dgreca – Page 1836 – Dielli

KUJTESE PER KRIMET E KOMUNIZMIT

August 23, 2017 by dgreca

NE DITEN E KUJTESES EUROPIANE TE KRIMEVE TE KOMUNIZMIT/

29 Gjon kacaj

NGA GJON KAÇAJ*/

29 Fam miraka2

Ne Foto:- Familja Mirakaj kaloi 45 vjet në kampet e internimit/

Të përndjekurit politik të Shqipërisë, kanë një etalon përfaqësimi, Simon Mirakën. Shëndetpakët energjik, i vuajtur, tolerant, por gjithmonë i vendosur dhe plot besim se do ta fitojë betejën me kuçedrën e kuqe, falë guximit, ndershmërisë, intelektit e traditës familjare të një breznie e një geni të pastër me moralin e fisnikrisë, që s’arritën ta manipulojnë kurrë zullumqarët partiakë. Djaloshi 15 vjeçar, më i vogli i familjes Mirakaj, në internim i përgjigjej çdo 12 orë gardianit në apel: Këtu jam!Dhe kjo u përsërit për 45 vjet. Madje edhe në qershor të vitit 1989 atij ia përsëritën denimin edhe 5 vjecarin pasardhes-5 vite të tjera internim, packa se u mbeti vendimi në letër Komisionit të dëbim internimeve sepse u përmbys e theu qafën diktatura komuniste.

Po përse u dënua ky fëmijë, që u burrërua kampeve të internimit? Sepse dyshohej se 10 vite të shkuara, pra kur ishte vetëm 5 vjeç, kishte propoganduar për prishjen e marrdhënieve Sovjeto -Shqiptare, ndërkohë, që ato marrdhënie kishte kohë që ishin çare dhe propaganda e kuqe, dhe vetë antarët e komitetit Qendror dhe të byrosë politike i shanin botërisht.

Eh ! Ata “burrat” me pantallona të shkurtëra vuanin në kampet e internimeve në Gjazë, Plug, Çermë, Grabian, Savër, e Gradishtë të Lushnjes, dhe në mesin e tyre zgjidheshin e arrestoheshin, si të rrezikshëm, djemtë e nacionalizmit shqiptar.

Kur mendoj për ish të përndjekurit, ndalem dhe veçoj bashkvuejtsin Simon Mirakaj, gjithëmonë stabil e i pa manipulueshëm nga intrigantët politik që s’arriten ta triblojnë politikisht, mbase mund të shprehem lirshëm si ish koleg pune mbas viteve 1990 edhe si të vetem të pa infiltruar në drejtimin e institucioneve të përndjekurëve politik. Figura e tij më shëmbëllen si drangue në përballje me kulçedrën ashtu si e përshkruen Fishta në kangën e 16-të,Kulçedra.

Populli shqiptar duhet të mos harrojë, por të kujtojë krimet e komunizmit. Sa shqiptarë u vranë në kufi në kërkim të lirisë? Qeveria komuniste ngrinte edhe kurthe e mashtronte si Amnistia e vitit 1987, që gjoja u riktheu lirinë, por kjo ishte tjetër gënjeshtër mashtruse- kishin ngritë një kurth tjetër,-kishin prodhuar ne makinën e tyre të propogandës mashtruse një dekret special për ndalimin e vrasjeve në kufi duke e etikitue ikjen si kalim të paligjshëm të kufinit e jo tradhti Kombtare, duke parashikuar një dënim deri me 5000 lekë! Sa u mashtruan nga ky dekret?!

Té shumté ishin ata qé u besuan edhe… e pësuen. Kush ka pasë fatin të lexoi librin: “Unë vi nga Shkodra” shkruar nga shkodrani Luigj Çekaj me banim në Nju-Jork do t’më kuptojë lehtësisht përse shkrova diçka për nënat shami zeza.Ne ate liber gjene shume tragjedi qe u ndodhen nga kalimet ne kufi. Ngushllime të gjithë nënave që humbën djemët në kufi të tradhtuem nga dekreti për ndalimin e vrasjeve në kufi të firmosur nga d.v. Ramiz Alia.

Mbas amnistisë në vitin 1987,shtatë tiranës të liruem nga Spaçi e Qafë Bari udhtuen me tren nga Tirana në Elbasan dhe pastaj me autobusë në Prrenjas drejt kufinit në Rrajcë-Skenderbe me qëllim të kalonin kufirin nga piramida nr.40, të ndarë në dy grupe.

Kujtim Xhaja dhe Ilir Serjani të parët dhe pesë të tjerët mbasi do kalonin të parët,të cilin mbasi thyen klonin mbas mesnate duke u zvarris barkas e kame-dorë takuen pa dije telin ngjyrë bari të alarmit që sinjalizonte grupet e gatshme kufitare.

Njësiti i parë me qenin e kufinit ndaluen në errsirë Ilir Serianin .

Sapo i vunë tyten e automatikut të skuqun nga të shtënat në ajër i dhanë dy mundësi.

Do vdiste nga plumbat apo donte të vdiste nga qeni.

-E due vdekjen nga qeni,- thirri Iliri,me qellim që shokët të fitonin kohë për të shpëtue.

Përzieria e copave të mishit me zhelet e shkyeme të njoma me gjak shtonin ulurima me nji tërbim të paimagjinuar arrinin deri në qiell.

Kujtim Xhaja, i strukun në errësirë, me nji thikë të vogël lëshohet me dhimbje në shpirt mbi qenin, që hakrrohej mbi shokune tij të shtrirë për vdekje.Edhe atë e coptuen breshëritë pa i kursye plumbat.

Zëri i nënave ka mbetë i murosun në gjokset e sejcilës.Ato kanë përjetuar tek shuhej për jetë shpresa, se nji ditë do të baheshin fatlume.

Nga 15 Gushti 1989 deri me 16 Shtator 1990 në Shkodër dhe në Malësinë e Madhe po luhej tragjedia makabre e instaluar nga profesionistë me përvojë 45 vjeçare të sigurimsave të diktatorit të maskuar Ramiz Alia.

Si në të gjitha zonat kufitare të Shqiperisë, në bregun e Bunës ekzekutuen Dodë Franin 24 vjeç e Gjon Kumbullakun 26 Vjeç!

Kryefjala ishte çasti kur dy kufomat e coptuara u ekspozuen para materrnitetit në Shkodër sikur paralajmronin nënat se fëmijët që do lindni do të kenë këtë fat.

Tregojne se nga tmerri që u panë sytë, njëra nga nënat e humbi fëminë!

Ndue Narkaj 23 vjeç, mbasi kalon kufirin në Stare e qëllojnë me breshëri kufitarët,dhe mbasi e tërheqin kufomën nga andej kufinit e zhveshin dhe i heqin orën e dorës pastaj i vënë zjarrin pyllit duke djegë nje hektar dhe si humanistë, familjes i dorzojnë orën e dorës dhe xhaketë.

Mas dy vitesh nji km larg pyllit të djegur në mes dy shkëmbenjësh gjejnë të mbështjellë me plastikë gjysmën e kufomës së djegur, mbasi familjarët i kishin informue se djali i tyre jetonte në diasporë.

Po Pllumb Pllumbaj 19 vjeç i larguar nga internimi vritet në mes klonit dhe brezit të butë afër postës kufitare në Hot dhe mbahet tre ditë i lidhur me tela gjëmbash në nji pusete të hidrovori në ujë me urdhër të komandantit të postës kufitare,sot aktualisht shefi i emergjencave të Shqipërisë, ashtu si arriti në qeverisjen tjetër shefi i sigurisë në presidencë.

Sokol Veshti 21 vjeç mbasi e plagosin në tentativë për të kalu kufirin dorzohet, por e ekzekutojnë. Autori emërohet kryetar dege në vitin 2014! Sa pa Kujtesë jemi ne shqiptarët?!

Cili shtet i botës apo gjykatë mundë të barazojë viktimen me kriminelin.

Po në cilin shtet të botës krimineli lartësohet dhe viktima përçmohet?

Kjo nuk duhet të ndodhë në Shqipërin demokratike si aleate e Sh.B.A.-së,e inkuadruar në NATO,e me ngut për tu anëtarësue në Bashkimin Europian.

Jo, të paktën ndëgjoni zërin e poetit Havzi Nela. Nuke ndjeni rënkimin?:

Kur të mësoni se kam vdekë

Kurë të thoni”Ndjesë pasë,

A e dini se çfarë kam hjekë”

Unë poeti zemerzjarrtë…

…..Thoni, dritë ai kerkoi

E vetë dritë nuk pa me sy….

Ja çfarë përjetonte zëvends prokurori F.D malësori trim kur i uruem emërimin z.v. Prokuror i pergjithshëm:-E pranova emërimin me dhimbje ashtu si përjetova degradimin si k/ prokuror në Kukës,mbasi gjykuam dhe denuam me tetë vite heqje lirie poetin Havzi Nela.

Jam ndier i fyer kur i dhamë një denim të pa merituar, pa mbështetje ligjore.

Mbas analizës mujore më dhanë largimin dhe fletë emërimin zv/ komandant toge në postën kufitare në Pulaj të Velipojës.

S’më erdhi keq për zbritjen nga detyra, sa u indinjova mbasi u rigjykua poeti.

Denimi vdekje me litarë i nxituar……..

A thue prokurori në fjalë mbasi varja në litarë ishte publike dhe varrosja në nji shpatë mali i dhuroi kënaqsinë krytarit të gjykatës kushtetuese zotit Avdiu të firmosë çfuqizimin e ligjit për denime me vdekje ndonëse të detyruem nga nderkombtarët, a thue do tu rrëfen ndërkombtarëve gazetarët e gazetës “Koha Jonë” me të gjithë opozitarët që u bën thirrje të varfërve të djegin Shqiperinë për fajdet mbasi ata personalisht financuen të parët, duke tërheq mbas një muaj trefishi e shumës që kishin dorzu tek fajdet.

Ata sot janë të gjithë të pushtetshëm, kanë prona,gazeta, kanale televizivë etj….

Sot flitet për hapjen e dosjeve, të cilat dihet se janë manipuluar. Përse të hapen dosje të montueme fakirësh kur dosierët janë të montuar në pushtet.

*Autori është ish i bugosur politik, Ish Nënkryetar i të Burgosurve Politik të Shqipërisë,sot anëtar i degës së Vatrës në Detroit.

Në Ditën Europiane të Përkujtimit të Viktimave të Komunizmit

August 23, 2017 by dgreca

018039331_30300 1481197284_gjetjaeeshtravetetepushkatuarveteambasadessovjetike.jpg imagesV9430GZH vrasjetkufiii

Europa dënon krimet e komunizmit, por Rezoluta jonë fle’/

…Në vitin 1992 kryetari i Kuvendit i kërkoi sallës të mbante një minutë heshtje në kujtim të viktimave të shumta të komunizmit, por asnjë deputet socialist nuk ishte ngritur në këmbë. As atëherë dhe as sot, 25 vjet më vonë, qasja jonë ndaj të shkuarës nuk është se ka ndryshuar vërtet. Madje, nga angazhimi im disavjeçar në këtë fushë, mund të them me keqardhje se situata është më e vështirë se në fillim të viteve 1990…./

Jonila-godole-shkrim

NGA Dr. JONILA GODOLE*/Në Kuvendin e Shqipërisë, gjatë dy dekadave të fundit, mbahen mend shumë nisma të ndërmarra dhe të lëna përgjysmë, debate me rëndësi që kanë degjeneruar në sulme dhe fyerje personale, projektligje apo projekt-rezoluta të prezantuara dhe të miratuara vetëm nga njëra apo tjetra palë. Por, nuk mbahet mend asnjë debat i qenësishëm mbi raportin tonë me diktaturën, se çfarë qëndrimi duhet të mbajmë ndaj kësaj periudhe të historisë sonë, ndaj atij regjimi, cili nga individë dhe familjet që vuajtën mbi shpinë persekutime nga më çnjerëzoret, etiketohet si “kriminal”, por nga familjet që përfituan prej tij, konsiderohet me nostalgji si “shtet i respektuar socialist”!etj.

Nëse lexon materialet e regjistruara të fjalimeve parlamentare në legjislaturën e parë pas zgjedhjeve të vitit 1992, të bie në sy kujdesi i deputetëve të forcës politike që kishte ndërruar emrin brenda natës, nga Partia e Punës, për të mos u përfshirë në debate përmbajtjesore rreth vijës politike të regjimit të saporrëzuar në atë kohë. Revolta popullore, pas rënies së Perdes së Hekurt nga Gjermania Lindore, në Çeki, Poloni e deri në Rumani 1989-1990, ishte ende e freskët dhe opinioni i përgjithshëm ndërkombëtar i kishte dënuar regjimet komuniste si regjime totalitare që kishin mbajtur pushtetin me dhunë dhe terror nën petkun e “diktaturës së proletariatit” dhe ndërtimit të socializmit. (Si gazetare aktive në shtypin e parë të lirë pas 1990–s, më kujtohet ende shqetësimi i politikanëve të rinj të krahut të majtë, për të mos u identifikuar me “komunistët” e regjimit të vjetër, por me frymën progresive (që e majta nënkuptonte në socialdemokracinë perëndimore).

Nga ana tjetër, ndryshimet demokratike kishin sjellë lirimin e ish-të burgosurve politikë dhe të familjeve të tyre, shumë prej të cilave jetuan në internim deri në fund të vitit 1990, dhe ende nuk dihej si do reagonin pas lirisë së rifituar ata që ishin dhunuar, shtypur e persekutuar nga regjimi. A do kërkonin ata shpagim për jetën e shkuar dëm të dhjetëra mijëra personave, “koka të prera” si në Rumani, apo do falnin “gjakun”, siç po synonte bash në atë vit Komisioni për të Vërtetën dhe Pajtimin në Afrikën e Jugut pas aparteidit, ku viktimat rrëfenin vuajtjet e tyre dhe persekutorëve që kërkonin falje, mund t’u jepej amnistia?

E dimë tashmë se në Shqipëri nuk ndodhi as e para dhe e as e dyta. Me gjithë “përshtatjen” në pamje të parë të opozitës ndaj situatës së re dhe kujdesit për të mos sulmuar hapur (në fakt pas fasadës shumë forca ishin angazhuar fort për të riorganizuar nga brenda, rifreskuar dhe riambalazhuar partinë që ishte fajtore për kursin e ndjekur dhe zbatuar gjatë diktaturës), frontet qëndruan të ndara. Sami Repishti kujton me trishtim, në një artikull, botuar te “Panorama” një vit e ca më parë, se si në vitin 1992 kryetari i Kuvendit i kërkoi sallës të mbante një minutë heshtje në kujtim të viktimave të shumta të komunizmit, por asnjë deputet socialist nuk ishte ngritur në këmbë. As atëherë dhe as sot, 25 vjet më vonë, qasja jonë ndaj të shkuarës nuk është se ka ndryshuar vërtet. Madje, nga angazhimi im disavjeçar në këtë fushë, mund të them me keqardhje se situata është më e vështirë se në fillim të viteve 1990. Atëkohë, së paku, vendet e kujtesës dhe dëshmitë e vuajtjeve ishin ende të freskëta për këdo që kërkonte prova, siç ishte shumë e madhe shpresa se rendi i ri demokratik do të vendoste shtetin e së drejtës, i cili duke u përballur me krimet e komunizmit dhe përgjegjësit e tij, do të kishte zgjidhur një herë e përgjithmonë edhe të drejtën e pronës, kthimin e çdo të drejte tjetër të mohuar gjatë diktaturës komuniste etj. Me qetësinë e sotme, dy dekada më vonë, sekush mund të thotë se një analizë e thellë e regjimit në të gjitha planet e tij, duhet të kishte qenë imperativi i kohës, në mënyrë që sot, (më 23 gusht), Ditën Europiane të Përkujtimit të Viktimave të Regjimeve Totalitare, të mos deklaronim se bilanci ynë me trashëgiminë e regjimit komunist është më se zhgënjyes. Për të përkrahur politikat e kujtesës në vendet dhe shoqëritë që dolën nga diktaturat komuniste, Këshilli i Europës, dhe më vonë Bashkimi Europian, ndërmorën një sërë iniciativash dhe rezolutash në ndihmë të procesit të analizës dhe ndarjes me totalitarizmat komuniste. Këto dokumente kanë qenë të njohura edhe për Kuvendin e Republikës së Shqipërisë, si rezoluta e Asamblesë Parlamentare te Keshillit te Europes (KE) për “Masat per te çrrenjosur trashegimine e sistemeve totalitare komuniste” (1996); Deklarata e Prages “Mbi ndergjegjen europiane dhe komunizimin” (2008) që përcaktonte angazhimin për të dënuar krimet e komunizmit, sipas praktikës së Gjyqit të Nyrenbergut, si krime kundër njerëzimit; Dëgjesa Publike Europiane mbi “Krimet e Kryera nga Regjimet Totalitare” (2008) dhe të Asamblesë Parlamentare të KE mbi “Domosdoshmerinë per denimin nderkombetar te krimeve te regjimeve totalitare komuniste”(2006) etj. Përmes këtyre rezolutave, Europa u kërkonte qeverive postkomuniste të distancoheshin qartësisht nga krimet e regjimeve komuniste totalitare dhe t’i dënonin ato pa asnjë ambiguitet. Madje, më 2 prill 2009, Parlamenti Europian shkoi më tej duke apeluar në një rezolutë të re “Mbi ndergjegjen europiane dhe totalitarizmin” dhe rëndësinë e mbajtjes gjallë të kujtesës mbi të shkuarën sepse “nuk mund të ketë pajtim pa të vërtetën dhe përkujtimin”. Në vazhdën e këtij presioni, Kuvendi i Shqipërisë reflektoi me miratimin e Rezolutës nr.11, “Për dënimin e krimeve të kryera nga regjimi komunist në Shqipëri”.

Rezoluta shënonte de jure ndarjen me regjimin e kaluar në aspektin politik, historik dhe moral, kur deklaronte se ‘regjimi totalitar komunist i Enver Hoxhës dhe klikës së tij, që qeverisi Shqipërinë pas Luftës së Dytë Botërore deri në vitin 1990, u karakterizua nga dhunimi masiv i të drejtave të njeriut, vrasjet dhe ekzekutimet individuale dhe kolektive, me dhe pa gjyq, vdekjet në kampet e përqendrimit, vdekjet nga uria, torturat, dëbimet, puna skllavëruese, terrori fizik dhe psikologjik, gjenocidi për shkak të origjinës politike apo trashëgimisë së pronës, si dhe dhunime të lirisë së ndërgjegjes, mendimit, shprehjes, lirisë së shtypit, lirisë së besimit fetar dhe lirisë së pluralizmit politik” (Neni 2, Rezoluta 11, 2006). Paragrafi përmbledh thelbin katërçipërisht jodemokratik të regjimit të shkuar, dhe rezoluta e miratuar pranon se regjimi i instaluar nga Republika Popullore e Shqipërisë ishte një diktaturë, edhe pse nuk sqaron premisat: se kjo diktaturë nuk erdhi si pasojë e një kursi të gabuar politik dhe kequshtrimi pushteti, por që dhunën dhe terrorin ndaj çdo mendimi opozitar, e ktheu në sistem për të forcuar pushtetin e një kaste të vogël njerëzish. Po ashtu, rezoluta e vitit 2006 i thjeshton më shumë se sa duhet përgjegjësitë, kur përmend (disa herë) si fajtor kryesor vetëm Enver Hoxhën dhe “regjimin e tij”, duke zhvlerësuar rolin e partisë, si forca që ushtronte pushtetin në tërë kapilarët e shtetit, të drejtësisë, të ekonomisë, të arsimit, të kulturës, të shkencës dhe mbarë shoqërisë. Gjithë dhuna, padrejtësitë e ushtruara ndaj individëve, shkelja e të drejtave të njeriut, kanë qenë drejtpërdrejt të lidhura me vijën politike të partisë, forumeve të saj drejtuese dhe organizatave të masave të përfshira në aksionin politik. (Por nga ana tjetër, lexuesi skeptik i ditëve të sotme, mund ta analizojë këtë edhe si një përpjekje “të suksesshme” për të delegjitimuar abuzimin personal, d.m.th., përgjegjësinë individuale dhe për t’ia ngarkuar fajin politikës represive: nën urdhrat e shtetit!) De facto, problematikat kanë mbetur në letër dhe pak janë reflektuar në praktikë. Diktatori, edhe pse i cilësuar përgjegjës për regjimin kriminal, vazhdon të jetojë përmes portreteve dhe simboleve të tij në festa përkujtimore dhe nuk u ndërmor ndonjë hap ligjor për ta zhveshur atë nga titujt dhe nderet që mban pa të drejtë. Nga ana tjetër, edhe pse në pikën 14, Rezoluta vlerësonte se “viktimat dhe familjet e tyre meritojnë respekt dhe mirëkuptim për vuajtjet, si dhe mirënjohje për qëndresën e tyre ndaj diktaturës”, me gjithë përpjekjet e bëra, ende nuk ka përfunduar “dëmshpërblimi” i tyre financiar. Ndërsa ai moral, as që ka filluar. Asnjë memorial mbarëkombëtar në kryeqytet që të kujtojë qëndresën dhe përndjekjen (përveç atij që përkujton familjet e internuara në rrethin e Lushnjës), ndërkohë që ekzistojnë sheshe dhe vende konkrete ku kanë ndodhur ngjarje historike me peshë si gjatë diktaturës, ashtu edhe në momentin e rënies së saj! Asnjë datë përkujtimore për dhjetëra, mijëra shqiptarë të pafajshëm, viktima të regjimit! Asnjë muze i ngritur në një vend kujtese, të burgosjes dhe punës së detyruar! Asnjë falje publike për ish-të përndjekurit politikë dhe familjarët e tyre! Të gjitha këto kanë qenë parashikuar gjerë e gjatë në Rezolutë, ashtu siç është parashikuar edhe rishikimi i kurrikulës shkollore, por që nuk ka ndodhur ende. Madje kush shkon në gjimnaze dhe prek nga afër situatën, sheh sa pak mësues janë në gjendje të dallojnë “investimet” e diktaturës nga synimet e saj keqdashëse për t’i përdorur ato në shërbim të instalimit më të thellë të propagandës dhe terrorit. Për të mos folur për padrejtësitë e regjimit, se ato në tekst nuk ekzistojnë! Ata pak nxënës që e njohin diktaturën, të mirat dhe të këqijat e saj nga historitë familjare, kur ngrenë dorën të shprehen, ka rrezik të ndërpriten nga mësuesit me gjykime të tilla si: “Aha, edhe ti na qenke nga të Bllokut” apo “Pa shiko, na dole edhe ti nga … ATA (armiqtë e popullit, ish të përndjekurit)”! Për pasojat që kanë lënë këto etiketime në psikikën fëminore, flasin rrëfimet e ish-të mbijetuarve në kampet e internimit, në dokumentarin “Fëmijët e Diktaturës”.

Një rezolutë parlamentare nuk mund të jetë përshtatje në shqip e një teksti të huaj, i cili edhe pse i përkthyer korrektësisht, mund të na lërë të ftohtë shpirtërisht. Ajo reflekton dokumentin final të pjekur të palëve të përfshira dhe prej andej, duhet të merrte jetë debati politik dhe publik me shpresë për t’u thelluar më tej me ligje dhe akte nënligjore. Dhe me projekte madhore në fushën e botimit të dokumenteve historike për periudhën e LANÇ dhe të diktaturës që pasoi, nga arkivat shqiptare dhe ndërkombëtare, me trajnime të mësuesve të historisë për problemet e ndjeshme dhe kontraversale të ballafaqimit me regjimin komunist etj. Një strategji e tillë do kishte rikthyer transparencën në opinionin publik dhe besimin se historia nuk do të manipulohej, paragjykohej dhe shtrembërohej sërish si në diktaturë. Në rastin tonë nuk ndodhi kështu. Pak veta e dinë se Rezoluta e 30 tetorit 2006, ekziston. Mbase lënia në harresë ose dështimi i saj për të lënë gjurmë në politikën e kujtesës dhe opinionin publik, lidhet me faktin se ajo është miratuar vetëm nga maxhoranca e asaj kohe (PD). Teorikisht kjo nuk i zhbën detyrimet që burojnë prej saj, por na tregon se ballafaqimi me të shkuarën nuk ka qenë dhe nuk është prioritet serioz i politikës sonë. Të gjitha iniciativat që janë ndërmarrë në këtë fushë janë mbështetur nga njëra palë dhe janë bllokuar nga pala tjetër. Kujtojmë këtu, përpjekjet e dështuara për të miratuar ligjin për hapjen e dosjeve (1996,2008, si dhe Komisioni Bezhani 1998-2000) me iniciativë të maxhorancës së kohës, por pa konsensus të PS, si dhe miratimin më në fund, më 30 prill 2015 të ligjit për të Drejtën e Informimit mbi dosjet e ish-Sigurimit të Shtetit pa votat e PD. Edhe bashkëpunimi mes tyre për miratimin e Rezolutës së fundit “Për denimin e krimeve te komunizmit ndaj klerit, si dhe mirenjohjen e veçante per rolin dhe veprimtarinë e klerikëve ne mbrojtjen e vlerave demokratike dhe te drejtave e lirive themelore te njeriut”, më 27 tetor 2016, ishte minimal, me gjasë, një akt i ndikuar nga firmosja e dekretit të lumturimit të martirëve nga Papa Françesku, pak muaj më parë. Rezoluta e vitit 2006 duhet të shënonte ndarjen tonë me të shkuarën, pikërisht duke garantuar brezat që vijnë për të mos njohur më kurrë regjim diktatorial. Kjo do të tregonte se ne kemi mësuar nga historia e afërt. Dhe të më- sosh nga historia, nuk nënkupton të gjykosh politikisht popullin shqiptar, i cili për gati një gjysmë shekulli u detyrua të jetonte nën terror dhe sundim të egër (aq i madh represioni, sa persekutori i sotëm mund të ishte viktima e nesërme!). Por nga ana tjetër, brezit të ri nuk mund t’ia mësosh historinë me “bashkëfajtorë dhe bashkëvuajtës”, se kështu ai nuk do të jetë kurrë në gjendje të ndajë të mirën nga e keqja. Regjimet totalitare prodhojnë persekutorë, njerëz që i përshtaten sistemit për mbijetesë, dhe viktima të pafajshme. Këto kategori duhet të dallohen qartë nga njëra-tjetra, përmes bërjes publike të dokumenteve përkatëse, siç edhe këshillon me të drejtë Rezoluta në pikat 10, 11. Por sa persona janë dënuar si përgjegjës deri më sot për krimet e sistemit, në bazë të dosjeve të paraqitura?! Që ne njohim viktimat, por jo persekutorët, kjo është dhe mbetet dështimi i ballafaqimit tonë me të shkuarën. I takon Kuvendit dhe deputetëve të mbështesin zhvillimin e një kulture të kujtesës mbi diktaturën dhe pasojat e saj, për sa kohë viktimat dhe persekutorët janë ende gjallë. Dhe jo vetëm kaq. Përkujtimi i viktimave, por edhe i qëndresës gjatë diktaturës, si dhe vitet kyçe të transformimit nga regjimi totalitar në pluralizëm, në fillim të 1990-s, duhet të mbahen gjallë, jo formalisht, por në emër të ndërgjegjes së opinionit publik dhe të kulturës sonë kombëtare. Prandaj, në Ditën Europiane të Përkujtimit të Viktimave të regjimeve totalitare dhe në prag të punës së Kuvendit të ri, të dalë nga zgjedhjet e 25 qershorit, në emër të IDMC, Institutit për Demokraci, Media dhe Kulturë, i cili vepron prej disa vitesh në partneritet të ngushtë me fondacionin gjerman “Konrad Adenauer”, për ndërgjegjësimin e rinisë dhe shoqërisë shqiptare mbi krimet e regjimit totalitar, dëshiroj me anë të këtij apeli publik, t’u kujtoj ligjvënësve zbatimin në praktikë të Rezolutës së vitit 2006 dhe detyrimeve që burojnë prej saj, që të mos e lënë atë të flejë në sirtar. Një sugjerim mund të ishte ngritja e një komisioni (në vend të konferencës kombëtare që parashikonte në pikën 17 të Rezolutës), me pjesëmarrës nga parlamenti, nga institucionet shtetërore që veprojnë të fushës dhe me ekspertë të pavarur nga bota akademike dhe shoqëria civile, i cili të analizonte ecurinë e deritanishme të procesit të ballafaqimit me diktaturën në të gjitha fushat, situatën aktuale të ish-të burgosurve politikë, ish-të dënuarve me dhe pa gjyq, familjet e internuara dhe rehabilitimin e viktimave në aspektin material dhe fizik, si dhe vendin e Shqipërisë në hartën e kujtesës historike europiane e më gjerë. Kësisoj, do të kishim një dokument të plotë zyrtar për ecurinë e procesit të dënimit të krimeve të regjimit komunist, përgjegjësitë dhe sfidat e tij në të ardhmen. Ky apel i drejtohet gjithashtu Presidentit të Republikës, Kryeministrit, kryetarëve të partive politike parlamentare, Kryetarit të ri të Kuvendit, institucioneve dhe subjekteve shtetërore dhe private që kanë mundësi ta nxisin dhe ta mbështesin këtë nismë si dhe të ushtrojnë presionin e duhur që Rezoluta, jo vetëm të zbatohet, por edhe të ndiqet nga iniciativa të tjera të ngjashme. Partnerëve tanë ndërkombëtarë, veçanërisht institucioneve që monitorojnë ecurinë e Shqipërisë drejt anëtarësimit në Bashkimin Europian, do t’u propozoja të vendosnin në listën e kritereve që duhen plotësuar, edhe angazhimin serioz shtetëror për të dënuar krimet e regjimit komunist dhe për t’u ndarë përfundimisht me të shkuarën. Si garanci që ajo të mos përsëritet më nesër, në zemër të Europës, dhe si shpresë që shteti i së drejtës që synojmë të ngremë, mund të funksionojë. *Dr. Jonila Godole është drejtoreshë ekzekutive e Institutit për Demokraci, Media dhe Kulturë (www.idmc.al; www.observatorikujteses.al) me qendër në Tiranë.

KOZMA LARA: KOMPOZITOR I SHQUAR SHQIPTAR

August 23, 2017 by dgreca

1-spiro-j-shetuni1

Shkruan: Prof. Dr. SPIRO J. SHETUNI

Universiteti Winthrop/

Rock Hill, South Carolina-U.S.A./

Kompozitor i shquar
Pedagog i klasit të parë
Pianist i talentuar
Studiues serioz
Intelektual thellësisht modest
Mik i sinqertë i studentëve

2 Kozma Lara2

Ne Foto:Kozma Lara/

Ndër figurat muzikore me përmasa kombëtare e ndërkombëtare të gjysmës së dytë të shekullit XX në Shqipëri, krahas një numri kompozitorësh, si: Çesk Zadeja, Tish Daija, Nikolla Zoraqi, Tonin Harapi, etj., një vend të merituar zë pa dyshim edhe kompozitori i shquar shqiptar, Kozma Lara (1930-). Duke qenë të ndërgjegjshëm se figura e tij është e ndërlikuar, komplekse, shumë-dimensionale, në këtë artikull do të preken shkurtimisht, por në mënyrë thelbësore, vetëm disa aspekte—profesionale dhe jashtë-profesionale—të kësaj figure.

PERSA I TAKON JETES

Kompozitori shqiptar me kombësi arumune, Kozma Lara, lindi në qytetin e lashtë të Durrësit, aty ku edhe sot e kësaj dite jeton një bashkësi e shkëlqyer arumune në miqësi të përhershme me popullsinë shqiptare vendase. Qysh në moshë fare të re, ai iu përkushtua tërë energji e entusiazëm fushës, sa tërheqëse, aq edhe delikate, të muzikës, duke u diplomuar për piano në Liceun Artistik “Jordan Misja.” Disa vite më vonë, pianisti i ri, i cili ushqente ëndrra të mëdha për të ardhmen e tij, fatmirësisht, pati mundësinë që të studiojë për kompozicion në Konservatorin “Pjetër Iliç Çajkovki” [“Peter Ilich Tchaikovsky”] të Moskës (në ish-Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike, sot Rusi). Mirëpo, për shkak të faktorëve politiko-shtetërorë të kohës, ai i përfundoi studimet e larta muzikore për kompozicion në Tiranë, pranë ish-Institutit të Lartë të Arteve të Shqipërisë (sot Universiteti i Arteve). Pas diplomimit, kompozitori Lara, me përgatitjen e lartë profesionale dhe zellin e madh që e karakterizonte, kreu detyra të rëndësishme sidomos në fushën e arsimit muzikor, të mesëm dhe universitar. (Për jetën dhe veprimtarinë e kompozitorit, më gjerë, mund të shihen tre burime kryesore: i) “Fjalori Grouv i Ri i muzikës dhe muzicienëve” (Sadie, hartues. 2001); ii) “Enciklopedia [sic] e muzikës shqiptare,” Vëllimi i parë (Shupo, hartues. 2002); iii) “Wikipedia” (2017)).

ÇASTI I NJOHJES

Gjatë viteve që ndiqja Shkollën e Mesme të Kulturës në Tiranë, unë e kisha dëgjuar emrin e kompozitorit Lara shumë e shumë herë me radhë në programet muzikore të Radio-Tiranës, veçanërisht si autor veprash pianistike, instrumentore e simfonike, por asnjëherë s’e kisha takuar atë. Duke qenë se, pasi mbarova Shkollën e Mesme, ëndërroja që të vazhdoja studimet e larta në fushën e muzikës, shpresoja se, ndonjë ditë, mbase do të mund t’a takoja. Ky moment erdhi në datën 10 korrik, 1970, kur, i veshur me uniformë ushtari, unë u paraqita në konkursin e Fakultetit të Muzikës të ish-Institutit të Lartë të Arteve të Shqipërisë (sot Universiteti i Arteve). Kryetar i komisionit ishte pikërisht kompozitori Lara, në atë kohë Përgjegjës i Katedrës së Teorisë dhe Kompozicionit.

KOMPOZITORI

Në një vështrim tërësor, krijimtaria muzikore e kompozitorit Lara, është mjaft e gjerë. Ajo përfshin një numër të madh veprash muzikore, të cilat u takojnë zhanreve e gjinive të ndryshme muzikore: zanoro-operistike e instrumentoro-simfonike. Ndër ‘to, vendin kryesor e zënë, pa dyshim, veprat instrumentoro-simfonike, si: suita, koncerte, valle, rapsodi, simfoni, etj.; vepra instrumentore, si: prelude, ballada, variacione, sonata, etj.; vepra të muzikës së dhomës, si: trio, kuartete, skerco, rondo, etj.; vepra të muzikës skenike, si: opereta, balete, etj. Ndërkaq, veprat zanore vijnë në një masë më të vogël, por as ato nuk mungojnë, Midis tyre, përmendim: pjesë korale a cappella, këngë popullore të përpunuara, këngë për fëmijë, etj. Ndër veprat muzikore më të rëndësishme, lejomëni që të sjell në vëmendjen e dëgjuesit krijime, si: “Simfonia nr. 1 në Fa minor,” një vepër klasike me karakter të përgjithshëm liriko-dramatik. Për një mjeshtëri të spikatur artistike, vlejnë të përmenden, gjithashtu, pesë koncertet për piano e orkestër: “Koncert për piano e orkestër nr. 1,” “Koncert për piano e orkestër nr. 2,” “Koncert për piano e orkestër nr. 3,” “Koncert për piano e orkestër nr. 4,” “Koncert për piano e orkestër nr. 5.” Vlera të pamohueshme artistike, shpalosin edhe tre kuartetet për harqe: “ Kuartet për harqe nr. 1,” “Kuartet për harqe nr. 2,” “Kuartet për harqe nr. 3,” etj. Ndërkohë, vepra skenike, Baleti “Fatosi partizan,” e merr subjektin në Luftën Antifashiste Nacional-çlirimtare të popullit shqiptar (1939-1944). Historikisht, autor i sonatës së parë për piano në Shqipëri, kompozitori Lara u përfshi, gjerësisht e thellësisht, në krijimin e veprave instrumentoro-simfonike, duke dhënë në këtë lëmë një ndihmesë të veçantë. Individualiteti krijues i tij del në pah sidomos duke dëgjuar, përjetuar e studiuar pikërisht veprat instrumentoro-simfonike. Përsa i takon përmbajtjes, tipari kryesor individual i muzikës së kompozitorit shfaqet lirika dramatike. Kështu, pa dyshim, kompozitori Lara është një krijues muzikor i shquar.

PEDAGOGU

Për shumë vite me radhë, kompozitori Lara punoi si pedagog pranë ish-Institutit të Lartë të Arteve të Shqipërisë (sot Universiteti i Arteve). Në këtë institucion të rëndësishëm shkollor artistiko-muzikor, ai jepte leksione në lëndën “Analiza e veprave muzikore,” një disiplinë teorike themelore për formimin profesional të muzicienëve të rinj: kompozitorë, kritikë muzikorë, historianë të muzikës, instrumentistë, etj. Po ashtu, jepte lëndën “Kompozimi muzikor,” një disiplinë, e cila, për vetë natyrën e saj, zhvillohet individualisht, pra, me pjesmarrjen e një studenti të vetëm. Sa herë që jepte leksion në lëndën “Analiza e veprave muzikore,” kompozitori Lara hynte në klasë i qeshur e i vëmendshëm. Në duar mbante gjithmonë pjesë muzikore klasike të zhanreve e gjinive të ndryshme, të cilat mund të ishin për instrumente solistikë të caktuar, për familje instrumentesh, për instrumente të caktuar dhe orkestër simfonike, etj. Duke qenë vetë instrumentist, për të ilustruar mendimin teorik, ai niste të luante në piano pjesët muzikore, që përdorte si shembuj. Eshtë e qartë se, përmes ndërthurrjse së anës teorike me anën praktike të çështjes, shpjegimi i lëndës bëhej më i thjeshtë dhe më i kuptueshëm për studentët. Kështu, pa dyshim, kompozitori Lara është një pedagog i klasit të parë.

PIANISTI

Historikisht, kompozitori Lara u shkollua më së pari në jetën e tij si instrumentist, duke u diplomuar si pianist pranë Liceut Artstik “Jordan Misja,” në Tiranë. Pa dyshim se, zotërimi mjeshtëror i këtij instrumenti, i cili shquhet për gjerësinë dhe thellësinë shprehëse muzikore, luajti një rol përcaktues në tërë karierën profesionale të mëvonshme të kompozitorit. Në të vërtetë, ai e përdori njohjen praktike të instrumentit të pianos më shumë për të krijuar sesa për të interpretuar muzikë. Veprimtaria e tij krijuese u nxit fuqishëm pikërisht prej aftësisë së tij interpretuese. Kështu, pa dyshim, kompozitori Lara është një pianist i talentuar.

STUDIUESI

I ndërgjegjshëm për rolin e rëndësishëm të lëndës “Analiza e veprave muzikore,” kompozitori Lara hartoi, midis të tjerash, dy tekste muzikore bazë të kësaj lënde, për shkolla muzikore të niveleve të ndryshme, si vijon: “Analiza e veprave muzikore” (për shkollat e mesme të muzikës), “Analiza e veprave muzikore” (për Universitetin e Arteve). Po kështu, duke ndjekur aktivisht jetën kulturoro-artistike të vendit në përgjithësi dhe jetën artistiko-muzikore në veçanti, kompozitori Lara, ndër vite, shkroi e botoi në organe qendrore letraro-artistike, siç ishin, gazeta “Drita,” revista “Nëntori,” etj., mjaft artikuj e studime muzikore kritike. Si objekt i tyre janë dukuri të ndryshme artistike të kohës: vepra muzikore, veprimtari muzikore, çështje të procesit krijues muzikor, etj. Hulumtimet e tij teorike tashmë janë botuar si një libër i veçantë, çka e bën më të lehtë procesin e studimit të tyre nga ana e lexuesit. Kështu, pa dyshim, kompozitori Lara është një studiues serioz.

INTELEKTUALI

Kompozitori Lara asnjëherë nuk fliste për vlerat artistike të veprave të tij të shumta, zanore e instrumentore. Këtë rol ai ia linte vetëm kritikës muzikore. Nëse ndonjëherë ajo ishte e thartë, kompozitori përsëri heshtte. Eshtë e qartë se, nga pikëpamja etiko-morale, ai shërbente si model i mrekullueshëm për muzicienët e rinj studentë. Kështu, pa dyshim, kompozitori Lara është një intelektual thellësisht modest.

MIKU

Kompozitori Lara përgatiti breza të tërë muzicienësh të rinj shqiptarë të të gjitha fushave: kompozitorë, kritikë muzikorë, historianë të muzikës, instrumentistë, etj. Brenda këtij qerthulli, ai interesohej vazhdimisht për ecurinë e tyre gjatë procesit mësimor. Nëse ata kishin probleme ose shqetësime mbi çështje të ndryshme, ai do t’u jepte atyre pa vonesë ndihmën e domosdoshme profesionalo-pedagogjike. Si përgjegjës i Katedrës së Teorisë dhe Kompozicionit, kompozitori Lara nuk u diktonte asnjëherë studentëve të fushës së muzikës se në çfarë drejtimi duhet të specializoheshin ata: kriteri kryesor nga udhëhiqej ai, ishte, mbi të gjitha, dëshira e vetë studentëve. Në një mënyrë vërtet të rrallë për kohën, herë-herë, kompozitori Lara do të ftonte studentë për vizitë në shtëpinë e tij. Po ashtu, ai mbante lidhje me studentët edhe pas përfundimit të studimeve, duke u interesuar vazhdimisht që të mësonte mbi përparimin e tyre në jetë. Kështu, pa dyshim, kompozitori Lara është një mik i sinqertë i studentëve të tij.

PERSA I TAKON BASHKEKOHESISE

Në ditët tona, kompozitori Lara jeton larg Mëmëdheut: në Kanada. Me tërë peshën e viteve që mban mbi supe, ai sërish vazhdon që të krijojë muzikë pa rreshtur. Siç duket, vetëm duke kompozuar, ndihet i lumtur! Arti i magjishëm i muzikës e mban atë vazhdimisht të gjallë! Ndërkohë, Shqipëria e largët i sjell kujtime të rralla …

***

Kompozitor i shquar, pedagog i klasit të parë, pianist i talentuar, studiues serioz, intelektual thellësisht modest, mik i sinqertë i studentëve të tij, etj., Kozma Lara është pa dyshim një figurë muzikore me përmasa kombëtare e ndërkombëtare, e gjysmës së dytë të shekullit XX në Shqipëri. Veprat muzikore zanore e instrumentore më të mira të tij, sidomos ato që u takojnë zhanreve instrumentoro-simfonike, do të qëndrojnë vazhdimisht si pjesë e thesarit të artë të muzikës profesioniste shqiptare. Vepra të tilla do të vazhdojnë me siguri që të pasurojnë, frymëzojnë e edukojnë estetikisht shoqërinë shqiptare në përgjithësi dhe brezat e rinj të muzicienëve shqiptarë në veçanti.

Një president i ve në Shtëpinë e Bardhë

August 23, 2017 by dgreca

Nga Albana Lifschin/

Gjenerali Endrju Xhekson (Andrew Jackson) triumfoi në zgjedhjet presidenciale të 1828 përmes një fushate elektorale shumë të ashpër. Shumë baltë u hodh mbi kandidatin që kishte fituar zemrat e popullit amerikan. Gjenerali Endrju Xhekson ishte Heroi i betejës historike të Nju Orleansit, fitorja e të cilës shpëtoi pavarësinë e SHBA.

Ne Foto:Presidenti Endrju Xhekson (Andrew Jackson)/

Por triumfi i tij qe tragjik. Pak para se të inaugurohej si president i SHBA, gruaja e tij e shtrenjtë vdiq nga një atak masiv në zemër.Nuk vdiq nga gëzimi, por i plasi zemra nga një hidhërim i mbledhur 40-vjeçar, të cilin s’e mundi dot.

Ne Foto: Rejçëll, gruaja e tij e shtrenjtë vdiq nga një atak masiv në zemër, në prag të inaugurimit të prisedientit./

Dy fjalë nga historia.

Edhe 30 vjet pas shpalljes së pavarësisë së SHBA, (1776), Britania e Madhe e ruante të nxehtë ndjenjën e hakmarrjes ndaj Amerikës që i kishte ikur nga duart. Pasi u çlirua nga luftërat në Evropë, u angazhua sërish në luftë me SHBA, me një ashpërsi të vendosur për ta kthyer atë në gjendjen e mëparshme, dmth në gjendjen koloniale. Lufta kundër Britanisë së madhe, (1812-1815) për nga rëndësia e saj konsiderohet si lufta e dytë e amerikanëve për të mbrojtur pavarësinë e vendit.

Me zbarkimin e trupave angleze në Merilend dhe marshimin e tyre drejt kryeqytetit të vendit Uashington DC, njerëzit nxituan ta braktisnin atë, si një vend pa zot. Në ato momente kritike, kujtesa njerëzore ka përcjellë figurën e Dolli Medison, gruas se presidentit Xhejms Medison, e cila shpëtoi nga Shtëpia e Bardhë, një portret të Xhorxh Uashingtonit dhe dokumenta të rëndësishme, për të mos rënë në duart e anglezëve. Ushtria britanike i vuri zjarrin Shtëpisë së Bardhë (këtë emër e mori pas restaurimit) dhe godinës së Kongresit amerikan. Krenaria amerikane mori një goditje të rëndë. Por anglezët nuk e dinin që në marshimin drejt jugut, në Luizianë i priste gjenerali Endrju Xhekson. Fitorja e Betejës së Orleansit ndaj ushtrisë britanike, thyerja e Anglisë në përmasa të mëdha qe vendimtare në mbrojtjen e pavarësisë së Amerikës. Amerikanët nuk flisnin për asgjë tjetër veçse për këtë fitore të madhe. Xhekson fitoi famë në të gjithë Amerikën si Heroi kombëtar. (Siç thuhej, ai ishte hero me “H” të madhe). Ai kishte shpëtuar pavarësinë e Amerikës, kundrejt një pushtimi i dytë nga Britania e madhe. Populli e krahasonte Xheksonin me Xhorxh Uashingtonin

…Endrju Xhekson mbeti jetim që në moshën 14 vjeç. Fati e privoi nga dashuria e prindërve në një moshë delikate. Jeta e bëri të ashpër, trim të çartur dhe po aq neglizhent, deri atë ditë që vendosi të vazhdojë studimet për t’u bërë avokat. Pas kësaj, udhëtoi për në West, në Nashville, Tennesee, për ta provuar mundësitë që i jepte ai vend në profesionin e vet. Këtu ai takoi të bukurën e njerëzoren Rejçëll (Rachel). Rachel ishte e martuar dhe për shkak të natyrës së saj të butë, të qeshur e talentit që manifestonte në ditët festive, të gjithë e admironin dhe vlerësonin. Në të kundërtën, i shoqi bëhej shumë xheloz dhe abuziv. Ai e keqtrajtonte. Ato kohë sado të vuante gruaja nga keqtrajtimi i burrit, divorci ishte diçka që nuk ndodhte kollaj. Endrju iu bë shok e mbështetje gruas së re dhe përfundimisht ra në dashuri me të. Rejçëll dhe Endrju u rrëmbyen dhe u larguan nga ai shtet. Më pas u kthyen sërish dhe familja e saj e pranoi Xheksonin si njeri të shtëpisë. Atë kohë ish bashkëshorti i saj kishte bërë kërkesën për divorc duke e akuzuar për tradhëti bashkëshortore,mirëpo procesi i divorcit ende nuk kishte përfunduar, gjë që ata të dy nuk e dinin. Kështu në sytë e opinionit Rejçëll ishte një grua që kishte tradhëtuar të shoqin dhe njëkohësisht bashkëjetonte me një tjetër (Endrjun). Ajo u akuzua për bigami. Kjo njollë turpi e ndoqi gruan për afro dyzet vjet rresht.

Ndërsa Endrju Xhekson ngjiti shkallët e karrierës së vet, arriti lavdinë e respektin, kundërshtarët e tij politikë nuk linin rast pa e sulmuar moralisht si një burrë që i kishte marrë gruan një tjetri dhe të shoqen, gjatë fushatës së tij për president, e quajtën si një grua pa moral për të cilën nuk mund të kishte vend në Shtëpinë e Bardhë. Xheksonin e “akuzonin” për tipin e tij të rrëmbyer dhe mungesë të kontrollit të vetvetes, duke e bërë këtë si argumentin kryesor që mund të shkatërronte integritetin e Republikës dhe institucioneve të saj. Publiciteti i emrit të Rejçëll për një çështje shumë private e zhyti atë në depresion. Ajo i pat thënë një mikeshe “Unë më mirë bëhem roje në portën e Zotit, se jetoj në atë pallat në Uashington.” Asaj nga natyra nuk i pëlqente të ishte në qendër të vëmendjes.

Ajo e paralajmëroi Xheksonin se kishte frikë që fama që kishte marrë pas fitores së Nju Orleansit dhe popullariteti i madh (që krahasohej me atë të Xhorxh Uashingtonit) do ta bënte që një ditë ai të vlerësonte lavdinë e tij, mbi familjen.

Gjithsesi, gjatë fushatës presidenciale, Rejçëll nuk dinte shumë se ç’bëhej dhe as akuzat që i ngrinin të shoqit, sepse atë kohë ajo nuk banonte në Uashington D.C. Kur Endrju Xhekson u zgjodh president, Rejçëll shkoi në Washington DC, dhe filloi të përgatiste veshjen për ditën e inaugurimit. Aty mësoi të tëra epitetet me të cilat opinioni e kishte veshur atë dhe të shoqin. Pas gati dyzet vjet martese, dashurie dhe devotshmërie për të shoqin, në mendjet e liga ende ruhej i freskët divorci dhe historia e dashurisë së saj me Endrjun. Armiqtë politikë të së shoqit kishin gërmuar dokumentat e divorcit, kaq kohë të shkuara, dhe ‘zbuluan’ që gruaja e Xheksonit paska qenë tradhëtare dhe bigamiste! Kjo ishte shumë e rëndë për të.

BRENGA PËR SHTËPINË TIME

August 23, 2017 by dgreca

Tregim nga Pierre-Pandeli Simsia/

Ashtu, me hapa të ngadaltë nga vitet e moshës që mbaj mbi supe, nuk janë pak, 94 vite jetë me gëzime e hidhërime, eca si zakonisht drejt vatrës së zjarrit.

Drutë e thata në zjarr digjen duke lëshuar disa shkëndija që përhapen pa formë. Flaka ngjitet në brendësi të oxhakut të madh. Është shtëpi karakteristike; muret janë të ndërtuara prej guri të skalitur. Oda e zjarrit është e madhe dhe mezi ngrohet në ditë netët e ftohta të dimrit, por, kur shikojmë flakën dhe prushin në vatër, ngrohtësinë e ndjejmë në gjithë qënien tonë.

Plaka, kështu i thërrasë unë gruas, bashkëshortes sime, ma ka ndaluar tymosjen e duhanit në odën e zjarrit. E dua atë të flamosur helm, nikotinën e cigares, nuk mund të jetoj dot pa cigare që më ka shoqëruar gjatë gjithë jetës sime. Dal jashtë në verandën e madhe me parmakë prej druri nga ku sodis oborin e shtëpisë që plaka i tregon kujdes të madh mirëmbajtjes së luleve; ulem në karriken e madhe të drunjtë dhe atje tymos, dy, tre cigare radhazi, pa u fikur njëri, filloj e ndez tjetrin.

I ulur në një qilim me flokë, apo flokje siç i thonë, me fletoren dhe lapsin që i mbaj gjithmonë në xhep, hedh kujtimet e mija.

Kujtimet më çojnë larg, shumë larg; çdo gjë, çdo ngjarje e kaluar e trishtë apo e gëzuar, më shfaqet përpara syve, në mendjen time, si një ëndërr që nuk harrohet kollaj.

U linda dhe u rrita në një shtëpi qindravjeçare, atje ku edhe u lindën paraardhësit e mi. Ne ishim dy vëllezër; unë isha vëllai i madh.

Babai na tregonte shpesh për pronat e tij që ai i kishte blerë. Një nga ato prona, është edhe një pjesë kodre e qytetit tonë e mbjellë me ullinj, por që në atë kohë u shtetëzuan dhe ne fatkeqësisht edhe në ditët e sotme akoma nuk na është rikthyer dhe nuk po e gëzojmë pronën tonë.

Eh, çfarë ullinj janë mbjellë në atë kodër dhe sa prodhim të mbarë që japin! Ullinj kokërvogël apo ullinj vajs siç quhen ngaqë nxjerrin sasi të konsiderueshme vaji, dhe ullinj kokërmadh që të kënaq syrin kur e sheh në tryezën e ngrënies.

Ishim një familje e lumtur, e gëzuar. Babai ynë i ndjerë, si tregëtar që ishte, pothuajse pjesën më të madhe të ditës e kalonte jashtë shtëpisë.

Nëna jonë e ndjerë, që kurrë nuk punoi në jetën e saj, ishte grua shtëpiake si shumica e grave të asaj kohe. Ishte grua e urtë dhe gëzonte dashurinë dhe respektin e të gjithë atyre që e kishin njohur.

Ishte meraklie e madhe në mirëmbajtjen e shtëpisë. Muret e oborit të shtëpisë sonë shkëlqenin nga bardhësia e gëlqeres.

Shtëpia jonë nuk ishte ndërtuar nga babai ynë, ajo ishte trashëgim nga të parët tanë. Në atë shtëpi ishte lindur dhe ritur edhe babai, ashtu sikurse edhe ne dy fëmijët e tij.

Si çdo fëmijë edhe ne ndjenim kënaqësinë e madhe kur ishim në shtëpinë tonë, kur mblidheshim në mbrëmje të katër së bashku. Ajo shtëpi na dukej si të ishte shtëpia më e bukur e lagjes.

Unë, fëmija i madh, atëkohë isha 13 vjeç, kur nga një sëmundje e pashërueshme, nëna jonë ndërroi jetë.

Dhimbja e humbjes së nënës sonë ishte shumë e madhe sa nuk mjaftojnë faqe të tëra libri ta shkruaj atë dhimbje.

Ne e ndjemë shumë dhimbjen e humbjes së nënës sonë, por, kur shikonim babain që qante në heshtje dhe mundohej t’i fshihej shikimit tonë, dhimbja për humbjen e nënës së dashur na shtohej më tepër; por, në të njëjtën kohë, ne ndjenim dhimbje të madhe për babain.

Kanë kaluar shumë vite, por kujtimet, ngarjet e asaj kohe të largët i kam shumë të freskëta në mendjen time.

Kishin kaluar tre vjetë nga humbja e nënës sonë, kur babai na tha se kishte vendosur të martohej me një vajzë të re në moshë. Vajza për të cilën i kishin ndërhyrë babait për martesë ishte nga një fshat jo shumë larg qytetit tonë.

Unë dhe vëllai në fillim kur na e tha babai, nuk e mirëpritëm atë çfarë ai kishte vendosur. Nuk e imagjinonim dot se si një vajzë tjetër e huaj, e re në moshë do hynte nuse në shtëpinë tonë, për më tepër të ishte nusja a babait tonë, të flinte në të njëjtin krevat ku para pak vitesh kishte fjetur nëna jonë bashkë me babain.

Oh, ai krevat, sa i bukur, sa i këndshëm na dukej!

Kur babai, siç e thash edhe më sipër, pjesën më të madhe të ditës ishte jashtë shtëpisë, unë dhe vëllai im më i vogël, shkonim dhe shtriheshim në krevatin ku ishte nëna jonë. Oh, sa të ngrohta ishin duart e nënës sonë kur na ledhatonte fytyrat, trupat tanë!

Oh, ajo aromë e këndshme nëne, më e mira aromë, aroma e trupit të nënës sonë kur ne afronim kokat tona dhe ajo ëmbëlsisht na puthte!

Dhe ja, në atë krevat tani me kujtimet e bukura të fëmijërisë sonë, do vinte një grua tjetër dhe do flinte me babain tonë, ndërsa ne dy fëmijët e tij nuk do kishim kurrë mundësinë të shtriheshim atje, si me nënën tonë.

Një ditë, unë i harrova të gjitha këto kujtime dhe nostalgjitë e viteve të shkuara të fëmijërisë sonë kur pash babain në një vend të shtëpisë të përlotur dhe dukej se diçka po mendonte.

Unë kalova rastësisht pranë tij apo bëra sikur rastësisht kalova. Nuk i fola, ndërsa ai, pa e fshehur lagështinë në syt e tij, më tha:

– Duhet të më kuptoni edhe mua, bijt e mi…

Nuk vazhdoi më të flasë. Në grykë i ishte bërë një nyje; ndjeu një si rëndesë në kraharor që nuk e linte të fliste. Lotët iu shtuan edhe më tepër.

U ndjeva i paaftë t’i përgjigjesha babait. Shkova drejt dhomës tjetër tek po rinte vëllai. Edhe ai u prek shumë shpirtërisht kur i tregova ato fjalë ç’më tha babai ashtu si edhe unë që vazhdoja të isha i prekur në shpirt.

Të dy, unë dhe vëllai morëm një vendim të heshtur. Me hapa të ngadaltë si të ndjenim të rënduar peshën e madhe të dhimbjes, shkuam tek babai. E përqafuam. Edhe ai na përqafoi. U mundua të mos e shprehte habinë e veprimit tonë. Ndjemë se po na puthte kokat tona.

– Baba! – fillova unë të flasë: – Të duam shumë, shumë, shumë. Edhe nusen tënde që do vij këtu në shtëpinë tonë dhe që do jetojë bashkë me ne, do ta duam shumë.

Babai, nuk e përmbajti dot veten. Filloi të qajë me ngashërim.

* * *

Gruaja që erdhi në shtëpinë tonë dhe që do ishte bashkëshortja e babait tonë, ne e konsideronim më tepër si motrën tonë edhe pse ajo kishte për të marrë një detyrë shumë të rëndësishme të luante rolin e gruas së shtëpisë, por edhe rolin e mamasë sonë, që për ne do quhej me një fjalë që askush nuk e dëshiron ta ketë në jetë: Njerkë.

Fjala njerkë, tingëllon jo fort mirë në një pjesë të njerëzve dhe kjo për faktin e sjelljes së tyre të pahishme ndaj fëmijëve të bashkëshortëve të tyre.

Ndërsa njerka jonë ishte shumë herë më ndryshe se njerkat që kanë lënë shije të hidhur tek fëmijët e bashkëshortëve të tyre dhe në njerëz të tjerë.

Njerka jonë, që ne e thërrisnim me emrin e saj origjinal, ishte një grua e bukur, shtatshkurtër, pastërtore dhe që gatuante shumë mirë gjellra të llojeve të ndryshme.

Atë mungesë ushqimi për më shumë se tre vjetë që neve na kishte munguar në shtëpinë tonë të gatuhej nga nëna jonë, ne po e rigjenim të gatuhej nga duart e gruas së dytë të babait tonë.

As vetë nuk e kishim menduar se do miqësoheshim kaq shumë shpejt me njerkën tonë. Ajo mundohej që të na falte dashurinë e munguar tre vjeçare të nënës sonë.

Në shtëpinë tonë filluan të hynin njerëzit, komshijet tona si më parë, si atëhere kur jetonte nëna.

Njerka ishte një grua pastërtore sa edhe vetë nëna jonë e ndjerë.

Brenda vitit të martesës së tyre, njerka solli në jetë fëmijën e saj të parë; ishte vajzë.

Edhe ne, unë dhe vëllai im e ndjemë gëzimin e ardhjes në jetë të motrës sonë të vogël. Për herë të parë nga disa të afërmit tanë, ne mësuam, se motra jonë e vogël e porsaardhur në jetë, për mua dhe vëllain tim, quhej motër e ftohtë.

Po të njëjtin fjalë, e ftohtë, ne do e dëgjonim edhe dy vjet të tjera pas ardhjes në jetë të motrës, kur nëna njerkë solli në jetë fëmijën e saj të dyt që ishte djalë. Pra, familja jonë u shtua. Unë dhe vëllai im, tani ishim edhe me një motër të ftohtë dhe një vëlla të ftohtë.

Ne nuk ia dinim kuptimin se çdo të thoshte vëlla i ftohtë, motër e ftohtë. Për ne, ata ishin motra dhe vëllai ynë që ne i donim shumë dhe mundoheshim të kujdeseshim për ta.

Mes gëzimit që familja jonë po shtohej, në familjen tonë ndodhi një e papritur e dhimbshme. Pas disa vitesh, nga një sëmundje, vdes vëllai im që ishte dy vjet më i vogël se unë. Dhimbja ishte shumë e madhe për të gjithë.

Më kujtohet, sa shumë e ndjeu dhimbjen babai ynë i ndjerë, por edhe njerka jonë, e mira njerkë, e mrekullueshmja njerkë, ajo grua e rrallë.

Unë, fëmija i madh mbeta me motrën dhe vëllain më të vegjël të ardhur në jetë nga njerka ime.

* * *

Një ditë, ndërsa ishim në shtëpi, babai më tha të hynim të dy tek oda e miqve. Kështu e quanim ne dhomën e madhe të shtëpisë që prisnim miqtë e ardhur.

Babai filloi të flasë shtruar derisa e solli bisedën aty për të cilën edhe më kishte ftuar të bisedonim. Më tha mendimin e tij që më tepër mua m’u duk si vendim i tij; më propozoi për martesë një vajzë, e cila banonte jo shumë larg shtëpisë sonë.

Ajo ishte një vajzë e vetme, pa motër dhe pa vëlla. Ata jetonin në një shtëpi të madhe ndërtuar me gurrë, shtëpi e bukur karakteristike, tipike për qytetin tonë.

Nuk e kundërshtova babain. I druajtur, me zë të ulët që po më dridhej nga emocionet pranova mendim vendimin e tij si të jetë më mirë të bëhet.

Ndërsa unë kisha pranuar mendim vendimin e tij për martesë, babai më tha edhe diçka tjetër; pasi të martohesha unë me atë vajzë, do jetoja në shtëpinë e saj meqenëse ajo ishte vajzë e vetme, pa motër dhe pa vëlla.

– Oh! Kjo e papritur, ishte një dhimbje tjetër për mua në vend që të gëzohesha. Do martohesha! Po më martonin dhe bashkë me kurrorëzimin e martësës sime, po më dukej se po më dëbonin nga shtëpia ku unë isha lindur dhe isha rritur; nga shtëpia plot kujtime të bukura dhe të hidhura; nga shtëpia me kujtimet e nënës sime të dashur që sa e sa herë sa ishte gjallë ishte kujdesuar ajo për atë shtëpi. Unë duhet të ikja nga kjo shtëpi, dhe do jetoja në një shtëpi tjetër, të huaj që do quhej edhe shtëpia ime.

Sado e madhe që ishte ajo shtëpi, sado e bukur dhe karakteristike, unë do isha gjithë jetën time si një trup i huaj i vendosur artificialisht në një trup tjetër me emrin shtëpi.

Nuk e imagjinoja kurrë se si do largohesha unë nga kjo shtëpi.

Oh! Nuk ka dhimbje më të madhe kur largohesh apo edhe kur të largojnë nga shtëpia e shenjtë, e dashur ku je lindur dhe ku je rritur.

Por unë e pranova, ose ndoshta isha i detyruar ta pranoja të lija shtëpinë tonë dhe të jetoja në shtëpinë e bashkëshortes sime.

Edhe pse krijova familjen time të re në shtëpinë e huaj por që quhej edhe shtëpia ime, ndjeja dhimbje të madhe kur kaloja përpara portës së shtëpisë ku u linda dhe u rrita.

Fati i jetës sime dukej se më kishte dënuar që, jo vetëm për të mos jetuar më në atë shtëpinë tonë të fëmijërisë, por as edhe të shkoja e ta shihja nga brenda.

Bashkëshortja ime, për vetë faktin se ishte vajzë e vetme pa motër dhe pa vëlla e rritur me përkedhelitë e tepruara të prindërve të saj, nga mendjemadhësia, krijoi konflikte me njerkën time. Dhe kjo ndodhi menjëherë pas vdekjes së babait tonë.

Unë asnjëherë nuk u pajtova dhe asnjëherë nuk i dhash të drejtë bashkëshortes sime në pretendimet e saja. Njerka ime ishte grua e dashur, e nderuar nga të gjithë. Gjatë viteve që kishim jetuar së bashku në shtëpinë tonë, ajo grua mundohej të na plotësonte dëshirat dhe kërkesat tona të prindit ndaj fëmijës; të na përshtatej sa më mirë duke na dhënë dashurinë prindërore. Madje edhe pse i martuar që isha dhe jetoja në shtëpinë e gruas sime, ajo asnjëherë nuk na ndau nga dy fëmijët e tjerë të saj.

Por, e kam kuptuar shumë vonë edhe gabimin tim të shpejtuar për vetë moshën time që kisha dhe i parahur me jetën, kur unë dhe bashkëshortja ime morëm vendimin për të mos folur me njerkën time si edhe me motrën dhe vëllain tim të ftohtë. Ne ishim bërë edhe prindër të një djali; i gëzoheshim atij dhe na dukej se e gjithë bota sillej rreth nesh dhe djalit tonë.

Vendimi i gabuar që morëm unë dhe bashkëshortja ime po ndikonte shumë keq tek unë.

Po ndjeja torturë në vetvete, isha gjymtyar shpirtërisht. Me atë vendim, unë isha shkëputur njëherë e përgjithmonë nga shtëpia ime, nga njerka ime, nga vëllai dhe motra ime e ftohtë. Dhimbje! Dhimbje të madhe po ndjeja brenda qenies sime.

Kaloja përpara portës së shtëpisë së fëmijërisë sime me dhimbje të madhe që mbaja në shpirt.

Gjatë viteve në vazhdim, dhimbja shtohej edhe më shumë. Sa herë që kaloja përpara portës së shtëpisë sime shikoja vocërakët e vëllait tim të hynin e të dilnin nga ajo portë, ti gëzoheshin asaj shtëpie si shtëpia e tyre, tek luanin të gëzuar ashtu sikurse edhe unë isha lindur dhe isha rritur, kisha luajtur, e kisha mirëmbajtur atë shtëpi, i isha gëzuar aq shumë vite më parë sa erdhi një ditë që duhet të largohesha me dhimbje.

Ajo shtëpi, trashëgim nga të parët e mi, nuk po quhej më shtëpia ime, por e vëllait tim, e vocrakëve të tij edhe pse njihej edhe si shtëpia me emrin e babait tonë të ndjerë që është babai ynë i përbashkët pavarësisht nënave tona të ndryshme.

Asnjëherë nuk e kam kuptuar mënyrën dhe me ç’frymë urrejtje u rritën vocrakët e vëllait tim ndaj meje dhe familjes sime. Fjala, urrejtje, është fjalë e rëndë për t’u përdorur, por unë ashtu e mendoja dhe e shikoja në reagimet e tyre në mënyrën se si më shikonin kur shkëmbeheshim në rrugë, apo kur më hidhnintë ndonjë fjalë jo të këndshme si për të gjetur shkak për t’u grindur.

Ndodhi një ditë e nxehtë korriku. Kishte kaluar mesdita. Moti ishte shumë i nxehtë. Në rrugë nuk kishte njerëz; dëgjoheshin vetëm gumëzhitja e gjinkallave që këndonin papushim në pemët pranë oboreve të shtëpijave përreth.

Po kthehesha në shtëpi. Ndjeja lodhje nga vapa e madhe; isha edhe i djersitur. Kur u afrova pranë shtëpisë ku u linda ndalova hapat. U ula në pragun jashtë portës.

Kisha shumë vite pa u ulur në atë prag. Po ndjeja aromën e viteve të shkuara të fëmijërisë, të rinisë. Po ndjeja dashurinë e viteve të shkuara dhe bashkë me to, po ndjeja edhe dashurinë e njerëzve të mi të dashur që nuk jetonin më, të nënës sime, të babait tim, të vëllait të ndjerë.

Po ndjeja kujtimet e bukura dhe të paharuara nga ajo shtëpi. Dhe, ndërsa unë isha i zhytyr i tëri në një botë tjetër, si në ëndërr, dëgjova hapa nga brenda portës. Vazhdova në kënaqësinë e ëndërrimeve dhe kujtimeve të mija, pa treguar interes se kush mund te ishte.

Dhe, në mes të atyre kujtimeve, dëgjoj të hapej porta me një gërvimë dhe më pas dëgjoj një zë të ashpërr djali që nuk ishte më shumëse 15 vjeç. – Largohu nga shtëpia ime dhe nuk dua të të shoh më të ulesh këtu në këtë prag.

Nuk i kushtova rëndësi atyre fjalëve të një djali adoleshent, pavarësisht se ai djalë ishte nipi im, djali i vëllait tim të ftohtë.

Ndjeva keqardhje për atë djalë nip që brenda qënies së tij mbante të ushqyer ndjenjën dhe frymën e urrejtjes ndaj meje me të cilën ishte edukuar, ndjeva dhimbje, sepse kemi gjak dhe mbiemër të përbashkët.

Toni i ashpër i zërit të tij nuk i përshtatej moshës së tij të njomë adoleshente. Nuk e dhash veten; bëra sikur nuk e dëgjova. Po mendoja, por mendimet m’u ndërprenë përsëri. Zëri i djalit nip ishte edhe më i ashpër. Doli jashtë portës, më qendroi përballë. – Të thash, nuk dua të të shikoj më të ulesh në pragun e portës së shtëpisë sime, nuk dua të bëj skandal.

Nuk fola, i hodha një shikim plot dhimbje. E vështrova ngultas. U mundova të sajoja një buzëqeshje, por kuptova se isha i paaftë.

“Largohu nga shtëpia ime! Nuk dua të bëj skandal” Këto dy shprehje të dhimbshme dhe të përvajshme për mua që nga ajo ditë më kanë shoqëruar gjithë jetën time edhe në këtë moshë të thyer që jam tani dhe që po shkruaj këto kujtime.

Dhe unë, për t’i “shpëtuar” atij skandali, sipas djaloshit, u çova në këmbë; vura pëllëmbën e dorës duke u mbajtur në njërën kanatë të portës së shtëpisë.

Veprova me vetëdije, bëra sikur u mbajta në portë. Doja ta prekja atë pjesë porte të shtëpisë. Prekja e portës me dorën time m’u duk se më riktheu një dashuri të humbur, më riktheu ndjenjën e munguar prej vitesh.

Nuk fola. I hodha edhe njëherë syt nga porta e shtëpisë sime, por që nuk ishte më e imja, vazhdova hapat drejt shtëpisë tjetër. Po mbaja brenda qenies sime një dashuri të munguar. Atë dashuri të munguar po e ndjeja të gjithën në pëllëmbën e dorës sime.

Në rrugë nuk kishte njerëz, por jam më se i bindur, nëse dikush do të më shikonte në ato çaste do dallonte në fytyrën time shenjë brengëse dhe pikëllimi, brenga e gjithë viteve që më ka shoqëruar deri edhe në këtë moshë.

Nuk e di se ç’po ndjente në ato çaste brenda qenies së tij nipi im, djali i vëllait tim të ftohtë.

Vallë, po ndjente akoma urrejtjen ndaj meje?! Po ndjente akoma ndjenjën për të bërë skandal me mua?!

Nuk e di se ç’ka menduar, ndërsa unë vazhdoja ecjen drejt shtëpisë dhe po mbaja brengën e madhe për atë shtëpi që është edhe e imja; shtëpia me dashurinë dhe kujtimet e shumta.

Veç, për një gjë jam shumë i sigurtë. Edhe pse ai djalë nipi im është rritur me një tjetër frymë të pamerituar ndaj meje, do t’i vijë një moshë që do t’i kuptojë vetë gjërat, madje do jetë në gjendje të gjykojë edhe vetë veten dhe prindërit e tij me të mirat dhe gabimet e tyre si çdo prind tjetër, pavarësisht se çdo fëmijë e ka të vështirë të pranojë gabimet e prindit.