Archives for March 2025

JASHARAJT E PREKAZIT QË SHKRUAN EPOPENË E SHQIPTARIZMËS

March 7, 2025 by s p

Prof. Asoc. Dr. Zaho GOLEMI/

Ditët e epopesë së madhe të UÇK-së, filluan me betejën historike tre ditore të Jasharajve të Prekazit 27 vite më parë. Ishte dhe mbeti beteja historike e ditës së të vërtetës dhe krenarisë kombëtare, ditët e Jasharajve të shqiptarizmës. Adem Jashari dhe oxhaku i Jasharajve shkruan tre ditëtët epope të UÇK-së, shpëtimtarës së shqiptarëve të përtej Drinit, ditëtët simbolike të shekujve që shqiptarët e Kosovë e pritën jo pak por një shekull. UÇK-ja është krenari e të gjithë shqiptarëve që nisi si forcë e sigurisë kombëtare, si një burim i pashtershëm lirie. Në fakt janë tri ditë të përkujtuese të Epopesë së madhe të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, sepse më 5, 6, e 7 Mars të 1998-ës ishtë zhvilluar njëra ndër betejat më vitale dhe më të rëndësishme të UÇK-së kundër agresionit brutal ushtarak të pushtuesve serbë. Trupat militare serbe sulmuan familjen e Adem Jashari dhe pas një përballjeje heroike në Prekazin e atdhetarisë u shkrua epope qëndrese, u vranë 55 vetë nga të cilët 20 fëmijë e gra. Këtu në këtë luftë ra legjendari i UÇK-së Adem Jashari, vëlla i tij Hamëz Jashari dhe babi i tyre, Shaban Jashari. Prekazi u bë kthesa madhore e zgjidhjes së çështjes të Shqiptarëve përtej Drinit, e Dardanisë sonë.

Adem Jashari komandant i paepur ishte lindur në ditën e flamurit më 28 Nëntor 1955, në një ditë që u trupëzua me flamurin dhe shkroi histori të re të gjakut, të besës dhe të shkresës për Dardaninë kreshnike. Ai gjithë jetën punoi e luftoi për flamurin, që kërkoi një Kosovë të pavarur, por edhe një ëndërr që ta shihte Shqipërinë të bashkuar. Ai u trupëzua më flamurin kombëtar dhe ra për këtë flamur në epopenë e madhe heroike të 5 deri në 7 mars 1998. Kombi shqiptar ka sot një nderim të vecantë për komandantin legjendar Adem Jashari, prijësi i heronjve të pavdekshëm të kombit. Gjenealogjia e familjes Jashari është e vjetër Prekazi i Poshtëm përbëhet prej katër lagjeve: lagjia Jasharaj, Kodra, Meha dhe Lushtaku. Tri lagjet e para janë krijuar prej tre vëllezërve: Jasharit, Kadriut dhe Mehës, prandaj edhe janë të një gjaku, ndërsa Lushtakët janë të ardhur më vonë në Prekaz. Jashari ka pasur tre djem, ndërsa familja e Adem Jasharit, rrjedh prej djalit të tretë të Jasharit, Muratit, prej të cilit pastaj janë krijuar brezat e tjerë të familjes tonë: Fazliu, Murati, Shabani. Shabani (Murat) Jashari, ishte martuar me Zahiden, dhe i kanë lindur tre djem: Rifati, Hamza dhe Ademi. Kështu, trungu i familjes Jashari vazhdon të zgjerohet dhe të shtohet dita ditës duke u ripërtërirë breza të tërë. Shaban Jashari dashurinë për komb e atdhe e kishte shfaqur që në vitet 50 të shekullit të kaluar, por rezistenca më serioze, më publike e familjes Jashari që do të mirrte dhenë ndodh në dhjetor të vitit 1991, kur me armë u ndeshën me forcat policore serbe.

Marsi i vitit 1998, ishte rrethimi i tretë i kullës së Jasharëve në Prekaz, ku përgjakja e tre ditrëve është pjesë e martirizimit të shqiptarëve. Fakt është se rreth e përqark Fabrikës së Municionit në Skënderaj, më 3 e 4 mars 1998, ishin dislokuar forca të shumta ushtarake por edhe forca e mjete të artilerisë së rëndë. Gjithashtu policia serbe kishte bërë përforcime të shumta nëpër të gjitha postblloqet e saj në Drenicë. Në orën 5.30 minuta të datës 5 mars, artileria serbe, nga Fabrika e Municionit, fillon gjuajtjet në drejtim të Kullës së Shaban Jasharit, por dhe të gjithë Jasharëve të tjerë. Krismën e armëve dhe sidomos kundërpërgjigjen e dëgjoi gjithë shqiptaria. Qëndresa ishte heroike titanike e kryetrimave në Prekaz, por kushtrimi ishte dhënë tashmë në mbarë shqiptarinë, në të gjitha trojet e Shqipërisë dhe në diasporën shqiptare. Legjendari Adem Jashari, kishte marrë vendimin historik, tepër të vështirë, ndër më të dhembshmit të pakrahasueshëm në historinë shqiptare, për të qëndruar trimërisht përballë sulmit dhe për të mos u dorëzuar për së gjalli. Adem Jashari kishtë thënë “Vrastarët nuk do të kalojnë, veçse mbi trupin tim të vdekur!” dhe historia më e re e Prekazit ishte bërë flamur frymëzimi për brezat. Ai ngeli pishtari i pashuar që udhëhiqtë luftën si frymëzues betejash, i cimentuar njësh me lirinë. Lajmi për rënien e legjendarit Adem Jashari dhe të njëzetë pjesëtarëve të familjes së ngushtë të Shaban Jasharit, por edhe të 39 të tjerëve nga familja e madhe e Jasharajve, që gjendeshin në Prekaz, kishte prekur shpirtin e çdo shqiptari liridashës.Dhimbje dhe krenari për një akt ekstrem të sakrifikuar për lirinë e një kombi të tërë, një veprim frymëzues i pakrahasueshëm. Prekazi u kthye në kullën e përjetshme të lirisë së shqiptarizmës, flakadani i qëndresës, prushi i përjetshëm i atdhetarisë, që përbashkon shqiptarinë, anembanë trojeve etnike të Shqipërisë dhe në diasporën shqiptarë të shpërndarë në të katër anët e globit. Akti vetëflijues i Adem Jasharit, Hamëz Jasharit, Shaban Jasharit, Osman Gecit, Hamit Jasharit, Salë Jasharit, Faik Jasharit, Halil Jasharit, Ali Jasharit, Sherif Jasharit, Hajzer Jasharit, Ramiz Jasharit, Kajtaz Jasharit dhe i sa e sa të tjerëve, i kishte dhënë frymëzim dhe impulse flakës së luftës për liri. Oshëtima e shekujve “O, prite Azem Galicën…”, u shndrua “Prite, prite Adem Jasharin!”, devizë për të cilën u luftua dhe u fituan betejat, nga bijtë e bijat e Kosovës martire, luftëtarët dhe luftëtaret e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e ushtrisë-shpresë të popullit dhe tmërrit për armikun. Gjatë luftës emrin e Adem Jasharit, e mbante Brigada 111 e UÇK-së. Në përvjetorin e pavarësisë shqiptare, por dhe datëlindjen e kryeheroit, më 28 nëntor 1998, Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Adem Jasharin e shpall Komandant Legjendar të UÇK-së, ndërsa sot këtë emër të ndritur “Adem Jashari” e mban Garda e Republikës së Kosovës. Ka hyrë në histori thënia e kryeadministratori i parë i Kosovës francezi Bernard Kushner, që me rastin e një vizite në Prekaz, kishte deklaruar: “Po të kishte çmim Nobel për liri, ai çmim do t’i takonte familjes Jashari të Prekazit”. Për komandantin Adem Jashari janë shkruar libra, drama, broshura, jetëshkrime nga shumë intelektualë shqiptarë dhe të huaj, ka dhjetëra e qindra shkrime të autorëve të ndryshëm, është objekt hulumtimi në dhjetra e qindra Konferenca shkencore e sesione shkencore brenda dhe jashtë Kosovës, janë emërtuar shumë sheshe dhe rrugë qytetesh në Prishtinë, në Tiranë, në Gjirokastër dhe kudo në trojet e Shqipërisë Etnike, është realizuar kompleksi memorial “Adem Jashari”, në Prekaz. Adem Jashari është përjetësuar në institucione të shumta edukative, arsimore e shkencore, në trojet shqiptare. Adem Jashari është emri më i frekuentuar shqiptar në mediat shqiptare dhe botërore. Portreti i Adem Jasharit gjendet kudo në Kosovë, Shqipëri, tek shqiptarët në emigracion.

Amanetin e Adem Jasharit e përmbushi UÇK-ja me luftën e saj të drejtë për çlirim kombëtar. Vepra më heroike e shqiptarëve ishte UÇK-ja dhe lufta e saj ajo e cila e ndërkombëtarizoi si kurrë më parë çështjen kombëtare shqiptare në arenën botërore. UÇK-ja diti që me sigurinë dhe vendosmërinë e saj të detyronte Fuqitë më të Mëdha të globit, që të mblidheshim në një konferencë ndërkombëtare, në kështjellën e Rambujesë, në Francë në shkurtin e 1999, posaçërisht për çështjen shqiptare. Përfaqësues të shqiptarëve bënë të njohur botës të vërtetat mbi tragjedinë me shqiptarët dhe me trojet e tyre, tragjedi që kishin ndodhur më parë në Shën Stefan, në Berlin, Londër, etj, por këtë radhë më ne shqiptarët ishte edhe aleati ynë strategjik, Fuqia më e Madhe e botës SHBA.

UÇK-ja e të gjitha trojeve shqiptare e organizuar, dinjitoze dhe e vendosur u bë struktura e një force tokësore të NATO-s në teren, ndërkohë që NATO ndërhyri ushtarakisht më 24 marsin e 1999-ës. Ushtria e Kosovës ishte një misionare lirie me karakter clirimtar gjithëkombëtar. UÇK-ja u kthye në aktorin dhe faktorin misioinar për çlirimin e Kosovës. NATO u shndrua në Forca ajrore e UÇK-së, ndërsa UÇK ishte këmbësoria solide dhe zbulimi në teren i forcave të NATO-s. Faktori NATO nën drejtimin e SHBA-s, dhe Ushtria Çlirimtare e Kosovës, janë misionarët e së drejtës, në një mision historik të kryer bashkëpunues, të njohur dhe legjitimuar botërisht, dhe sa herë kujtohet epopeja e madhe e kreshnikëve të Prekazit përkujtohet NATO dhe UÇK-ja të lidhur në funksion të lirisë dhe të drejtës së kombeve të shtypur, që tashmë janë pjesë e historisë sonë Kombëtare. Ky unitet do të shpaloset padyshim edhe në kërkimet shkencore të elitës intelektuale historiografike këtej dhe matanë Drinit, që do të mblidhen për sesionin shkencor me temë: “Ushtria Çlirimtare e Kosovës – vlerë kombëtare”.

59 Dëshnorët e Prekazit, Drenicës, Dardanisë, Shqiptarizmës

Familja Jashari ka rol të veçantë e të papërsëritshëm, jo vetëm në historinë tonë kombëtare, por edhe në atë të përbotshme, për përgatitjen e gatishmërisë popullore në luftën çlirimtare, ka rolin e papërsëritshëm e të pakrahasueshëm për organizimin e UÇK-së, ka rolin e pashembullt për mobilizimin e masivizimin e popullit në luftën çlirimtare, për mbështetjen e kësaj lufte nga faktori ndërkombëtar si dhe ka merita të pakrahasueshme për lirinë, dhe mbarësinë kombëtare, për Republikën e Kosovës shtet të pavarur, sovran e demokratik. Familjet e tilla nderojnë secilin komb, por jo të gjitha kombet kanë madhështi të tilla. Për çdo përvjetor, Jasharët që mbijetuan, Jasharët e ripërtërirë, në fytyrat e tyre nuk kanë ngrysje, lot e zhgënjim; në çdo fytyrë të Jasharëve sheh dashuri, bujari krenari për fitoren e arritur kombëtare. Edhe në këtë rrafsh, edhe në Kosovën e re Jasharët dëshmojnë dhe rrezatojnë veçantinë e tyre familjare të trashëguar, që është për tu lakmuar nga të gjithë shqiptarët kudo që janë. Anëtarët e familjes Jashari të rënë gjatë luftës së UÇK-së: Adem Shaban Jashari (42), Udhëheqës legjendar i Kosovës; Shaban Murat Jashari (74-vjeçar), babai i Ademit; Zahide Geci – Jashari (74-vjeçare), nëna e Ademit; Zarife Jashari (49) gruaja e Rifatit; Hidajete Rifat Jashari (18), vajza e Rifatit; Valdete Rifat Jashari (15), vajza e Rifatit; Igball Rifat Jashari (13), djali i Rifatit; Igballe Rifat Jashari (11), vajza e Rifatit; Hamëz Shaban Jashari (47), vëllai i dytë i Adem Jasharit; Feride Mecini – Jashari (43), gruaja e Hamëz Jasharit; Selvete Hamëz Jashari (20), vajza e Hamëz Jasharit; Afete Hamëz Jashari (17), vajza e Hamëz Jasharit; Besim Hamëz Jashari (16), djali i Hamëz Jasharit; Lirie Hamëz Jashari (15), vajza e Hamëz Jasharit; Blerim Hamëz Jashari (12), djali i Hamëz Jasharit; Fatime Hamëz Jashari (9), vajza e Hamëz Jasharit; Blerinë Hamëz Jashari (7), vajza e Hamëz Jasharit; Adile Rama – Jashari (40), gruaja e Adem Jasharit; Fitim Adem Jashari (17), djali i Adem Jasharit; Kushtrim Adem Jashari (13), djali i Adem Jasharit. Por në betejën treditëshe të fillimmarsit dhanë jetën për lirinë e shqiptarizmës edhe dëshmorët sepse janë 59 jetë të martirizuara, janë dëshmorët e trupëzuar njësh me lirinë me emrat e dëshmorëve të Zonës Operative të Drenicës, të rënë në betejën e madhe të shekullit më 5, 6 dhe 7 marsit 1998 të familjes Jashari në Prekaz. “Epopeja e UÇK-së”, në Prekazin e gjakut, trimërisë dhe gjakut është epopeja e 59 dëshmorëve, të rënë në betejën e familjes së komandantin legjendar Adem Jashari. Janë të gjithë dëshmorët e Ademjasharëve, që shkruan lëvdi në përjetësinë shqiptare: 1.Adem Sh. Jashari; 2.Adile B. Jashari; 3. Afete H. Jashari; 4.Afije A. Jashari; 5.Ajvaz K. Jashari; 6.Ali R. Jashari; 7.Avdullah Z. Jashari; 8.Bahtije M. Jashari; 9.Beqir B. Jashari; 10.Besim H. Jashari; 11.Blerim H. Jashari ; 12.Blerim Z. Jashari; 13.Blerina H. Jashari; 14.Bujar Z. Jashari; 15.Elfije S. Jashari; 16.Elheme U. Jashari; 17.Faik T. Jashari; 18.Fatime H. Jashari; 19.Fatime S. Jashari; 20.Fatime Xh. Bazaj; 21.Feride R. Jashari; 22.Fitim A. Jashari; 23.Hajrije Z. Jashari; 24.Hajzer Z. Jashari; 25.Halil B. Jashari; 26.Halit I. Jashari; 27.Hamdi S. Jashari; 28. Hamëz Sh. Jashari; 29.Hamide A. Jashari; 30.Hamit H. Jashari; 31.Hanife Z. Jashari; 32.Hidajete R. Jashari; 33.Igball R. Jashari; 34.Igballe R. Jashari; 35.Isak F. Halili; 36.Kajtaz M. Jashari; 37. Kushtrim A. Jashari; 38. Lirie H. Jashari; 39. Mihrije F. Jashari; 40. Murtez Z. Jashari; 41. Nazmi Z. Jashari; 42. Osman Sh. Geci; 43. Qazim O. Jashari; 44. Qerim H. Jashari; 45. Ramiz S. Jashari; 46. Sabrije Z. Jashari; 47. Sadik H. Jashari; 48. Salë Sh. Jashari; 49. Selvete H. Jashari; 50. Shaban M. Jashari; 51. Shahin Q. Jashari; 52. Sherif B. Jashari; 53. Sinan R. Jashari; 54. Smajl A. Jashari; 55.Smajl Xh. Bazaj; 56.Ukshin Q. Jashari; 57. Valdete R. Jashari; 58. Zahide Sh. Jashari; 59. Zarife B. Jashari. Nuk janë emra, por lumenj gjaku për lirinë, janë krenaria e përjetshme shqiptare e Shqipërisë ketej dhe matanë Drinit, prandaj meritojnë gjithë respektin e të gjithë shqiptarëve dëshmorët e Prekazit të martirizuar, dëshmorët e përjetësisë së shqiptarëve. Janë lumenj gjaku në themelet e lirisë. Janë Dëshmorët e Prekazit, të UÇK-së, të Dardanisë të mbarë kombit shqiptar.

-&-

Në Prekaz në 5, 6 e 7 Mars 1998 Epopeja e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Liri e Përjetshme…

March 6, 2025 by s p

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 5 Mars 2025\ Në Kosovë me axhendë shtetërore – veprimtari përkujtimore shënohet 27 vjetori i Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, qëndresës heroike e flijimit legjendar për liri e pavarësi të Familjes Jashari të sulmuar nga forcat serbe në fshatin Prekaz të rajonit të Drenicës. Sot në ceremoninë zyrtare në kazermën “Adem Jashari” në Prishtinë do të bëhet rreshtimi i kuadrateve të Forcës së Sigurisë së Kosovës, ku të pranishëm do të jenë krerët më të lartë shtetërorë. Do mbahet edhe Mbledhja solemne e Qeverisë së Republikës së Kosovës, për shënimin e 27 vjetorit të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Në Epopenë e Prekazit, në mbojtje të pragut të shtëpisë dhe Kosovës, në luftën për liri dhe pavarësi, gjatë rezistencës në 5, 6 e 7 Mars 1998, plot tre ditë e dy netë, ranë heroikisht 20 anëtarë të Familjes Jashari, prej 22 që ishin në rrethimin e forcave serbe. Ndër të rënët ishte edhe Komandanti legjendar Adem Jashari. Shpëtoi djali i dytë i Rifatit, Bashkimi, dhe vajza e Hamzës, Besarta. Ndërsa në familjen e gjerë Jashari kanë rënë 56 dëshmorë. Mes tyre nëntë fëmijë dhe disa të moshuar deri 93 vjeç, të vrarë në përballje me sulmin e egër të forcave serbe të kasapit të Ballkanit, Millosheviç, i cili ka përfunduar në Gjykatën Ndërkombëtare për Krime Lufte në Hagë.

Para 27 viteve, në 5 Mars 1998, Agjencia Shtetërore Zyrtare e Lajmeve e Shqipërisë – Agjencia Telegrafike Shqiptare – ATSH nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari raportonte se forca të mëdha serbe të blinduara kishin filluar që në mëngjes një sulm kundër shqiptarëve në Drenicë.

Forcat serbe kishin zënë pozicione e ishin fortifikuar rreth Prekazit dhe qëllonin me armë të kalibrave të ndryshëm mbi vendbanimet shqiptare. Prekazi po qëllohej edhe me topa të rëndë, dëshmonin për ATSH-në burime nga vendi i ngjarjeve, ndërsa ishin vënë në përdorim edhe helikopterë dhe nga veriu vinin njoftime se forca të reja ushtarake dhe policore nga Serbia po hynin në Kosovë nëpër luginën e lumit Ibër drejt Mitrovicës dhe nga Merdare drejt Podujevës.

Derisa vijonte sulmi i egër i forcave serbe në Prekaz, Presidenti historik i Kosovës, Ibrahim Rugova, në 6 Mars 1998, në një konfrencë shtypi në Prishtinë para rreth 200 gazetarëve të vendit, trojeve shqiptare e të mediave botërore, prej ku raportonte korrespondenti i ATSH, përsëriste thirrjen drejtuar bashkësisë ndërkombëtare për të ndërhyrë pa humbur kohë tek autoritetet serbe dhe për t’i dhënë fund menjëherë gjakderdhjes.

Presidenti Rugova kërkonte që çështja e Kosovës të shqyrtohej urgjentisht në Këshillin e Sigurimit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara dhe Kosova të merrej, poashtu, urgjentisht nën mbrojtjen ndërkombëtare – duke lënë të nënkuptohet edhe mbrojtjen ushtarake të NATO-s.

Në 2025-tën Kosova shtet 17 vjet në 17 Shkurt festoi Ditën e Pavarësisë së shpallur në 17 Shkurtin historik 2008, e do festojë 26 vjetorin e Ditës së Lirisë – 12 Qershorit 1999, kur më pak se tre muaj pas 24 Marsit 1999 të fillimit të ndërhyrjes së aviacionit të NATO-s me bombardimin e pozicioneve të forcave kriminale serbe, nisën të hyjnë në Kosovë forcat paqeruajtëse shpëtimtare të NATO-s, pasuar me vendosjen e Misionit të Administratës së Përkohshme të Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

KOSOVA-PREKAZI, RAPORTIME QË KAM BËRË PARA 27 VITEVE NË DITËT E MARSIT 1998:

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-05.ata.html

[04] Fresh Serb attack in Drenice, dramatic situation in Kosove

PRISHTINE, March 5 (ATA)-By Belul Jashari, Heavy Serb forces backed by armoured cars this morning launched a fresh military attack on Albanians in Drenice.

The Serb forces, fortified around the Prekaz, Laushe villages, are shelling Albanians’ homes. The Serb forces are also using heavy machine guns in their assaults in Prekaz, sources from Skenderaj, from the Human Rights Council and the Kosova Centre of Information told ATA.

Serbs’ gunfire has killed and wounded many Albanians, Albanian sources say.

A grave situation is also prevailing in the Gllogoc town in Drenice, which is seiged off by big Serb forces terrorizing the the Albanian unprotected population.

Many Albanian families have left their homes in Gllogoc since last night and have been sheltered in remote villages. The Gllogoc residents today are staying indoors and the roads are deserted.

Meanwhile the villages of Modrine, Krusheve, Polluzhe and Rozalle have also been surrounded.

The Serb forcesin their attacks are making use of machine guns, rockets, mortars as well as helicopters. In face of this situation the residents are trying to flee in the direction of the mountains. /r.xh/pas/lm/

Albanian Telegraphic Agency

[05] Kosova presidencey receives international contacts

PRISHTINE, March 5 (ATA)-By Belul Jashari, Fehmi Agani, envoy of Kosova’s President Ibrahim Rugova, deputy chairman of the Democratic League of Kosova (LDK), left this morning for Belgrade, to meet British Foreign Secretary Robin Cook, whose country currently holds the rotating presidency of the EU. /fh/pas/lm/

Albanian Telegraphic Agency

[10] Kosova leader urges world leaders to use pressure on Belgrade

PRISHTINE, March 5 (ATA) – ATA correspondent in Prishtina Behlul Jashari said on Thursday that the leader of the Republic of Kosova Ibrahim Rugova asked for an urgent interruption of Serb police and military operations against the civilian population in Skenderaj, Glogovc, Kline, Mitrovice, Vushtri and other parts of Kosova.

In an appeal broadcasted today, Rugova called on international community to undertake preventing measures in Kosova and exert greater pressure on Belgrade in order to put an end urgently to police and military operations in some villages of Drenica.

Rugova also appealed to U.S. president Clinton, British prime minister Blair, French president Chirac and German Chancellor Kohl to use pressure on Belgrade’s regime to stop Serb police and military operations.

He asked for an international presence of all forms to defend people of Kosova, which have said that they should fulfil their aspirations for independence through peaceful means.

Rugova urged his people not to submit to Serb provocations and misinformation, which aim at sowing fear and panic. To face this situation, he asked for mobilization of political parties in Kosova and communes.

It is necessary that the political forces in the neighbouring commune with Drenica be prepared to help its populace and get rid of the bad situation in that area.

He assured the people of Drenica and Kosova that he is in contact with international centers and that they are considering possible preventive steps in Kosova which aim at stopping Serb police and military operations.

Rugova asked the mass media to highlight the situation objectively. la/ak/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-06.ata.html

[01] Serbian forces continued night operations in Drenice

PRISHTINE, March 6 – By Belul Jashari: Many police and premilitary forces have continued their operations of cleansing last night in the region of Drenice.

Early on Friday, intensive shots of cannons and tanks were heard in other villages in vicinity of Drenice. The whole region is surrounded by many police forces.

Meanwhile it is reported that other police and military forces are moving from Mitrovice towards Drenice. /edk/mt/

Albanian Telegraphic Agency

[02] Ambassadors of Contact Group to arrive in Kosova

PRISHTINE, March 6 (ATA) – By B. Jashari: Sources, still not confirmed officially, report that the ambassadors of the Contact Group countries, headed by the chief of the U.S. Mission, Richard Milles, are expected to arrive in Kosova today.

They will have many contacts in Prishtine in the framework of the engagements of the international community to interrupt the bloodshed in Kosova.

The visit precedes the meeting of the Contact Group, which will be held Monday in London and Kosova will be its main theme. /edk/mt/

Albanian Telegraphic Agency

[06] Kosova needs urgent food supply

PRISHTINE, March 5 (ATA) – Latest attacks of the Serbian police on Drenica, Kosova, have increased demands on food supply at a time when the foodstuffs are being reduced and many shops closed, Behlul Jashari, ATA correspondent said on Thursday.

The Serbian forces are preventing or raiding supplying firms and have blocked the distribution of International Red Cross aid.

Attacks continue in Drenica and roads of Prishtina are under tight control of Serb armed forces. cela/pas/ak/

Albanian Telegraphic Agency

[07] Kosova president calls on international community to stop Serbs

PRISHTINE, March 6 – ATA correspondent in Prishtina Behlul Jashari reported that the President of Kosova Ibrahim Rugova told a news conference on Friday that he had called on international community to intervene without delay and force the Serbian authorities to promptly end bloodshed.

Rugova asked for Kosova issue be considered by the U.N. Security Council and that Kosova be urgently put under international protection, what implies military protection.

He informed journalists on the arrival of the ambassadors of the Contact group in Prishtina.

ATA correspondent, referring to witnesses, reported on an extension of Serbs’ battle front in Drenica.

Serb police and paramilitary forces undertook a massive attack at 11.30 a.m. against Llause, Raknice and Acareve villages. They are firing artillery shells from Pekazi and Klina. edk/ak/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-07.ata.html

[04] Intensive movements of Serbs forces in Drenica

PRISHTINE, March 7 – ATA correspondent in Prishtina Behlul Jashari reports on Saturday that Serbian forces in Drenica continue to deploy intensively around Llausha village.

A source close to the Council for the Human Rights in Kosova said that snipers were seen in the hills around Llausha at 11.00 a.m. shotting with high precision weapons at the village and other directions.

A column of the Serbian forces with heavy armaments, armoured carriers and trucks left Gllogovci for Skenderaj. /ak/

Albanian Telegraphic Agency

[07] Human rights council reports on 25 killed in Drenica

PRISHTINE, March 7 – ATA correspondent in Prishtina Behlul Jashari reported on Saturday that the Council of Human Rights in Kosova had informed on 25 Albanians killed in the last two days in Drenica by the Serbian forces.

The council made public their names saying that four children, two young boys, two young girls and five women were among them.

It said that Adem Jashari, leader of the Albanians’ armed resistance in Drenica was also killed.

The council is also making evident the wounded, destroyed houses and other buildings. So far, seven houses have been destroyed in Prekaz and other buildings burned down. mp/ak/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-08.ata.html

[01] Serb forces continue military actions in Drenice

PRISHTINE, March 8 (ATA)- ATA correspondent Belul Jashari reports from Prishtine that military actions continued in Drenice also last night.

Serb forces did not stop neither machinegun fire in Vojnik nor volleys of other weapons’ shots, although sporadic, in Llaushe and Prekaz.

Serbian snipers around Llaushe yesterday killed two Albanians, as they are placed at positions covering a large area and shoot at people moving.

The latest reports from the Council for the Defence of Human Rights say that 34 Albanians, killed in the latest assaults of the Serb forces in Drenice since March 4, have been identified. The Albanians’ death toll is twice higher and more.

The night in Skenderaj was a little calmer. But in this town, as told by telephone from locals, two trucks carrying the first humanitarian aid for the people of Drenice were seized and sent to a Serb settlement, last night.

The atmosphere of war is also reflected in the capital of Kosova, Prishtine, where the streets last night were free of inhabitants and under a tight control of Serbian armed forces. The city’s calm is broken by sporadic shots. /lm/

Albanian Telegraphic Agency

[02] Prekaz again in flames

PRISHTINE, March 8 (ATA)-ATA correspondent Belul Jashari reports from Prishtine that large areas of Drenice continue to be under the fire of the Serb military-police and pre-military forces.

The flames of war are engulfing Prekaz. Grenades thrown from the Hunting Ammunition Factory yard in Skenderaj set this village on fire. Llaushe and several other villages continue to be targets of the Serb snipers.

The Council for the Defence of Human Rights in Kosova provides fresh evidence of the killed. According to this testimony seven other killed Albanian children, aged 7-15, have been seen in Prekaz.

Sources of the council say that in the villages of Llaushe, Vojnik, Kopilic, Acare and other villages, local Albanians continue organised resistance in defence against Serb attacks.

Serb forces do not allow humanitarian aid and reporters in these areas. There is a shortage of food and medicine, especially in places settled by the war refugees.

Tensions and risks are running high also in other parts of Kosova. Reports from Gjakova say that Serb military and police forces’ reinforcements continued today along the border line with Albania. Special teams of these forces have been filming the terrain, reports say.

A group of diplomats, accredited to Belgrade, are reported to have gone to Skenderaj to familiarize themselves with the damages and destructions caused to this zone. /fh/das/lm

Albanian Telegraphic Agency

[03] People’s protests to be staged throughout Kosova tomorrow

PRISHTINE, March 8 (ATA)-ATA correspondent Belul Jashari reports from Prishtine that all-peoples’ protests, under the motto “For peace, against Serb violence, war and terror”, will be staged in Prishtine and all other centres of the Republic of Kosova on Monday at 11.00.

The decision was taken on Sunday at a joint meeting of the Coordinating Council of the Kosova political parties, the Students Independent Union of the Prishtine University, the Union of the Independent Trade Unions of Kosova and the Coordinating Council of the Prishtine Political parties.

A communique issued after the meeting says that tomorrow’s protest is held by consent of the President of the Republic of Kosova Ibrahim Rugova and Prime Minister Bujar Bukoshi. /fh/das/lm/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-09.ata.html

[04] Diplomats, reporters and representatives of International Red Cross visit Skenderaj

PRISHTINE, March 9/ ATA correspondent Belul Jashari reports:

A group of diplomats accredited to Belgrade visited Skenderaj today to closely get to know war developments and consequences in Drenice. Foreign reporters were present as well.

Skenderaj was visited today also by representatives of the Red Cross International Committee.

Meanwhile an amount of medicine and other aid was sent there. But, it is not sure whether the Serb forces would allow it to reach the Albanian population, as it happened yesterday when two truckloads of aid were sent to Serb settlement.

Representatives of the Human Rights Council in Skenderaj were hardly allowed to talk for only few minutes with Red Cross representatives, in the presence of Serb forces.

Albanian representatives have asked the Red Cross representatives to intervene to allow the functioning of bake-houses, shops and other vital services. /la/lm/

Albanian Telegraphic Agency

[05] Massive protests staged in Prishtine and other cities of Kosova

PRISHTINE, March 9/ ATA correspondent Belul Jashari reports:

More than 200 000 people staged a massive peaceful protest today under the motto:”For peace, against Serb violence and terror”.

Inhabitants of Prishtine and surrounding villages packed the Kosova’s main and other roads shouting:”Drenica, Drenica”, “Kosova-Drenica”, “Halt to ethnic cleansing by Serbs” and other slogans.

Meanwhile heavy police forces were deployed in the Prishtine roads.

Similar protests were staged in many other cities of Kosova as well. /das/lm/

Albanian Telegraphic Agency

[06] Number of Albanians killed in Drenice is larger than reported so far

PRISHTINE, March 9/ ATA correspondent Belul Jashari reports:

More than 60 Albanian bodies, loaded on two trucks, have been transferred from the Prishtine hospital’s morgue to Skenderaj.

The Human Rights Council in Kosova has addressed itself to the U.S. office in Prishtine to mediate to create the conditions to organise the funeral ceremony.

Albanian sources from Drenice say that there have remained more killed and massacred on the killing spot.

Two Albanians from Llaushe last night left for Skenderaj to take and bury the body of a relative of theirs, but they did not come back, and according to the same source they are thought to have been killed by Serb snipers.

The Human Rights Council reports that Serb forces’ military operations continued in Drenice today and crackles of gunfire have been heard throughout the zone since in the morning. /cela/das/lm/

Albanian Telegraphic Agency

[10] Kosova Albanians hold peaceful protests against Serbian terror

PRISHTINE, March 9 (ATA) – By Belul Jashari: More than one million Albanians protested Monday along the streets and squares of Kosova “for peace and against violence, war and Serbian terror.” More than 200 000 Albanians protested in Kosova capital, Prishtina, in the main street “Mother Teresa,” in the square “July 2,” and others.

The peaceful protests, headed by outstanding intellectuals, representatives of state and political subjects and students, were held despite the curfew, detentions and barbarous interventions of armoured Serbian forces, reinforced later by new forces which came to Kosova from Serbia late on Sunday and early on Monday.

The groups of Albanian protestors were all the time in the target of Serbian snipers, put in tops of many buildings of Prishtine and other towns where rallies of protests were held.

Serbian civilians and police forces fired towards the Albanian protesters in Peje and Istog, but there were no reports on casualties.

The protesters powerfully expressed their support for the peaceful policy of Kosova and addressed an alarming appeal to the international community to urgently halt the shambles of crime and war of Belgrade in Kosova. /rxh/mima/mt/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-10.ata.html

[06] Serb forces issue ultimatum to bury Albanians killed in Drenice

PRISHTINE, March 10/ ATA correspondent from Prishtine Belul Jashari reports:

The Serb forces have issued an ultimatum that the 48 killed Albanians be buried today, no later than 13.00, failing this, they warn, the burial will be carried out by the Serb forces.

The bodies of 48 Albanians, among who 12 children, 14 women and two girls, were transferred yesterday from the Prishtine hospital’s mortuary to Skenderaj.

The relatives of the dead and the people have asked that the victims are not buried before an international commission arrives in Drenice.

The Council for the Defence of Human Rights and Freedoms (KMDLNJ) in Kosova has asked the Contact Group, numerous international organisations and diplomatic missions to urgently set up an international commission of forensic experts and other specialists to carry out the victims’ autopsies, their identification and investigation into the case.

An experts commission of KMDLNJ coming from Skenderaj to gather evidence of the massacre against Albanians, was forcibly stopped and not allowed by the Serb forces to enter Drenice.

The Serb forces are also stopping many citizens on their way to take part in the burial, which is not known how and when will be carried out.

In the meantime U.S. special envoy of President Clinton for the Balkans, Robert Gelbard, who is in Belgrade, is expected to arrive in Prishtine.

The U.S. senior diplomat today visits Prishtine for the second time in a short a while, because of the tense situation created after Serb massacres in Kosova. /p.ta/lm/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-03-11.ata.html

[09] Testimony provided by people experiencing massacre in Prekaz

PRISHTINE, March 11 (ATA)- A reportage from several villages of Drenice, published by newspaper Bujku on Tuesday, provides testimony by people experiencing the Serbian forces’ massacre in lower Prekaz.

“Faced with the volley of grenades hurled upon our houses that Thursday morning, the only way to escape was to descend in the ground floor and place the children under the building’s stairs,” Syleme Jashari says.

“We were all together when my brother, Halil, went out to see what was happening. We were 30 people, from one to 60 years old. We were waiting for Halil, but he did not come back. When the grenades exploded we thought no one would come out alive. Tear gas was being used from outside and we understood that the same thing like in Likoshan was happening. They were coming to massacre us.”

“The house was bombarded and, together with the children we went out in the yard where we were confronted with the police cordons. When approaching the first cordon we were ordered to pass to the second cordon of policemen, whose faces were coloured in black. They aimed their weapons at us. And while were were leaving the yard, Nazmiu, 27, who was holding his sick mother by her hand, was seized by two policemen and shot dead in his mother’s eyes”.

“They said they would kill all the men and then the rest. We fled to the fields …while the policemen ran to kill children and men….”

The testimony portrays only a small part of all that tragedy of Serbian terror against the unprotected population. In Shipol many families are said to know nothing about their men and sons. /p.ta/pas/lm/

Albanian Telegraphic Agency

[13] Kosova President holds news conference

PRISHTINE, March 11 (ATA) – ATA correspondent Belul Jashari informs:

Kosova President Ibrahim Rugova declared Wednesday in a news conference that he had not officially received an offer of talks from the Serbian government, as it announced on Tuesday.

Rugova held two news conference due to the big interest of foreign reporters.

Rugova stressed that it is not clear what kind of dialogue Serbia proposes, it is not clear whether it is a matter of a proper dialogue or a public dialogue, he said.

Kosova President stated that the Albanian party is ready to start negotiations with Belgrade for the solution of the Kosova issue, but they should be held with the help and mediation of the international community in all levels. This dialogue should not have preconditions, said Rugova.

Asked whether it will be better to hold a dialogue without preconditions and not to base hopes on the help of West, President Rugova said that “we have never conditioned the dialogue, but there are some rules of life, of the game of talks that the parties should be helped to negotiate. And in this direction Kosova needs the assistance of the West.

Asked whether does this mean that Rugova does not accept the suggestion of Gelbard to hold secret talks, he responded that the solution of Kosova problem accepts all sorts of talks which are legal, also including the secret ones.

Later on Rugova said that the confrontation in Kosova is dangerous because Serbia has many armed forces in Kosova, which can cause massive massacres, as it happened recently in Drenice. For the moment it is more important to save the people.

Rugova stressed that “we have not asked the change of borders, because Kosova has been member of a state which ceased to exist, former Yugoslavia, like Serbia, Croatia, Macedonia and others. The independence of Kosova would only stabilize the region, this part of Europe and would calm down Albania, Macedonia and Serbia as well, although it thinks different.”

Rugova considered as positive the proposal of the Contact Group that Felipe Gonzales be the OSCE special envoy for Kosova.

Asked about the parliamentary and presidential elections in Kosova, declared to be held on March 22, Rugova said that we are resolute to hold the elections, but we will be considering them because the situation is extremely grave. He said that the reporters would be duly notified about this.

President Rugova reported during the news conference that the Serbian regime has not allowed the Albanian experts to perform the autopsy of the victims and their burial. He greeted the operating plan of the Contact Group, approved in London, as well as the members of the group who worked for the Kosova question. He urged other countries to join this group in order to stop killings in Kosova. He asked a greater engagement of the international community for the salvation of the Kosova people, who is trying to realize his freedom and independence through peaceful means. /rxh/mt/

Albanian Telegraphic Agency

REPORTAZH NGA PREKAZI

Reportazhi nga Prekazi i korrespondentit në Kosovë Behlul Jashari shkruar në mbrëmjen e 31 Janarit 2010, botuar të nesërmen në 1 Shkurt te Agjencia Shtetërore Zyrtare e Lajmeve e Shqipërisë- Agjencia Telegrafike Shqiptare:

MË FAL … MAMI!

March 6, 2025 by s p

HASAN GREMI

Tregim/

Java e parë e pranverës në atë vit erdhi herë m shira të beftë, herë me kthjellime, po kjo nuk i pengonte nxënësit të bënin fizkulturën e mëngjesit dhe të shprehnin njëzëri gatishmërinë ndaj Atdhet “Gjithmonë gati!” para se të fillonin mësimin. (Besoj se gjeneratave u kujtohet). Bledi, një nxënës i klasës së shtatë, që shquhej për futboll, po u shmangej fizkulturës së mëngjesi, se nuk çohej shpejt dhe më shpesh u shmangej detyrave të shtëpisë që jepnin mësueset e lëndëve. Disa herë e ëma ishte ndjerë keq në mbledhjet e prindërve, kur mësuesja kujdestare i bënte të ditur neglizhimet e tij… Atë pasdite koha ishte treguar bujare me diell pranvere dhe Bledi kishte luajtur futboll deri vonë me shokët e pallatit në një nga sheshet e lulishtes në krahë të ekspozitës “Shqipëria Sot”, ( e kujtojmë me nostalgji hijeshinë e pishave, të luleve dhe të shesheve plot bar ku kënaqeshin fëmijët duke lujtur, sot asnjë gjurmë e saj) u kthye në shtëpi i lodhur. Sa hëngri diçka, e mundi gjumi. Detyrat e gjuhës dhe të matematikës nuk i bëri dot. Në mëngjes prindërit ikën në punë. Mendoi si ta justifikonte te mësueset këtë rast të përsëritur, po shpejt i erdhi një mendim që iu duk i besueshem. Gjeti në sirtarin e komosë një top të vogël fashoje dhe shpejt preu një pjesë të mjaftueshme. I ra ndërmend që komshiu përballë kishte lyer shtëpinë një ditë më parë dhe kishte lënë kovat bosh para derës kovat bosh që t’i flakte. I mblodhi mbeturinat e bojës rozë në kovën bosh, leu një pjesë të fashos që fashoi pëllëmbën e dorës së djathtë dhe u nis për në shkollë. Në thellësi të fashos boja rozë ngjante si gjak i mpiksur. Sa hyri në oborr të shkollës , shokët e klasës e rrethuan dhe e pyetën të shqetësuar: – Uaaa, Bledi, çfarë të ka ndoshur? Me zë të ulët u përgjigj: – Na erdhën drutë dje dhe ndihmova babin t’i prisnim bashkë me sopatë. – (Ngrohja dhe gatimi atëherë bëhej në sobë me dru). – Pa dashje preva dorën. Një “Uaaa”, u dëgjua nga shokët. Ndërsa Kela, komandatja e klasës, i tha me keqardhje: – Ulu në stol, mos u rreshto për fizkulturën e mëngjesit! Bledi eci kokëulur drejt stolit, u ul dhe, sa mbaroi fizkultura, u fut në rresht me shokët dhe ecën drejt klasës. U ul në bankën e vet dhe vuri sipër saj dorën e fashuar. (Në atë kohë nuk kishte tavolina nëpër shkolla). Të gjithë po vinin sipër bankave fletoret e detyrave të gjuhës. Zysh Shpresa, që ishte edhe mësuese kujdestare u fut në klasë bashkë me mjeken e shkollës e cila bënte shpesh kntroll mjekësor rutinë të shpejtë për gjendjen shëndetësore të nxënësve. Mësuesja që i donte aq shumë fëmijët, sa pa dorën e fashuar të Bledit , u afrua, e ledhatoi mbi kokë dhe e pyeti: – Bledi, çfarë ke nga dora xhan i zyshës? Bledi iu përgjigj me sytë ulur: – Na erdhën drutë dje, ndihmova babuin t’i prisnim me sopatë dhe …, – zëri i dridhej. Mësuesja u shqetësua nga ngjyra rozë që dukej në thellësi të fashos. Ndërsa Kela i tha mjekes: – Teta, të lutem , shikoja pak dorën Bledit? – Patjetër,- ia ktheu mjekja dhe iu afrua bankës së Bledit duke i thënë: – Ta shikojë teta pak? Bledi e shtërngojë fort pas gjoksit duke u thënë: – Jo, e mjekova mbrëmë në poliklinikë të lagjes. – Ta mban zysha me kujdes Bledi. Duhet ta shohë mjekja se merr ndonjë infeksion, dhe i kapi dorën e fashuar bashkë me mjeken, po ai e shtërngoi pas gjoksit . Mjekja ia tërhoqi dhe mësuesja ia mbante që ta ndihmonte mjeken ta çmbështillte fashon. Sytë kurreshtarë të fëmijëve ishin përqendruar te plaga, po një “uuuu” e nxënësve sikur tundi muret kur panë dorën pa asgjë. Mjekja flaku fashon para klasës dhe tha e nevrikosur “turp, turp” dhe doli me nxitim. Fashua qëndronte para klasës. Cilin akuzonte? Bledit iu duk sikur i ra tavani mbi kokë dhe po i merrte frymën. Lotët rridhnin në faqet e skuqura. A do t’ia lanin dot ndërgjegjen atij? Edhe halat e pishës afër dritares pikonin nga një shi i lehtë si lotët e Bledit… Heshtjen e thellë e theu Kela që iu drejtua mësueses: – Zysh, mendoj të marrim edhe Bledin në grupin artistic që po përgatisim për festat e 7–8 Marsit. Të recotojë një vjershë për nënën! Zysha mori fryë thellë. E mirëpriti mendimin e saj dhe kërkoi mendimin e Bledit i cili pohoi vetëm me kokë. I u duk sikur u lehtësua pak nga faji. Filloi ta mësonte përmendesh vjershën që i caktoi konferencierja. Dhe shpesh e recitonte me zë të ulët përpara pasqyrës. I dukej se nëpër vargjet i shfaqej e ëma e mërzitur nga bëmat e tij dhe nga ngushtësia ekonomike, dridhej dhe fillonte prapë recitimin nga e para. Në prova recitimi i tij u pëlqye… Dita e 8 Marsit erdhi dhe nxënësit do të jepnin programin përpara nënave të tyre që ishin ftuar. Bledi i dha ftesën nënës së vet. Mësuesja i porositi që të përgatisnin ndonjë dhuratë simbolike që t’ ua dhuronin dhe t’i uronin pas mbarimit të programit. Edhe nëna e Bledit ia plotësoi kërkesën të birit duke i dhënë pak të holla, me të cilat përgatiti një dhuratë simbolike dhe një buqetë me zambakë që i këputi në lulishte me leje të lulishtarit. Erdhi dita e festës dhe nënat kishin zënë vend nëpër bankat e klasës. Mësuesja pasi i falënderoi dhe u uroi festën të ftuarave, ia dha fjalën konferencieres së programit e cila edhe ajo i uroi në emër të nxënësve dhe hapi programin… Kur erdhi radha recitimit të Bledit, ai nuk ia ndau sytë nënës së vet që lotonte nga gëzimi. Të gjitha nënat e duartrokitën recitimin. Në fund kori këndoi një këngë kushtuar nënave, ato u çuan në këmbë, kënduan bashkë me korin dhe e shoqëronin me ritmin e duartrokitjeve. Pastaj ssecili mori dhuratën e buqetën edhe përqafonte nënat e vet duke i uruar festën. Edhe Bledi përqafonte nënën e tij dhe mes lotësh i thoshte: “Më fal mami, më fal! Nuk do të shqetësojë më! Do të bëhem si shokët!“ Që atë ditë edhe Bledi ndihej i barabartë mes shokëve dhe vlerësonte dashurinë e tyre që e bënë të ecte me hapin e tyre në plotësimin e detyrave të shkollës.

Gratë në Kuran: Jo çfarë ju keni menduar

March 6, 2025 by s p

Nga: Cafo Boga/

Për muslimanët në mbarë botën, ky është muaji i Ramazanit, muaji i nëntë i kalendarit hënor islamik dhe ka një rëndësi të madhe. Ramazani besohet të jetë muaji gjatë të cilit Kurani iu shpall Profetit Muhamed. Në përkujtimin e kësaj ngjarje të jashtëzakonshme, Ramazani shërben si një kohë për muslimanët që të bashkohen në adhurim dhe komunitet, duke përforcuar lidhjet midis individëve dhe familjeve. Është gjithashtu obligim agjerimi, i cili është një nga pesë shtyllat e Islamit, që synon të nxisë vetëdisiplinën, vetë-reflektimin dhe ndjeshmërinë për ata më me pak fat. Ai gjithashtu inkurajon muslimanët që të zhvillojnë një lidhje më të fortë me Zotin (Allahun). Në përgjithësi, Ramazani është një kohë thellësisht shpirtërore dhe e përbashkët për muslimanët, duke u fokusuar në adhurimin, rritjen personale dhe mbështetjen e komunitetit.

Marsi njihet gjithashtu si muaji i historisë së grave në shumë vende, përfshirë Shtetet e Bashkuara. Gjatë këtij muaji, zhvillohen ngjarje, programe dhe diskutime të ndryshme për të festuar dhe nderuar kontributet e grave gjatë historisë dhe për të rritur ndërgjegjësimin për të drejtat dhe çështjet e grave. Dita Ndërkombëtare e Gruas, e festuar më 8 Mars, gjithashtu bie brenda këtij muaji dhe shërben si pikë qendrore për njohjen e arritjeve të grave dhe avokimin për barazinë gjinore. Prandaj, është me vend që këtë artikull t’ia kushtojmë grave shqiptare, më konkretisht grave shqiptare të besimit islam, dhe të trajtojmë disa çështje me të cilat ato përballen edhe sot në shekullin e njëzet e një.

Pas rënies së komunizmit në Shqipëri dhe gjetkë në Ballkan, pati një interesim të ri për fenë e të gjitha besimeve. Njerëzit filluan të kthehen në vendet e tyre të adhurimit. Rrjedhimisht, u ndërtuan një numër i madh kishash dhe xhamijash, gjë që është e diçka e mirë, njerëzit kanë nevojë për një lloj lidhjeje shpirtërore. Megjithatë, komunitetet kanë nevoja edhe për institucione të tjera si spitale, shkolla, biblioteka, muze e të tjera, kështu që një qasje e balancuar në kryerjen e investimeve të tilla, besoj se do ta kënaqte Zotin më shumë sesa thjesht ndërtimi i xhamive dhe kishave. Zhvillimi i fundit, veçanërisht në mesin e besimtarëve myslimanë, solli një fenomen tjetër jo të përhapur më parë në rajonin tonë dhe ai është infiltrimi i trashëgimisë kulturore të huaj dhe praktikave të aderuara në vendet arabe dhe vendet e tjera myslimane të Lindjes së Mesme. Ndërsa shqiptarët ndajnë një fe të përbashkët me këto vende, ata nuk kanë asgjë të përbashkët me to. Një nga elementët më shqetësues është që femrat shqiptare kanë filluar të mbajnë hixhab (mbulesë) dhe burka (mbulesë të plotë), padyshim jo tradita jonë kulturore apo rajonale. Ne kemi trashëgiminë tonë kulturore dhe traditën tonë, të rrënjosura në traditën evropiane të cilës i përkasim. Opinionet se kush po e shkakton këtë ndërhyrje në kulturën tonë ndryshojnë, disa besojnë se financohet nga armiqtë tanë që do të donin të dobësonin identitetin tonë kombëtar, disa besojnë se udhëheqësit dhe imamët tanë fetarë nuk kanë njohuri të thella për fenë dhe trashëgiminë tonë kulturore apo historinë dhe manipulohen lehtësisht, ndërsa disa që e bëjnë këtë nga injoranca e tyre totale e cila i ka shtyrë të bëhen fetarë ekstremist. Realiteti ka të ngjarë të përfshijë aspekte nga të gjitha këto prirje. Kurani ofron njohuri të thella mbi rolet, të drejtat dhe përgjegjësitë e grave, duke theksuar rëndësinë e tyre si në shoqëri ashtu edhe në atë shpirtërore. Ai parashtron parime të qarta në lidhje me arsimimin, barazinë dhe zhvillimin personal. Lidhur me kodin e veshjes së grave, ata që studiojnë dhe kuptojnë Kuranin e Shenjtë do të zbulojnë se Zoti nuk i urdhëron gratë të mbulojnë flokët, krahët, këmbët, duart ose fytyrat e tyre – këto kufizime të veshjes nuk janë as të paracaktuara në mënyrë hyjnore dhe as të përcaktuara si ligje fetare. Në vend të kësaj, hixhabi dhe burka duhet të shihen si aspekte të traditës kulturore ose rajonale. Kurani diskuton kodin e veshjes së besimtarëve dhe një shqyrtim i kujdesshëm i vargjeve përkatëse mund të ndihmojë në sqarimin e asaj që pritet nga gratë islame për sa i përket veshjes.

Për të kuptuar origjinën e këtij konteksti, ne duhet të udhëtojmë 1400 vjet pas në qytetin e Medinës në Arabinë Saudite, gjatë një kohe kur Profeti Muhamed u thirr për të trajtuar çështjen e grave që përballeshin me sulme në zonë. Rreth vitit 600 pas Krishtit, shumë përpara ardhjes së banjove moderne, një grua që kishte nevojë të kryente nevoja gjatë natës duhej të dilte e vetme në shkretëtirë për privatësi, një skenar që ende lidhet me ata që jetojnë në zonat rurale edhe sot. Në mënyrë alarmante, një grup meshkujsh filluan të përfitonin nga këto dalje gjatë natës, të fshehur në skajet e qytetit, të mbështjellë në errësirë për të fshehur identitetin e tyre. Nëse një grua vishte një xhelbab, një rrobë si mantel, këta meshkuj e kuptonin se ajo nuk duhej të lëndohej. Në atë epokë, një xhelbab ishte një simbol statusi, i krahasueshëm me një pallto e stiluar apo një xhaketë të shtrenjtë sot, që tregonte se gruaja ishte e lirë; Të qenit një grua e lirë do të thoshte se ajo mbrohej nga klani i saj dhe mund të përballej hapur me një sulmues dhe ta identifikonte atë. Në të kundërt, nëse një grua dilte pa xhelbab ose vishej më lirshëm, kjo u sinjalizonte meshkunjve se ajo ishte skllave, duke e bërë atë të ndjeshme ndaj sulmit. Anëtarët e shqetësuar të komunitetit ia paraqitën Profetit këtë situatë shqetësuese. Ashtu si me shumë sfida sociale, politike dhe familjare me të cilat u përball gjatë profetësisë së tij, ai kërkoi udhëzim hyjnor dhe si pasojë, një ajet (sure) u shpall në Kuran, librin e shenjtë të Islamit, duke thënë:

“O Pejgamber, thuaju grave të tua, bijave të tua dhe grave të besimtarëve qër të tërheqin rrobat rreth vetes mbi trupin e tyre, pasi kjo është më mirë që të njihen e mos të ofendohen”

Ajeti në fjalë është nga sureja Al-Ahzab (kapitulli 33) i Kuranit, konkretisht ajeti 59. Ky ajet nënvizon rëndësinë e modestisë mes grave brenda komunitetit të besimtarëve, duke i inkurajuar ato që të mbështjellin petkat e tyre rreth vetes si një mjet për vetëmbrojtje dhe të njihen si gra të nderuara.

Në pamje të parë, kjo zgjidhje duket e thjeshtë; megjithatë, doli të ishte shumë më komplekse. Komuniteti i hershëm mysliman ishte i organizuar në mënyrë fisnore dhe i ndikuar shumë nga hierarkitë shoqërore, duke e bërë thuajse fyese nocionin e mos dallimit të një gruaje të lirë nga një skllave bazuar në veshjet e saj. Për më tepër, u ngritën konsiderata praktike: si mund t’i përmbushte një skllave detyrat e saj nëse lëvizja e saj pengohej nga një mantel? Si do të ishte në gjendje të gatuante, pastronte apo mblidhte ujë?

Në fund të fundit, studiuesit e hershëm myslimanë përcaktuan se veshja e një gruaje duhet të diktohet nga dy faktorë kryesorë: (1) roli i saj shoqëror dhe (2) përgjegjësitë e saj profesionale. Kështu, zgjedhjet e veshjeve të një gruaje duhet të ndikohen nga konventat kulturore dhe praktika.

Për një grua muslimane që jeton sot në Shqipëri, si dhe në pjesë të tjera të botës perëndimore, kjo tregon dy gjëra: së pari, se ajo ka një rol dhe funksion të përcaktuar brenda shoqërisë ku mund të japë kontribute të rëndësishme; dhe së dyti, se ndërkohë që kryen detyrat e saj në një kulturë ku mbulimi nuk është zakon – dhe ku zgjedhja e veshjes së një velloje mund të shkaktojë ngacmime – zgjedhja e veshjeve të pranuara gjerësisht si fustanet, xhinset apo edhe pantallonat joga është jo vetëm e pranueshme, por edhe e këshillueshme.

Pra, si lindi perceptimi se një grua muslimane duhet të mbajë mbulesë si një detyrim fetar? Termi që shpesh lidhet me mbulesën e gruas muslimane është “hixhabi”, një fjalë arabe që keqkuptohet shpesh. Për ata që nuk e kanë të njohur, Kurani përmban 114 kapituj, të përbërë në vargje poetike që arrijnë në mbi 6000. Ndër këto, vetëm tre vargje i drejtohen drejtpërdrejt veshjes së grave.

Ajeti i parë tashmë është përmendur. Ajeti i dytë, nga e njejta Sureja Al-Ahzab (33:32), u drejtohet grave të Profetit:

“O gratë e Profetit! Ju nuk jeni si asnjë grua tjetër: nëse jeni të përkujdesur (për Allahun), mos u bëni tepër femërore në të folur me meshkuj, ose ata që kanë sëmundje në zemrat e tyre mund të tundohen; fol me ton të moderuar.”

Gratë e Profetit zinin një pozitë unike dhe martesa e tyre nuk ishte e zakonshme. Ata kishin përgjegjësi të jashtëzakonshme për të udhëzuar dhe orjentuar gratë e tjera muslimane. Në Islam, si burrat ashtu edhe gratë kanë role të rëndësishme në jetën shoqërore.

Ajeti i tretë, i gjetur në Suren Al-Nur (24:30–31), ka ngjashmëri me të parin dhe është shpallur në përgjigje të një konteksti specifik historik. Ajo i udhëzon gratë që të tërheqin mbulesat e tyre mbi kraharorin e tyre dhe të përmbahen nga ekspozimi i stolive të tyre, përveç në prani të të afërmve të tyre. Të dhënat historike tregojnë se gjatë periudhës para-islamike, ishte e zakonshme që gratë të mbanin një shami të njohur si khimar, e cila ishte e vendosur pas veshëve dhe rridhte poshtë shpinës së tyre. Ata zakonisht visheshin me një shtrëngoje të vendosur që lihej e hapur në pjesën e përparme, duke zbuluar kështu një pjesë të trupit të tyre. Kur Islami u shfaq në Gadishullin Arabik, u shpall një ajet që i udhëzoi gratë të përdorin këtë shami ose veshje të tjera për të mbuluar gjoksin e tyre. Ky përfaqëson udhëzimin themelor të ofruar nga Kurani në lidhje me veshjen e grave. Veçanërisht, Kurani nuk numëron pjesë të veçanta të trupit që duhet të fshihen. Shumë studiues myslimanë argumentojnë se paqartësia e këtyre vargjeve ishte e qëllimshme, duke u dhënë grave lirinë për të përcaktuar veshjen e tyre bazuar në traditat e tyre kulturore dhe ndryshimin e kohërave. Megjithatë, kjo nuk duhet të interpretohet si një licencë për t’u veshur në mënyra që ndryshojnë nga normat kulturore dhe morale të shoqërive të tyre, pavarësisht se si disa mund ta interpretojnë atë sot.

Për sa i përket termit “hixhab”, ai nuk shfaqet në asnjë nga tre ajetet përkatëse dhe nuk është përcaktuar në mënyrë specifike në Kuran se i referohet mbulesës së një gruaje. Ndërsa termi ekziston në Kuran, ai përdoret në një kuptim më të gjerë për të nënkuptuar një pengesë ose ndarje, siç është ndarja midis hyjnores dhe njerëzimit ose midis besimtarëve dhe jobesimtarëve. Ai përshkruan gjithashtu një ndarje fizike që u përdor gjatë kohës së Muhamedit kur ai fliste me gratë e tij, së bashku me izolimin që kërkoi Maria gjatë lindjes së Jezusit. Koncepti i ndarjes – qoftë si një perde ndarëse fizike, apo një pengesë a një dallim – përfshihet nga termi “hixhab”.

Duke pasur parasysh se hixhabi nuk i përket në mënyrë specifike mbulesës së një gruaje, pse ka ardhur në simbolizimin e imazhit të një gruaje muslimane? Për më tepër, pse gratë muslimane në mbarë botën nuk kanë arritur të drejta të barabarta me burrat, siç artikulohen qartë në Kuran? Në disa rajone, ndjekja e arsimit mund të rezultojë në pasoja të dhunshme; ngarje e automjeti mund të çojë në burgim; apo përfshirja në lëvizje politike mund të rezultojë në sulme publike. Shkurtimi i të drejtave të grave nuk është ekskluzive për Islamin; çështje të tilla janë gjithashtu të përhapura në fetë e tjera, duke përfshirë judaizmin dhe, deri në një masë, krishterimin.

Në kontekstin e Islamit, historikisht, përkrahësit e ruajtjes së statusit të gruas si qytetare të dorës së dytë kanë argumentuar se gratë e respektuara duhet të mbeten në shtëpi dhe jashtë jetës publike, siç thonë ata ishte tipike gjatë epokës së Profetit. Megjithatë, a ishin gratë vërtet të kufizuara në shtëpitë e tyre dhe të fshehura 1400 vjet më parë gjatë jetës së Muhamedit – shumë kohë përpara ngritjes së feminizmit? Përgjigja është jo. Gruaja e parë e Muhamedit, Hatixheja, drejtonte një biznes të suksesshëm import-eksporti dhe ishte aq e impresionuar nga integriteti i Muhamedit, saqë ajo përfundimisht i propozoi atij. Sa gra sot ndihen rehat të marrin iniciativën për t’i propozuar martesë një burri? Gruaja e dytë e Muhamedit, Sawdah, ishte po aq e mrekullueshme. Ajo hyri me guxim në betejë me një deve, ashtu si një grua moderne mund të përdorë një avion luftarak F-15, një Humvee ose një tank.

Por çfarë ndodh me gratë e tjera të asaj epoke? Të dhënat historike sugjerojnë se gratë morën pjesë aktive në revolucionin islamik përkrah Profetit. Një grua madje fitoi famë si gjenerale, duke i çuar trupat e saj në betejë duke shtypur me sukses një rebelim. Burrat dhe gratë kanë ndërvepruan hapur, shkëmbyen dhurata dhe ishte e zakonshme që gratë të zgjidhnin burrat e tyre dhe të propozonin martesë. Në rastet kur një marrëdhënie nuk kishte sukses, gratë kishin autonominë për të nisur ndarjen (divorcin). Ato madje u përfshinë në diskutime të gjalla me vetë Profetin.

Kjo na çon në një pyetje thelbësore: Nëse shoqërimi modern i grave muslimane me hixhabin dhe konceptet e ndarjes shoqërore, izolimit dhe mohimit të të drejtave themelore nuk lind nga historia islame apo nga Kurani, si erdhi në jetë? Nuk mund të jetë për t’u habitur që kjo lidhje është e qëllimshme, pavarësisht sfidave të përkthimit të Kuranit nga arabishtja me saktësi. Në dekadat e fundit, disa klerikë të caktuar për të interpretuar Kur’anin nëpër komunitete të ndryshme muslimane kanë futur kuptime specifike në vargjet që lidhen me gratë. Për shembull, ekziston ajeti i përmendur më parë:

“O Pejgamber, thuaju grave të tua, bijave të tua dhe grave të besimtarëve qër të tërheqin rrobat rreth vetes mbi trupin e tyre, pasi kjo është më mirë që të njihen e mos të ofendohen” Disa klerikë, edhe pse jo të gjithë, e kanë modifikuar këtë mesazh, duke çuar disa përkthime të Kuranit që të sugjerojnë: “O Profet, udhëzoji gratë, bijat dhe besimtaret e tua që të mbështillen me rroba (me një rrobë të interpretuar si një mbulesë që mbulon të gjithë kokën, fytyrën, qafën dhe gjoksin, që shtrihet deri në këmbët e këmbëve të një gruaje). Çdo gjë në trupin e një gruaje duhet të fshihet përveç një syri, i cili i lejon asaj të shohë se ku po shkon dhe duart e saj duhet të mbulohen me doreza”.

Nga ky interpretim i shtrembëruar i Kuranit evoluan normat shoqërore që i kanë përjashtuar gratë si qenje të barabarta dhe duke krijuar disa dukuri absurde. Shembull tipik, sipas tyre, një vajzë posa përfundon vetëm shkollën fillore ajo është e gatshme të martohet, që mund të nënkuptojë se ajo është vetëm 11 ose 12 vjeç. Femra nuk është në gjendje të përmbushë detyrimet e saj shpirtërore ndaj Zotit derisa të ketë përmbushur fillimisht detyrimet e saj fizike ndaj burrit të saj. Nëse ai dëshiron ndërsa ajo është e zënë duke bërë punët e saj të përditshme, pritet që ajo të pajtohet për t’ia përbushur epshin. Ekziston një interpretim që Islami e ndalon gruan të mbajë sytjena, pasi sutjenat e ngrenë dhe e bëjnë gruan të duket më e re, gjë që konsiderohet një akt mashtrimi. Për edhe më tepër, gratë më të mira dhe më të respektuara shpesh janë të paarsimuara dhe nuk kanë fuqi, duke u ngjarë skllevërve në statusin e tyre. Kështu, ata qëndrojnë në shtëpi pa ankesa, gjithmonë të gatshëm për të përmbushur çdo dëshirë të burrit.

A pasqyron kjo vullnetin e Zotit apo përputhet me Kuranin? Sigurisht që jo. I ngjan romaneve erotike shqetësuese të një fantazie të shtrembëruar mizogjene. Këta klerikë të vetëshpallur, së bashku me fundamentalistët dhe ekstremistët që i mbështesin ata, nuk po e pastrojnë vërtetë Islamin dhe nuk po e rikthejnë atë në thelbin e tij të vërtetë; përkundrazi, ata janë të ngjashëm me ata që përgjojnin nën hije në periferi të Mekës, të etur për të shfrytëzuar gratë. Nëse fondamentalistët me të vërtetë dëshirojnë ta rikthejnë shoqërinë e sotme myslimane në standardet e vitit 680 pas Krishtit, ky do të ishte një hap i rëndësishëm perpara – drejt progresit.

Si përfundim, Perëndia nuk kërkon që gratë të mbulojnë flokët, krahët, këmbët, duart ose fytyrën—këto kufizime të veshjeve nuk janë rregulla hyjnore. Në vend të kësaj, hixhabi dhe burka duhet të konsiderohen praktika kulturore ose tradicionale rajonale. Ndonëse është e zakonshme në disa rajone, në të tjera, gratë mund të veshin vetëm veshje modeste pa mbulesë koke. Këto praktika shpesh pasqyrojnë zakonet lokale, kontekstet historike dhe interpretimet e modestisë që mund të bëhen për t’iu përshtatur traditës kulturore. Kodi i veshjes për besimtarët islamë trajtohet në Kuran dhe pas një studimi të vargjeve përkatëse, ne mund të arrijmë të kuptojmë se cili është kodi i veshjes për adhuruesit e zonjave muslimane. Ajetet kuranore mbi të drejtat e grave demonstrojnë përkushtimin e Islamit për të promovuar barazinë, dhembshurinë dhe drejtësinë për të gjithë. Këto vargje ofrojnë një kornizë që inkurajon dinjitetin, autonominë dhe respektin për gratë, duke e bërë Islamin një nga traditat e para fetare që mbrojti të drejtat e grave në mënyrë gjithëpërfshirëse.

Nëpërmjet edukimit, fuqizimit ekonomik dhe barazisë në martesë, Kurani thekson rolin jetësor që luajnë gratë në shoqëri. Duke i kuptuar këto mësime, muslimanët dhe jomuslimanët mund të vlerësojnë mesazhin e Kuranit për fuqizimin e grave dhe thirrjen e tij për një shoqëri të drejtë dhe të barabartë.

Këshilla e fundit për besimtarët islamë të Shqipërisë dhe të vendeve të tjera të Evropës, le ta ndajmë fenë nga trashëgimia kulturore dhe historike kombëtare. E drejta për lirinë e fesë është një liri themelore e të drejtës së njeriut, e mbrojtur nga neni 18 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut të Kombeve të Bashkuara dhe në shumicën e vendeve nga kushtetutat e tyre përkatëse. Këto të drejta përfshijnë lirinë për të praktikuar fenë e dikujt dhe lirinë nga ndërhyrja e qeverisë në fe. Megjithatë, është gjithashtu një e drejtë e palëkundur dhe detyrë e çdo kombi të ruajë trashëgiminë e tij kulturore kombëtare dhe të mos lejojë asnjë ndikim të huaj të zbehë apo thjesht të dobësojë traditën e tij historike dhe kulturore autoktone. Barra për të ndarë fenë nga traditat kulturore dhe rajonale të kombeve të tjera, duke parandaluar kështu asimilimin e tyre, bie mbi udhëheqësit dhe klerikët e drejtë fetarë. Të pastrojmë institucionet fetare nga klerikët e paskrupull dhe të ruajmë identitetin tonë kulturor e kombëtar. Ndërsa myslimanët ndajnë fenë e tyre me shumë kombe të tjera myslimane, muslimanët shqiptarë nuk kanë asgjë të përbashkët me kulturën dhe traditën e tyre. Ka ardhur koha që muslimanët evropianë të formojnë autoritetin e tyre vetërregullues nëse vërtet duan të jenë pjesë e Komunitetit Evropian. Nëse nuk e bëjnë këtë, gratë muslimane në Evropë do të konsideroheshin anomali dhe të margjinalizuara – me të drejtë, sepse hixhabi dhe burka nuk i përkasin kulturës evropiane.

Duke thënë këtë, duhet ta citoj edhe dicka tjeter se liria për të zgjedhur veshjen e dikujt lidhet me autonominë, privatësinë dhe barazinë dhe njihet si një formë e vetë-shprehjes në të drejtën ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, veçanërisht në Komentin e Përgjithshëm 34 të Komitetit të të Drejtave të Njeriut të OKB-së.

Megjithatë, kjo e drejtë nuk është absolute dhe i nënshtrohet disa kufizimeve, veçanërisht në lidhje me moralin publik siç thuhet në nenin 19të të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike. Normat shoqërore, të cilat shpesh mishërojnë vlerat e shumicës, mund të kufizojnë shprehjen individuale dhe mund të shtypin praktikat e ndryshme të veshjeve. Ndërkohë që shtetet kanë njëfarë lirie për të rregulluar lirinë e veshjes, çdo kufizim duhet të justifikohet ligjërisht dhe të jetë në përputhje me parimet e domosdoshmërisë dhe proporcionalitetit, duke shmangur zbatimin e traditave specifike kulturore.

Margherita Sarrocchi dhe poema e saj për Skënderbeun

March 6, 2025 by s p

Nga Ndrek Gjini

MA, University of Galway, Ireland

Margherita Sarrocchi, (1560 – 1617), ishte një nga poetet më të shquara të Rilindjes Italiane. Ajo ka shkruar një poemë epike të titulluar “La Scanderbeide“, kushtuar figurës së Gjergj Kastriotit Skënderbeut.

Kjo vepër përfaqëson një moment historik në letërsinë italiane, pasi konsiderohet si poema e parë epike e shkruar nga një grua.

Vepra dhe Struktura e Saj

“La Scanderbeide” u botua fillimisht në Romë në vitin 1606, por versioni i saj i plotë doli në vitin 1623, gjashtë vjet pas vdekjes së autores. Poema është e strukturuar si vijon:

23 këngë
2251 oktava (strofa tetërvargshe)
18,888 vargje

Vepra fokusohet në betejat e Skënderbeut kundër osmanëve pas kthimit të tij në Shqipëri dhe triumfit të tij në rrethimin e parë të Krujës në vitin 1450.

Burimet dhe Frymëzimi

Sarrocchi e bazoi poemën e saj kryesisht në burime historike të kohës. Mendohet se ajo u mbështet në veprat e Paolo Giovio dhe Andrea Gambini, të cilët kishin shkruar mbi jetën dhe luftërat e Skënderbeut.

Gjithashtu, ajo ishte ndikuar nga “Historia de vita et gestis Scanderbegi” e Marin Barletit, e botuar në 1508.

Në përmjet kësaj vepre, ajo krijoi një narrativë poetike epike, duke e paraqitur Skënderbeun si një figurë madhështore dhe mitike.

Portretizimi i Skënderbeut

Sarrocchi e përshkruan Skënderbeun si një hero epik me tipare të shquara si:

Njeri i urtë dhe i drejtë
Njeri bujar dhe trim
Njeri me aftësi të larta strategjike dhe ushtarake
Njeri me besim të fortë fetar

Ai paraqitet si një figurë që jo vetëm mbrojti Shqipërinë nga osmanët, por edhe Evropën, duke u cilësuar si “Mbrojtësi i Krishterimit” (Athleta Christi).

Kjo qasje e lidh Skënderbeun me figurat mitike dhe epike të letërsisë evropiane.

Roli i Grave në “Scanderbeide”

Një nga aspektet novatore të veprës së Sarrocchi-t është roli i fuqishëm që ajo u jep grave.

Personazhet si Rosmonda dhe Silveria janë figura të forta që sfidojnë normat tradicionale të letërsisë epike. Rosmonda udhëheq ushtritë e saj, ndërsa Silveria përfaqëson hakmarrjen dhe drejtësinë. Këto personazhe tregojnë se Sarrocchi jo vetëm sfidoi kufizimet gjinore të kohës, por edhe solli një perspektivë të re në letërsinë epike.

Ndikimi i Veprës

“La Scanderbeide” u prit me vlerësime të ndryshme në kohën e saj. Disa e panë si një arritje të madhe letrare, ndërsa të tjerët e kritikuan atë si një projekt tepër ambicioz për një grua. Pavarësisht kësaj, vepra e saj vazhdon të ketë një rëndësi të madhe si një shembull i rrallë i pjesëmarrjes së grave në letërsinë epike.

Në shekullin XXI, studimet mbi Sarrocchi-n dhe veprën e saj janë rritur. Në vitin 2006, Rinaldina Russell botoi një përkthim në prozë të “La Scanderbeide”, duke e bërë atë të qasshme për një audiencë më të gjerë. Ky përkthim ndihmoi në rizbulimin e kësaj vepre dhe në reflektimin mbi rolin e saj në letërsinë evropiane.

Scanderbeide dhe Shqipëria

Pavarësisht rëndësisë së saj, “La Scanderbeide” mbetet e panjohur për shumicën e publikut shqiptar. Kopje origjinale të saj ruhen në Bibliotekën e Shkodrës dhe në Elbasan, por nuk ekziston ende një përkthim i plotë në shqip. Kjo mungesë përkthimi përbën një humbje të madhe për trashëgiminë kulturore shqiptare, pasi vepra ofron një perspektivë të rrallë mbi mitin e Skënderbeut nga një autore italiane e shekullit XVII.

“La Scanderbeide” – një vepër që sfidoi normat e kohës

“La Scanderbeide” nuk është thjesht një poemë epike për një hero kombëtar, por një vepër që sfidoi normat e kohës dhe u bë një shembull i fuqisë intelektuale të grave.

Sarrocchi jo vetëm ngriti figurën e Skënderbeut në letërsinë evropiane, por gjithashtu hapi rrugën për autorët femra në zhanre të dominuara nga burrat. Sot, kjo vepër meriton një ri-vlerësim dhe ndofta një përkthim e ri-botim dinjitoz pasi nuk është thjeshtë një vlerësim për Skënderbeun por përbën një urë që lidh Shqipërinë me historinë letrare Italiane dhe kulturorën Evropiane.