Archives for September 2024

Fan S.Noli mes Shqipërisë dhe Amerikës. Maratona publicistike, simbol i vetësakrifikimit për hir të interesave kombëtare

September 14, 2024 by s p

Dr.Yllka FILIPI/

Figura e Fan Nolit është e njohur tashmë si një figurë poliedrike, brenda së cilës janë shkrirë në një të vetëm zjarri i poetit, zemërpushtuesshmëria e oratorit, ethshmëria e përkthyesit, vrulli i reporterit, mençuria e diplomatit, gjakftohtësia e politikanit, drithërima e muzikantit dhe mbi të gjitha dashuria sublime për Shqipërinë dhe popullin shqiptar, duke bërë çdo gjë të mundur për t’i nxjerrë nga errësira e tejzgjatur social-ekonomiko-kulturoro-shpirtërore e më gjerë. Në kohën kur veproi Fan Noli, një ëndërr e tillë kaq e guximshme, dukej pothuajse e pamundur. Poezia e Nolit ndërthuret me muzikën, simbolikën, metaforën poetike, kontrastet e fuqishme, ironinë apo groteskun . Konfigurime dhe thyerje të tilla ndërtekstore i hasim dhe në publicistikën e tij në formën e intertekstualitetit (prania aktuale e një a më shumë teksti brenda një tjetri), apo hipertekstualitetetit (Teksti A shartuar me tekstin B). Le të marim një fragment ilustrues për ta përimtuar nën dritën e këtij konteksti: Është fjala për një luftëtar të përgjakur të cilin e thërret nëpër mjegull, Liria. Identifikimi i Figurës së Nolit shkrihet në një me atë të personazhit që krijon në vetvete, duke simbolizuar gjithë sakrificën e figurës së tij në vite:

Sot këtë ditë një luftëtar i përgjakosur, i stolisur me kurorë dafinash mundëse, i lodhur nga mundimet e tërë motit që shkoi, qëndron përposh një lisi të gjatë, var armët dhe kurorët e tij përmi dëborën e bardhë që të çlodhet si luani. Sytë i dremisin dhe lëvezgat i rëndojnë plump, trupi i tij është i kapitur dhe dëshiron çlodhje dhe prehje.Po nuk i mbyll dot syte se mendja, zemra dhe shpirti i lëftojnë brenda dhe i thërresin.ngrehu, ngrehu!…(…)Nuk shëkon atje në mjegull ca shkaba të zeza që lozin krahët? Ty të thërrasin e ty të presin o luftëtar! (shkëputur nga Noli, vepra 2, publicistika) E ndërtuar mbi bazën e kontrasteve të forta metaforike kontekstuale. Një karakteristikë e tillë i vesh rreshtat publicistikë në të gjitha faqet e veprës me ngjyresa të forta poetike e mesazhe të thella patriotike.

Ty të thërrasin e ty të presin o luftëtar! Ky lejtmotiv dhe kjo thirrje e kanë ndjekur pas gjithë jetën Nolin, duke i hapur shtigjet drejt zgjidhjes së fateve të mëmëdheut. Atij fati që përsëritet çdo mot, që e ndërron lëkurën si gjarpër, i bardhë a i zi, sidoqoftë: Fatnë tim që përsëritet çdo mot të ri, e ndërron lëkurën porsi gjarpër, fatnë tim të keq, e dua si më parë dhe e puth me mall si vashë…pas këtij fati do vdes dhe përmbi varrë do të mbinjë një lule që do ta quajnë “dashuri e fatit shqiptar”! Autori shpreson shumë tek shqiptarët duke i motivuar të bëhen ca më të mënçur e më luftëtarë. Le të bëhemi të palodhur si armiqtë!(…) Mjaltin e zemrës suaj o vëllezër, mbajeni për veten tuaj, mos ua hidhni armiqve!

Duke qenë se arti postmodern është, nga vetë natyra e tij, i ndarë dhe kundërthënës, rishikimi i raportit kompleks shenjë-referencë në veprën e Nolit hap shtigje për interpretime largpamëse, duke e bërë më gjithëpërfshirës makrokozmosin e vlerave unikale të kësaj krijimtarie. Thurja e ideve nuk është thjesht një tendencë atdhedashurie, jo thjesht paraqitje verbale eks phrases, aty pështjellohen mesazhe universale në funksion të Lirisë së të gjithë kombeve mbarë, në funksion të të drejtave njerëzore, në shërbim të shpirtit të sakrificës. Lidhja botë reale, botë trillimtare është e pashmangshme. Krijimtaria artistike e Nolit përfshin një gamë të gjerë veprash letrare, pamfletesh, artikujsh publicistikë, përkthimesh, të cilat nën dritën e leximeve bashkëkohore që synojnë kërkime të thelluara intertekstuale gjithnjë në kërkim të teksteve të hapura, nën këndvështrimin e letërsisë si differentia specifica, e veçon veprën e tij si klasike-universale. Ndërsa për sa i takon poezisë ajo rrjedh e qetë në shtratin e modernizmit brenda së cilës autori shpalos një sërë kumtesh novatore universale. Vepra e Nolit është e qartë që ofron diskurse teorike dhe vlerësuese – substanciale, në skemën komplekse të komunikimit letrar. Parateksti (periteksti dhe epiteksti), pra intra-teksti, (mes lexuesit dhe tekstit), e vendos në kohë autorin dhe veprën, duke bërë që introduktet me të cilat shoqërohen përkthimet e tij, të zbulojnë jo vetëm Nolin e ideve, por sidomos të vendosin në një suazë kulturat shpirtërore të kombeve, pavarësisht se shpesh janë parë nga kritika eksplicide si tepër personale e të mbyllura.

Ay që tha fjalën e fundit për Shekspirin ishte filozofi gjerman Niçe ”S’duhet ta kuptojmë Shekspirin, po ta ndiejmë.”(Shekspiri në rrezik,“Kombi”1906,20 dhjetor, nr.20, fq.121) Konstatime të këtij lloji, nga pena e Nolit, në mos e grish lexuesin e vëmendshmëm, e ndih të paktën të ravijëzojë ide dhe ta ngacmojë intuitivisht. A luajti rol krijimtaria e Nolit në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare, në bashkimin kombëtar?

U bëjmë thirrje të gjithë miqve të popujve të shtypur,(…) të na përkrahin në luftën tonë për të fituar lirinë.

Kjo nuk është thjesht dëshmi neutrale për diskurset postmoderne, por semiotikë historike e ndërmjetësuar në suazën e novatorizmit, si ujë i bekuar në Fronin e të Madhërishmit, ku shërohen plagë dhe mjekohen dhimbje. Maratonomaku shqiptar është trumbeta ku përulen gjunjësisht diplomatët, politikanët, mbretërit, liderët e së kaluarës e të së ardhmes, udhëheqësit dhe gjithë utopitë e njerëzimit

mbarë. Rend or rend, rend e u thuaj, se betejën e fituam…! Kjo ishte ëndrra e pavdekshme e Nolit, anës lumenjve të atdheut, pranë deteve të Ballkanit dhe Evropës, përtej oqeaneve të Amerikës, ku Noli ishte përfshirë jo vetëm fizikisht, por sidomos shpirtërisht. A mos kurdiset tani violia e cila do na këndonjë këngë me të cilën të kërcejnë vallen e bukur përmi varret e armiqve tanë?… Le t’i gëzohemi punës së djeshme duke përgatitur punën e nesërme.Më në fund le të bëhemi europianë nga karakteri, siç jemi dhe nga raca. Në rrethanat kur shteti kombëtar shqiptar u paralizua dhe Shqipëria u kthye në shesh lufte midis ushtrive armike, Noli shfrytëzonte çdo ngjarje apo fakt politik për të konfirmuar idene se shteti shqiptar kombëtar nuk ishte zhdukur… Ja si klith Rilindasi i fundit në lutjen dëshpëruese drejtuar Perëndisë: O Zoti madh, i drejtë dhe i dhembshur, shpëtoje popullin dhe vendin tonë të mjerë dhe nderoje përsëri me liri nën flamurin tonë, flamurin e Skënderbeut, flamurin e kuq me shkabën e zezë me dy krerë!5

Noli kurrë nuk u struk nën guackën e dëshpërimit, pasi e dinte mirë potencialin e shpirtit shqiptar: Ja si shprehet autori, ndërkohë që e drejton gishtin tregues, ndaj të vetëzgjedhurve:

Sheh një popull plot vitalitet brenda në Shqipëri, plot trimëri, plot me të pastajme, plot me instikte të shëndosha dhe të virgjra, dhe sheh të vetëthënët krerë anemikë…

Ish-studenti i shkëlqyer i Harvardit, me një kulturë të gjerë enciklopedike, patrioti më i madh në Amerikë, një nga kryeministrat më të kulturuar të Ballkanit, e vuri gjithë jetën e tij në shërbim të interesave kombëtare. Nëpërmjet punës së tij të palodhur u arrit bashkimi kombëtar i shqiptarëve të Amerikës më 1912. Triumfi më i madh i diasporës deri në ditët tona. Ky popull meriton çdo sakrificë që të fitojë lirinë!- jo pa domethënie, titullohet një nga pamfletet e tij politike. Autori konstaton nga thellësia e dhimbjes fatin e keq të atdheut të tij:

Shqipëria u bë!S’është as e lirë, as e popullit! Është e bejlerëve, e tradhëtarëve, e kusarëve…(

… Se çlirimi dhe shpëtimi i popullit mund të vijë nga populli vetë, e askurrë nga ndonjë veqil i tij i vetëzgjedhur!

Është një rast unikal që peshkopi orthodox që themeloi Kishën Orthodokse autoqefale Shqiptare duke pavarësuar orthodoksinë shqiptare nga zgjedha e Patriarkanës së Stambollit, e duke përmbysur paragjykimet e Ballkanit mbi muslimanizmin, të vijë në pushtet si lider me kabinetin e tij në shërbim të idealeve të larta kombëtare Së shpejti do të themelohet një kishë në Boston, e cila kemi shpresë që do t’i mbledhë tërë shqiptarët orthodoksë një ditë. Poeti i jep kurajo shqiptarëve, të mos i dorëzohen gjendjes së rëndë, të hapin shkolla, të ndërtojnë udhë, të thellojnë lumenjtë e të thajnë moçalet, të kërkojnë vetëqeverisje. Duke mbajtur mbi supe pikëllimin e jetëgjatëve që bëjnë dritë, Noli përfytet jetë a vdekje me brengën e bashkëkombasve, duke u dhënë zemër e forcë: A! Mos u dëshpëreni! Se në qoftë se i vemë me punë këto, ja, Agimi i një Shqipërie të qytetëruar e vetëdijëse do mos mënojë të lindë nër malabrezat (shkrepat) e saj. Duke bërë paralelizëm me fjalët e Jugurtas, Mbretit të Numidisë (shek.II,para erës sonë), lidhur me Romën, shkëputur nga libri i Salustit, Noli kërkon t’i vejë në sedër Shqiptarët.

Urbem venalem et mature perituram, si emptoren invenerit!!! 6 lat. (XXXV, f..183)

(Qytetin e korruptuar të destinuar për t’u zhdukur shpejt, në qoftë se do të gjejë blerës!!!

Por shpesh autori dëshpërohet edhe vetë, ndaj ironizon: Se ne shqiptarët duhet të thyejmë kokën më parë, pastaj të vemë ment

Uria, pra, dhe zia do ta mbarojnë punën që la përgjysmë torguti.(…) Uria në gergëri, dëshpërimi në toskëri… A do të ketë vallë verë, pas këtij dimri?

Rrebeshi shkoi, por të ligat e tij mbetën… do të kemi çesa vjet varfërie dhe zie. Me qindëra, pra do të lenë vendin e tyre që të shkojnë nëpër mërgime të larkma për të fituar bukën. Me kohë Shqipëria do të shkretohet fare. Më tej: Duket që një fat i lik po i ndjek shqiptarët dhe çështjen e tyre këmbë për këmbë. Por Noli sërish gjen forcë, i ngre zemrat e shqiptarëve peshë, me kurajë e guxim mëmëdhedashësi dhe jep kushtrimin. Largon mjegullën dhe bëhët pishtar për të ndriçuar ndërgjegjen primitive, si një figurë e spikatur e nacionalizmit për t’i ndihur fateve të Atdheut në çaste të vështira historike. Shqipëria e gjorë ka nevojë për diellin dhe gazin e një qytetërie të kthjellët si të rimtë e qiellit… Tani është rasja… Le t’i shpëtojmë… Evokon fjalët që tha Bajroni për shqiptarët njëqind vjet më parë duke aprovuar vërtetësinë e tyre edhe në atë kohë.

Their wrath how deadly but their/ friendship sure;(Sa i tmerruar për vdekje është zemërimi, aq e sigurtë është miqësia e tyre)

When gratitude or valor bids/ them bleed,(kur mirënjohja a trimëria i shtyn të derdhin gjakun)

Unshaken rushing on where’er/ their chef may lead. (sulen pa frikë kudo që t’i shpjerë kryetari i tyre) (Shqiptari i shkelmuar,”Dielli”, 1916, 8 shkurt, nr.585), (Publ.,fq.433)

Pse gjithë ky dëshpërim i autorit në mes të Amerikës? E gjithë kjo për dy arsye madhore: Dashuria sublime për Shqipërinë dhe domosdoshmëria për të qenë shërbëtori kokëulur i atdheut të tij. Filozofia mbi liderët, drejtuesit, udhëheqësit ka shqetësuar penën e shumë filozofëve botërorë duke kaluar që nga thellësitë e shekujve, nëpër hullitë e antikitetit e deri tek Marksi, Friedrich Nietsche, Shopenhauer, Widgenstein etj, por përcaktimi i figurës së drejtuesit madhor nga mendja e Nolit është tepër i thellë, unikal.

Kryen nuk e zgjedh populli, po ay zgjidhet vetë përmbi popullin, lindet krye që në djept. Kështu flet shpirti i natyrës. Duket ay që mund të bëhet krye.Vetëm besë lipset t’i kemi. Ajo është detyra e popullit. Mjerët ne fatzestë që nuk shikojmë të shpëtojmë vetveten tonë, pa në priçim nga të huajtë ta dimë shigur që do shpëtojmë një Shqipëri pa kokë, pa këmbë dhe pa krahë. (…) Gjëkund gjer më sot s’u mblodhë tre shqiptarë që të punojnë me mish e me shpirt për një qëllim.(…) Nuk nxjerr më trima vendi ynë? Vetëm për të huajt e mbajmë trimërinë dhe gjaknë tonë?

Figura polidimensionale e Nolit është e lidhur ngushtë me kontributin e tij përmes shqiptarëve në SH.B.A. “Dielli” nisi të botohej në Boston,

O burrani, ta bëjmë!”Dielli” i hap shtyllat e tij… dhe kemi shpresë…

Mbrojtjen e çështjeve shqiptare nga Vatra, bashkimi me Konicën duke u bërë shtylla të lëvizjes kombëtare për Frontin e Bashkuar Shqiptar.

Kur u mbarua ky udhëtim tragjik në Rockland, më ish mbushur shpirti dhe zemra dhe shëkonja orën që të më ikenj me vapor të detit për në Boston, Mass.Po vapori mënonte shumë dhe vajta në një birrari dhe kërkova “something burning” (gjëkafshë që djek). Më dha birrë dhe wiski, po gjithë ato ishin si vesë për gjoksin tim që digjej. Gjëkafshë që djeg dhe turbullon mendjen i thashë, nuk ke? Si vetëpersonifikohet Noli? Ç’domethënie kanë nënshkrimet me emra simbolikë? Theofanis Mavromatis, Ali Dervish Qyteza, Ali Baba Qyteza, Pesimisti, Pa emër, Protagora, Diximus, Nirvana, Meshëtar i ulët për ndriçim, Hieronymus, Fan S.Noli.

Identifikimi i shenjave letrare (gjuha kriptike sipas nuancave frojdiane), depërton thellë në ndërgjegjen e çdo shqiptari të vërtetë duke pësuar atë që Umberto Eco do ta quante Katarzë homepatike, në analogji me të cilën do të personifikonim Nolin si zëdhënësi shpirtëror i Shqipërisë dhe Shqiptarëve që përdor mëshirën dhe terrorin deri në spazmë për t’u pastruar nëpërmjet vuajtjes, e dalë prej përvojës tragjike. Është ky itinerar blatim, ideal, rrënjë, ngjizje? Ky është vizion, në ndijimin e formave mbizotëruese dhe të dendura të komunikimit publik në estetikën receptive, e cila tjerr zinë e Shqipërisë në shumë plane.

Nëpërmjet forcës së fjalës, tekstit, imazhit, figuracionit, simbolikës, duhet vënë në dukje se në krijimtarinë e këtij autori ka toka të pashkeluara e zona të mbetura shkretë të cilat duhen hulumtuar e lëvruar, me shumë kujdes nën dritën e vizioneve bashkëkohore, nga studiuesit e sotëm. Klithma e Nolit bën të mundur që gjuha si mjet i mjeteve të flasë hapur brenda performancës filozofike të maratonomakut shqiptar, luftëtarit të brengosur për fatet e kombit-mallit të tij të vazhdueshëm, brenda kumteve, shenjave gjuhësore, duke u bërë kështu symbol i një epoke, arsye, intuitë, dëshmi, kuptim, esencë për të ngritur ura në sheshimin e mosmarrëveshjeve universale të veprimtarisë poliedrike. Gulçimi i frymëmarrjes së maratonës së tij ndërkontinentale do të ndjehet në ankthin e lexuesve të shumë brezave që do të vijnë, por me një ndryshim: Vrapi i tij do të rendë nëpër kohëra, si maratonë e përjetësisë ku strehohet liria. Dhe do të arrijë shpejtësinë e dritës: Rron or rron, nuk vdes shqiptari!

Kosova në aktet diplomatike të Republikës Federale të Gjermanisë

September 14, 2024 by s p

Prof. Dr. Sylë Ukshini/

Në aktet diplomatike të Republikës Federale të Gjermanisë, Kosova zë një vend të merituar, sidomos ngaa viti 1981, kur shpërthyen demonstratat studentore, në të cilat u kërkua ngritja e statusit të Kosovës në shkalë republike. Aty, krahas relacioneve të ndrshme diplomatike, gjejmë edhe një material të përgatitur për Ministrinë e Jashtme Gjermane në Bon me titull: “Marrëdhënia jugosllavo-shqiptare nën ndikimin e zhvillimeve të fundit në Kosovë”, hartuar në korrik të vitit 1981 nga Bernhatd Tönnes, Referent për Shqipërinë/Bullgarinë në Departamentin e Kërkimeve Bashkëkohore në Institutin e Juglindjes në Munich. Mes tjerash aty thuhet:

“Status quo-ja aktuale në Ballkanin Perëndimor është vendimtare, veçanërisht për Enver Hoxhën, i cili me të gjitha mjetet e pushtetit të tij do të parandalojë bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, apo edhe një bashkëpunim më të ngushtë se deri më tani. Bashkimi i 1.5 milionë kosovarëve me 2.7 milionë shqiptarët e Republikës Popullore do të shkaktonte një valë liberalizimi të pakontrollueshëm, e cila do ta shkatërronte brenda nazëa regjimin e Hoxhës, i cili bazohet ekskluzivisht në terror. Për më tepër, Hoxha ka frikë se një bashkim i Kosovës do të shkaktonte një sulm hakmarrës nga ushtria jugosllave ose nga agjentët terroristë të UDBA-s, që jo vetëm do të kërcënonin regjimin e tij, por edhe pavarësinë e fituar me shumë sakrifica të shtetit shqiptar.

Këmbëngulja e palëkundur e Enver Hoxhës për “zgjidhjen e Shipërisë aë vohël” ka një ndikim stabilizues në politikën e brendshme jugosllave. Për më tepër, Hoxha parandalon një eskalimin të trazirave në Kosovë. Gjatë jetës së tij, Shqipëria:

1. Nuk do të dërgojë as forcë të armatosur dhe as agitatorë në Kosovë;

2. Nuk do të dërgojë armë në Kosovë;

3. Nuk do të ofrojë bazë për diversantë dhe terroristë nga Kosova;

4. Nuk do t’u japë azil refugjatëve politikë nga Kosova.

Pas vdekjes së Hoxhës, i cili është aktualisht në shëndet të mirë, do të shpërthejnë të gjitha digat në çështjen e Kosovës. Frika e Hoxhës nga një hakmarrje jugosllave do të ndahen nga pasardhësit e tij, por kjo frikë do të jetë e nënshtruar nga nevoja për të konsoliduar pushtetin e sapo fituar brenda. Dobësia e politikës së brendshme të regjimit të pasardhësve shkaktohet nga fakti që strukturat aktuale të sistemit të qeverisjes së Hoxhës janë të përqendruara ekskluzivisht në personin e Sekretarit të Parë të Partisë dhe nuk janë identike me strukturat e kërkuara nga Kushtetuta e Shtetit dhe Statuti i Partisë.

REALIZIMI I ËNDËRRËS SË YMER BERBATIT PËR KOSOVËN E LIRË

September 14, 2024 by s p

Shpendi Topollaj/

(Rreth librit “Leximi i vetvetes”)

Nuk e di se sa i njohur është prof. Ymer Berbati dhe vepra e tij në Kosovë, por e di mirë se ai për mua është njëri nga intelektualët atdhetarë më të shquar që ajo trevë shqiptare ka nxjerrë. I veshur me sqimë, i gjatë dhe mjaft i pashëm, i matur në të folur dhe me një shikim të butë dashamirës, ai të bën shpejt për vete dhe mjafton një takim i vetëm me të, që të të duket se e ke pasur mik prej një kohe që nuk mbahet mend. Mjafton vetëm kaq, dhe miqësinë me njerëz të tillë, nuk ka nevojë ta vësh në provë. Sa bujare tregohet ndonjëherë natyra, duke u dhuruar disave të gjitha cilësitë, vlerat dhe virtytet që i duhen njeriut për të fituar dashurinë dhe respektin e të tjerëve. Ka qenë fat që u pamë rreth njëzet vjet më parë tek ajo kafeneja pas Bibliotekës Kombëtare në Tiranë, dhe pavarësisht se takoheshim shumë rrallë, sa herë vinte në Durrës, gjithmonë e kam quajtuar njërin nga miqtë e mi më të shtrenjtë. Qysh nga viti 1997 kishte botuar disa libra me poezi, romanet “Nëpër jetë”, “Kthimi i Beqir Çaushit”, “Çakejtë” dhe “Me urtarë të lashtësisë”, dhe plot pesë libra me aforizma etj. dhe kjo ishte më se e mjaftueshme për të kuptuar se ai ishte njëri nga shkrimtarët e talentuar të Kosovës që meritonte konsideratën më të lartë. Por, kjo konsideratë m`u dyfishua, kur aty nga fundi i gushtit, u takuam dhe më dhuroi librin e tij me rreth 500 faqe “Leximi i vetvetes”. Të kuptohemi: ai nuk ka pasur aspak si qëllim të zbatojë atë postulatin e famshëm “Gnothi seauton”, pra “Njih vetveten”, të gdhendur në ballin e hyrjes së tempullit të Delfit, atje në Fokidë, pranë malit Parnas. Ymeri, teksa i kishte kaluar të tetëdhjetat, duke i besuar një kujtese fenomenale, me ato që kishte parë dhe përjetuar, ndërmerr një mision të vështirë: t`u tregojë brezave fatin që e ndoqi vendin dhe popullin e tij nën pushtimin e egër serb. Ai në epilog shkruan se “Nuk desha që këtë “libër” ta mbyll në varr, pa e lexuar para atyre që janë e do të vijnë pas meje”. Ymer Berbati, tani në moshën e shtyrë, nuk kërkon as të mburret, as të duket, as të bëjë heroin dhe as të ngjisë shkallët e karrierës. Ai vetëm kërkon, ashtu sikurse ka bërë gjithmonë ndërsa ishe mësues, që me të vërtetat e tij, me shembullin që ndoqi në jetë, të edukojë sa të mundë ndjenjën e dashurisë për atdheun, historinë e lavdishme të tij, kulturën e trashëguar ndër shekuj, përqafimin e mendësive të reja, sidomos ato perëndimore dhe mbi të gjitha, kultivimin e ndershmërisë në ndërgjegjen e njerëzve, si faktor i rëndësishëm bashkimi e përparimi. Se vetëm kështu, njeriu në veçanti apo dhe një popull i tërë, do të dijë të ruajë të paprekur lirinë dhe dinjitetin në çdo rrethanë. Nga ana tjetër, ai ndihet krenar që gjithçka ka arritur e ka nisur nga hiçi, nga skamja e varfëria, nga përpuzja e deri burgosja, dhe pa pritur që t`u bëhet urë pushtetarëve dhe mendjemëdhenjve kokëboshë. Për të ka mjaftuar shembulli dhe fjala e mësuesve emërmëdhenj si Anton Çeta, Fehmi Agani, Zekeria Rexha e Ali Hadri e shokë, me të cilët ai krenohet. I tillë, do edhe ai të mbetet për nxënësit e tij. Ymeri e nis librin me gjetjen e rrënjëve të të parëve. Vetë ai ishte lindur në Gosë të Kavajës ku qe vendosur pas largimit nga Kosova familja e tij para çlirimit. Kur ai ishte ende fëmijë kishin ikur që andej për t`u kthyer sërish në Kosovë, duke marrë me vete kujtimet më të bukura, sidomos për mikpritjen që banorët i kishin rezervuar familjes së tij. Dhe sapo iu krijua mundësia, pra pasi erdhi demokracia, nuk ngurroi të takonte Berbatët e Tropojës. Dhe ata që gjeti e pritën me mall. Nostalgjia që ruante në shpirt, bëri që edhe në Gosë të shkonte dhe të takonte ata që kishin mbetur nga koha kur kishin banuar atje. Ymeri, ndoqi fillimisht hoxhën e fshatit, por kur pa se ai ishte sa i paditur, aq edhe një farë mashtruesi, e kuptoi kotësinë e ndjekjes verbërisht të dogmave fetare dhe këmbënguli që të shkollohej. Ishte ende i parritur kur iu desh të udhëtonte shpesh i vetëm, në borë e acar për të kapur orën e mësimit. E kishte kuptuar se që të ishe dikush në jetë, pra i dobishëm për vete, familjen, shoqërinë dhe atdheun, dukej të arsimoheshe. Ai më pas e kuptoi se librat dhe vetëm librat ishin ato që të pajisnin me kulturë dhe të bënin njeri me karakter të shëndoshë. U mor me veprimtari sportive e letrare dhe nuk reshti së bredhuri në gjirin e natyrës, zakon që nuk e ka harruar edhe tani që vitet i rëndojnë mbi shpinë. Te malet, pyjet, lëndinat ai sheh bukuritë e Kosovës, atje ai shplodhet, ripërtërihet e frymëzohet. Ymeri qysh në rini i ka dashur dhe ndihmuar shumë shokët e tij. “Nuk prita ndonjë zgjatje dore, – shkruan ai – por ua zgjata dorën të gjithë atyre që kishin nevojë për mua”. Dhe mbi të gjitha, ai mbeti përherë mirënjohës ndaj të tjerëve që në rrethana të vështira, i qëndruan pranë. Shokët e miqtë ai i konsideronte vëllezër, sikurse nuk i mungonte guximi t`i japë përgjigjen e duhur çdo provokacioni e fyerjeje nga kushdo qoftë ai: nxënës shkolle serb, mësues serb apo nëpunës i administratës serbe. Janë shumë domethënëse tregimet “Xhamat e “përgjakur” dhe “Pllaka e thyer”, ku bëhet fjalë se edhe pllakën te dera e shkollës e Likocit me emrin “Azem Bejta” e kishin coptuar e hedhur në baltë. “Dhembja dhe pikëllimi për pllakën e thyer më pikëllon përjetë”. Serbët edhe fëmijëve të tyre u kishin futur urrejtjen ndaj shqiptarëve. Por mbi të gjitha, ai admiron ata që e kanë të zjarrtë brenda shpirtit të tyre, ndjenjën e lirisë dhe të përpjekjeve deri në sakrifikim për ta fituar e ruajtur atë. Ndaj dhe do e gjeje atje ku ishte reagimi i shqiptarëve kundër shtypjes e padrejtësive. Duke ditur se për të tillë burra është shquar Drenica, ai derdh në letër gjithë dashurinë e tij për zemrën e saj, Prekazin dhe për ata njerëz të pamposhtur. Ja se me çfarë fjalësh plot ndjenja na e përshkruan ai “… Prekazi është një copë toke shumë e vogël, që lind burra të mëdhenj, burra dragoj me fletë. Prekazi është vullkan i amshueshëm, një vullkan që shpërthen sa herë kalorësit e largët mësyjnë truallin tonë. Në Prekaz jetojnë njerëz, që nga brendësia e tokës së tyre marrin fuqi për t`i mbrojtur me gjak vetrat e shtëpive. Po, Prekazi është kërthiza e atdheut, shkëndija e të gjitha lëvizjeve në kohë të turbullta, kur atdheut i kanoset përmbytja. Po, kjo copë tokë e zjarrtë, që quhet Prekaz, është Piemonti shqiptar, ku nuk u ndalën luftrat, betejat kundër pushtuesve, e sidomos kundër pushtuesit serb. Prekazi është vendi që nuk njeh robëri, ku liria kurrë nuk shuhet në zemrat e njerëzve”. Atje kanë lindur shumë trima që nuk u bënte dritë syri, dhe atje ai vend u shenjtërua, pasi aty lindi, jetoi e luftoi dragoi mbi dragoj, Adem Jashari që u sakrifikua me gjithë familjen e tij të stërmadhe, për të ndezur rezistencën heroike të UÇK – së, që sëbashku me forcat e NATO – s me SHBA në krye, sollën lirinë e shumëpritur. Dhe ja fjalët lapidare të shkrimtarit: “Jasharët ranë, por Jasharët jetojnë”. Jetojnë se me aktin e tyre bënë epope. Në librin e tij, që më shumë se sa kujtime, të bëhet se po lexon një roman epokal, parakalojnë lloj – lloj personazhesh, që nga ata besnikët e vendit të tyre, pra njerëzit e idealeve të larta, edhe nga ata që shpirtin ja kanë shitur shejtanit për përfitime e favore apo refugjatë që nuk i përgjigjen si duhet kujdesit të italianëve. Pasazhet ku përshkruhet masakra e ushtrisë dhe paramilitarëve serbë, me urdhër të kasapit Millosheviç dhe kriminelë si Arkani në krye, janë plot vërtetësi, aq sa lexuesi beson se i ka parë me sytë e tij ato mizori. Edhe më parë, ai na jep skena rrëqethëse kur formacionet partizane, vihen në shërbim të Titos dhe vrasin pa të keq vëllezërit e tyre në rrugë e oborre shtëpishë, çka i detyron edhe ata t`u përgjigjen po me armë. Pra, kur u nënshtrohesh të huajve, këto do të jenë rezultatet edhe pse shumë të dhimbshme; do vrasë vëllai – vëllanë. Kapituj mjaft të rëndësishëm pas peripecive dhe vuajtjeve të shkaktuara nga përzënia prej policisë e ushtrisë serbe, zë mikpritja e popullit dhe administratës italiane, ku Ymeri me gruan e tij tashmë të ndjerë Nailen, një shqiptare dhe veprimtare e rrallë për emancipimin e gruas kosovare, shkuan dhe qëndruan deri sa lufta mori fund. Menjëherë, ata i panë vlerat e mëdha intelektuale dhe njerëzore të tyre dhe e caktuan Ymeri Berbatin si përfaqsues të kosovarëve në kampin e pritjes. Ata kur mësuan se ai ishte dhe poet, e përfshijnë në takime, konkurse dhe festivale të ndryshme. Dhe kur konstatuan erudicionin e tij dhe interesimin e tij të madh për kulturën italiane, e sidomos për atë arkeologjike, e shëtitën qytet më qytet dhe e pritën me gjithë të mirat nëpër shtëpitë e tyre. Askund më parë nuk është përshkruar kjo mikprije dhe dashamirësi e italianëve, sesa në këtë libër, gjë që ta shton respektin për ata njerëz të qytetëruar e zemërbardhë. Ymeri, nuk ngurron të shprehë keqardhje për faktin se vlerësohej më shumë në vend të huaj sesa në atdheun e tij. Po ashtu atje, ai viziton qytete dhe fshatra arbëreshe ku ngazëllehet jo vetëm nga dashamirësia dhe ruajtja e traditave, zakoneve e gjuhës prej tyre, por edhe nga liria me të cilën qeveritë e atij vendi u kishin garantuar atyre. Bukuritë e Italisë janë marramendëse, por Ymer Berbati, mendjen e kishte tek ai pluhuri i dashur i Kosovës së tij, ndaj dhe kthehet në Kosovën tashmë të lirë, ku jo gjithçka shkonte siç e kishte dashur. Megjithatë, ai po aty marton të birin Tomorrin me vajzën e mirë Teutën, ditën e shpalljes së Pavarësisë, pra më 28 Nëntor 1999, duke rregjistruar kështu të parën dasmë të pas luftës në tërë Kosovën. Në libër, ky autor bën fjalë edhe për shpërdorimin që shpesh herë i bëhet lirisë së fituar me gjak, pasi korrupsioni dhe sjellja e padenjë ndaj popullit tënd, nuk i nderon ata që e drejtojnë atë. Gjithashtu, ai është i shqetësuar për largimin nga vlerat e vërteta kulturore dhe rendja pas imitimeve vanitoze që nuk i thonë asgjë njerëzve të thjeshtë. Indinjatën e tij për këtë, ai e shpreh haptazi: “E tërë kjo shtrëngatë antikulturore evropiane e antikombëtare, u shfaq për shkak të paaftësisë kulturore të shoqërisë shqiptare, e cila nuk ishte në nivelin për ta penguar këtë dukuri antikombëtare të pasluftës, duke shfrytëzuar lirinë e demokracinë. Mësuesit, profesorët e intelektualët dhe, para së gjithash, politikanët para këtyre dukurive silleshin si të përgjumur, duke mos parashikuar pasojat që do të sillte pluhuri aziatik për Kosovën dhe për shqiptarët në tërësi”. Me këto kujtime të shkruara plot elegancë, sinqeritet dhe gjuhë të ëmbël e korrekte, çka na thotë edhe për punën plot përgjegjësi të bërë nga redaktori Sulejman Dërmaku, Ymer Berbati, na jep jo thjeshtë jetëshkrimin e tij, por atë të një populli të tërë. Këtu, ai nuk lexon vetveten, por këdo si vetvetja. Ndaj do të ishte e nevojshme që të ketë sa më shumë lexues. Se libra të tillë, do të ishte e domosdoshme t`i njihnin edhe politikanët e huaj, se vetëm kështu do të ishin të drejtë në kërkesat, sugjerimet dhe vendimet e tyre. Vetëm kështu do të përkrahin çdo nisiativë të qeverisë së Kosovës, për ta shpënë vendin drejt përparimit, pa qënë nevoja t`i bëjnë presion për lëshime asaj, duke u buzëqeshur e duke marrë me të mirë agresorët e ndërsyer nga politikani me dy faqe Aleksandar Vuçiçi.

Si të zbuloni një gënjeshtar, duke përdorur komunikimin joverbal

September 14, 2024 by s p

Nga Rafael Floqi/

Ka shumë mënyra për të kuptuar nëse dikush nuk është i sinqertë me ju. Shenjat e mëposhtme nuk kërkojnë as fjalë dhe janë të gjitha komunikime joverbale. Gënjeshtra në mjediset profesionale çon në një mori problemesh në vendin e punës. Për një mjedis pune efektiv, ekipet duhet t’i besojnë njëri-tjetrit dhe të ndërtojnë marrëdhënie bazuar mbi ndershmërinë dhe qëllimin e përbashkët për të arritur rezultatet më të mira në punë. Megjithatë, gjithmonë do të ketë kolegë, klientë të punësuar dhe drejtues të mundshëm që nuk thonë të vërtetën. Do të ishte mirë të kishim një shkop magjik që mund t’ju tregojë se kush gënjen dhe kush jo, por ky nuk është një opsion. Për fat të mirë, ka mënyra të tjera për të kuptuar nëse dikush është më pak i sinqertë me ju dhe kompaninë tuaj. Shenjat e mëposhtme nuk kërkojnë as fjalë dhe janë të gjitha me forma joverbale.

Çfarë është komunikimi joverbal?

Komunikimi joverbal përfshin mënyrat e shumta kur komunikojmë pa fjalë. Për shembull, shprehjet e fytyrës janë një kod ose sinjal që pasqyron se si ndihet një person nga momenti në moment.

Mikroshprehjet janë shprehje të fytyrës që ndodhin shpejt. Ato janë një reagim i natyrshëm ndaj një situate të pavullnetshme dhe një mënyrë për të vlerësuar emocionet e vërteta autentike që të tjerët po përjetojnë.

“Kur njerëzit përpiqen të fshehin se si ndihen, shprehja zvogëlohet në kohë nga disa sekonda në një fraksion të sekondës – një e dhjeta e sekondës – kështu që mund ta humbisni nëse mbyllni sytë”, thotë psikologu dhe autori Paul Ekman. “Shumica e njerëzve nuk i shohin emocionet e shfaqura në këto mikro-shprehje. Por, njerëzit mund të mësojnë t’i shohin ato. Të mësosh të lexosh shprehjet e fytyrës të jep një avantazh në biznes, sepse të lejon të komunikosh në mënyrë më efektive me partnerët e biznesit.”

Një formë tjetër e komunikimit joverbal është gjuha e trupit. Kjo përfshin mënyrat se si lëvizni trupin tuaj, duke përfshirë lëvizjet e pavetëdijshme. Nuk është e pazakontë që trupat tanë të komunikojnë diçka që fjalët tona nuk lidhen.

Për shembull, krahët e kryqëzuar para gjoksit janë zakonisht një shenjë e mbrojtjes. Kryqëzimi i këmbëve mund të tregojë se dikush ka nevojë për privatësi ose është i mbyllur. Të ulesh shumë larg tregon mosinteresim, ndërsa animi përpara tregon interes.

Zbulimi i gënjeshtarëve

A ndiheni ndonjëherë sikur dikush nuk është i sinqertë me ju? Ndoshta nuk mund ta shpjegosh me fjalë, por ke një ndjenjë të fortë se diçka nuk është në rregull. Shanset janë që ju të keni të drejtë. Me shumë mundësi, ju jeni të vetëdijshëm për ndryshimet në komunikimin joverbal të personit.

David Matsumoto është një ekspert në mikroshprehje, gjeste, sjellje joverbale, kulturë dhe emocione. Ai shpjegon se për t’u bërë mirë në zbulimin e gënjeshtrave, duhet të vëzhgoni njerëzit.

Matsumoto mëson se kur gjuha juaj e trupit dhe komunikimi joverbal janë kongruentë, fjalët që flisni kanë një vlerë shumë më të lartë. Në të kundërt, kur komunikimi juaj joverbal nuk është në përputhje me fjalët tuaja, njerëzit priren të shpërfillin fjalët e folura dhe të përqendrohen në gjuhën e trupit.

Hulumtimet tregojnë gjithashtu se kur njerëzit gënjejnë, ata përjetojnë emocione negative sepse e dinë se gënjejnë. Ata automatikisht do të ndiejnë njëfarë përbuzjeje, qoftë për veten e tyre apo për situatën që po i detyron të gënjejnë.

Njerëzit gjithashtu gënjejnë për të mbrojtur veten ose dikë tjetër nga ndëshkimi. Në disa raste, ata gënjejnë për të shmangur një situatë të sikletshme ose të pakëndshme ose për të rritur vetëvlerësimin në sytë e të tjerëve.

Të gjitha këto arsye për të gënjyer kanë një qëllim të qartë. Por, emocionet njerëzore është e pamundur të fshihen plotësisht dhe do të shfaqen në mënyrë joverbale në një formë (përveç nëse keni të bëni me një psikopat ose sociopat).

Kur mendoni se dikush është i pandershëm, përpiquni t’i vëzhgoni për mospërputhje emocionale. Sikleti mund të shfaqet në shumë mënyra, duke përfshirë zemërimin, përbuzjen, neverinë, frikën dhe trishtimin. Stresi gjithashtu mund të tregojë një gënjeshtër dhe emocioni çliron adrenalinën. Adrenalina u jep më shumë energji gjymtyrëve, gjë që mund të rezultojë në nervozizëm.

Është gjithashtu e dobishme të kërkoni gjeste të pazakonta. Shpesh këto do të vijnë në “grupe”, që do të thotë dy ose më shumë gjeste joverbale që nënkuptojnë shqetësim. Ato mund të jenë aq të thjeshta sa një vrenjtje e fytyrës, një ngritje e shpatullave ose rrudhje vetullash. Pasi të mësoni se si të identifikoni më mirë shqetësimin, është shumë më e lehtë të shikoni botën e brendshme të dikujt.

Mbani në mend se nuk ka asnjë sinjal të pagabueshëm ose universal që demonstron pandershmërinë. Ka disa shenja joverbale që kur janë në një grup, mund të nënkuptojnë se e vërteta nuk po mbështetet. Këto shenja mund të përfshijnë:

Pulitja e tepërt e qerpikëvë

Sytë që vërtiten përreth

Kontakt i parregullt me sy

Personat ndihen të ngacmuar

Prekja e tepërt e trupit

Lëvizjet e shpejta të kokës

Pohon po ndërsa thotë jo ose anasjelltas

Skuqje e fytyrës

Djersitje

Shtrëngimi i gishtave

Mbani mend, të gjitha këto janë shenja të mundshme mashtrimi, jo konfirmime të mashtrimit. Zbulimi i gënjeshtrës është kompleks dhe nuk është aq i thjeshtë sa të vëzhgosh dikë që prek hundën.

Duhet praktikë dhe trajnim i saktë. Megjithatë, duke përdorur aftësitë tuaja të të menduarit kritik, vëzhgimin, përvojën dhe njohuritë e sfondit të një personi dhe situate, ju mund të keni shumë nga mjetet e nevojshme për të bërë një vlerësim të qartë të së vërtetës.

“5 përgjigje ndaj turfullimeve të z. Vućič për të shpallur luftë”?!

September 14, 2024 by s p

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Sigurisht e ndjek me interes strategjik, disi edhe me keqëardhje riciklimin e oshilacioneve si dhe trimërimin mbas lufte të z. Vuçič, Presidentit të Serbisë (ish-Ministrit të Milosheviçit) si dhe ushtarit të axhendës së Rusisë – Putiniste, se: “do të shpallte luftë për kthimin e gjendjes së mëparshme (para 1999) gjeopolitike në Kosove dhe Metohi … ” !!

Ndërsa këto trufullime, gjithësesi, kanë gjetur një interes të shtuar jo vetëm mbarëkombëtar, por edhe në Washington, Bruksel, etj në “kapacitetin e Ekspertit të Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO”, do perpiqem, të përcjell publikisht disa gjetje dhe përgjigje/mesazhe strategjike, jo vetëm ndaj Beogradit të pushtuar nga oshillacionet e Millosheviçit:

Së pari, të zgjohet dhe të harrojë endrrat neo-staliniste në Rajon dhe posacërisht për Kosovën martire, pasi përtej të gjithave: “prej datës së çlirimit nga pushtuesit Serb (12 Qershor 1999) Republika e Kosovës, sigurisht që nuk është por dhe nuk ka për tu kthyer më kurrë si pjesë e jurdiksionit territorial dhe hartës gjeopolitike të Serbisë”. Pikë.

Së dyti, të lëri përrallat me/pa mbret që nuk i beson as më as Moska, as Dodik, dhe sigurisht as ushtria e radikaleve në Beograd. E vërteta, pra kufijtë dhe harta gjeopolitike e patjetërsueshme janë rrenjosur dhe skalitur me gjakun e dëshmorëve të kombit në shekuj si dhe nga fuqia ushtarake e Aleancës Euroatlantike në 1999. Kështu “përsa kohë të ketë edhe Shqiptarë si dhe prezencë të USA/NATO-s në Kosovë, Serbia ka ZERO shance për të “shpallur luftë”, por dhe ka ZERO fuqi/këllqe për të sulmuar ushtarakisht sovranitetin si dhe tërsinë teritoriele të Kosovës”.

Thënë këtë, përsëris thirrjen miqësore për aktorët mëndjehapur në Beograd: “të mos lejojnë që qeveria e Vućič, etj mbas Tij, të shpenzojnë kot stër koti mbi 1.5 miliard € në vit nga mundi i popullit serb (për armatatosjen nga me Tanke; Mig-29, Rafale, Helikopter, raketa dhe dronë vrases) pasi e vërteta është se asnjë nga vendet ndërkufitare (përfshi Kosovën) apo Aleancë nuk e rrezikon sovranitetin e Serbisë”.

Së treti, riciklimi manktheve të Millosheviçit (Eprorit) apo trimërimi Juaj (z.Vucic) 25 vjet mbas humbjes së luftës gjakatare, mund të ushqejë militantët si dhe axhendën e radikalëve në Beograd; interesat e krimit të organizuar, apo “laraskat dhe sorrat rreth liqenit Ujmanit …”, por kurrësësi nuk munden të trembin kombin Shqiptar si dhe as fuqinë e sprovuar ( që gjunjëzoi makinerine kriminale tç Millosheviçit në 1999) të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/UK/BE) !

Së katërti, pa mëdyshje, që edhe 25 vitet pas çlirimit të Kosovës apo 31 muajt e luftës neo-naziste të Putinit në Ukrainë: “oshilacionet e Beogradit Zyrtar, i gjej të sikronizuara me interesat gjeopolitike të Rusisë në Ballkan”. Por Kremlini ka dështuar për të hapur një front të ri lufte si dhe për të mbajtur ndezur frymën antiperëndimore/USA në rajon. Po ashtu z. Vuçiç, ka (keq) dështuar për të bërë viktimën apo për të pirë nga 5 nëna (Moskë, Washington, Bruksel, Pekin, Paris)!

Së pesti, përtej dhe përfshi këtë rast (kërcenimin për shpallje lufte ndaj Kosovës dhe NATO-s..!!) përsëris se megjithë përpjekjet dhe progresin 25 vjeçar për tu larguar nga urrejtja dhe gjakëderdhja shekullore, fatëkeqësisht paqja, siguria, stabiliteti demokratik dhe ardhmëria euroatlantike për 6 vendet e ballanit perëndimor, mbetet ende të kërcënuara kryesisht nga Serbia.

Në shtesë, gjeni edhe “tre rekomandime strategjike” për faktorët shtetërorë si dhe ekspertet/kolegët mendjehapur në Prishtinë, Tiranë, USA/NATO, etj:

1. Përkundër “dogmave internacionaliste dhe kakofonisë sovraniste”, Prishtina Zyrtare kurrësesi nuk do duhej/t të marrë (pa u konsultuar) vendimmarrje me impakte strategjike, që minojnë themelet e besimit me “çlirimitarët e vërtetë/USA/NATO, që prej 25 vitesh vijojnë të mbajnë peshë kritike për sigurinë dhe ardhmërinë e Kosovës”. Për më tepër: “riciklimin e dalldisjes/kërcënimeve ushtarake të Serbisë ndaj Kosovës”, të mos i konsiderojnë si oportunitete populiste, por si “përgjegjësi e lartë shtetërore për të ndërtuar Kosovën moderne”, përtej prezencës së NATO-s (që nuk do të jetë e përjetshme); vendin ku, qytetarët pavarësisht përkatësive etnike, fetare dhe politike të ndihen të barabartë para ligjit, si dhe faktorizimin me dinjitet të Kosovës nga konsumatore në kontribuese për sigurinë si dhe integrimin e rajonit në NATO dhe BE!

2. Tirana dhe Prishtina zyrtare, e kanë përgjegjësi të lartë shtetërore dhe historike njëherësh, të zhvillojnë projektin: “2-Shtete Sovrane, 1-Komb i vetëm”, duke mos u fshehur prapagandës egocentrike që vjen nga fuqia e mbipushtetit dhe mbas “gishtit të përkujdesjes diplomatike”, por duke harmonizuar dhe garantuar SHBA/NATO/BE se kjo “qasje e vonuar” do të kontribuojë për paqen afatgjatë në rajon, sigurisht përfshi edhe Serbinë.

3. Aktorëve me peshë strategjike si dhe Ekspertëve/kolegëve në rajon, Washington, Bruksel, etj do t’i ri-sugjeroja që perspektivën e paqes dhe stabilitetin e Rajonit, ta para-kushtëzojnë me rikthimin e vetëm dy Masave të Mirëbesimit Reciprok (CSBM), nëpërmjet të cilave Beogradi “të imponohet” se: (a) do të ruajë balancat e fuqisë ushtarake duke mos kërcënuar integritetin teritorial të Kosovës; (b) nuk do të vendos instalime dhe as aktivitete ushtarake (25 km distancë ajrore dhe 10 km tokësorë), në kufijtë shtetërore mes vendeve. Këto dy kushte gjithësesi duhen të monitorohen nga USA/NATO/BE, që mbeten faktor kritik për paqen në rajon.

Ndërsa, përkundër riciklimit të urrejtjes dhe gjakëderdhjes shekullore, besoj edhe më fortë se këto trufullime staliniste për luftë mbeten një këmbanë alarmi, për të mbajtur zgjuar kujtesën e popujve të ballkanit se: “paqja mbetet misioni i vetëm, në interes të bashkëjetesës paqesore, sigurisë, mirëqënies së qytetarëve si dhe ardhmërisë euroatlatike të Shqiperisë, Kosovës, MV, Malit të Zi, Bonje-Hercegovinës dhe Serbisë”!

Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut; & ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit të RSh; Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Ushtarak në SHAPE/NATO.