurimore), në argëtime, në mjekësinë popullore, në ritet e bujqësisë e të blegtorisë, në kalendarin tradicional (në festat e ditët në shenjta), në doke e besime, etj. kështu, edhe popullata e Opojës, si gjithë popujt e tjerë të botës, në kohën e antikitetit kanë besuar në fenomenet e natyrës si në: diell, hënë, rrufë, ylber, etj. Pastaj në dukuritë e bujqësisë dhe blegtorisë, festat e motmotit, ritin e thatësisë si dhe në shumë mite me interes që kanë lindur shumë herët, qe janë prezent deri në ditët tona.
Treva e Opojës gjithmonë ka qenë dhe është e banuar veç me popullsi shqiptare, andaj mu për këtë arsye mbetet e kursyer nga ndikimet e kulturave të popujve tjerë, siç ka ndodhur dhe ndodhë edhe tani me shumë popuj të tjerë në botë. Në këtë mënyrë çdo gjë e krijuar këtu në fushën e kulturës paraqet një gurrë tejet të kulluar, autoktone shqiptare me të gjitha vlerat e mirëfillta që i ka ruajtur gjatë shekujve, dhe që i kultivon edhe sot e kësaj dite. Kështu, vallet opojane, në krahasim me zonat tjera të vendit, dallohet me karakteristikat e veta, për nga mënyra e rëndë, e qetë, burrërore, gjatë ekzekutimit të tyre. Struktura e kërcimit është mjaft e larmishme dhe në harmoni të plotë të trupit me lëvizjet e këmbëve dhe të duarve. Prandaj Opoja konsiderohet si ndër zonat më të pasura të valleve të burrave, si dhe të këngëve lirike të femrave.

Ritet e martesës këtu janë mjaft karakteristike, ngase në mënyrë të rrjedhshme renditen shumë doke e zakone, të lidhura ngushtë njëra me tjetrën, që në tërësi kurorëzohen në mënyrën më të mirë të mundshme. Mirëpo, është shumë e rëndësishme se këto rite janë ruajtur me xhelozi deri në ditët tona, falë traditës se dasmave opojane që janë të ngjashme me ato të hershmet. Shenja e parë që i vë themelet e miqësisë së dy familjeve është fejesa (prurja e mahramës). Në veçanti, në shtëpinë e djalit, ky akt sjellë gëzim e hare. Me këtë rast vajzat e lagjes pas ardhjes së maramës, fillojnë t’i këndojnë këngët e fejesës. Në ato këngë i këndohet djalit, nuses dhe fisit të tyre. Këto këngë ilustrohen me valle e këngë dasmë, që paraqesin një thesar të vërtetë kulturor me vlera të pamohueshme. Ndërkaq vallet dasmore të meshkujve, në këtë trevë, me larushinë e tyre, vlerat e mirëfillta autoktone gjithmonë janë përmendur edhe jashtë Opojës. Këto valle përcillen me tingujt e njohur të lodrave (tupanëve) dhe cyrleve karakteristike, të cilat gjithmonë kanë zgjuar kërshërinë e muzikologëve brenda dhe jashtë vendit.

Për të studiuar këto vlera specifike kulturore që kultivohen edhe sot në këtë nënqiell, vlen të përmenden se me vallet e dasmës opojane, në vitin 1985, në Universitetin e Kalifornisë, ka doktoruar Janet Susan Reineck. Ndërsa njeri ndër kompozitoret e parë të Kosovës, Lornc Antoni, ka kompozuar disa këngë popullore të shkëputura nga lirika popullore opojane. Në vitin 1980, Ramazan Bogdani e Agron Xhagolli, botuan “Kërkime folklorike në Rugovë e Opojë”.
Edhe ritet e motmotit janë ruajtur mjaft mirë në këtë trevë, me tërë koloritin e tyre. Kështu ardhja e pranverës (verza), Shëngjergji, Shënkolli, Shënmitri, plakzat dhe kulmi i dimrit, shënohen me shumë rite, sidomos nga vajzat dhe të rinjtë, që dallohen shumë nga ritet e ruajtura nga rajonet e tjera shqiptare. Të gjitha këto trashëgime pagane përcillen me shumë ngjarje kulturore, këngë, valle, urime, ushqime, adete e zakone të tjera. Do theksuar se secila nga këto festa shënohen me rite të veçanta nga të rinjtë e të rejat e kësaj treve. Ndërkaq, është mjaft inkurajues fakti se këto rite dallohen me origjinalitetin e tyre të lashtë ruajtur në këtë trevë.

Dita e pare e Verës (Verza)

Dita e verzës është një festë e lashtë ilireshqiptare, popullore e pagane. Në Opojë, në rastin konkret në fshatin Bellobard, festohet me 13 mars, për dallim nga fshatrat tjera opojane: Brezne, Buqe e Pllavë, që festohet një ditë më përpara, me 12 mars. Kjo ditë përkon me ekuinoksin pranveror, dhe festohet dy ditë, natën dhe ditën e verzës.
Në fshati Bellobrad të Opojës, riti i festës së verzës fillon me natën e verzës (12 mars), ku vajzat këndojnë kryesisht këngën:
“Lum, e lum xhi duel vera,
na u mbush fusha dhen e shtjerra.
Na u mbush fusha dhen e shtjerra,
Gjysa t’bardha e gjysa t’zeza
Ndërkaq, dita e verzës fillon me daljen e të rinjve në kodrën e ashtuquajtur “Stan”, vend i lartë mbi fshat, e cila gjë sqarohet kështu: sipas besimit pagan, populli i lashtë i këtyre trevave, ilire-dardane besonte shumë në kultin e “diellit”, si burim i jetës, shëndetit dhe pjellorisë. Andaj edhe majet e kodrinave ishin më afër diellit.
Vajzat dhe djemtë e fshatit këndojnë:
Lulu, lulu, kush po vjen por verëz
Të guri i Stanit
Vera me lula,
dimni me pula
Ho, ho, fli me vo
He,he, fli me ve. (Këta rreshta përsëriten disa herë)

Ndërkohë djemtë dhe disa vajza mbledhin krande për ta ndezë zjarrin, dhe kur zjarri
merr fl aka disponimi i të rinjve arrin kulminacionin.
Pastaj vajzat këndojnë këngë provokative si:
Gji po shkojsh bre djalo
teposhtë, terpjet-e
oni mos i qior, o opingat shkretë-e
oni se te ti e, nona nuk po më jep-e
oni se te ti e, nuk po mjep baba
oni se e kije o shpijën me gavra.
Oni kur ta mushish, more korin lope
Oni qatë herë bohosh, mori me mu shoq
Oni kur ta mushish, more korin dhen
Oni qatë herë bohosh, mori shoqi jem.
Deri sa këndojnë vajzat, djemtë e kërcejnë andej e këtej zjarrin, sipas ritit ata, i kapërcejnë të këqijat në jetë, këtë e bëjnë duke fishkëllyer dhe bërtitur:
I pari, i pari, i pari….
Pastaj fillon pjesa kryesore e ritit, cakërrimi i veve të ngjyrosura. Cakërrimi behët në mënyrë të përzier djem e vajza, dhe secili dëshiron që veza e tij të jetë më e fortë dhe ata që fitojnë bërtasin:
Fitore, fitore….
Pas këtij rituali, djemtë luajnë lojërat popullore, si: Topa hypas, (magarushas) dhe bezen, ndërkohë vajzat brohorisin:
Vera me lula
Dimni me pula
Ho, ho, fli me vo
He, he, fli me ve
Nga “Stani”, djemtë sjellin në shtëpi dëllinja për të pastruar oxhakun e shtëpisë, dhe luleferra të cilat i vendosin mbi dyert e shtëpisë, vatrës dhe ahurit për bereqet, shëndet e pjellshmëri. Me tu kthyer në shtëpi, djemtë dhe vajzat të zonjës së shtëpisë sipas ritit të kësaj feste pagane e thërrisnin me zë të lartë:
Ka, ka, ka …..
Vera me lula
Dimni me pula
Ho, ho, fli me vo
He, he, fli me ve
E zonja e shtëpisë më nuset bën ushqimin tradicional kosovar flinë, dhe deri sa ato qesin flinë, njëra nga vajzat i afrohet magjetores dhe i thotë:
Oj zonja shtëpisë
A kije bukë e xhizë
Magjetorja i përgjigjet:
Kam po qysh nuk kam
Tre ma tepër i kam
Njo me dhen, njo me dhi
Njo me nuse në mulli
Vajza vazhdon ta pyes magjetoren:
A kije morra, a kije pleshta
Magjetorja:
Kom, po qysh nuk kom
Vajza:
Merri me thes e qoj n’Buzes (fshat opojar)
Merri me magar, e qoj n’Zgatar
Gjatë darkës, vajzat dhe djemtë, kafshatën e parë të flisë e fshehin, por pa u diktuar nga të tjerë, pastaj e fshehin nën jastëk dhe atë që e shohin në ëndërr, besojnë se më të do të martohen.
Në festën e Verzës, vajzat herët në mëngjes, shkojnë shtëpi me shtëpi, dhe dy nga dy i sillen zjarrit të vatrës, e përpushin duke kakarisur thonë:
”Oj e zonja shpisë a e qite renin e flisë?”
Ndërkaq e zonja i dhuron me nga dy ve pule.
Në mëngjesin e Verzës e të Shingjergjit, plaka e shtëpisë e lidh cunga-cunga (nyjenyje) perin në zinxhirin e oxhakut të votrës dhe thotë:
“Syrmelie syrmelesh
Goja ukit me kerpesh
Syrmelie syrmelesh
Goja e gjarpnit me kerpesh”
Pastaj ndez zjarrin, i cili me gjithë perin djeg demonët e të këqijat. Edhe shkrumbi i gacave shëron sidomos kur fëmijët marrin mësysh, fikën gacat dhe e lajnë mbi ato. Dy – tri ditë pas festës së “Verzës” bujqit e fshatit e mbillnin tërshërën në arë, si kulturë e parë pranverore.

Projekti “Bibla PRO” ofron bashkarisht tekstin origjinal me përkthimin shqip

March 14, 2023 by s p

Kisha Baptiste Shqiptare “Udha e Shpresës” Nju Jork-Nju Xhersi ndodhet në Green Ave, Madison në Nju Xhersi.

Qëllimi kryesor i projektit është ofrimi i tekstit sa më të saktë dhe besnik ndaj gjuhëve origjinale në aspektin semantik dhe stilistikor; sa më të qartë dhe të rrjedhshëm në lexim, në përputhje me standardin e shqipes së sotme; të besueshëm në paraqitjen e përmbajtjes teologjike dhe të informacionit historiko-kulturor

Denion Ndrenika, Nju Xhersi

Me fotografinë e mozaikut të Bazilikës së Vrinës Butrint mbishkruar për dhuruesit e kishës dhe “Për kushtim nga ata, emrat e të cilëve i di Perëndia”, shfaqet pamja online e një projekti me rëndësi në historografinë shqiptare.

Ky projekt që shkon njehsuar me formimin tonë kombëtar, po kryhet në Nju Xhersi të SHBA-së.

Projekti i quajtur “Bibla Pro” zhvillohet për përkthimin e Biblës në shqip nga tekstet origjinalë.

“Përkthimi i Biblës është shkencë dhe art. Është një urë që sjell Fjalën e Zotit nga bota e lashtë në botën e sotme. Të varur nga Zoti për të përmbushur këtë detyrë të shenjtë, ne paraqesim projektin: “Bibla – përkthimi i ri nga origjinali” (Bibla PRO), një përkthim i ri në shqip i Fjalës së Zotit, i përputhur me tekstin origjinal në hebraisht, aramaisht dhe greqisht”-shkruhet në faqen e internetit të projektit.

Për herë të parë me këtë projekt më njohu udhëheqësi i tij, pastori i Kishës Baptiste Shqiptare “Udha e Shpresës, Beni Pango në Morristown të Nju Xhersit në SHBA.

“Bibla PRO” ofron bashkarisht tekstin origjinal dhe përkthimin në shqip.

Kisha Baptiste Shqiptare “Udha e Shpresës” Nju Jork-Nju Xhersi me vendndodhje në Green Ave, Madison në Nju Xhersi, thotë se brenda një viti do të ketë përfunduar përkthimi i Besëlidhjes së Re, ndërkohë që online bëhet publikimi i librave të parë.

Sipas pastor Pangos, projekti “Bibla PRO – Përkthimi i Ri nga Origjinali”, ashtu siç edhe emërtohet, është përkthim i ri i Shkrimit të Shenjtë në gjuhën shqipe, i bazuar plotësisht në gjuhët origjinale të teksteve biblike: hebraisht, aramaisht dhe greqisht.

Teksti bazë për Besëlidhjen e Vjetër, sikurse vërehet në projekt, është “Open Scripture Hebrew Bible”, ku paraqitet i njohuri si “Teksti Mazoretik” mbështetur në Kodikun e Leningradit.

Vetë ky Kodik, është baza e botimit standard “Biblia Hebraica Stuttgartensia”.

Përkthimi i Besëlidhjes së Re ka për bazë tekstin “Unfoldingword Greek New Testament”, që në themel përbën të njejtin tekst të botimeve standard “The Greek Neë Testament të United Bible Societies” dhe “Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece”.

Kur teksti grek ka dallime me rëndësi krahasuar me publikimet standarde apo të të njohurit si “Textus Receptus”, paraqitet me shënimet e duhura.

Qëllimi kryesor i projektit është që t’u ofrojë kishave ungjillore shqipfolëse, studiuesve të Biblës, predikuesve dhe çdo individi që dëshiron një lexim studimor, një tekst që sikurse vijon ai (pastori), synon tri karakteristika:

-Sa më i saktë dhe besnik ndaj gjuhëve origjinale në aspektin semantik dhe stilistikor;

-Sa më i qartë dhe i rrjedhshëm në lexim, në përputhje me standardin e shqipes së sotme;

-I besueshëm në paraqitjen e përmbajtjes teologjike dhe të informacionit historiko-kulturor.

“Puna për këtë përkthim është një ndërmarrje njerëzore e rëndësishme, që kërkon kohë dhe përkushtim fizik e shpirtëror. Ky nuk është një projekt që do të realizohet në një kohë të shkurtër dhe të gjithë ata që do të përfshihen shumë a pak në këtë projekt, duke filluar që nga mbështetja edhe më e vogël financiare, e deri te përkthimi i Fjalës së Zotit, e bëjnë sepse “dashuria e Tij i shtrëngon” (2 Kor.5:14) dhe, ashtu si ata që e ndërtuan Bazilikën e Vrinës (Butrint) dhe ia përkushtuan Zotit veten dhe mundin e tyre, edhe ne mund të themi që emrat e atyre që e përmbushën këtë shërbesë i di Perëndia Vetë”-thuhet për projektin.

Përkthimi i Ri nga Origjinali (PRO) do të jetë i gatshëm në mënyrë interlineare dhe standarde elektronikisht dhe i printuar.

Si popull me tri besime dhe lëvrues pa u rrekur të ndezë mospajtime, krejt të dashur dhe hapësira për sekte apo drejtime të ndryshme, shqiptarët e kanë këtë si zanafillë të ndërtimit të jetës familjare dhe shoqërore.

Baptistët shqiptarë

Gjurmët e para të të Krishterëve Ungjillorë i gjejmë në vitin 1819 kur Pinkertoni nga Shoqëria Biblike Britanike dhe për të Huaj konsultohet me Vangjel Meksin të përkthejë Dhjatën e Re në shqip. Meksi ishte një shqiptar i mirë-arsimuar që kishte filluar të zhvillonte një interes për krijimin e një gjuhe shqipe të shkruar. Vangjel Meksi u ngarkua për përkthimin e Dhjatës së Re duke përdorur shkronjat greke, e cila u botua më 1827.

Në vitin 1864 kjo Shoqëri ngarkoi Konstandin Kristoforidhin ta ripërkthente Dhjatën e Re në dialektet Geg dhe Tosk me shkronja latine, punë e cila përfundoi në vitin 1884. Përpara se të kryente këtë punë të mirë, Kristoforidhi hyri në kontakt me njerëzit duke udhëtuar në krahina të ndryshme veriore dhe jugore, për të mbledhur fraza e shprehje për të pasuruar fjalorin e tij në shqip. Sipas albanologut të njohur R. Elsie “këto përkthime shërbyen si një themel për krijimin e një gjuhe letrare moderne, në dy variante dialektesh“. Ndërkohë u financua edhe botimi i “Gramatika” e Kristoforidhit. Ungjillorët shkonin qytet më qytet për të përhapur Bibla, por edhe abetare e gramatika të gjuhës shqipe.

Alexander Thompson, i deleguar nga SHBBH në Shqipëri besonte se shqiptarët kishin të drejtë të kishin një formë të shkruar të gjuhës së tyre amtare. Aq më tepër që ungjilli ekzistonte në shqip, ai pa nevojën tek njerëzit që të njihnin Krishtin. Thompson ikurajoi shumë shqiptarë dhe të huaj që të udhëtonin nëpër Shqipëri e t’u sillnin pranë ungjillin shqiptarëve.

Më 1873 ungjillorët që erdhën në Manastir patën ndikim në jetën e Gjerasim Qiriazit. Në vitin 1883 Gjerasimi ne bashkepunim me Thompsonin filloi të shpërndajë Bibla e të përhapë Ungjillin nëpër Shqipëri. Ndërkohë ai zhvillonte shërbesa fetare në gjuhën shqipe dhe në këto shërbesa mblidheshin qindra njerëz.

Kontributi i madh i Ungjillorëve në zhvillimin e letrave shqipe.

Në tetor të vitit 1891 së bashku me të motrën, Sevastinë, Gjerasimi hapi “Shkollën e Vashave”, e cila do të përbënte një ngjarje të rëndësishme në arsimin tonë kombëtar. Shkolla e Vashave shënoi një arritje të shkëlqyer në zhvillimin e letrave shqipe, e cila u ndërtua sipas programeve bashkëkohore të vendeve të qytetëruara, por boshti i saj kishte frymë të theksuar kombëtare. Të gjitha lëndët zhvilloheshin në gjuhën shqipe me tekste të përgatitura nga figura të shquara shqiptare dhe motrat Qiriazi. Pas Kongresit të Manastirit të vitit 1908, Parashqevia sëbashku me Sevastinë hartuan të parën abetare për shkollën e tyre ku vetë motrat Qiriazi, Fanka Eftimiu dhe Polikseni Luarasi do t’u mësonin fëmijëve gjuhën amëtare. “Shkolla e Vashave” shërbeu si një shkëndijë atdhedashurie e emancipimi që motrat Qiriazi ndezën me hapjen e së parës shkollë vajzash.

Shkolla e vashave

Në 14 Nëntor 1892, Gjerasim Qiriazi me një grup atdhetarësh si: Sevasti Qiriazi, Grigor Cilka, Herakli Bogdani, Ligor Çina, Fanka Eftimiu si dhe P.N.Luarasi themelon “VËLLAZËRINË UNGJILLORE”. Synimi i tyre ishte i trefishtë: 1) përhapja e Ungjillit në Shqipëri; 2) botimi i letërsisë shqipe; 3) hapja dhe drejtimi i shkollave shqipe. Shkollat dhe librat ishin vizioni rilindës i ungjillorëve të cilët patën meritën për hapjen e 5 “institucioneve”: gazetën “Letra e Vëllazërisë” që datohet si gazeta e parë në shqip; Shkollën e së Dielës; Shkollën e Vajzave; Kishën Ungjillore; Shoqatën ungjillore- letrare” Vëllazëria Ungjillore”.

Më 1908 Ungjillorët morën pjesë aktivisht në organizimin dhe punimet e Kongresit të Manastirit. Gjergj Qiriazi ishte zv/Kryetar i ketij kongresi. Gjithashtu, ai ishte nje nga themeluesit e botimit të gazetës “Bashkimi i Kombit” e cila botonte shumë letërsi shqipe duke u mundësuar shqiptarëve të mësonin, lexonin dhe të shkruanin gjuhën e tyre. Në mes të persekutimeve, paragjykimeve, çkishërimeve, pengesave nga Porta e Lartë, ungjillorët punuan aktivisht jo vetëm për përhapjen e mesazhit të Ungjillit, por edhe për përhapjen e gjuhës, letërsisë e shkollave shqipe.

Në Kongresin e Manastirit, Parashqevi Qiriazi pati nderin të ishte e vetmja delegate femër dhe gruaja e parë në histori që mori pjesë në një forum mbarëshqiptar. Ajo foli në konferencë për nevojën e një alfabeti të pranuar nga të gjithë. Ajo themeloi “Yll’i Mëngjesit” më 1909, e cila njihet si e para shoqëri e grave shqiptare. Qëllimi i shoqërisë ishte të përhapte shkollimin mes grave shqiptare. Më 1909 Parashqevia botoi “Abetare për Shkollat e Para” duke u bërë kështu e para autore femër e teksteve shkollore në shqip. Ajo kompozoi një këngë për alfabetin e cila u bë himn kombëtar.

Pastor Grigor Cilka, luajti një rol të rëndësishëm në përpjekjen e Shqipërisë për pavarësi dhe qe bashkëpunëtor me Gjerasimin për punën e ungjillit. Cilka ishte pastor i Kishës Ungjillore në Korçë , ku predikoi në shqip si edhe dha mësim në Shkollën e Vashave në gjuhën shqipe. Më 1908 ishte delegat në Kongres ku dha kontributin e tij duke folur për çështjen shqipe si edhe ishte pjesë e Komisionit të Alfabetit.

Thanas Sina, gjatë jetës së tij u dallua si një mësues, patriot, predikues, botues e përkthyes i Biblës.

Thanas Sina i ka shërbyer me besnikëri Shoqërisë Biblike Britanike për Vendet e Huaja dhe Vëllazërisë Ungjillore. Ishte një nga tre mësuesit e parë të gjuhës shqipe në shkollën e parë për djem në Korçë si dhe dha mësim në Shkollën e Vashave. Qysh më 1895, njihet si një predikues i shkëlqyer në Korçë, ku puna me Ungjillin i kishte rrënjët e saj deri në rënien e komunizmit. Thanas Sina bashkëpunoi me Alezander Thompson për përkthimin e Biblës; redaktoi Dhjatën e Re në toskërisht me Gjergj Qiriazin, gjithashtu redaktoi edhe librin e Psalmeve, Fjalët e Urta, Predikuesin, Isaian dhe Samuelin. Sina ndihmoi Bordin Amerikan të Komisioneve për Misionin e Jashtëm dhe Edith Durhamin në shpërndarjen e ndihmave gjatë Luftës së 2-të Botërore. Ky mësues e predikues dallohet njëherësh për kontributin e dhënë në letrat shqipe si edhe në kishën Ungjillore të kohës.

Komuniteti i Krishterë Ungjillor vazhdoi të gëzonte një rritje të palëkundur dhe në vitin 1940 krenohej me një anëtarësi prej disa qindra vetësh.

Gjatë regjimit Komunist ungjillorët pësuan persekutime, kështu që me ardhjen e demokracisë kishin mbetur rreth pesë burra besimtarë nga Kisha e Korçës e kohës së paraluftës.

Me ardhjen e demokracisë në vitin 1992, VËLLAZËRIA UNGJILLORE E SHQIPËRISË rinis veprimtarinë e saj, në vazhdim të punës dhe veprës së të krishterëve shqiptarë të shekujve të parë dhe të atdhetarëve Ungjillorë si Gjerasim Qiriazi, Grigor Cilka, Kristo Dako etj.

Sot, komuniteti ungjillor, është shtrirë përmes kishave lokale në çdo qytet të Shqipërisë dhe vazhdon të japë kontributin e tij jo vetëm në transformimin shpirtëror të shqiptarëve, por edhe në çdo fushë të jetës së vendit. Ky kontribut përkthehet në hapje shkollash, kopshtesh, kursesh profesionale, shtëpi fëmijësh, azile, qendra shëndetësore e klinika, projekte sociale për fëmijë, të varfër, pensionistë, të burgosur etj.

Të krishterët ungjillorë i gjen në çdo fushë të jetës së vendit si qytetarë dhe shtetas të devotshëm e të ndershëm. Ata besojnë se mesazhi i Ungjillit mund të transformojë pozitivisht jetën e një individi, të një familjeje, të një komuniteti dhe të krejt shqiptarëve.

“DIELLI” ME SHQIPTARËT NË GREQI

March 13, 2023 by s p

Keti Bandilli, mësuese e gjuhës shqipe në Hania, Kretë të Greqisë, në një rrëfim ekskluziv për Diellin e Vatrës në New York, dhënë Editorit Sokol Paja, shpjegon me detaje punën edukative e patriotike për mësimin e gjuhës, kulturës, historisë e traditës shqipe në Kretë dhe aktivitetet sociale e kulturore në dobi të komunitetit shqiptar në Hania, Kretë të Greqisë.

SHKOLLA SHQIPE «FARI I DIJES» NË HANIA, KRETË TË GREQISË

Shkolla shqipe «Fari i Dijes» (Kështu e quajmë edhe pse skemi shkollë tonën, më saktë : Kurset plotësuese të gjuhës shqipe nga mësues vullnetarë ) i hapi dyert e saj për herë të parë në vitin 2018 në ambientet e dy shkollave në qytetin e Haniasë dhe jashtë tij. Ishte një arritje e suksesshme falë përpjekjeve të z. Idlir Zadia, ish- kryetar i Shoqatës së Emigrantëve Shqiptarë në Hania. Në këtë mënyrë me shumë përpjekje dhe këmbëngulje nga ana e tij kryesisht dhe e kryesisë së Shoqatës, u realizua hapja e dyerve të shkollave për fëmijët e bashkatdhetarëve në Hania dhe rreth saj. Vështirësitë që ndeshëm u kapërcyen me përkrahjen e tij, të prindërve dhe padyshim të punës e përkushtimit të mësueseve tona. Me respekt e vlerësim të veçantë po përmend emrat e tyre : Mariana Shollo, Mimoza Pojani, Keti Bandilli, Zhuljeta Kobellari dhe Ermira Misku( për një kohë të shkurtër). Ecuria e mësimdhënies ishte në nivel të lartë në sajë të përgatitjes akademike të këtyre mësueseve. Një vit i suksesshëm që u karakterizua nga një pjesëmarrje e plotë e nxënësve, nga interesimi i prindërve dhe sigurisht nga mbështetja e kryetarit me kryesinë e Shoqatës.

MËSIM SHQIP, MUZIKË SHQIP DHE KULTURË KOMBËTARE

Çdo vështirësi e përballuam së bashku. Përveç proçesit mësimor nxënësit morën njohuri dhe për muzikë, për kulturën shqiptare dhe njëkohësisht organizuan disa herë festa më program të plotë. Këta nxënës ishin krenaria jonë , forca jonë për të vazhduar më tej misionin tonë sa të vështirë, po aq të bukur. Në vitet në vijim vumë re që ra interesi nga ana e prindërve, kjo për çdo mësues është si një goditje dhe pa dashur të zhgënjehemi bënim përpjekje për prurje nxënësish të rinj. Vinin të rinj, por largoheshin të tjerë, sidomos ata që ishin më të rritur dhe nuk kishin kohë . Gjithsesi misionin tonë e vazhduam edhe gjatë periudhës së vështirë të pandemisë.Nxënësit tanë ishin matanë një ekrani dhe ndiqnin mësimet rregullisht me ne nga ana tjetër. Do mbetet në kujtesën tonë kjo fazë e vështirë sepse mundëm të japim dije edhe pse u ndeshën me masat e izolimit. Këto sollën sfida të reja të paeksploruara më parë në proçesin e mësimdhënies.Kështu ,mësues – nxënës u ndeshëm më nevojën e njehsimit të nevojave mësimore më inovacionet teknologjike. Çdo pengesë e kapërcyem si unë,ashtu dhe tre koleget e mia,Mimoza Pojani, Mariana Shollo dhe Zhuljeta Kobellari. Nxënësit tanë arritën të marrin njohuritë e duhura.

MBËSHTETJE NGA LIDHJA E MËSUESËVE NË GREQI

Këto dy vjet shkolla «Fari i Dijes» funksionon në ambientet e një shkolle, të shkollës 6-vjeçare nr.7 në qendër të Haniasë. Këto vite kemi patur dhe kemi mbështetjen e Lidhjes së Mësuesëve në Greqi,e cila na siguroi lejen e marrjes së ambienteve,si dhe prurjen e librave të reja për nxënësit nga Ambasada jonë në Athinë. Problematike mbetet çështja e prurjes së nxënësve të rinj dhe mendoj që mos ndërgjegjësimi i vetë shqiptarëve është shkaku kryesor. Asnjë mësues nuk mund të detyrojë një nxënës të vijë e të mësojë, kjo varet nga vetë familja e tij. Duhet që shteti ynë të bëjë atë që ekziston në shtete të tjera. Pra një bashkëveprim mes dy shteteve që mësimi i gjuhës amtare të hyjë rregullisht në program shkollash. Në këtë mënyrë lehtësohet dhe proçesi i marrjes së lejes nga seksioni i arësimit këtu të ambienteve mësimore. Gjithashtu mësuesët që sakrifikojnë vullnetarisht duhet të njihen nga shteti ynë e të paguhen si kudo në botë. Përveç shkollës tonë, ekzistojnë dhe kurse të tjera të gjuhës shqipe. Në gjimnazin e Kubesë, në qytet dhe në Kastel.jashtë Haniasë.

PRINDËR, SILLNI FËMIJËT PËR TË MËSUAR SHQIP

Materiali që përdorim me nxënësit është rezultativ, libri përmban tre nivele dhe njohuritë janë të përmbledhura dhe të përshtatura për nxënësit që jetojnë jashtë atdheut. Falenderojmë hartuesit e tij dhe QBD për materialin e vlefshëm në dobi të fëmijëve shqiptarë këtu ku jetojnë. Ajo pra që dua të ritheksoi është problemi ynë kryesor : Prurja e nxënësve në klasat e shkollës shqipe. Më lejoni tu bëj thirrje bashkatdhetarëve tanë që jetojnë në Hania dhe jo vetëm: Prindër shqiptarë të nderuar! Mos ngurroni të sillni fëmijët tuaj në shkollën shqipe! Asgjë nuk do humbasin, përkundrazi! Do të përfitojnë njohuri akoma më tepër nga sa mendoni. Nuk mjafton vetëm e folura shqip në familjet tuaja. Nevojitet të mësohet gjuha amtare me baza . ashtu siç mësohet çdo gjuhë tjetër. Këtu bëhet fjalë për gjuhën amtare e cila po të përvetësohet në shkollë do ti ndihmojë fëmijët tuaj edhe për gjuhët e tjera, si dhe do tu ruajë identitetin e tyre kombëtar. Po të vini re kudo në botë, të gjithë mësojnë gjuhën amtare kudo që ndodhen. Ne jemi mësues vullnetarë që po ju ofrojmë mësime falas për fëmijët tuaj, për të ardhmen e tyre. Më lejoni të them diçka për veten. Thjesht si shembull. Nxënësja ime e parë kur erdha në 1994 në Greqi ishte bija ime. E folura shqip që në ditët e para, u pasua ndër vite me të mësuarit rregullisht me shkrim e lexim. Sot që është studente tregon akoma më tepër interes dhe vazhdon e përparon në nivelet më të larta të gjuhës shqipe.

KUR TË PËRGËZOJNË QYTETARË GREKË…

Shoqëria greke këtu ku jetojmë nuk na ka shfaqur reagime për misionin tonë. Përveç pengesave në Seksion të arsimit për marrjen e lejes( gjithmonë na vonojnë edhe pse marrin një pagesë nga ne për dhënien e klasave). Përgjithësisht na përgëzojnë qytetarë grekë, kryesisht intelektualë. Vetë drejtorët e shkollave tregojnë entuziazëm dhe natyrisht që çdokush i l logjikshëm të vlerëson kur bëhet fjalë për arësimim. Madje kur mësues grekë vijnë e na shohin herë herë, përgëzojnë nxënësit dhe bëjnë krahasim me grekët jashtë kufijve, të cilët mësojnë gjuhën e tyre në shkolla. Me pozviitet na shohin kudo. Madje para dy vjetësh na morën në intervistë si staf mësimor për gazetën lokale këtu. Për sa i përket shoqërisë shqiptare në Hania duhet të ndryshohet mendimi që kanë dhe të ndërgjegjësohen për këtë çështje.

SHQIPTARËT E HANIASË …

Shqiptarët e Haniasë përgjithësisht qëndrojnë afër njëri- tjetrit duke ofruar mbështetje sa munden. Për sa i përket integrimit të tyre në shoqërinë vendase, ju siguroj që janë pjesë lëvizëse e shoqërisë duke ushtruar me sukses profesionet e tyre në pjesën më të madhe të sektorëve të ekonomisë vendase. Në rast se do dërgoja mesazh për diasporën në USA, fillimisht do dëshiroja të përgëzoj të gjithë kolegët atje,.që ashtu si ne këtu ushtrojnë profesionin fisnik të mësimdhënies. Suksese dhe punë të palodhur më nxënësit tuaj! Ndërsa gjithë bashkatdhetarëve u bëj thirrje që të gjejnë mundësinë e të dërgojnë fëmijët e tyre në klasat e gjuhës mëmë. Gjuha amtare nuk është asnjëherë e tepërt dhe as e fundit në listën mësimore!

KUSH ËSHTË MËSUESE KETI BANDILLI?

Kam studjuar në Universitetin «Eqerem Çabej»në Gjirokastër në degën e mësuesisë. Ushtrova profesionin për 6 vjet në shkollën 8-vjeçare «Jakov Xoxa»në Fier. Në 1994 u largova për në Kretë të Greqisë ku dhe krijova familjen time.. Pasioni im ka qenë gjithmonë mësimdhënia. Ndoshta ka ndikuar fakti që gjyshja dhe mamaja ime ishin dhe ato arsimtare. Më kujtohet që e vogël luaja me një regjistër shkollor të gjyshes time, kujtim i saj kur doli në pension. E më pas kur u bëra vetë mësuese këshillohesha me mamanë time për punën me nxënësit. Angazhimi im si mësuese këtu në Kretë ka filluar në 1998 nëpërmjet programeve evropiane që aplikuan universitetet e Selanikut, Athinës dhe Kretës. Ushtrova mësimdhënien e gjuhës shqipe në tre shkolla 6-vjeçare të qytetit. Gjithmonë kam patur dhe kam një dashuri pa kushte për nxënësit e mi, buzëqeshjet dhe sinqeriteti i tyre shtonin alkiminë në komunikimin tonë dypalësh. Kjo ndodh gjithmonë… .Dua të përmend edhe vështirësitë që ekzistonin … një nga më tipiket ajo e mos frekuentimit të rregullt. Ishin 15 orë në javë, gjithmonë mbas mësimit të gjuhës greke. Këtu jam hasur më vështirësi duke humbur minuta të tëra duke mbledhur nxënësit që preferonin të luanin sesa të mësonin shqip. Ndërkohë duhej të fokusohesha tek nxënësit që më prisnin në klasë. Gjithsesi ndjehesha e bekuar që kisha në klasë plot nxënës që donin të mësonin.. Ata ishin shtysa ime për të ecur përpara. Nga ana tjetër isha e ndërgjegjshme që s’kemi të drejtë të detyrojmë askënd që të bëjë diçka pa dëshirë, edhe pse gabon. Paralelisht ndër vite kam ndjekur seminare të ndryshme të organizuara nga Universiteti i Kretës. Me shfaqjen e krizës ekonomike u ndërprenë dhe programet e mësimdhënies në shkollat publike.. Me sa duket nuk u rinovuan programet përkatëse. Gjithashtu jam angazhuar dhe privatisht me nxënës shqiptarë dy-gjuhësh. Gjithashtu kam punuar dhe vendas që kanë dashur të mësojnë pjesërisht gjuhën shqipe. Me nxënësit e shkollës «Fari i Dijes» jemi shumë të lidhur. Pjesa më e madhe janë nxënës që i kemi prej vitesh dhe kanë hyrë në zemrat tona. Përsëri dëshiroj tu drejtohem bashkatdhetarëve tanë që jetojnë e punojnë në qytetin tonë: Mos gaboni me fëmijët tuaj duke u hequr të drejtën të mësojnë gjuhën amtare! Jeni Ju që i drejtoni fëmijët tuaj,që të pajisen me «byzylykun « e përjetshëm, atë të gjuhës amtare!

Serbia can’t rule Kosova!

March 13, 2023 by s p

Please join us as we rally to support Kosova during negotiations of the European Union proposed plan for normalization between Kosova and Serbia. The EU has been pressuring Kosova to accept the creation of the Association of Serbian Municipalities that would violate Kosova’s constitution and threaten its sovereignty and stability. Kosova is a free and independent country that must maintain its autonomy of self-government and rule. We can’t allow Serbia to intervene and govern in Kosova. Stand with the people of Kosova!
When: Thursday, March 16, 2022 @ 1pm

Where: European Union Delegation to the United Nations

666 3rd Ave. NY, NY 10017

The Independence of Kosova has been paid for in Blood, Tears and
decades of suffering at the brutal hands of Serbia. The Citizens of Kosova must control their own destiny without interference.

Serbia can’t rule Kosova!

Respectfully,
Mark Gjonaj
917-731-6850

Fëmijët, investimi më i madh

March 13, 2023 by s p

Shkruar nga: Fran Gjoka/

Në realitetin e sotëm, kur shkolla po integrohet gjithnjë e më shumë drejt standardeve bashkëkohore evropiane, kur tekstet e programet po pasurohen dhe alternohen me përzgjedhje dhe cilësia e tyre vjen e rritet, pjesëmarrja e prindërve dhe ndihmesa e tyre në të mësuar merr rëndësi të veçantë dhe po shfaq tipare e rrugë të reja në menaxhimin sa më racional të kohës, për t’u dhënë ndihmë sa më të kualifikuar dhe efektive fëmijëve tanë. Që të realizohet plotësisht dhe pa ekuivoke ky objektiv madhor, doemos që duhen investuar energji pune konkrete edhe nga prindërit, familja që është baza e shoqërisë dhe që përgatit fëmijën për t`u futur në rrugën e shkollimit, që ta përgatitë atë si një lastar të freskët, të drejtë dhe pa cënime e dëmtime fizike e biologjike.

Qytetar të shoqërisë moderne

Që të edukosh dhe të moralizosh, duhet të jesh vetë një shembull jete, pune dhe edukimi. Dhe, si i tillë, je në gjendje të ndihmosh fëmijën më shumë se sa me fjalën tënde, me veprën tënde, me të qenit qytetar dhe njeri, me karakter të fortë dhe të palëkundur për të përkrahur të renë dhe përparimtaren, kërkesat e kohës dhe të zhvillimit. Për t’u arritur kjo, duhet që prindi ta njohë thellësisht fëmijën e vet. Ndihma e mirë jepet vetëm pas një njohjeje të mirë. Fëmija nxjerr në pah pjesë të karakterit personal në bazë të situatave në të cilat ndodhet. Edhe pse, faktikisht, shpesh pretendohet të njihet fëmija, duke e parë në jetën e tij familjare, gjithsesi kjo njohje është shumë e pjesshme për vetë faktin se mungon elementi kryesor, që është e gjithë pjesa tjetër e shoqërisë, që përmban në vete një gamë të madhe marrëdhëniesh. Duke bashkëndarë me mësuesit këndvështrimin në lidhje me marrëdhëniet e fëmijës me shokët dhe shoqet e klasës, prindi njeh më së miri temperamentin e fëmijës dhe kontribuon në përforcimin e karakterit të tij. Sigurisht që kjo kërkon kohë për të dëgjuar dhe bashkëndarë mendime, metoda taktika edukimi. Një konfrontim të mirëfilltë mund ta bëjë edhe prindi, që sigurisht mund të mos jetë në kulmin e shkollimit, mjafton thjesht një qëndrim njerëzor ndaj jetës, punës, njeriut. Kjo ka shumë rëndësi në edukimin e njeriut dhe veçanërisht në edukimin e fëmijëve me vlera morale dhe njerëzore, por edhe me vlera që të hapin horizonte dhe të zgjojnë dëshira, nxitje dhe kërkesa për të ecur në jetë dhe për të dhënë secili kontributin e tij në këtë shoqëri moderne, ku ne jetojmë sot. Fëmija të integrohet sa më mirë dhe sa më natyrshëm në mjedisin shkollor dhe të ecë përpara drejt rritjes dhe zhvillimit të tij të vazhdueshëm si qytetar i shoqërisë moderne.

Por sidomos, mendojmë se është e domosdoshme që anëtarët e familjes kërkohet të jenë model në shfrytëzimin sa më racional të kohës për t`u marrë me edukimin dhe mirërritjen e fëmijëve. Kjo do të ndikonte në mënyrë të drejtpërdrejtë në përgatitjen psikologjike dhe formimin me aftësitë dhe shprehitë më të nevojshme dhe më elementare për t`u integruar sa më lehtë dhe sa më natyrshëm në shoqërinë e sotme demokratike. Në këtë kuadër, fëmijët t`i edukojmë të zbatojnë me rigorozitet një regjim ditor, që është në përputhje me orientimet dhe këshillat e specialistëve, psikologëve dhe sociologëve, edukatorëve, që kanë përvojën e punës frytdhënëse e që garanton të ardhmen e sigurtë të fëmijëve.

Investimi më i madh është dhe mbetet

në radhë të parë edukimi, mirërritja dhe shkollimi i fëmijës

Dihet se fëmijët nuk janë të njëjtë për të gjithë, sepse secili ka përgatitje e aftësi të ndryshme për të kapur më shpejt ose më ngadalë, fjala vjen, nivelin përvetësues të dijeve që merren në shkolla. Në se nxënësve me prirje të veçanta dhe të talentuar u mbetet më shumë kohë e lirë që të mund ta shfrytëzojnë për zgjerimin e horizontit, për të mësuar gjuhët e huaja, për zbavitje, pushim etj., nuk ndodh kjo me ata që janë disi më të ngadaltë dhe që u mungon pasioni dhe dëshira, apo që edukimi i tyre i lihet spontanitetit, në radhë të parë nga ata prindër, që, ose nuk i kanë kushtet e duhura ekonomike, sociale dhe arsimore, apo ata që neglizhojnë me edukimin e fëmijëve, duke u kënaqur vetëm me faktin se i kanë shpurë fëmijët e tyre në shkollat më të mira, se u japin para çdo ditë për të plotësuar kërkesat e tyre etj. Një prind i tillë harron se më shumë se sa biznesi i madh që drejton, më shumë se sa ato para që ai depoziton dhe shton përditë në bankë, investimi i tij më i madh është dhe mbetet në radhë të parë edukimi, mirërritja dhe shkollimi i fëmijës së tij, që ai të ndjekë rrugën drejt dijes për t`u bërë dikush në jetë dhe jo të mburret apo të jetojë me thërrimet apo emrin e babait të tij. Sigurisht që është e domosdoshme të hiqet dorë nga privimi i fëmijëve nga aktivitetet çlodhëse, që fatkeqësisht praktikohet nga disa prindër. Pushimet e çlodhjes duhet t’u kushtojnë po aq rëndësi sa edhe mësimit sepse ato shërbejnë për freskimin e sistemit mësimor, gjë që ndikon për mirë në përvetësimin e dijeve

Bashkëpunim sa më efektiv me psikologët

Psikologët e sotëm rekomandojnë që fëmijët t`i mësojnë e realizojnë herë pas here administrimin e kohës, ato kërkojnë që brenda ditës nxënësit të dijë se çdo të bëjë dhe çka bërë. Por fëmijët nuk e kanë të lehtë që të bëjnë këtë punë në rrugë krejtësisht të pavarur, ata kanë nevojë për ndihmën e prindit, që të ndërgjegjësohen se sa kohë kanë harxhuar për gjëra të parëndësishme në dëm të problemeve mësimore. Psikologu Alan në librin e tij që titullohet ” Si të arrini të kontrolloni kohën dhe jetën tuaj”, këtij problem i vë shumë rëndësi. Me pak fjalë ai thotë se njerëzit më të suksesshëm e dinë mirë se çdo të bëjnë ditë për ditë. Kur veprohet kështu, nxënësit do të mësohen ta shfrytëzojnë kohën me projekte produktive. Kjo ka rëndësi shumë të madhe jo vetëm për kohën e shkollës por edhe si përgatitje për jetën. Ka raste që fëmijëve ua marrin kohën edhe prindërit. Jo rrallë ndodh që ata t`i ngarkojnë kohë pa kohë me punë të dorës së dytë, ose në dimër kur nuk i krijojnë kushte për studim dhe ata detyrohet ” të përgatiten” për të nesërmen duke qëndruar pranë televizorit apo komjuterit në mes bisedave të anëtarëve të tjerë të familjes. Vetëm ata që merren me studimin e këtij problem, mund ta dinë se si nxënësve u humbet koha që kanë në dispozicion për t’u përgatitur për mësime. Në një studim të bërë kohët e fundit rezulton se 47% e të rinjëve janë të rezikuar nga interneti. Ajo që shqetëson opinionin rezulton që fëmijët shqiptar janë të ekspozuar ndaj kërcënimeve pornografike në internet. Shumica e fëmijëve kanë kompiuter dhe internet në shtëpi dhe si pasojë ata mund të hapin çfardo faqeje pasi në shumë familje shqiptare mungojnë filtrat për të mos klikuar faqet erotike.

Marrëdhëniet e prindërve me fëmijët

Organizatat në mbrojtje të fëmijëve rekomandojnë aktivizimin e filtrave për sigurinë onlinë të fëmijëve. Ne mund të bëjmë shumë, ne mund të bëjmë shumë filtra, por filtri më i mirë janë marrëdhëniet e prindërve me fëmijën dhe më shumë kontroll në aktivitetin e përditshëm të tyre.Është e pamundur t’i ndalosh fëmijët të kenë akses gjithë çështja është përgjithësimi ,maturimi dhe informinmi në mënyrë që gjërat që shikojnë t’i absorbojnë ashtu siç duhet. Nxënësit nuk janë gjithnjë fajtor për të mësuarit me hope. Në këto kushte s`ka se si ndodh ndryshe. Në radhë të parë janë mësuesit pastaj vijnë prindërit që nuk përpiqen ta harmonizojnë punën, që përfundimisht ta shërojnë këtë plagë që po shfaqet dukshëm në sistemin e punës së nxënësve. Duke qëndruar indiferent, të dy palët nuk mund të nxjerrin kurrë rezultate nga puna që po bën mësuesi. Prandaj lufta kundër të mësuarit me hope të nxënësve në shtëpi mbetet problem përfundimtar në rritjen e cilësisë së procesit mësimor. Edhe bota e jashtme akademike, këtij problem i kushtojnë një vëmendje të veçantë, aftësinë dhe dhuntinë natyrale të nxënësve të sotëm nuk duhet ta lëmë të na firojnë gjatë periudhës shkollore është edhe një nga objektivat e reformës së sotme arsimore. Ndodh shpesh që të dëgjosh nga goja e mësuesve e prindërve akuza të forta si më zemërim thonë: “Janë të zgjuar, por nuk mësojnë “. Kjo akuzë prindërore ndaj mësuesve lëshohet nga ata që bëjnë pak ose aspak punë për t’i ndihmuar që të ndryshojnë qëndrimin e tyre ndaj mësimit. Kjo kategori mësuesish e prindërish harrojnë se shoqëria e sotme shqiptare i ka thirrur pikërisht ata që t`i edukojnë edhe këta nxënës me shpirtin e disiplinës shkencore në mësim. Psiko – pedagogët kanë provuar se po të orientohen mirë edhe mjaft nga këta fëmijë bëjnë përpjekje për të kapërcyer vështirësitë. Mësuesit në bashkëpunim me prindërit duhet të punojnë për t`i kalitur vullnetin nxënësve, që të mund të përballojnë edhe vetë kryerjen e detyrave mësimore jetësore në rrugë të pavarur.

Për këtë problem në kohën e tij ka folur dikur edhe Gjergj Fishta.

“Si ka me u rritë, siç e lyp arsyeja e detyra po qe se prindërit nuk janë të qytetënuar e përparuar. Prandaj për në daçim që shteti shqiptar të përparojë në udhë të qytetenisë së vërtetë, përpara çdo pune tjetër duhet pasë parasysh edukata e familjes shqiptare tue ba që prindët si dhe fëmija e tyne të jenë të qytetnuem”.

Kjo kërkesë vlerësohet si shumë e rëndësishme dhe bën pjesë në kulturën e re të të nxënit. E parë në këtë këndvështrim me keqardhje vërejmë aty këtu në shkolla, ku mjaftohen edhe me akuza (këta janë nxënës që nuk mësojnë). Dhe s’bëjnë asgjë konkrete për t’i ndihmuar . Është fatkeqësi e madhe kur fëmijët bien në duar të disa prindërve dhe mësuesve të tillë. Prindërit e mësuesit nuk duhet të tërhiqen nga vështirësitë që paraqet puna më këtë kontigjent nxënësish, sepse po të punohet mirë vjen një ditë kur ata shpërthejnë. Mjafton të kujtojmë edhe Ajnshtajnin që deri në moshën 9 – vjeçare nuk fliste normalisht. Në shpirtin e çdo mësuesi duhet të çrrënjoset mendimi antipedagogjik që dëgjohet “Shyqyr që ikën, shpëtuam prej tyre!”. Kjo mënyrë e të gjykuarit ndeshet në disa shkolla të mesme sidomos tek mësuesit që punojnë me klasat e para dhe të dyta. Duhet të pranojmë se mbartësit e këtyre koncepteve nuk mund të quhen më edukatorë të vërtetë. Jeta shkollore dhe ajo prindërore ka provuar se po të veprohet me kritere shkencore dhe me përkushtim, kjo masë nxënësish mund të përmirësohet dhe të integrohet në veprimtaritë mësimore dhe edukative. Kontrolli i shfrytëzimit racional të kohës ka mjaft vlera konkrete, se parandalon shpërdorimin e saj që është shfaqja më e rëndë e keq administrimit të mundësive reale që ka secili për të ecur përpara.