Archives for January 2024

Proza e Sabije Veselit

January 31, 2024 by s p

Dr. Bexhet Asani/

Struga është një qytet relativisht i vogël por nga gjiri i këtij qyteti kanë dalë me dhjetëra shkrimtare e shkrimtarë si dhe një numër i konsiderueshëm studiuesish, të cilët kanë zënë një vend të rëndësishëm në kalanë e kulturës shqiptare. Disa shkrimtare e shkrimtarë kanë kapërcyer me sukses kufijtë lokalë dhe janë të njohur edhe ndërkombëtarisht qoftë me poezitë, prozën apo studimet e tyre.

Unë sistudiues kam evidentuar këta shkrimtare dhe shkrimtarë struganë: Murat Labënishti, Mehmed Ali Hoxha, Nuhi Vinca, Rahmi Tuda, Agim Vinca, Nexhat Mustafa, Xhevat Limani, Vahit Nasufi, Puntorie Muça Ziba, Bexhet Asani, Imri Demishai, Lebit Murtishi, Seli Murati, Halil Hyseini, Xhemi Hajredini, Xheladin Emini, Fatmire Doko Lumani, Xheladin Muça, Ibrahim Abedini, Avdi Lena, Nazmi Demishau, Islam Baftiari, Kaim Murtishi, Besnik Lena etj., në këtë plejadë shkrimtarësh nga copëza e parajsës strugane padyshim bën pjesë edhe shkrimtarja Sabije Veseli.

Shkrimtarja Sabije Veseli kultivon një zhanër të romanit “sui generis”, e që ky lloj i romanit është pëlqyer shumë nga lexuesi amerikan. Mund të them pa drojë se asnjë nga shkrimtarët e lartpërmendur nuk ka arritur të pushtojë tregun dhe panairet amerikane të librit si romancierja Sabije Veseli. Heronjtë e romaneve të Sabije Veselit janë personazhe “hyjnorë”, të cilët kanë një komunikim si me botën e përtejme ashtu edhe me botën tonë, pra, është një komunikim i vazhdueshëm dhe i pandërprerë. Proza e sabije Veselit pak ashumë gjason me “Komedinë hyjnore” të Dante Aligerit. Këto ide dhe tema që trajton Sabije Veseli, kanë ngjallur interesim te publiku i gjerë amerikan. Pa patur frikë se mund të them diçka të madhe për krijimtarinë e shkrimtares së Sabije Veselit, po e them publikisht këtu në mesin tuaj se shkrimtarja Sabije Veseli është radhitur në mesin e nëntë shkrimtarëve amerikanë më të lexuar. Kjo u bë publike para pak kohësh në shtetin e Kalifornisë. Në atë manifestim kulturor amerikan mori pjesë Sabija me bashkëshortin e saj Adi Veseli. Pas këtij suksesi të shkrimtares Sabije qëndron bashkëshorti i saj Adi Veseli, i cili e ka mbështetur, e mbështet dhe do ta mbështesë përgjithmonë.

Te libri më i ri i shkrimtares Sabije Veseli “Trupi hyjnor” , pavarësisht se autorja e quan studim-hulumtim, vepra ka elementet e një romani. Protagonistë të romanit janë: oficeri kroat i vrarë në Luftën e Parë Botërore dhe vajza shtatëmbëdhjetë vjeçare, e cila nëpërmjet ëndrrës “bashkëjeton” me oficerin. Trupi i oficerit kroat prehet larg vendlindjes po shpirti i trazuar i oficerit nuk prehet dot, larg vendlindjes!

Nëpërmjet “shpirtit hyjnor” të oficerit, vajza e re shtatëmbëdhjetë vjeçare arrin të “komunikojë” me jetën e botës së përtejme. Pikërisht me jetën pas vdekjes, me botën e amshuar autorja në imagjinatën e saj thur një ngjarje sa tërheqëse po aq interesante për lexuesin në përgjithësi dhe për lexuesin amerikan në veçanti. Saga e romanit pothuaj pak a shumë përputhet me librat e shenjtë. Protagonistja e romanit është midis jetës dhe përjetësisë, midis ëndrrës dhe zhgjëndrës. Ajo jeton midis dy botëve, jeton edhe midis dy feve. Aty gjen lumturinë sepse “pranon” mesazhe hyjnore dhe ato mesazhe ua përcjellë botës nëpërmjet shkrimeve dhe bisedave të ndryshme me njerëzit.

Për dallim nga fetë sesi e shikojnë botën pas vdekjes: parajsa, purgatori dhe ferri, te vepra “Trupi hyjnor” bota e përtejme na paraqitet me dy parajsa: Arshi që i vendosë dëshmorët e rënë në luftë, pra ata zënë vendin më të merituar sepse kanë flijuar jetën e tyre dhe pozicionohen në altarin e lirisë. Ndërsa në Firdeus, strehohen njrëzit normalë të cilët kanë bërë vepra të mira dhe njerëzqit e tjerë vendosen në Ferr – në xhehenem.

Në pjesën e dytë autorja bën fjalë për pamjen e njerëzve në botën e përtejme, ata në të shumtën e rasteve na shfaqen si shkurtabiqë. Pamjet e tyre ilustrohen nëpërmjet skicave të ndryshme. Autroja tregon sesa kohë merr transormimi i trupit të njeriut në trup hyjnor. Vështrimin tim do ta përfundoj me një “mesazh hyjnor” duke iu referuar mesazheve hyjnore të veprës “Trupi hyjnor”: “Të vdesësh për atdhe je dëshmor si në këtë botë po ashtu edhe në botën e përtejme, ke një vend të merituar në parajsë!”

Udha e shpatave

January 31, 2024 by s p

Astrit Lulushi/

Gjergj Kastrioti -Skënderbeu është figura më e shquar në historinë e Shqipërisë – Heroi Kombëtar – por në atdhe nuk ka asnjë relike të tij, ato janë të shpërndara. Armët e tij kanë qenë objekt adhurimi. Sipas legjendave, shpata e tij ishte aq e rëndë sa vetëm krahu i tij mund ta përdorte. Thuhej gjithashtu se ishte aq e mprehtë sa që mund të priste një njeri vertikalisht nga koka në bel me pak përpjekje dhe të priste një gur të madh në gjysmë me një goditje të vetme.

Nga të gjitha sendet e Skënderbeut kanë mbetur vetëm katër objekte: dy shpata, një përkrenare dhe një libër lutjesh. Aktualisht, armët (përkrenarja dhe shpatat) janë ekspozuar në Koleksionin e Armëve në Neue Burg në Vjenë pasi kanë kaluar nëpër duart e fisnikëve të panumërt që nga shekulli i 15-të, kur u sollën për herë të parë në Itali nga Shqipëria nga gruaja e Skënderbeut, Donika Kastrioti. Libri i lutjeve është i arkivuar në Shtëpinë Botuese Shelley në Chelsea, Londër në Angli.

Shpata dhe këllëfi e Skënderbeut janë ekspozuar aktualisht në Muzeun Kunsthistorischen në Vjenë, Austri.

Sipas Dhimitër Frëngu, shkruesit të Skënderbeut dhe një prej biografëve të tij, shpata e parë ishte e lakuar, me një buzë të mprehtë dhe e bërë në mënyrë elegante prej çeliku të Damaskenit. Disa tregime raportojnë se në një moment ai mbajti dy shpata të mbështjella në të njëjtën këllëf. Më pas Frengu shton, se Skënderbeu solli një mjeshtër shpatabërës nga Italia, i cili i prodhoi tre shpata më të mira për të. Njërën prej tyre, “që mund të priste çelikun”, ai ia dërgoi si dhuratë Sulltanit. Dihet gjithashtu se në vizitën e fundit të Skënderbeut në Selinë e Shenjtë, Papa Pali II i dhuroi heroit shqiptar një shpatë dhe një kapele.

Shpata e drejtë, e cila shtrihet në Muzeun e Ambras së bashku me helmetën. Shpata është me dy tehe. Tehu është i veshur me ar. Mbulesa e saj është prej lëkure. Sipas Faik Konicës, i cili e pa shpatën në fillim të shekullit të 20-të, në teh kishte ende njolla gjaku.

Nga ana tjetër, shpata e lakuar, është krijuar sipas stileve osmane të kohës, dhe ashtu siç ka raportuar Dhimiter Frengu pesë shekuj më parë, është prej çeliku damasken, shumë e zbukuruar. Ka një mbishkrim në turqisht. Mbishkrimi thotë: (Libehadur Allah Iskander beg – Kampion i Zotit, Skënderbeu). Doreza e veshur me argjend i përket një kohe të mëvonshme. Të dyja shpatat u riprodhuan në Vjenë, për t’u ekspozuar ekskluzivisht në Tiranë.

Nga këto dy shpata, ajo që përdorte Skënderbeu në kohë lufte mund të ishte e lakuar. Shpata e drejtë ishte mjaft e shkurtër për trupin e tij të gjatë, ndërsa tjetra ofronte fleksibilitetin e kërkuar për sulmet e kalorësisë dhe stilin e luftimit. Përveç kësaj, pasi ishte stërvitur në Turqi dhe pasi kishte mësuar atje aftësitë e tij në artet marciale, ka më shumë gjasa që ai të kishte qenë më rehat me atë shpatë.

Përkrenarja e Skënderbeut është prej metali të bardhë, e stolisur me një rrip të veshur me ar. Në krye të saj shtrihet koka e një dhie me brirë prej bronzi, e veshur gjithashtu me ar. Pjesa e poshtme mban një shirit bakri të stolisur me një monogram të ndarë me rozeta * IN * PE * RA * TO * RE * BT *, që do të thotë: Jhezus Nazarenus * Principi Emathie * Regi Albaniae * Terrori Osmanorum * Regi Epirotarum * Benedictat Te (Jesus Nazareti ju bekon, Princi i Emathia-s (meqë ai u emërua pas Aleksandrit të Madh), Mbret i Shqipërisë, Terrori i Osmanët, Mbreti i Epirit). Mendohet se brezi i bakrit me monogram është vepër e pasardhësve të Skënderbeut dhe është vendosur aty prej tyre, pasi Skënderbeu nuk ka mbajtur asnjë titull tjetër përveç “Zotit të Shqipërisë” (latinisht: Dominus Albaniae. Megjithatë duhet thënë se përkthimi i saktë latin i Regi është Mbretëria pasi është Rex që i referohet Mbretit. Kështu, mbishkrimet në përkrenare mund t’i referohen emrit të pavendosur me të cilin Shqipëria njihej në atë kohë, si një mjet për të identifikuar udhëheqjen e Skënderbeut mbi të gjithë shqiptarët në identifikimet emërtuese rajonale. Burimet bashkëkohore tregojnë se shqiptarët e shekullit të 14-të identifikoheshin si njerëz fisnorë, pa shtet të tyre. Kështu, në varësi të vendit ku jetonin – në veri apo në jug, në rrafshnaltë apo në male dhe në cilin qytetërim ishin – kemi turqisht: arnaut, greqisht: Arbanas, arbanensis, italisht: shqip, epirotarum, albanensis: arbër, Arbën, arbëresh. Sami Frashëri citohet, se në Kamus-al-Alam-in e tij pohon se formulimi “Dhu lKarnejn” (pronari i dy brirëve) ishte një emërtim që i atribuohej Aleksandrit të Madh të Maqedonisë, pikërisht emri që mbante Skënderbeu në formën islame. Me kërkesë të mbretit Zog të para Luftës së Dytë Botërore, një kopje identike e përkrenares së Skënderbeut ndodhet tani në Muzeun Kombëtar të Tiranës. Kopja është prodhuar nga një mjeshtër austriak në vitin 1937.

Përkrenarja është paraqitur në anën e pasme të kartëmonedhës shqiptare 5000 lekë, emetuar që nga viti 1996.

Helmeta dhe shpatat kanë një histori të errët dhe konfuze. Pas vdekjes së Skënderbeut, ato u dërguan në Itali nga gruaja e Skënderbeut, Donika dhe djali i tij Gjon. Kush i trashëgoi pas vdekjes së tyre nuk dihet. Armët u rishfaqën në dekadën e fundit të shekullit të 16-të. Deri në vitin 1590, helmeta dhe një shpatë ishin nën pronësinë e kontit Eolfang të Sturnberg, ndërsa shpata tjetër ishte në inventarin e Muzeut të Armëve të Arkdukës Karl të Styria, birit të Perandorit të Shenjtë Romak në Graz, Austri (ato shfaqen në inventarin e tetorit 1590. Personi që bashkoi armët ishte djali i perandorit dhe vëllai i Karlit, Arkiduka Ferdinand i Tirolit, i cili, duke vepruar nën këshillën e kancelarit të tij Jacob Schrenk von Gotzing, i bleu armët dhe i solli nën të njëjtën çati. Më vonë, ky princ ngriti Muzeun e Ambras, afër Tirolit, të cilin e mbushi me lloj-lloj materialesh të lidhura me luftën, si dhe piktura dhe portrete të famshëm të asaj kohe. Në 1806 armët u transferuan në Muzeun Perandorak në Vjenë. Përkrenarja dhe shpata e drejtë u vendosën në sallën Maximilian ndërsa shpata e lakuar gjeti rrugën drejt sallës Karl V. Armët u ndanë nga kuratoret e muzeut, të cilët nuk ishin të sigurt nëse shpatat i përkisnin vërtet Skënderbeut apo jo. Pas Luftës së Dytë Botërore, dyshimet u zhdukën. Në prag të 500-vjetorit të Skënderbeut, shpatat u ribashkuan, jo vetëm në të njëjtën sallë, por në të njëjtën vitrinë të Koleksionit të Armëve Neue Burg në Vjenë.

Armët iu kthyen Shqipërisë në nëntor 2012 në kuadër të 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, më pas u kthyen në Austri.

Skënderbeu i quante epirotët e lashtë shqiptarë, kur përmëndi se “shqiptarët nuk i tradhtojnë kurrë miqtë e tyre; se janë pasardhës të Pirros së Epirit dhe i kujtoi Orsinit fitoret e Pirros në Italinë e Jugut”.

I banuar nga popuj detarë dhe blegtorë, Epiri ishte një shtëpi e hershme e popujve të gadishullit jugor të Ballkanit. Epiri u vendos nga të njëjtat fise nomade që pushtuan Gadishullin para se ky të quhej grek.

Kështu Epiri i Lashtë dhe figura historike si Pirro konsideroheshin epirotë, ashtu si Aleksandri shihej si maqedon. Ata ishin grekë pjesërisht në kulturë, si principata në kufi. Në kohën e Skënderbeut, Epiri kishte një prani mjaft të spikatur shqiptarësh. Skënderbeui lidhi ata me Pirron, figurën më të famshme historike. Këtë ai e bëri edhe në emblemën e tij, duke shkruar me të drejtë ‘Princ i Epirit’. Pirro luftoi me perandorinë shumë më të madhe dhe të fuqishme të Romës dhe korri shumë fitore, prandaj Skënderbeu iu referua atij për t’u kujtuar shqiptarëve se ata mund të ndihmojnë në luftën dhe mposhtjen e një force më të madhe, duke luftuar kundër osmanëve.

Shoqërimi me figura të lashta historike për të kujtuar lavditë e kaluara ose për t’u kujtuar njerëzve se çfarë mund të arrihet nuk është e pazakontë. Vetë Skënderbeu fitoi në mënyrë të famshme pseudonimin Iskander nga osmanët pas Aleksandrit të Madh si rezultat i aftësive të tij ushtarake.

Integriteti i Zgjedhjeve dhe Dezinformacioni – 2024 Kryeviti i Zgjedhjeve në Botë

January 30, 2024 by s p

Rafaela Prifti/

Temë kyçe për 2024 kur do ketë zgjedhje thuajse një e treta e vendeve të globit është integriteti elektoral përballë makinerisë së fuqishme të dezinformacionit. Në janar të këtij viti Tajvani arriti të kryej me sukses zgjedhjet demokratike duke dalë fitues ndaj dyndjes elektronike keq informuese që për muaj me radhë synonte dobësimin dhe denigrimin e procesit zgjedhor. Analistët dhe agjencitë e lajmeve njoftuan se Tajvani e zmbrapsi fushatën e ndërhyrjes së Kinës në zgjedhjet parlamentare duke qenë shumë metodik dhe i koordinuar në taktikën e vet. Në këtë pikë, shteti ishull i Paqësorit ka dhënë një shembull me vlerë për zgjedhjet në Shtetet e Bashkuara dhe vendet e tjera përsa i takon kërcënimit që sjell dizinformacioni nga jashtë. Viti 2024 mund të quhet kryevit i zgjedhjeve sepse gjatë 12 muajve 64 shtete të botës, nga Mbretëria e Bashkuar në Rusi, nga India në Kinë, pra, së bashku, më shumë se gjysma e popullsisë së planetit ka për të shkuar në zgjedhje. Nga rezultatet e tyre do shihet gjendja e sistemeve demokratike dhe ajo e vendeve me regjime autoritare.

Në 13 janar në Tajvan kishte filluar numërimi i fletëvotimeve ndërkohë që përhapej me shpejtësi online “lajmi” i falsifikimit të votave. Flitej se votuesit kishin bërë vota fallco dhe se ato tashmë ishin numëruar prandaj edhe rezultatet do ishin të pasakta. Një video me shikueshmëri të lartë tregonte se një punëtore e qendrës votuese gabimisht llogariste votat e një kandidati në rreshtin e një kandidati tjetër. Mesazhi për të gjithë ishte më se i qartë:

Zgjedhjet nuk janë të besueshme! Rezultatet janë të manipuluara!

Të tilla kriza sjellin ngjarje si 6 janari amerikan, por kjo nuk ndodhi, njofton agjencia Associated Press. Zgjedhjet e janarit në Taivan përfaqësonin një moment kyç për ekzistencën demokratike të vendit. Fqinji i madh dhe i fuqishëm Kina kishte dërguar 30 fluturues luftarakë dhe një regjiment të flotës kineze drejt Tajvanit në 27 janar, sipas Ministrisë së Mbrojtjes. Ndërkohë marrëdhëniet midis Amerikës dhe Kinës arritën pika të reja të tensionit në prag të njoftimit të hapjes së bisedimeve. Nga ana e saj administrata e Biden-it i kërkon Pekinit të ndikojë mbi Iranin për sulmet nga Hutët, ndërsa Kina i jep paralajmërim Uashingtonit për pavarësinë e Tajvanit.

Reagimi i Tajvanit ndaj videos dhe lajmeve të rreme ishte i rrufeshëm. Grupet e verifikimit të informacionit dhe Komisioni Qendror Zgjedhor dhanë menjëherë konferenca shtypi për të sqaruar dhe zbardhur paqartësitë. Figurat me influencë të internetit dhanë shpjegime të shpejta në YouTube për sa i takon numërimit të votave. Konkretisht videoja që tregonte punonjësen që numëronte gabimisht votat u analizua menjëherë dhe u gjet që ishte e manipuluar në montim. Shkelja ishte kapur në vend dhe numërimi ishte korrigjuar menjëherë. Kjo u njoftua nga një program aplikacioni i pavarur tajvanez.

Megjithatë video ishte një nga qindra publikime që verifikuesit dhe organizatat mediale jofitimprurëse i analizonin në momentin e publikimit.

Kryetari aktual i Partisë Demokratike Progresiste Lai Ching fitoi ndaj rivalëve në zgjedhjet presidenciale të cilat në realitet janë një referendum i marrëdhënieve të Tajvanit me Kinën. Kina e cila e konsideron

Tajvanin pjesë të vetën vuri në veprim një gamë të gjerë dizinformacioni, sipas hulumtimeve të kryera nga Double-Think Lab.

Qendra për Studime Strategjike Ndërkombëtare njoftoi se, në masë të gjerë, fushata synonte bjerrjen e besimit në partinë në fuqi, duke e paraqitur si palë e interesuar për të nisur një luftë të cilën Tajvani nuk mund ta fitojë. Paralelisht tentohej edhe denigrimi i përkrahjes amerikane si një fuqi e lidhur me vendin vetëm për interesat ekonomike të Amerikës.

Në Tajvan denoncimi i informatave të rreme ishte efektiv sepse nuk ishte i copëzuar dhe nuk bazohej vetëm në instanca të caktuara shtetërore për verifikimin e të dhënave të publikuara, thanë ekspertët e marrëdhënieve ndërkombëtare. Tajvani ndoqi një strategji të quajtur “reagim i gjithë shoqërisë” në të cilin edhe individë apo shtetas privat mund ta denonconin dizinformacionin apo propagandën e publikuar. Kundërpërgjigja e shpejtë nuk i jep mundësi thashethemeve të shpërndahen pa kontroll të shpejtë dhe të dokumentuar. Qasja është e ngjashme me trajtimin e tumorit, thonë analistët, “sapo e ke diagnostikuar, vepron menjëherë për ta hequr nga organizmi.” Kjo nuk ndodh në boshllëk apo pa pasur një shoqëri civile të organizuar mirë. Në Tajvan një pjesë e grupeve janë nisma personale nga individë që vërenin sesi miqtë e familjarët e tyre ndikoheshin nga dizinformacionet online. Disa ente të shoqërisë civile nuk marrin as fonde nga shteti për të qenë krejtësisht të pavarur, raporton Associated Press.

Publiku është më syçelët në lidhje me ato çfarë shikon apo ‘raportohet’ në platformat dixhitale por vetëdijësimi kërkon kohë. Ndonëse zgjedhjet përfunduan, sfida nuk është kapërcyer. Analiza pas- zgjedhore e institutit Double-Think Lab tregon se metodat për dezinformim nga Kina kanë tipare më të lokalizuara dhe janë në mënyrë të vazhdueshme më të sofistikuara. Ndërsa videot e prodhuara vite më parë nga kinezët postuar në faqet e FB dalloheshin lehtë për nga cilësia e dobët e tekstit dhe paraqitjes grafike, produksionet e tanishme duken autentike dhe përzgjedhja e temave është e lidhur me diskutimet e ditës në atë mjedis, prandaj bëhet lehtësisht e besueshme.

Në Shtetet e Bashkuara polarizimi i brendshëm ndër vite ka ndjekur linja të kontrasteve të thelluara në shoqëri, ekonomi dhe politikë duke krijuar kushte të favorshme për shpërndarje të dizinformacionit. Çdo lloj përpjekje për ta penguar atë kritikohet si censurë e lirisë së shprehjes nga shteti. Në emër të mbrojtjes të së drejtës kushtetuese luftohet çfarëdo lloj mekanizëm verifikimi si imponim apo diktat mbi fjalën e lirë. Klima politike aktuale e komplikon përballjen me shtrembërimet e informacionit pa u akuzuar se “po censuron pikëpamje politike legjitime”. Nuk është rastësi që të njëjtat qëndrime të cilat propagandohen nga media shtetërore ruse dhe të tjera gjejnë shpërndarje të ethshme online nga grupe e grupime të brendshme. Studiuesit e marrëdhënieve ndërkombëtare thonë se nuk duhet shumë për injektimin e opinionit publik nga faktorë të jashtëm sepse tashmë dizinformacioni gjallon në formë aktive brenda shoqërisë sonë.

Pse vetëm “Don’t“ nuk mjafton. Bota po pret reagim ndaj Iranit

January 30, 2024 by s p

Rafael Floqi/

Administrata Biden të hënën u përball me idenë e hakmarrjes kundër Iranit dhe përfaqësuesve të tij pa përshkallëzim të konfliktit në Lindjen e Mesme.

Raportet e pakonfirmuara sugjeruan se Presidenti Biden do të autorizonte veprime ushtarake në Lindjen e Mesme herët të martën me orën lokale. Por asnjë sulm i SHBA-së nuk u regjistrua, duke zemëruar më tej ata në Uashington, të cilët i kanë bërë thirrje Bidenit të ‘tregojë forcë’ me Iranin për shumë muaj – dhe që besojnë se humbja e jetëve amerikane duhet të hakmerret.

Kjo është diçka që administrata e ka premtuar, natyrisht.

“Presidenti dhe unë nuk do të tolerojmë sulmet ndaj forcave amerikane dhe ne do të ndërmarrim të gjitha veprimet e nevojshme për të mbrojtur SHBA-në dhe trupat tona”, tha të hënën Sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin, duke përsëritur se “të gjitha veprimet e nevojshme” do të ndërmerren.

Por “veprimet e nevojshme” shpesh vijnë me pasoja. Dhe janë ato pasoja të mundshme, me sa duket, që administrata Biden i sheh të papëlqyeshme.

“Ne duam të shmangim përshkallëzimin më të gjerë,” tha Sekretari i Shtetit Antony Blinken, duke tradhtuar perceptimin mbizotërues brenda qeverisë amerikane se një sulm thelbësor kundër Iranit do të çonte në një luftë në shkallë të plotë në një rajon që tashmë është “tepër i paqëndrueshëm”.

“Unë do të argumentoja se ne nuk kemi parë një situatë aq të rrezikshme sa ajo me të cilën po përballemi tani në të gjithë rajonin të paktën që nga viti 1973, dhe ndoshta edhe më parë,” tha Blinken, duke paralajmëruar në të njëjtën kohë se SHBA do të përgjigjet. “fuqishëm” për këdo që përpiqet të përdorë krizën për të sulmuar personelin amerikan.

Vëzhguesit vunë në dukje se vetëm shtatorin e kaluar, Këshilltari i Sigurisë Kombëtare, Jake Sullivan, kishte thënë se Lindja e Mesëm është “më i qetë sot se sa ka qenë në dy dekada”, duke theksuar atë që ata besojnë se është mungesa e një politike koherente të administratës për Lindjen e Mesme.

Për kritikët, Irani duket se është i papërshkueshëm nga paralajmërimet nga administrata Biden për këtë arsye. Në fund të fundit, paralajmërimi origjinal, “mos, mos, mos” nuk u mbështet kurrë me veprim. Dhe deklaratat e mëvonshme, të tilla si “mesazhi i është dorëzuar Iranit” me sulmet ajrore kundër Houthis në Jemen rezultuan të ishin më shumë një shprehje dëshire sesa një deklaratë fakti.

Megjithatë, shumë ekspertë besojnë se një goditje konsekuente është e pashmangshme këtë herë.

Me të gjitha shqetësimet e tij për “paqen dhe stabilitetin” rajonal, me gjithë neverinë e tij ndaj një rritjeje të çmimit të naftës që do të godiste konsumatorët amerikanë, presidenti Biden mund ta ketë të pamundur të hyjë në një garë presidenciale, si imazh dobësie në politikën e jashtme.

Rivalja e mundshme e Bidenit në zgjedhjet e vitit 2024, Nikkie Haley kritikoi presidentin aktual në një intervistë për Fox News të hënën, duke bërë thirrje për “goditje të zgjuar ndaj Iranit” dhe “heqjen e aftësive të tij” në mënyrë që të mos lëndohen më ushtarë amerikanë.

“Joe Biden e ka qetësuar Iranin për një kohë të gjatë,” postoi Haley në X. “Diktatorët dhe banditët i përgjigjen vetëm forcës.”

Më shumë se 40 trupa amerikane janë plagosur në sulmin e fundjavës së kaluar, duke përfshirë pesë me lëndime traumatike të trurit. Që nga tetori, të paktën 160 sulme janë regjistruar kundër ushtarëve amerikanë në Irak dhe Siri që nga tetori. Më pak se dhjetë për qind e atyre sulmeve janë reciproke. Dhe është pikërisht për shkak të këtij çekuilibri në agresion, thonë kritikët e Biden, që tre ushtarë kanë humbur jetën.

“Udhëheqja e vërtetë kërkon veprim të vërtetë,” tha Rep. Mike Rogers, kryetar i Komitetit të Shërbimeve të Armatosura të Dhomës së Përfaqësuesve, në një deklaratë. “Sulmet ndaj anëtarëve tanë të shërbimit, aleatëve dhe interesave tona do të vazhdojnë derisa ky president të tregojë udhëheqje të fortë dhe të krijojë frikë te armiqtë tanë.”

Presidenti Biden është zotuar një përgjigje të fortë ndaj sulmeve që ai ka bërë në derën e regjimit në Iran. Përgjigja, sipas sekretarit Blinken, “mund të jetë me shumë nivele, të vijë në faza dhe të jetë e qëndrueshme me kalimin e kohës”.

Ekspertët kanë parashikuar – ose sugjeruar – një sërë veprimesh të mundshme hakmarrëse: nga vrasja e ushtarëve të stilit Soleimani te sulmet kibernetike ndaj komandës dhe kontrollit të IRGC-së, nga operacionet e CIA-s deri te sulmet ajrore kundër marinës së Iranit apo edhe objektet e prodhimit të naftës brenda Iranit.

Duke e ndjerë rrezikun, ndoshta, zyrtarët iranianë kanë mohuar sulmin e fundjavës së kaluar në bazën amerikane në Jordani, duke pretenduar se grupi i grupeve të armatosura që Republika Islamike financon, stërvit, pajis dhe i quan “Rezistencë”, veprojnë në mënyrë të pavarur dhe bazuar në axhenda dhe situata specifike.

Sipas avokatëve të ‘Godit Iranin’, këto grupe nuk mund të funksionojnë – ose do të zvogëlohen në mënyrë drastike – pa mbështetjen e Iranit. Dhe Irani do të tërhiqte mbështetjen e tij vetëm nëse detyrohet, me fortë. Dhe për këtë një “Don’t” nuk mjafton. Ajo që kuptojnë diktatorët dhe mullat e Iranit është vetëm forca.

Fuqia e fjalës

January 30, 2024 by s p

Astrit Lulushi/

Fjalët janë të afta edhe për të ndryshuar rrjedhën e historisë. Ato mund të fitojnë luftëra ose t’i parandalojnë ato; mund të japin ngushëllim përballë vështirësive dhe të frymëzojnë të tjerët për bëma dhe zbulimet të mëdha; mund t’i lirojnë njerëzit, ose të paktën t’i vendosin në rrugën drejt lirisë.

Nga fjalët emocionuese të mbretëreshës Elizabeth I, në shekullin XVI, veçojmë:

“E di që kam trupin e një gruaje të dobët, por kam zemrën dhe stomakun e një mbreti, nëse mendoj se Parma ose Spanja, ose ndonjë princ i Evropës guxojnë të pushtojnë kufijtë e mbretërisë sime.”

Në 1588, ndërsa priste një pushtimin nga Armada spanjolle, Mbretëresha Elizabeth I iu drejtua trupave të saj të mbledhur në Tilbury, Angli. Elizabeta, e veshur me një fustan të bardhë prej kadifeje dhe me parzmore, hypur mbi një kalë gri, dukej si një figurë pothuajse mitike.

Ndërsa fjalimi i saj emocionues nuk ndikoi drejtpërdrejt në fundin e Armadës, anglezët kishin një besim të ri te mbretëresha e tyre, gjë që do të ndihmonte për ta bërë kombin e vogël një fuqi botërore.

“Jam i bindur se dielli është i palëvizshëm në qendër të rrotullimit të rruzujve qiellore, ndërsa toka rrotullohet rreth boshtit të saj dhe rreth diellit”, tha Galileo Galilei

Heliocentrizmi – ideja që Toka dhe planetët rrotullohen rreth diellit në qendër të universit – ka qenë që nga lashtësia. Por ishte Galileo ai që i pari siguroi prova duke përdorur një teleskop.

Në 1615, ai u hetua nga Inkuizicioni Romak i Kishës Katolike për besimet e tij të supozuara heretike dhe kaloi një pjesë të jetës së tij në arrest shtëpiak. Sot, ai konsiderohet babai i astronomisë vëzhguese, fizikës moderne dhe metodës shkencore.

“Jemi shumë të vendosur që këta të rrënë nuk do të kenë vdekur më kot – që ky komb, nën Zotin, do të ketë një lindje të re të litisë – dhe qeveria e popullit, nga populli, për popullin, nuk do të zhduket nga faqja e dheut”.

Më 19 nëntor 1863 – pak më shumë se katër muaj pasi ushtritë e Bashkimit mposhtën Konfederatën në Betejën vendimtare të Gettysburgut gjatë Luftës Civile Amerikane – Presidenti Lincoln mbajti një fjalim të shkurtër në nder të atyre që vdiqën në mbrojtje të lirisë.

Nelson Mandela mbajti fjalimin e tij “Unë jam i përgatitur të vdes” nga banka e akuzës si i pandehur në gjyqin Rivonia të vitit 1964, në të cilin ai dhe kundërshtarët e tjerë kryesorë të aparteidit dolën në gjyq me akuzat për sabotim, një krim që dënohej me vdekje. Fjalimi tre-orësh konsiderohet si një nga fjalimet më të mëdha të shekullit të 20-të dhe një thirrje për drejtësinë racore dhe idealet demokratike.

Mandela, megjithatë, u dënua me burgim të përjetshëm. Ai kreu 27 vjet të dënimit dhe katër vjet pas lirimit të tij në 1990, u zgjodh presidenti i parë me ngjyrë i Afrikës së Jugut.

See Insights and Ads

Create Ad

Comment