• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Rodi: Saksofoni, jazzi janë lider në improvizim

September 7, 2023 by s p

Denion Ndrenika/

Nuk isha marrë shumë me muzikën, ndër vite, pasi sic thuhet ndonjëherë që më kishte hedhur Perëndia gjetkë, te sporti, politika, sidomos gjithëshqiptaria me njerëz dhe territore.

Megjithatë muzika nuk ka qenë e përjashtuar. E kësisoj përfshihet më shumë në historikun dhe njohjen e përgjithëshme se sa te luajtja, apo krijimtaria.

Padyshim që brezi ku hy, ka pasur një errësirë të lemerisshme nga regjimi kriminal komunist, një ndalesë të plotë të jetës “imperialisto-revizioniste”.

Përshtypja e përhershme e imja ka qenë që kusbh ndalon diçka, ka frikë të përballet, ka frikë të pranojë pazotësinë, injorancën dhe ligësinë.

Andaj sporti dhe kultura, veçanërisht muzika, ishte në atë errësirë ku nuk shihej as pop, as rock, as bluz, as jazz, përveçse ndonjë Sanremoje zvarritëse.

Lidhja shpesh bëhej nëse arti ynë, muzikantët, sporti dhe sportistët do të zinin vend në hapësirën e lirë botërore.

Padyshim që shumëkush prej tyre, po.

E bëra këtë hyrje për të thënë se sa pamundësi ka pasur asokohe, se sa rrugë mbylleshin.

Sot krejt ndryshe, krejt tjetër, krejt hapur veç mundësi të kesh dhe të tregosh nëse diçka di.

Grupet muzikorë të pas 1990 me dëshirën e madhe u formësuan nga individë që lanë shenjë. Bledar Sejko “Qepa”, Gjergj Jorgaqi, Redon Makashi, Morena Reka, instrumentistë dhe klasikë të shkolluar brenda apo jashtë Shqipërisë ose edhe jashtë profilit muzikor, por talente, dëshirëmëdhenj dhe punëtorë për të qenë dikushi.

Mirëpo ndërkaq rrymat më pak të njohura ndosha me shumë adhurues të veglave frymore, jazz apo bluz, mbeteshin mbrapa.

Saksofoni ishte simbol kur shihej ish-presidenti amerikan Bill Klinton duke luajtur me të.

Më ka rënë jo pak rasti të kem biseda me instrumentistë frymorë, të zhanreve të tjera, të artit skenik, kinematografisë, arteve figurative.

Në fakt, orkestrat e televizioneve sikur bënë disa hapa përpara, duke u mundësuar krijuesve të dalë nga shkolla me profilin përkatës, më në fund hapësirë dhe pa orientimin klasor apo “imperialist”.

Pasi më parë shkruajta për Lek Negrin, përshtypje më bëri një koleg i tij, Ermal Rodi,

Nuk është se lamë ndonjë orar kafeje, por kohë më parë u takuam dhe folëm për miq të përbashkët përfshi Lekën dhe “Qepën” Bledar Sejkon, që në kohën time i thonim “Xhon Lenon” për lojën në kitarrë dhe syzet e zeza rrumbullake. Me “Qepën” jemi rritur, shokë fëmijërie e dikur ndoshta nga fundvitet ’70, ai ia nisi kitarrës, kurse unë basketbollit.

Ndërkaq, Ermali me Sejkon luajnë në Top Channel, edhe Negri dhe me vite edhe në koncerte, orkestra RTVSh, programe, mësimdhënie tek Artet.

Ermali me tha në bisedë se Jazzi ka improvizim në çast dhe historia amerikane e dëshmoi këtë krijimtari të atij çasti për njerëzit dhe vetë muzikantët, pa e pyetur, por ndoshta ngaqë po flisja shumë për veglat e ndryshme dhe jo saksin.

Po çfarë bëjnë këta sot, çfarë roli ka saksi në morinë e veglave frymore, ku është shkolla, politikat arsimore, krijimtaria?

Ermal Rodi në maj pati nje turne në festivalin jazz në Chianberi në Dijon të Francës, në Zyrih të Zvicrës në Athinën e Greqisë. Në këtë festival është luajtur muzika jonë, siç më tha Ermali, për më shumë se 1000 vetë për çdo koncert që është goxha për muzikën jazz…

E ardhmja? Kjo ishte pyetja ime për Ermalin, i cili mu përgjigj: “Në të ardhmen shpresoj të ndërtoj një grup të ri internacional dhe me muzikantë të ndryshëm nga bota e muzikës jazz të luajmë muzikën tonë shqiptare në jazz koncept.

Për këtë Ermali shton se Amerika si vend i jazzit, krijon hapësirë, pavarësisht kohërave të ndryshme të paslulëzimit të tij.

“Shpresoj ta kem mundësinë për të ekspozuar muzikën time në të ardhmen edhe në Amerikë”, – shton ai.

-Ermal, çfarë sheh të ndyshme te jazz krahasuar me veglat e tjera frymore? Pra, çfarë ka ndryshe jazzi si muzikë krahasuar me muzikën e veglave frymore klarinets, trombe, cyle…

-Ermal Rodi: “Jazz si rrymë të jep mundësinë të improvizosh, pra kompozim në çast, kurse veglat frymore kanë dinamikë dhe janë për mua shumë shprehëse dhe me gjallëri”.

-Çfarë të tërhoqi për jazz, se andej nga ne nuk para ka njohuri…

-Ermal Rodi: “Grupi “Led Zepelin” dhe “Deep Purple”, Rey Charles, BB King James Broën, më çuan në një farë mënyre te jazzi. Mandej, Charlie Parker, Miles Davis bënë punën e vet…

-“Zepelinat” i kisha inat sepse një shoku im i kishte qejf shumë… Unë jam me “Beatles”, Xhim Morrison, tina turner, Elvis Preslin…”Modern Talking” i kisha qejf.

Ermal Rodi: “Yep, e kuptoj”.

-Çfarë duhet bërë që te ne jazz të fitojë terren?

-Ermal Rodi: “Edukimi që të vegjël. Unë jap mësim si i jashtëm në Akademinë e Arteve dhe vetëm 1 nxënës saksofoni kisha… ështe hapur dega në universitet, por jo në high school! Mbrapsht”!

-Përpara se të shkosh për në skenë, je i prirur të improvizosh apo vjen vetiu kur luan?

-Ermal Rodi: “Ka parapërgatitje ndër vite dhe pastaj vjen vetiu, e ke mendjen e qartë dhe je i hapur vetëm që të krijosh diçka të re në atë çast.

-“Muza e zezë me Dunin ka qenë e mirë shumë. Edhe “Zare trëndafilja”. Sa bazë përbën folku për jazzin?

-Ermal Rodi: “Shumë, madje është pika themelore për mua siç përdorën afroamerikanët rrënjët e tyre të Afrikës. Ne shqiptarët bëjmë të njejtën gjë”.

-Shpesh per jaazin thonë se sikur zvarrit, sikur zhbjerr ritmin e këngës. Pse mendohet kështu?

-Ermal Rodi: “Luhet me kohën me tempo ritmin për të arritur atë që quhet në jazz language groove… Si James Broën me ritmin funky, ose vallet tona popullore që orkestra luan duke ndjekur këmbët e valltarëve”.

-Ka ndonjë dominim note muzikore që e dallon jazzin në krijimtari?

-Ermal Rodi: “Nuk ka dominim. Përdoren të gjitha e sa më shumë, për të pasur edhe më shumë alternativa”.

-Cila vegël frymore është më e dashur për jazz, pra që jep më shumë mundësi krijimtarie, veç saksit?

-Ermal Rodi: “Po saksi. Ka qenë si kitarra dhe piano sot. Ishte leader”.

-Emal, tek improvizimi më bëjnë përshtypje dy violincelistët kroatë që bëjnë “namin” në shndërrimin e kësaj vegle klasike, dhome me muzikë joklasike. Sa e bën këtë saksi në jazz?

-Ermal Rodi: “E bën, sepse si violinceli edhe saksi ka tingull unik. Për shembull, si kuartet saksash ngjan si quartet harqesh”.

Ky ishte Ermal Rodi, në një bisedë që nisi si njohje dhe eci si shpjegim se çfarë bën ai dhe çfarë mundet jazzi.

Filed Under: Ekonomi Tagged With: Denion Ndrenika

Projekti “Bibla PRO” ofron bashkarisht tekstin origjinal me përkthimin shqip

March 14, 2023 by s p

Kisha Baptiste Shqiptare “Udha e Shpresës” Nju Jork-Nju Xhersi ndodhet në Green Ave, Madison në Nju Xhersi.

Qëllimi kryesor i projektit është ofrimi i tekstit sa më të saktë dhe besnik ndaj gjuhëve origjinale në aspektin semantik dhe stilistikor; sa më të qartë dhe të rrjedhshëm në lexim, në përputhje me standardin e shqipes së sotme; të besueshëm në paraqitjen e përmbajtjes teologjike dhe të informacionit historiko-kulturor

Denion Ndrenika, Nju Xhersi

Me fotografinë e mozaikut të Bazilikës së Vrinës Butrint mbishkruar për dhuruesit e kishës dhe “Për kushtim nga ata, emrat e të cilëve i di Perëndia”, shfaqet pamja online e një projekti me rëndësi në historografinë shqiptare.

Ky projekt që shkon njehsuar me formimin tonë kombëtar, po kryhet në Nju Xhersi të SHBA-së.

Projekti i quajtur “Bibla Pro” zhvillohet për përkthimin e Biblës në shqip nga tekstet origjinalë.

“Përkthimi i Biblës është shkencë dhe art. Është një urë që sjell Fjalën e Zotit nga bota e lashtë në botën e sotme. Të varur nga Zoti për të përmbushur këtë detyrë të shenjtë, ne paraqesim projektin: “Bibla – përkthimi i ri nga origjinali” (Bibla PRO), një përkthim i ri në shqip i Fjalës së Zotit, i përputhur me tekstin origjinal në hebraisht, aramaisht dhe greqisht”-shkruhet në faqen e internetit të projektit.

Për herë të parë me këtë projekt më njohu udhëheqësi i tij, pastori i Kishës Baptiste Shqiptare “Udha e Shpresës, Beni Pango në Morristown të Nju Xhersit në SHBA.

“Bibla PRO” ofron bashkarisht tekstin origjinal dhe përkthimin në shqip.

Kisha Baptiste Shqiptare “Udha e Shpresës” Nju Jork-Nju Xhersi me vendndodhje në Green Ave, Madison në Nju Xhersi, thotë se brenda një viti do të ketë përfunduar përkthimi i Besëlidhjes së Re, ndërkohë që online bëhet publikimi i librave të parë.

Sipas pastor Pangos, projekti “Bibla PRO – Përkthimi i Ri nga Origjinali”, ashtu siç edhe emërtohet, është përkthim i ri i Shkrimit të Shenjtë në gjuhën shqipe, i bazuar plotësisht në gjuhët origjinale të teksteve biblike: hebraisht, aramaisht dhe greqisht. 

Teksti bazë për Besëlidhjen e Vjetër, sikurse vërehet në projekt, është “Open Scripture Hebrew Bible”, ku paraqitet i njohuri si “Teksti Mazoretik” mbështetur në Kodikun e Leningradit.

Vetë ky Kodik, është baza e botimit standard “Biblia Hebraica Stuttgartensia”. 

Përkthimi i Besëlidhjes së Re ka për bazë tekstin “Unfoldingword Greek New Testament”, që në themel përbën të njejtin tekst të botimeve standard “The Greek Neë Testament të United Bible Societies” dhe “Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece”. 

Kur teksti grek ka dallime me rëndësi krahasuar me publikimet standarde apo të të njohurit si “Textus Receptus”, paraqitet me shënimet e duhura.

Qëllimi kryesor i projektit është që t’u ofrojë kishave ungjillore shqipfolëse, studiuesve të Biblës, predikuesve dhe çdo individi që dëshiron një lexim studimor, një tekst që sikurse vijon ai (pastori), synon tri karakteristika:

-Sa më i saktë dhe besnik ndaj gjuhëve origjinale në aspektin semantik dhe stilistikor;

-Sa më i qartë dhe i rrjedhshëm në lexim, në përputhje me standardin e shqipes së sotme;

-I besueshëm në paraqitjen e përmbajtjes teologjike dhe të informacionit historiko-kulturor.

“Puna për këtë përkthim është një ndërmarrje njerëzore e rëndësishme, që kërkon kohë dhe përkushtim fizik e shpirtëror. Ky nuk është një projekt që do të realizohet në një kohë të shkurtër dhe të gjithë ata që do të përfshihen shumë a pak në këtë projekt, duke filluar që nga mbështetja edhe më e vogël financiare, e deri te përkthimi i Fjalës së Zotit, e bëjnë sepse “dashuria e Tij i shtrëngon” (2 Kor.5:14) dhe, ashtu si ata që e ndërtuan Bazilikën e Vrinës (Butrint) dhe ia përkushtuan Zotit veten dhe mundin e tyre, edhe ne mund të themi që emrat e atyre që e përmbushën këtë shërbesë i di Perëndia Vetë”-thuhet për projektin.

Përkthimi i Ri nga Origjinali (PRO) do të jetë i gatshëm në mënyrë interlineare dhe standarde elektronikisht  dhe i printuar.

Si popull me tri besime dhe lëvrues pa u rrekur të ndezë mospajtime, krejt të dashur dhe hapësira për sekte apo drejtime të ndryshme, shqiptarët e kanë këtë si zanafillë të ndërtimit të jetës familjare dhe shoqërore.

Baptistët shqiptarë

Gjurmët e para të të Krishterëve Ungjillorë i gjejmë në vitin 1819 kur Pinkertoni nga Shoqëria Biblike Britanike dhe për të Huaj konsultohet me Vangjel Meksin të përkthejë Dhjatën e Re në shqip. Meksi ishte një shqiptar i mirë-arsimuar që kishte filluar të zhvillonte një interes për krijimin e një gjuhe shqipe të shkruar. Vangjel Meksi u ngarkua për përkthimin e Dhjatës së Re duke përdorur shkronjat greke, e cila u botua më 1827.

Në vitin 1864 kjo Shoqëri ngarkoi Konstandin Kristoforidhin ta ripërkthente Dhjatën e Re në dialektet Geg dhe Tosk me shkronja latine, punë e cila përfundoi në vitin 1884. Përpara se të kryente këtë punë të mirë, Kristoforidhi hyri në kontakt me njerëzit duke udhëtuar në krahina të ndryshme veriore dhe jugore, për të mbledhur fraza e shprehje për të pasuruar fjalorin e tij në shqip. Sipas albanologut të njohur R. Elsie “këto përkthime shërbyen si një themel për krijimin e një gjuhe letrare moderne, në dy variante dialektesh“. Ndërkohë u financua edhe botimi i “Gramatika” e Kristoforidhit. Ungjillorët shkonin qytet më qytet për të përhapur Bibla, por edhe abetare e gramatika të gjuhës shqipe.

Alexander Thompson, i deleguar nga SHBBH në Shqipëri besonte se shqiptarët kishin të drejtë të kishin një formë të shkruar të gjuhës së tyre amtare. Aq më tepër që ungjilli ekzistonte në shqip, ai pa nevojën tek njerëzit që të njihnin Krishtin. Thompson ikurajoi shumë shqiptarë dhe të huaj që të udhëtonin nëpër Shqipëri e t’u sillnin pranë ungjillin shqiptarëve.

Më 1873 ungjillorët që erdhën në Manastir patën ndikim në jetën e Gjerasim Qiriazit. Në vitin 1883 Gjerasimi ne bashkepunim me Thompsonin filloi të shpërndajë Bibla e të përhapë Ungjillin nëpër Shqipëri. Ndërkohë ai zhvillonte shërbesa fetare në gjuhën shqipe dhe në këto shërbesa mblidheshin qindra njerëz.

Kontributi i madh i Ungjillorëve në zhvillimin e letrave shqipe.

Në tetor të vitit 1891 së bashku me të motrën, Sevastinë, Gjerasimi hapi “Shkollën e Vashave”, e cila do të përbënte një ngjarje të rëndësishme në arsimin tonë kombëtar. Shkolla e Vashave shënoi një arritje të shkëlqyer në zhvillimin e letrave shqipe, e cila u ndërtua sipas programeve bashkëkohore të vendeve të qytetëruara, por boshti i saj kishte frymë të theksuar kombëtare. Të gjitha lëndët zhvilloheshin në gjuhën shqipe me tekste të përgatitura nga figura të shquara shqiptare dhe motrat Qiriazi. Pas Kongresit të Manastirit të vitit 1908, Parashqevia sëbashku me Sevastinë hartuan të parën abetare për shkollën e tyre ku vetë motrat Qiriazi, Fanka Eftimiu dhe Polikseni Luarasi do t’u mësonin fëmijëve gjuhën amëtare. “Shkolla e Vashave” shërbeu si një shkëndijë atdhedashurie e emancipimi që motrat Qiriazi ndezën me hapjen e së parës shkollë vajzash.

Shkolla e vashave

Në 14 Nëntor 1892, Gjerasim Qiriazi me një grup atdhetarësh si: Sevasti Qiriazi, Grigor Cilka, Herakli Bogdani, Ligor Çina, Fanka Eftimiu si dhe P.N.Luarasi themelon “VËLLAZËRINË UNGJILLORE”. Synimi i tyre ishte i trefishtë: 1) përhapja e Ungjillit në Shqipëri; 2) botimi i letërsisë shqipe; 3) hapja dhe drejtimi i shkollave shqipe. Shkollat dhe librat ishin vizioni rilindës i ungjillorëve të cilët patën meritën për hapjen e 5 “institucioneve”: gazetën “Letra e Vëllazërisë” që datohet si gazeta e parë në shqip; Shkollën e së Dielës; Shkollën e Vajzave; Kishën Ungjillore; Shoqatën ungjillore- letrare” Vëllazëria Ungjillore”.

Më 1908 Ungjillorët morën pjesë aktivisht në organizimin dhe punimet e Kongresit të Manastirit. Gjergj Qiriazi ishte zv/Kryetar i ketij kongresi. Gjithashtu, ai ishte nje nga themeluesit e botimit të gazetës “Bashkimi i Kombit” e cila botonte shumë letërsi shqipe duke u mundësuar shqiptarëve të mësonin, lexonin dhe të shkruanin gjuhën e tyre. Në mes të persekutimeve, paragjykimeve, çkishërimeve, pengesave nga Porta e Lartë, ungjillorët punuan aktivisht jo vetëm për përhapjen e mesazhit të Ungjillit, por edhe për përhapjen e gjuhës, letërsisë e shkollave shqipe.

Në Kongresin e  Manastirit, Parashqevi Qiriazi pati  nderin të ishte e vetmja delegate femër dhe gruaja e parë në histori që mori pjesë në një forum mbarëshqiptar. Ajo foli në konferencë për nevojën e një alfabeti të pranuar nga të gjithë. Ajo themeloi “Yll’i Mëngjesit” më 1909, e cila njihet si e para shoqëri e grave shqiptare. Qëllimi i shoqërisë ishte të përhapte shkollimin mes grave shqiptare. Më 1909 Parashqevia botoi “Abetare për Shkollat e Para” duke u bërë kështu e para autore femër e teksteve shkollore në shqip. Ajo kompozoi një këngë për alfabetin e cila u bë himn kombëtar.

Pastor Grigor Cilka, luajti një rol të rëndësishëm në përpjekjen e Shqipërisë për pavarësi dhe qe bashkëpunëtor me Gjerasimin për punën e ungjillit. Cilka ishte pastor i Kishës Ungjillore në Korçë , ku predikoi në shqip  si edhe dha mësim në Shkollën e Vashave në gjuhën shqipe. Më 1908 ishte delegat në Kongres ku dha kontributin e tij duke folur për çështjen shqipe si edhe ishte pjesë e Komisionit të Alfabetit.

Thanas Sina, gjatë jetës së tij u dallua si një mësues, patriot, predikues, botues e përkthyes i Biblës.

Thanas Sina i ka shërbyer me besnikëri Shoqërisë Biblike Britanike për Vendet e Huaja dhe Vëllazërisë Ungjillore. Ishte një nga tre mësuesit e parë të gjuhës shqipe në shkollën e parë për djem në Korçë si dhe dha mësim në Shkollën e Vashave. Qysh më 1895, njihet si një predikues i shkëlqyer në Korçë, ku puna me Ungjillin i kishte rrënjët e saj deri në rënien e komunizmit. Thanas Sina bashkëpunoi me Alezander Thompson për përkthimin e Biblës; redaktoi Dhjatën e Re në toskërisht me Gjergj Qiriazin, gjithashtu redaktoi edhe librin e Psalmeve, Fjalët e Urta, Predikuesin, Isaian dhe Samuelin. Sina ndihmoi Bordin Amerikan të Komisioneve për Misionin e Jashtëm dhe Edith Durhamin në shpërndarjen e ndihmave gjatë Luftës së 2-të Botërore. Ky mësues e predikues dallohet njëherësh për kontributin e dhënë në letrat shqipe si edhe në kishën Ungjillore të kohës.

Komuniteti i Krishterë Ungjillor vazhdoi të gëzonte një rritje të palëkundur dhe në vitin 1940 krenohej me një anëtarësi prej disa qindra vetësh.

Gjatë regjimit Komunist ungjillorët pësuan persekutime,  kështu që me ardhjen e demokracisë kishin mbetur rreth pesë burra besimtarë nga Kisha e Korçës e kohës së paraluftës.

Me ardhjen e demokracisë në vitin 1992, VËLLAZËRIA UNGJILLORE E SHQIPËRISË rinis veprimtarinë e saj, në vazhdim të punës dhe veprës së të krishterëve shqiptarë të shekujve të parë dhe të atdhetarëve Ungjillorë si Gjerasim Qiriazi, Grigor Cilka, Kristo Dako etj.

Sot, komuniteti ungjillor, është shtrirë përmes kishave lokale në çdo qytet të Shqipërisë dhe vazhdon të japë kontributin e tij jo vetëm në transformimin shpirtëror të shqiptarëve, por edhe në çdo fushë të jetës së vendit. Ky kontribut përkthehet në hapje shkollash, kopshtesh, kursesh profesionale, shtëpi fëmijësh, azile, qendra shëndetësore e klinika, projekte sociale për fëmijë, të varfër, pensionistë, të burgosur etj.

Të krishterët ungjillorë i gjen në çdo fushë të jetës së vendit si qytetarë dhe shtetas të devotshëm e të ndershëm. Ata besojnë se mesazhi i Ungjillit mund të transformojë pozitivisht jetën e një individi, të një familjeje, të një komuniteti dhe të krejt shqiptarëve.

Filed Under: Kronike Tagged With: Denion Ndrenika

Ju lutem, më thoni nëse po gënjej!

March 28, 2013 by dgreca

PA do të ishte më mirë që Arta e Preveza të ishin me ne dhe sëpaku 10 mijë km2 të Çamërisë të ishin me Shqipërinë?/

 Nga Denion Ndrenika*/

Zakonisht merret shkas nga ndonjë ndodhi a vepër për të shkruar më parë në mendje copëza idesh e mandej, nëse e mbush atë, pra mendjen, e hedh në ndonjë fije kartë. Nëse ke pak mundësi apo hapësirë për ta dërguar diku për botim pasi e ke shkruar, aq më mirë ndihesh dhe kur thonë e “mban veten me gajret”. Rrjeti shoqëror “Fejsbuk”, na jep mundësi pa na u hidhëruar që po e shkruajmë në gjuhën “tonë”. Meqë shqipen e dua shumë, nuk po e shkruaj “Facebook”.

Këtu zuri fill një diskutim përgjithësisht i njohur dhe i ditur nga të ditur dhe të paditur. Nuk lidhet fare me ndonjë kujtesë filmash nxitur nga ndonjë zhvillim. “Hije që mbeten pas”, Matilda Makoçi, “Marjeta” me emrin e filmit sa mbaj mend (se nga Tirana asokohe 2-3 gjëra të ndodhura nuk harrohen), i tha të fejuarit prokuror: “Unë e dua dhe do ta mbroj tim atë! Ne jemi një”! Por, Agroni nuk u pajtua me gjëmën që i kishte bërë babai i të fejuarës dhe gjeti forcë ta prishte fejesën, kurse Matilda jo. Nuk thonë kot, “bëmë baba të të ngjaj”. Jo, nuk lidhet me këtë.

Disi “lidhet” me Dhespot Fotin. Me Kishën tonë Autoqefale. I shkruajta bashkëdiskutuesit tim nëse më jepte leje ta trajtoja temën, meqë ishim “palë”. Edhe nëse nuk më jepte, nuk mërzitesha, sepse profili është personal e kështu që e respektoj pafundësisht këtë të drejtë të tij, sikurse edhe do të isha mjaft mirë nëse edhe me mua bënin të njejtën gjë. Sidoqoftë, duke shmangur rreshtat e tepërt, po paraqes pikëpamjet.

Që në fillim saktësoj që çdo keqinterpretim i këtyre që shkruaj, nuk më përket as mua, as njerëzve të mi familjarë, farë e fis, as formimit tonë. Nuk kam asgjë prej gjëje me kërrkënd, qoftë sllav, grek, mysliman, ortodoks, katolik, bektashi, protestant, budist, apo çfarëdo tjetër. Respektoj plotësisht qenien e gjithkujt, kështu që keqinterpretime nga dashakeqësia i hedh poshtë dhe nga moskuptimi, kërkoj ndjesë. Kur flitet për figura të larta të besimit, padyshim që ndjesa nga moskuptimi është jashtëzakonisht e madhe preje meje.

Bashkëdiskutuesi në prag të ditëve të shenjta të ortodoksëve, publikoi një fotografi (të tijën) me kryepeshkopin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, Fortlumturinë e Tij Anastas Janullatos. Emri i Hirësisë është gojuar e përgojuar. Unë nuk po bëj këtë. Mos ma thoni se nuk qëndron hiç!

Në fotografi komentova: “O vëlla, Zoti të dhëntë hare e gëzim e ta dëgjoftë brengën që kemi të gjithë ne ortodoksët për mungesën e shqiptarisë në Kishën Tonë Autoqefale”! E di që menjëherë do të më hidheni e më kuturisni se këto fjalë janë të hidhura, të pavend apo ironike a ngacmuese. Duke më vënë përballë origjinën time nga Vunoi i Himarës së Vlorës, fare mirë mund të më thoni se përse e flas, sipas jush, ashtu fjalën e mirë. Unë përgjatë tërë kohës pyes vetëm më thoni, u lutem, nëse gënjej për ç’ka po shkruaj. Normalisht që aty-këtu kam përdorur ironi apo ndonjë frazë filmash, por jo me të keq, përveçse për të rikthyer në kujtesë historinë tonë të dhembshme me fqinjët grekë dhe me kishën greke.

“Po si merresh vesh me gjuhën e qoftëlargut (figurative kjo fjalë) o besimtar i mirë? Se, të të flasë shqip si të ka bërë nëna e baba është më mirë më duket mua. Si të bëhet të falesh në Zot kur kujton se kanë dashur të na shpëlajnë me far e fè, kur na kanë hidhëruar gjuhën e këngën, vajin dhe shpirtin? Nuk kam gjë hiç me Hirësinë e Tij, Fortlumturinë Anastas, përkundrazi origjina e Tij (me sa di unë) nga Durrësi më jep besë e shpresë se diçka i do shqiptarët, ndonëse kurrë nuk i ka mbrojtur, por me dashuri është përpjekur tërë këta vjet që t’ua falë mëkatet në greqisht dhe t’u mësojë këtë gjuhë me të njejtën devotshmëri me metoda moderne e jo si vite me radhë duke helmuar Petro Ninin, Negovanin e tanët peshkopë të dëlirë”!

Paskëtaj, a kisha shkuar larg te Petro Nini apo Negovani? Mora dhe vërejtje se po përfshija besimin me politikën. Kam mirëkuptim të pafund! Andaj, mendova dhe i shkruajta bashkëbiseduesit tim të mirë, korrekt dhe tepër të hapur për të trajtuar çështje të ndjeshme: “Duhet të kujtojmë tërë këta shqiptarë të mjerë që grekët ua ndërruan emrat me zor, që i lanë si fakirë 20 vjet në dyert e Ambasadave, që i hapën ndonjë shkollë në 2013 pas 20 vjetësh emigracion, që i nisin me detyrim të votojnë qafirët (figurative edhe kjo fjalë) në Himarë dhe në trojet etnike të shqiptarëve, që nuk u dhanë një abetare, që i kthejnë pavarësisht moshës në kufi sepse nuk kanë emrat e vendlindjes në gjuhën e hidhërimit (ende figurative), që i shfarosën çamët e nuk po shohin dritë të bardhë”.

Këtu, i shkruaja bashkëdiskutuesit se pajtohesha me të: “Nuk duhet të merremi me politikë me punët e Kishës sepse nuk jemi si Kisha që e bën këtë në çdo rast në mbrojtje të ndonjë gjakprishuri (unë vazhdoj me figura deri në fund të shkrimit) që i është mbushur mendja se është grek. Kot merremi me Negovanin dhe Luarasin, se ata donin të na jepnin shqipen e nënës, më mirë me grekun që na vret me rrënjë e me degë”. Diskutimi mori kritika aq më tepër në ditët e mëdha në pritje të ringjalljes së Jezu Krishtit. Prandaj shtova: “Unë bëra një urim të sinqertë pa u përfshirë në punën e Perëndisë. Unë urova që ta kemi përsëri shqiptare kishën tonë.

U kërkoj ndjesë të gjithëve që nuk mendojnë si unë, nuk kam dashur të prek askënd. Gjithkush është i lirë ta ndjejë veten si s’ka më mirë, qoftë edhe si grek, qoftë edhe si shqiptar që nuk mendon se greku na ka shfarosur, qoftë edhe si shqiptar palaço që urren fqinjët tanë që kanë vuajtur tërë jetën për të na zhdukur. Sinqerisht nuk kisha qëllim të keq”!

Besoj se shumëçka shkruaj unë nuk janë sajesa të miat. Normal, që na tregon historia. Edhe nëse ka qenë e njëanshme, e keqtreguar, e keqbërë, përderisa dikush tjetër nuk na ka vërtetuar të kundërtën. Në fakt, më duhet të vendos këtu një pjesëz interviste që bëra këtë muaj me drejtoreshën e Arkivit Qendror të Shtetit, Nevila Nika për RTK-në në Prishtinë dhe gazetën “Illyria” në SHBA. Ja ç’më tregoi zonja Nika, që për mua ishte befasi e mirë, përkundër mosvlerësimit të nxitur prej fshehjes së historisë, përfshi ortodoksinë:

“Përsa i takon ortodoksisë shqiptare, unë jam befasuar kur kam parë që në një kishë të vogël në Vokopolë afër Beratit, prifti i asaj kishe, që është ortodokse, mban regjistrin e kishës në gjuhën shqipe! Jam duke folur për fundin e shekullit XIX! Një gjë që më ka befasuar, më ka mrekulluar! Kush e dinte këtë fakt?! Kush është marrë me këtë?! Askush! Jemi gjithnjë duke thënë që “Patriarkana nuk i donte dhe kishte… shqiptarët”! Jo, sepse po fole gjithnjë kështu, do të gjendet dikush tjetër që do të thotë “jo, nuk ishte e vërtetë”! Dhe, përderisa do ta thotë dikush tjetër, atëherë duhet të thuash të vërtetën! Unë e kuptoj që Patriarkana e Stambollit, meqënëse Kisha Greke ishte më e fuqishme dhe donte të thoshte që “jemi trashëgimtarë të Bizantit”, “e “kemi të drejtat”…

Të gjitha këto i kuptoj! Por, elementi shqiptar, ne, normal ne kishim qenë nën Perandorinë Bizantine, ritet e krishtera i bënim sipas Kishës së Lindjes, ortodokse, por nuk ishim grekë, ishim shqiptarë dhe vazhdojmë të jemi! Ka disa gjëra që është megjithë mend, ka ardhur momenti, ka vite që ka ardhur, por ne vazhdojmë të shkojmë në atë qerthullin e të sharit ose të të lëvduarit! O do të shajmë, o do të lëvdojmë! Nuk e di, nuk them një rrugë të mesme në traun e ekuilibrit, por ka një zig-zage”! Po vazhdoj pas kësaj ndërhyrjeje që e quaj me vend.

Tema mbeti nëse votuesit kishin ardhur me hir apo me pahir. Dihet që edhe me pahir. Kështu, që vazhdova edhe mbi të vërtetat e mëdha që duken sheshit se si nuk i kemi mbrotjur ne shtëpitë e lartësive tona patriotike që janë rrënuar dokudo, sëpaku me sa shohim nëpër lajme. Unë siç shkruajta më lart, vazhdoj me figura apo terma ironikë, mirëpo për diskutimin, jo adresimin ndaj ndokujt. “Nuk ka rëndësi cilin votuan. Rëndësi ka që u sollën me detyrim nga grekziu.

E di që ndërruan emrat me dhunë. Sepse, greku bën gjithçka. E di që ne si shtet dhe shoqëri e kemi menderosur. Nuk shfajësoj veten. Ne nuk duhet ta pranonim Fortlumturinë e Tij në Kishën tonë që në fillim. Aty ku është greku qoftë edhe me origjinë nga Durrësi, mënxyrë ka në mos sot, nesër. Ata të shtëpisë së Petros së Luarasëve janë ata që ndërtuan varrezat e kopukëve grekë që përdhunonin shqiptarët. Grekë, ortodoksë që nuk mbrohen nga Kisha jonë, por nga kishtarët grekë.

Ndaj, Kisha duhet të na kthehet. Me dëshirë, me mirësi, me ndershmëri, me përulje ndaj Perëndisë që do t’i falë kriminelët grekë të shpirtit, gjuhës dhe jetës. Një njeri i Perëndisë tërhiqet vetë nga e keqja që i bën shqiptarëve, nëse i do vërtetë. Të mos ua heqë Fan Nolin. As ikonat në shqip. As meshën të mos ua përdhosë me gjuhën e pakuptueshme. Çfarë ka të keqe këtu? Meqë ne kemi tërë këto faje e përgjegjësi edhe për shtëpitë e njerëzve tanë të ndritur, duhet të ulim kokën te paçavurret zemërgrira greke”? Të dashur lexonjës! Më shani nëse nuk u vjen përshtat kjo që shkruaj. Por, u lutem më thoni nëse po gënjej!

Duke pasur parasysh që shumë shqiptarë kanë ikur me vite e prej vjetësh në Greqi, ku tokat e tyre etnike ishin copëtuar e shqiptarët vendas dëbuar e masakruar, normal që mendova se mos po teproja diçka. Fundja, ka edhe njerëz që ndihen mirë me të drejtë të Zotit në Greqi. Shumë gjë e mirë, normale sa më s’bën, sidomos nëse nuk kemi në kujtesë se çfarë të keqe mund të na kenë bërë grekët. Këtu nuk kam ironi. “Ndoshta ne “greku hidhërim” nuk na ka bërë gjë personalisht”.

Kështu nisa të shkruaj sërish. “Mua jo e jo. As më ka vrarë, as vjedhur, asgjë prej gjëje. Kemi edhe nuse e dhëndurre grekë. Nuk më mërzit fare kjo! E keqja që na ka bërë është historia jonë që nuk e kemi më prej grekëve të zinj Çamërinë (nuk kam asnjë lidhje me çamët, që të mos thoni se flas nga vetja, as krushqi), Konicën e të tjera vise. A nuk është e zeza jonë kjo? A do të ishte më mirë që Arta e Preveza të ishin me ne dhe sëpaku 6 mijë rrënjë ullinj e vreshta në 10 mijë km2 të Çamërisë të ishin me Shqipërinë? Ky është faji ynë që nuk i kemi, apo që po t’i kishim do të ishim më mirë?

Shfarosja e shqiptarëve nga greku është e zeza e të gjithëve, si të 100 vjetëve apo 20 vjetëve më parë. Edhe asokohe kështu thuhej, që nuk na gjeti gjë, por pas 120 vjetësh nuk gjejmë dot varret e shqiptarëve. Kjo do të ndodhë edhe me cilindo që pas 20 vjet në Greqi do të jetë 50, pra do të humbë gjuhën, do të asimilohet, normale si rrjedhë historike. Që, të mos ndodhë kjo nuk duhet t’i marrim gjërat lehtë. Pikërisht debati që po bëjmë ne ka shkas Kishën Tonë Autoqefale. Nese do ta kishim shqiptare siç u ndërtua, do të bisedonim të përçarë sot?

Ja, kjo ështe e zeza greke! Përsëris që nuk kam gjë me Fortlumturinë e Tij”! Domosdo, që menjëherë në këtë linjë diskutimi, vijnë edhe kritikat se nuk po bëjmë dot paqe. Në fakt, nuk po bënim luftë, veçse parashtronim brengat tona të njejta, ndoshta edhe me këndvështrime të ndryshme. “Mirë e ke, sepse ka shqiptarë që nuk e ndjejnë veten keq me grekun, ka edhe nga ata që edhe pse greku nuk i ka bërë gjë personale, ndihen të vrerosur nga asimilimi dhe dhuna, masakrat dhe genocidi ndaj shqiptarëve të tjerë”-shtova shkurt.

E thjeshtë që në disktume ka mospajtime, ndaj bëhen. Lumturohem shumë nga kjo, aq më shumë që mirëkuptimi ishte i pranishëm tërë kohën. Fundja, pikëpamjet janë personale, ndërtohen nga formimi, historia, ndryshimet nëse janë bërë apo duhen bërë. Aty-këtu ndeshim edhe këndvështrime me karakter fetar, fatmirësisht jo problematike, ndoshta edhe paragjykuese. Na tregohet që figurat kishtare janë të niveleve të larta. Absolutisht që janë, vetëm një gomar flet ndryshe e për sa e njoh veten, unë nuk jam. Kështu, që shtova fjalitë e fundit.

“Nuk jam mysliman. Edhe po të isha nuk do të përbënte ndonjë krim, sikurse nuk është krim për askënd, qoftë mysliman, budist, ortodoks, katolik apo bektashi. Mua më vjen mirë që ti (i drejtohem bashkëdiskutuesit tim) diskuton. Sinqerisht! Fortlumturia e Tij meriton respekt për formimin e jashtëzakonshëm akademik! Unë nuk kam besuar kurrë se këtë formim Fortlumturia e Tij e përdor kundër shqiptarëve, të cilët i udhëheq në besim, ndonëse është grek.

Pra, të ndajmë gjërat. Unë dua që Kishën ta kemi shqiptare. Kam gabim këtu? Unë dua që ikonat të jenë në shqip. Mbaj faj këtu? Unë dua që Fan Stilian Noli, Petro Nini Luarasi, Papa Kristo Negovani, Visarion Xhuvani, Kristofor Kisi të lëvdohen e nderohen e jo përçmohen e mos përmenden. Krim është ky? Unë dua që meshën ta dëgjoj në gjuhën e nënës time, sikurse grekët në gjuhën e nënës së tyre. Të mos e them këtë? Unë dua që Kisha të mos mbrojë vetëm 2-3 vetë që mendojnë se kanë ndonjë origjinë të paprovuar greke, por të mbështesë edhe shqiptarët që të hapin shkolla shqipe në Greqi dhe shqiptarët ortodoksë që të kenë Kishë Autoqefale në gjuhën shqipe në Greqi. E rëndë është kjo kërkesë?”

E falenderova me zemër e sinqeritet bashkëbiseduesin tim për mirëkuptimin dhe diskutimin! I thash që shkrimin do t’ia dërgoja ta lexonte njëherë ai, meqë ishte zanafilla me fotografinë që vendosi. I thashë që pikëpamjet e kundërta nuk kanë pse na ndajnë. “Fundja, – shtova unë -, të dy jemi shqiptarë që e dimë me gjak e shpirt se çfarë na ka bërë greku jetë e mot e andaj pajtohemi që të mos na ndodhë më”. Ju lutem, më thoni nëse po gënjej!

  • E dergoi per Diellin, Sali Bollati

Filed Under: Opinion Tagged With: Denion Ndrenika, Ju lutem, me thoni, nese po genjej

Artikujt e fundit

  • Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, është takuar me Ambasadorin e SHBA-ve në Kosovë, Jeffrey Hovenier
  • Shtatori është dhembja dhe krenaria jonë, kujtimi për masakrën e Deliajve në Abri
  • KLARA  KODRA,  STUDIUESE  E  LETËRSISË  ARBËRESHE
  • Pyetje
  • Shqipëria po shitet, shqiptarët  rrijnë e vështrojnë
  • SERBIA – PROBLEM I BALLKANIT DHE JO ZGJIDHJE E TIJ
  • IL PICCOLO DI TRIESTE (1912) / FALË MARK KAKARRIQIT ARRITËM TË INTERVISTONIM NË QYTETIN TONË ISMAIL BEJ QEMALIN, PARA SE KY I FUNDIT TË NISEJ PËR TË SHPALLUR PAVARËSINË E SHQIPËRISË
  • Afrim Bunjaku, in memoriam…
  • Shkollat Shqipe Alba Life në NY e hapën vitin e ri akademik 2023-2024 me fidanishten e parë të saj në Staten Island
  • “Zërat e dygjuhësisë”
  • Qeveria federale po shkon drejt mbylljes. Çfarë do të thotë kjo dhe kush dëmtohet?
  • PSE ËSHTË E PËRFSHIRË DREJTËPËRDREJTË SERBIA NË SULMIN TERRORIST NË VERIUN E KOSOVËS?
  • Kryeministri Kurti: Lavdi Rreshter Afrim Bunjakut, Heroit të Republikës së Kosovës dhe dëshmorit më të ri të tokës së saj
  • “Mother Teresa’s Revolution of Tenderness”
  • Nder dhe Privilegj në këtë Mision të Shenjtë

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT