By Mal Berisha*/
Dear Very Rev Arthur Liolin,/
Dear President of Pan Albanian Federation Vatra, DrGjonBucaj,/
Dear friends!/
Good afternoon. It is an honor to be here in Boston— the omphalos of Albanian culture, tradition, and heritage. Home of the brilliant patriot we are all gathered to honor—Fan Noli. It is an utmost pleasure to be amongst you all. I am confident as it relates to Noli’s legacy every single Albanian could effortlessly dredge up the most heartfelt words for his long list of accomplishments. Fan Noli’s life was full of extraordinary deeds, to which we owe much and are immensely proud of. In my school days, I was captivated by his poetry. So enchanting were his words that I would find myself memorizing these beautiful poems and reciting them at every given chance.
During my service to my country as a Diplomat, I have made it a priority to apprise myself of the men and women who make us proud to be Albanian. It is therefore the reason I have repeatedly visited the sepulchre of Sami Frasheri in Istanbul, the portrait of Mehmet Ali Pascha of Egypt at the Tate Britain Gallery, or taking the initiative to erect the bust of our beloved national hero Skanderbeg in London and Molise Regioni, Italy. Amidst these luminous figures is Fan Noli as well, a man of multifarious interests and activities.
When one imagines the multitude of a great such as Noli, one cannot help but get plunged into a world of the arts, music, and politics. For me, these were the driving forces for further inquiry surrounding the aura of Noli. As fate would have it, whilst the Consul General of Albania in Istanbul an American scholar by the name of John Freely visited me in the Consulate. Dr. Freely is a physicist, professor, and author of a number of popular history books on Istanbul, Athens, Venice, and the Ottoman Empire. A fair skinned, grey haired man with a magnanimous spirit, he entered into my office together with a gentleman named EminSahatci, editor of the magazine, “Cornucopia”. In addition, Dr Freely is well known for his historical book—Istanbul, the Imperial City where he outlines the rich history of Istanbul and gives e detailed account of the contribution of Albanian families such as Kupruli, or ShemsedinSamiu, (Sami Frasheri),HoxhaTasimi and others to the Ottoman Empire. He has also written the biography of the “The Lost Messiah”, SabbathaiZevi, the Hebrew leader who was forced to convert into Islam by the Grand Vezir Ahmet Kuprulu. Zevi spent the remaining years of his life in Albanian lands, predominantly Ulqinj and Berat, where he ideated a sect of Dervishes of which the followers practice their rituals to this day. This story is unearthed in Dr. Freely’s book.
My fascination grew as the conversation advanced. At this point, the name of Fan Noli was mentioned and I was anxious to append all that I knew about him into the historical agglomeration with my guests.After listening to my boyhood encounters with Noli’s works and admiration for his talent, Mr. Feely who was as informed about Noli proposed we visited his place of birth in IbrikTepe, a village approximately 25 km from the Greek-Turkish border.
Along with DrFreely and Sahatci we set out to visit IbrikTepe. In my imagination, it was a place where Noli was inspired to become a globe-trotter, a Harvard man, politician, and man of faith. The village lacked paved roads and was dusty. In the 19th century, the village was a hamlet inhabited by Orthodox Albanians originating from the Southern region. As we observed for particular characteristics belonging to its past we found nothing but a typical Turkish village. In the hope of discovering traces of Albanian existence, we asked local villagers yet to no avail. Most were Muslims who were dislocated from Bulgaria to their new environment, presumably during the Great War. We proceeded to walk around the village and inquired about three peculiar doors which were embellished with ornaments foreign to Ottoman tradition. These gates were evidence of non-Muslim life and plausibly a sign of Albanian families who had fled the country sensing the inevitable relocation of Bulgarian Muslims to their hometown.
As we took photographs, we pondered about how difficult life had been for Albanians who had left their country behind in pursuit of greater prosperity. It was a period of time with extreme hardships, especially for Albanians in the Ottoman regime. We were convinced the village was the birthplace of Noli. Following our visit to these homes with extrinsic gates, we made our way to the city hall where the Mayor, rightfully mystified, greeted us. We could do very little to hide our enthusiasm. The focal point of the visit was to gather additional information about Noli’s life and explore the possibilities of honoring his life and legacy in his born place.
The Mayor was an affable, unsophisticated man with limited knowledge about history. As it is common in Turkey, we were offered Turkish tea immediately after sitting in the Divans of his office. No longer able to hide his curiousness about a professor from the United States, a Diplomat from Albania, and a writer from the big city, the Mayor asked how he could be of any help. We thoroughly stated the reason for our visit to his village. We spoke about a son of the village, a clergyman, and a poet. None of the titles rang a bell for the Mayor. When we informed the Mayor that this son was the Prime Minister of Albania in 1924, he jumped astonishingly up from his chair. This fact struck a chord for the provincial politician who could already envisage using this new finding in the next elections, perhaps.
Flabbergasted yet honored he exclaimed:
Allah Allah! DemekkibisimkoybirBasbakanbundancikti?
We continued a very friendly conversation with the Mayor. Equipped with a collage of books by Noli, I presented the Mayor some of his well-known works. The mayor would periodically utter his shock at the fact that a son of the village had become a Prime Minister and he was not made aware of this feat. During his jubilation, I found the right moment to ask the Mayor if he would agree to honor Noli with a monument in the village. Without blinking he agreed but raised concerns about the financial aspect of the memorial.
Upon my arrival to the Consulate, I laid out a report detailing the visit to Noli’s village for my government. Merely months after the visit I left Istanbul incapacitating any chance of going forward with the dream of honoring Noli. Even though I was not able to go through with the project, the seed was planted.
Years passed and this dream became reality. In 2012, Albanians celebrated 100 years of independent Albania. In January of that year, the bust of Fan Noli, carved by Andrea Demce, an Albanian sculptor, was erected in IbrikTepe commemorating his legacy and patrimony on his 130 anniversary of his birth. Noli stands proud not only in his village but in the hearts and minds of all Albanians around the world as a patriot, man of faith, and literary genius.
I wish to also share with you an instance at the Shakespeare museum in Stratford-upon-Avon. As I entered the premises with my wife, Donika, we were a component of a larger group consisting of people from various places of the globe. Part of the experience was to interact with the group and state the name of the country you belonged to. The guide who had surely encountered individuals from many countries would then respond with a greeting in the tourist’s mother tongue.
When I stated that I was Albanian, the guide instantly turned towards me and said: Mirdita! Miresevini!
Magnetized by his knowledge of our language and driven by a sense of inquisitiveness, I asked him if he knew any other words in Albanian. He informed me that he knew basic words in all the languages that Shakespeare had been translated. Furthermore, he said: I know Albanian is a rich language and that a famous translator by the name of Fan Noli had brought Shakespeare to the Albanian audience and had done so in a magnificent fashion.
Fan Noli is a hero to us all and inspiration to the new generation of Albanians who dare to dream as big as he did. I am proud to have been part of this symposium and thank you all for allowing me to share with you my personal thoughts and experiences in his remembrance.
Thank you once more!
* Mbajtur ne Simpoziumi perkujtimor per Fan S. Nolin organizuar nga Kisha e Shen Gjergjit dhe Biblioteka e Fan S. Nolit me 22 Nentor 2015
PRONAT-PYETJE PUBLIKE PER AVOKATIN E SHTETIT Z. AGIM HYSI
Apel nga Shoqata “Krahina Jonë” Dukat Tragjas Radhimë/
Në takimin e organizuar, me datën 20 Nëndor 2015 në Komisionin e Ligjeve të Kuvendit të Shqipërisë, për kundërshtimet e pronarëve për projektligjin e Qeverisë “Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave”, ne Kryesia e Shoqatës Krahina Jonë “Dukat Tragjas Rdhimë , dëgjuam nga z. Agim Hysi, në cilësinë e Avokatit të Shtetit mendime që në përmbajtje ishin të kundërta me të gjithë diskutimet e të gjithë shoqatave të pronarëve dhe me analizën e hollësishme të Avokatit të Popullit që argumentoi se ky lloj kompensimi nuk përputhet me frymën me qëllimin dhe përmbajtjen e Kushtetutës dhe as me vendimet e GJEDNJ.
Në relacionin shoqërues të projektligjit pranohet dështimi i Shtetit për kthimin e pronës konform kushtetutës dhe këtë e kanë pranuar zyrtarish Presidenti i Republikës, kryetari i maxhorancës dhe kryetari i opozitës. Prandaj është e nevojshme korigjimi urgjent i legjislacionit gjysmak që formalisht e njeh të drejtën e pronës por praktikisht e mohon kthimin real të pronës tek i zoti.
Meqenëse rregullat e takimit nuk na lejonin t’ju pyesnim dhe të diskutonim për pikpamjet tona të kundërta, ju drejtojmë publikisht ju z. Agim Hysi disa pyetje publike, lidhur me mendimet që ju shprehet në atë takim.
Dukatasit janë autoktonë në vendin e tyre. Fshati i Dukatit është fshat që historikisht ka jetuar mirë ne sajë të kullotave që ka në Karaburun. Historikisht ato kullota kane qenë pronë e familjeve autoktone të Dukatit, por ky projektligj i le me gisht në gojë. Siç e tha në diskutim edhe kryetari shoqatës, z.Axhem Ymeri, ne aty kemi dhe varret e të parëve tanë prej qindra vjetësh, por me projektligjin e qeverisë që ju argumentoni si zgjidhjen më të mirë, kullotat e Karaburunit konsiderohen pronë e shtetit dhe e pushtetit.
Z. Agim Hysi, ju pyesim publikisht dhe mirëpresim sqarimet tuaja në media për sa vijon:
Ne relacionin me 21 faqe të draftit qe shoqeron projektligjin qe Qeveria ka derguar ne Kuvend ku ju jeni autori ose bashkëautori ne faqen e fundit eshte shkruar. “ Projektligji është hartuar në konsultim me … ekspertët e Bankës Botërore… “ Vetë Drejtoresha e bankës Botërore në Tiranë znj.Tahseen Sayed, na ka deklaruar se Banka Botërore nuk ka dhenë asnjë konsulencë për këtë projektlig. Pak më poshtë relacioni thotë se:”Ne tryezat e zhvilluara dhe diskutimet me shoqatat e pronarëve nuk pati komente per dispoziata konkrete te projektligjit…” Ne deklarojmë se kjo eshte genjeshter e madhe sepse në të 3 takimet e organizuara ne Ministrine e Drejtesise jo vetëm me gojë por dhe me shkrim shoqata jonë dhe shoqatat e tjera janë shprehur me diskutime të ashpëra dhe kanë dorëzuar të argumentuara kundershtimet për projektligjin. Ju kërkojmë të na sqaroni pse është bërë ky dizinformim dhe cili e ka bërë ?
Duke marrë si shembull konkret kullotat tona në malin e Karaburunit , në arsyetimin tuaj si jurist dhe si Avokat i Shtetit, kjo pronë pas datës 20.04.1991 i përket Qeverisë dhe emërtimi “pronë shtetërore” duhet të konsiderohet i saktë?
Në legjislacionin në fuqi e drejta e pronësisë për të shpronësuarit është shprehur me Ligjin “Për kthimin dhe kompensimin e ishpronarëve”, nr. 7698 datë 15.4.93 në nenin 1 thotë “Ky ligj u njeh ish-pronarëve a trashëgimtarëve të tyre të drejtën e pronësisë për pronat e shtetëzuara, të shpronësuara ose të konfiskuara sipas akteve ligjore, nënligjore e vendimeve të gjykatës të dala pas datës 29 nëntor 1944, ose të marra pa të drejtë nga shteti me çdo mënyrë tjetër si dhe përcakton mënyrat dhe masat për kthimin dhe kompensimin e tyre”. I njëjti qëndrim Kuvendi e ka përsëritur edhe në ligjet e pronave nr. 9235 të vitit 2004 e më pas. A jeni dakort me mendimin tonë se duke pranuar marrjen e pronës pa të drejtë, Kuvendi njeh se shteti ka shkelur të drejtën e pronës dhe e ka zhveshur pronarin nga prona e tij e ligjshme ? A jeni dakort me mendimin tonë se ky nen në të njëjtën kohë u njeh pronarëve a trashëgimtarëve të tyre të drejtën e pronësisë, ja ka hequr atë të drejtë shtetit që e dispononte me emërtimin arbitrar “pronë shtetërore”?
A jeni dakort se ju së bashku me drejtoreshën e AKKP po shkelni brutalisht nenet 4/3, 122/2, 41, 44, 181/2 të Kushtetutës në fuqi dhe praktikisht talleni me të drejtën e pronësisë, duke përligjur dhe justifikuar gabimet e bëra, në periudhën 1991-2015 ?
A jeni dakort me mendimin tonë se rruga 24 vjeçare me shqiptarët, pronarë në tokën e tyre ka qënë e gabuar dhe është shkelur brutalisht, për interesa të grupeve, që kërkojnë të përvetësojnë, duke e keqpërdorur emërtimin “pronë shtetërore”? A jeni dakort me mendimin tonë se respektimi i të drejtës së pronësisë nuk është i plotë dhe mbetet pa asnjë vlerë vetëm me njohjen pa u plotësuar me kthimin dhe se kjo e drejtë e patjetërsushme nuk parashkruhet ?
A jeni dakort se projektligji juaj, duke na nohuar pronën e grabitur nga diktatura, shkel kapitullin për “Liritë dhe të Drejtat e Njeriut” të Kushtetutës, se shkel plotësisht kërkesën e nenit 191 të dokumentit nr 11115 datë 20 Dhjetor 2006 të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës si dhe të vendimit unifikues të GJEDNJ që kompensimin e parashikon vetëm për rastet kur kthimi fizik është i pamundur ?
A ka moral profesional dhe kombëtar ky projektligj që padrejtësinë e bërë nga regjimi i diktaturës komuniste me pronat, e përkeqëson edhe më shumë?
A mund të na sqaroni çfarë ju detyron të mbroni këtë linjë, që eshte nje shpronesim i dyte sipas stilit enverian ?
Në mbledhje ju e vlerësuat këtë projekt zgjidhjen më të mirë !. A i qëndroni vlerësimit se drafti që keni bërë ju dhe AKKP është në përpuhje me kushtetutën apo e anulloni atë ?
Ju e njihni mirë Vendimin Unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr 24 dt 13 Mars 2002 , që është i detyrushëm për gjykatat dhe për administratën e pronave. Ai vendim në pikën 2 saktëson se subjektet e shpronësuar janë pronarë që nuk e kane humbur të drejten e pronesisë as në kohën e diktaturës dhe ligjërisht janë pronarë jo posedues. Kjo pritshmëri ligjore si dhe neni 41 dhe 181 i Kushtetutës Shqiptare, në këto 25 vjet është realizuar në mënyrë klienteliste, për disa po dhe për disa jo. Në mendimin tuaj si avokat i Shtetit në Gjykatën e Strasburgut, ne pronarët e keqtrajtuar në këto 25 vjet, a kemi pritshmërinë dhe të drejtën ligjore që mbi këtë bazë të ligjeve të brendëshme, të kërkojmë para GJEDNJ, që ajo gjykatë të vlerësojë dhe detyrimin e Shtetit Shqiptar që tu kthejë pronarëve fitimin e munguar nga mos shfrytezimi i prones, për aq kohe që atyre ju eshte mohuar e drejta e posedimit ?
A jeni dakort me pohimin tonë se kthimi i pronës tek i zoti do të jetë faktor për të ulur varfërinë e popullit dhe rinia të mos braktisi vendin dhe mos marri arratinë ?
A jeni dakort se duke penguar problemin e pronës, ju pengoni antarësimin në BE ?
A mendoni se zgjidhje më e mirë është projektligji juaj apo marrja në shqyrtim e projektligjit të shoqatës, që e zgjidh problemin pa faturë financiare dhe konform Kushtetutës.
A jeni dakort me pohimin tonë se Shteti nuk mund të veprojë me dy standarte, ndryshe në krahinat e veriut dhe ndryshe në zonat turistike ? A jeni dakort me pohimin tonë se kullotat e Dukatit aty kanë qenë mot e jetë, se ato mbartin vlera turistike dhe shteti komunist, nuk bëri asnjë investim që t’ju rrisi vlerën, se ato kanë po atë vlerë që kanë pasur,? Nëse përgjigja juaj është po, përse ju propozoni këtë ligj diabolik që ato prona ti përvetësojë oligarkia politike ? Përse e mban popullin në gjak dhe në hasmëri ?.
A jeni dakort me pohimin tonë se konfliktet e krijuara artificialisht në zonat turistike të bregdetit të jugut do të shuhen vetëm kur prona të shkojë tek i zoti ashtu siç është vepruar thuajse 100% në të gjithë zonat e veriut si Dibër,Tropojë, Pukë. Lezhë, Mat, Kukës, Malësi e Madhe, Krujë Tepelenë dhe pjesërisht në rrethe të tjera ?
A jeni dakort me pohimin tonë se kthimi i pronës tek i zoti ndërpret arbitraritetin dhe korrupsionin e lartë në ZRPP, AKKP, në gjykata etj dhe ndëpret shkatërrimin barbar të plantacioneve të ullinjve, agrumeve pemishteve që i japin vlera të veçanta zonave turistike bregdetit tonë ?
Projektligji juaj, nuk përcakton se do kompensojë pronarët për pronat e tjetersuara për vevoja publike ashtu siç përcakton Kushtetuta dhe vendimet e GJEDNJ. A jeni dakort me pohimin tonë se ju në projektligjin tuaj duke keqpërdorur termin kompensim dhe zvogëlime të vlerës së kompensimit jenë vënë në shërbim për të mbrojtur interesat klanore, se kështu ju favorizoni konfliktet dhe vetëgjyqësinë që ka nxitur grabitja dhe pushtimi i pronës private ?
A jeni në dijeni se Shoqata Kombëtare e Pajtimit të Gjakrave nga analiza e punës së saj në terren, ka raportuar se nga viti 1991 deri 2011 për probleme pronësie janë kryer 8000 krime dhe vrasje dhe kjo është pranuar në Kuvendin e Shqipërisë nga ishkryeministri Pandeli Majko, nga Kryeministri Edi Rama dhe deputetë të tjerë ?
A e analizuat diskutimin në atë takim fjalën e Shoqatës “Krahina Jonë“, fjalën e zotit Tanush Mulleti dhe të përfaqësuesve të shoqatave të tjera, të publikuara ne TV dhe në gazetat e datës 21 Nëndor 2015 ?
A jeni dakort me pohimin tonë se cilido që mbron dhe thellon padrejtësinë nuk është vetvetja, injoron profesionin dhe vihet në shërbim të interesave klanore dhe antikombëtare.
Pyetja e fundit, a keni bere rifreskim te dipllomes tuaj pas renies te sistemit komunist?
Presim të reflektoni dhe të përgjigjeni në gazetë këtyre pikave qoftë dhe me disa shkrime të veçanta, ashtu siç mendoni vetë. Në bazë të reagimit tuaj ne mendojmë që pjesën e pazgjidhur për këto probleme t’ja adresojmë Presidentit te GJEDNJ z. Guido Raimondi, institucioneve drejtuese të BE, të KiE, të KE dhe Ambasadorit Donald Lu si përfaqësues i politikës së SHBA dhe mbrojtës të parimeve të të drejtave themelore të njeriut. Shpresojmë në mirëkuptimin tuaj, me bindjen se nëse nuk dëshironi të mbani barrën e turpit, nuk do të justifikoheni me rrogën dhe vëndin e punës.
Në pritje të reagimit tuaj.
Kryesia e Shoqatës “Krahina Jonë” Dukat Tragjas Radhimë.
Kosova, pjesë aktive e aleancës globale kundër terrorizmit
-Janë shtuar patrullimet në vendet publike, në institucionet shtetërore lokale dhe qendrore, në misionet dhe rezidencat diplomatike, rrugët kryesore, mjediset multietnike, objektet fetare, arsimore, kulturore si dhe në ambientet tjera të frekuentuara nga të rinjtë/
-Komunikatë nga mbledhja e Këshillit të Sigurisë së Kosovës/
PRISHTINË, 23 Nëntor 2015/ Kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa, ka mbledhur të hënën Këshillin e Sigurisë të Kosovës, ku u shqyrtua gjendja e sigurisë në vend, duke u ndërlidhur me rrezikun real terrorist, me të cilin po ballafaqohen vendet evropiane dhe më gjerë.
Kryeministri Mustafa theksoi se terrorizmi tashmë është një rrezik real për qytetarët e Evropës dhe më gjerë, duke kërkuar shtimin e masave të sigurisë nga të gjitha institucionet e shtetit, në mënyrë që Kosova të jetë e përgatitur në të gjitha aspektet, që të përballet me kërcënimet eventuale të ekstremizmit të dhunshëm, terrorizmit dhe krimit të organizuar.
“Republika e Kosovës është pjesë aktive e aleancës globale kundër terrorizmit dhe ekstremizmit të dhunshëm, dhe ka përgjegjësitë e saj në këtë luftë të përbashkët. Ne do të vazhdojmë bashkëpunim e ngushtë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me Bashkimin Evropian, shtetet anëtare të saj, si dhe me partnerët e tjerë, deri në dhënien fund, njëherë e përgjithmonë, të ekstremizmit të dhunshëm, terrorizmit dhe ideologjive ekstreme, të cilat po kërcënojnë jetën, sigurinë, mënyrën tonë të jetesës dhe vlerat më humane të njerëzimit”, tha kryeministri Mustafa.
Duke iu referuar edhe konkluzioneve të Këshillit të Bashkimit Evropian, lidhur me hapat në luftën kundër terrorizmit, kryeministri Mustafa theksoi se institucionet kompetente në Republikën së Kosovës, në bashkëpunim të afërt me partnerët, do të jenë plotësisht të angazhuara për adresimin e të gjitha çështjeve, ku mund të kontribuojnë, në këtë angazhim të përbashkët.
Përfaqësuesit e institucioneve të sigurisë, të pranishëm në mbledhje, kanë bërë të ditur se janë rritur masat e sigurisë dhe gatishmëria operacionale, janë shtuar patrullimet në vendet publike, në institucionet shtetërore lokale dhe qendrore, në misionet dhe rezidencat diplomatike, rrugët kryesore, mjediset multietnike, objektet fetare, arsimore, kulturore si dhe në ambientet tjera të frekuentuara nga të rinjtë.
Përfaqësuesit e organeve të rendit, theksuan edhe planet operative për mbikëqyrjen e personave apo grupeve të caktuara, shtimin e kontrolleve në pikat e kalimit kufitar si dhe rritjen e shkëmbimit të informatave me partnerët, me qëllim të parandalimit të çdo lloj kërcënimi për sigurinë në vend.
Policia e Kosovës, po ashtu, i ka bërë thirrje qytetarëve të Republikës së Kosovës që të rrisin vigjilencën dhe të shmangin, kurdo që kanë mundësi, sidomos vendet shumë të frekuentuara, siç janë koncertet, ndeshjet sportive, klubet e natës, stacionet e autobusëve apo qendrat tregtare dhe që të mos hezitojnë të telefonojnë për çdo shqetësim që mund të kenë në numrat e telefonit: nga celulari: 192 ose telefonia fikse: 92 apo në numrat 080019999 ose 038550999 , duke siguruar për reagim profesional dhe shumë të shpejtë, për çdo problem që ata mund të kenë.
QEVERIA E KOSOVËS SOT NË MBLEDHJEN E 60-të
PRISHTINË, 23 Nëntor 2015/ Qeveria e Republikës së Kosovës, e drejtuar nga kryeministri Isa Mustafa, zhvillon sot pasdite mbledhjen e 60-të, të rregulltë.
Pas pak më shumë se dy javë bëhet një vit që nga zgjedhja e qeverisë së re në Kuvendin e Kosovës në 9 dhjetor 2014, gjashtë muaj pas zgjedhjeve të parakohëshme parlamentare të 8 qershorit.
Pas zgjedhjes, qeveria e Kosovës për vitin 2015 kishte paraparë të përgatisë dhe të dërgojë për miratim në Kuvend rreth 100 ligje. /b.j/
Prishtinalitë
Nga Ylber Vokshi -Ylli/
Ma në fund një banor i kryeqytetit të Kosovës z.Bajrush Morina morri guximin që pas gjashtëmbëdhjetë (16) vite të bënë një reagim kritik publik me titull “A jeni gjallë o Prishtinali, …”,për tërë situatën urbane të krijuar në Prishtinën. Një të vërtetë,për të cilën të gjithë ne pëshpëritnim jo-publikisht,ai e shpalosi në opinion,për këtë çuditërisht pati reagime pozitive dhe ekstrem negative nga shumë “ekspert” fallco të cilët situatën reale që vet e kemi krijuar e shikonin nga pikëvështrimet e tyre partiake,provinciale,fare pa pasur qasje vet kritike. Pasojat e veprimeve tona tani po shfaqen në formën e tyre ma të vrazhda,po pengojnë,me pasoja tmerrësisht të dëmshme për gjeneratat e reja në funksionimin e një qyteti, gjegjësisht Prishtinës,kryeqytetit të Kosovës.
Në parimet themelore ndërkombëtare në procesin e përpilimit të Dokumenteve Hapësinore dhe Urbane është i domosdoshëm dhe obligues konsultimi i banorëve të vjetër të qytetit. Në prill të vitit 2004,do me thënë para njëmbëdhjetë vite,në reagimin tim publik ndaj asaj strategjisë famoze të Prishtinës,me një shkrim publik me titull “20 +1 pyetje për përgjigje”,duke e shfaqur papajtueshmërinë time profesionale ,të argumentuar, iu kamë parashtruar ndër tjerat edhe një pyetjen vendimmarrësve të atëhershëm komunal,citoi nga shkrimi:
“A është marr në konsideratë mendimi i qytetarëve të vjetër të Prishtinës të cilët më mire se të gjithë ne e përjetojnë qytetin e tyre. A janë konsultuar gjatë përpilimit të “dokumentit”apo është vepruar si në të kaluarën kur tërësisht është injoruar mendimi i tyre për qytetin.”
Nga aspekti im profesional,e kamë përjetuar shumë vështirë tërë situatën e krijuar urbane në Prishtinë dhe Kosovë në këto vite. Nuk e kamë të qartë se çka ishim dhe jemi në gjendje ti bëjmë vetvetes. Reagime të tilla i kamë pritur shumë vite ma parë nga shoqëria civile,vendimmarrësit,qytetarët e thjeshtë e pikë së pari nga“prishtinalitë e vjetër”, të cilët askush nuk i ka respektuar ose pyetur për diçka. Situata e krijuar reflekton seriozisht në të gjitha poret e jetës urbane në Prishtinë sot,e besa edhe në të gjitha vendbanimet tjera në Kosovë.
Ndërtimet pa leje dhe me leje abuzive,mbindërtimet,uzurpimet e hapësirave publike e në disa raste edhe të atyre private,shumë veprime antiligjore të pa imagjinueshme dikur, janë lejuar nga ana e vendimmarrësve në Prishtinën e këtyre viteve,fare pa dhënë përgjegjësi institucionale. Për shumë ndërkombëtare këto zhvillime urbane në Kosovë ishin dhe janë të pa kuptueshme,të pa logjikshme pasi janë të ndërlidhura më mirëqenien e një shoqërie e cila është e obliguar të respektoi rregullat,normat dhe standardet urbane që janë të lidhura me të gjitha fushat komplekse të një jete normale, që çdo banor i Prishtinës e dëshiron,për të mirën e tyre e pastaj edhe të gjeneratave të ardhshme.
Për të gjithë këtë problematikë komplekse urbane kamë reaguar në kohë reale,menjëherë pas luftës,në institucionet adekuate si MMPH (Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor),ku vullnetarisht u punësova duke lënë rehatinë që e kisha si projektant arkitektonik dhe urbanistik. E kamë konsideruar si obligim moral që së bashku me të tjerët profesionist të kontribuoi në formësimin e shtetit tonë, për të cilin janë sakrifikuar shumë gjenerata. Do të tentoi që në mënyrë kronologjike të shpalosi disa momente kyçe,për të parandaluar tendencat negative që haptas vëreheshin në fushën e urbanistikës në Prishtinë menjëherë pas luftës.
Kaloi faza emergjente,pas së vitit 1999, ku Prishtina për fat të mirë,nuk kishte pësuar dëme të mëdha në urbanistikën e vetë e cila ishte e mbuluar me dokumente korrekte hapësinore dhe urbane. Natyrisht se përpilimi i dokumenteve të reja urbanistike ishte i domosdoshëm,pasi kishin fillua devijimet e para urbane, kundër të cilave nuk kishte interes të ndalen nga strukturat e atëhershme komunale. Pati reagime të pakta në atë kohë, pas vrasjes së kryearkitektit të qytetit Rexhep Luci, në shtator 2000,
situata tërësisht ndryshoi duke mos u përfillur as rregullat elementare të urbanistikës. Ai u mundua te parandaloj shkatërrimin e kryeqytetit,u ekzekutua mizorisht, si rezultat kishim fillimin e shkatërrimit të Prishtinës me pasoja të mëdha,të cilat tani kanë filluar të reflektojnë në formën ma të vrazhdë të saj në kualitetin e jetës urbane në Prishtinë.
Disi me trysni të mëdha,në shtator të vitit 2003,filluan përgatitjet për përpilimin e dokumenteve të reja të planifikimit urban të kryeqytetit,pasi kishte kërkesa të mëdha si rezultat i lëvizjes së pa kontrolluar të popullsisë,nga të gjitha anët e Kosovës dhe diasporës. Ishte kjo një privilegje që çdo kryeqytet i shtetit e ëndërron. Duhej filluar përgatitjet që sa më mirë të jemi të gatshëm me situatën e re urbane të krijuar. Në befasinë e të gjithë neve profesionistëve,në prill 2004 Komuna aprovoi një Strategji ( Plani strategjik 2004-2020 – Zhvillimi Urban i Prishtinës),i punuar në mënyrë të kundërligjshme,për tre (3) muaj,me pasoja të rënda për kryeqytetin dhe tërë vendbanimet tjera në Kosovë,për të cilët kryeqyteti ishte si model i punës në fushën e urbanistikës.
Reagimet e mija ishin konstruktive,jopublike ( interne ), si në Ministri, aty ku punoja,ashtu edhe me zyrtarët në Komunë,por të dy palët tërësish i kishin injoruar sugjerimet e mija, pasi interesat e tyre nuk përputheshin me rrugën e drejtë të trajtimit të problematikës urbane në kryeqytet. Edhe sot jam plotësisht i bindur, se nëse investitorëve të ndryshëm që kishin leverdi materiale të ndërtonin në kryeqytet, po të iu shpjegohej me argumente profesionale se ku dhe si të ndërtojnë,askush nuk do të ndërtonte pa leje. Një pjesë e fitimeve të tyre të planifikuara,shkonin në gjepat e zyrtarëve të ndryshëm,klanor ose partiak,e së fundi duhet ti nënshtrohen procesit të legalizimit i cili sot prapë do të ju kushtoi.
Pasi i shtjerra të gjitha rrugët institucionale, atëherë nëpër mes opinionit publik, në media të shkruara dhe elektronike,në promovimin e monografisë për Prishtinën,në takime,simpoziume,seminare, kamë potencua rrezikun e një qasje të këtillë ndaj problematikes urbanë në Prishtinë. Edhe dokumentet hapësinore Evropiane (ESDP) të aprovuara në Postdam në vitin1999,në parimet e saja si çështje e rëndësisë së veçantë e kishte “partneritetin urban – rural”,i cili për ne në Kosovë ishte i pa dëshiruar,dështoi,
përkundër hulumtimeve profesionale të kurorëzuara me një “pilot projekt” të bërë nga ana ime deri sa isha në MMPH. Ishin të kota të gjitha këto sugjerime konstruktive, pasi klasa politike në Prishtinë dhe Kosovë, fare nuk është brengosur për pasojat e veprimeve të tyre,të pa riparueshme për tërë shoqërinë,që tek tani po paraqiten në formën ma të vrazhdë të saj,si është rasti konkret me reagimin e z.Bajrush Morina i cili e ka vërejtur se ku qëndron thelbi i problemeve urbane në Prishtinë.
Është ky vetëm një segment me të cilin do të ballafaqohen gjeneratat e tanishme dhe të ardhshme të Prishtinës, ata që e shkaktuan këtë kaos-fashizëm urban, një ditë do të zbresin nga skena vendimmarrëse politike,neve dhe gjeneratave të reja po na detyrojnë të jetojmë në këtë mjedis të varfër dhe të rrezikshëm urban.
Natyrisht sipas logjikës së tyre ata këto sugjerime tërësisht i kanë injoruar, e sot pasojat e veprimeve të pa përgjegjshme të tyre të gjithë ne po jemi të detyruar ti durojmë. Po të ishte vepruar ashtu si sugjerohej nga ana ime dhe sipas kërkesave dhe principeve urbane,atëherë zoti Morina nuk do të kishte nevojë ti parashtron ato pyetje në shkrimin e vet këto ditë. Çka është e rëndësishme kualiteti i jetës urbane në kryeqytet do të ishte ma e mirë. Kështu së bashku me shumë veprime tjera abuzivë e kemi këtë situatë kaotike urbane në Prishtinë,ku përgjegjësia duhej të jetë edhe ma e madhe pasi është kryeqyteti i Republikës së Kosovës e njëherit pasqyra dhe fytyra jonë,nëse atë ende e kemi ?
Prishtinë arch. Ylber Vokshi -Ylli
23.11.2014 arkitekt i pavarur
ylberv@yahoo.com
Autori është ish-Kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK).
Për dialog duhen dy palë!
Nga Gazmend Abrashi*/
Kuvendi apo parlamenti është vendi i fjalës, vendi ku kuvendohet. Disa qytetarë u shqetësuan se opozita zëvendësoi fjalën me aksionin. Unë e kuptoj këtë shqetësim, por dua të kujtoj se kuvendimi ka rregulla. Rregulli i parë është komunikimi. Kjo qeveri me kokëfortësi e shtyu për një kohë të gjatë komunikimin në Kuvend të dy marrëveshjeve të kundërshtuara – bashkësisë së komunave serbe dhe marrëveshjes për kufirin me Malin e Zi, përkundër shumë argumenteve të pasqyruara nga opozita.
Kuvendimi kërkon që tjetri të dëgjohet e të merren në konsideratë shqetësimet e tij.
Kjo qeveri, që kontrollon shumicën në Kuvend, nuk ka shfaqur vullnet për të reaguar ndaj shqetësimeve të shprehura nga opozita. Argumentimi nga ana e opozitës se përse marrëveshjet përbëjnë rrezik nacional, zgjati ditë, javë e muaj, përpara se arroganca e pushtetit të na heqë mundësinë për tu shprehur përmes fjalëve. E detyra më e lartë e një deputetit, të zgjedhur nga populli, është të mbrojë interesin nacional.
U desh që më në fund të shpalosen hartat nga ekspertët, në emisionin Rubikon, që marrëveshjen ta kundërshtojnë edhe deputetë të shumicës.
Situata sot është pasojë e vendimit për ta krijuar qeverinë me dy partitë më të mëdha në vend. Ky vendim ia pamundësoi Kosovës të vazhdojë rrugën demokratike. Sot, pozita vendos vetë, miraton vetë, zbaton vetë, pa kurrfarë konsiderate ndaj mendimit ndryshe. Në rrethana të këtilla, nuk ka dialog. Kuvendimi, apo parlamentarizmi është asgjësuar nga shumica.
Këtë ne e kuptuam si opozitë.
Reagimi i deputetëve tanë është kundërshtuar nga disa, kurse është mbështetur nga të tjerë. Eshtë e qartë se taktikat do duhen ndryshuar. Është e qartë se Kuvendit duhet t’ i kthehet kuvendimi. Mirëpo mesazhi është dhenë qartë – kjo nuk është rrugë me një kalim. Për dialog duhen dy palë. Qeveria nuk mund të vazhdojë kësisoj, pa u konsultuar e duke anashkaluar opozitën për çështje me interes kapital për vendin.
Po, kuvendit duhet t’i kthehet kuvendimi. Mirëpo qeveria duhet të ndalet nga (keq)përdorimi i policisë dhe drejtësisë për të mbrojtur interesat e veta. Donika Kadaj Bujupi është shembulli se si është keqpërdorur policia dhe drejtësia. Ajo është politikane, është deputete. Donika nuk ka nevojë për kuotën gjinore për të hyrë në Parlament sepse ka boll mbështetje në elektorat. Donika përfaqëson elektoratin që e ka zgjedhur, ajo është një nga deputetët e opozitës që shprehën kundërshtimin e tyre me aksion, e jo vetëm me fjalë. Mirëpo ajo është e vetmja që sot gjendet në burg. Së fundmi Donika është nënë. A mundet dikush nga kjo qeveri t’ua shpjegojë fëmijëve të saj se pse nëna e tyre është e vetmja deputete në burg? Me këtë logjikë pushteti ishte dashur ti burgosë të gjithë deputetët e opozitës pa dallim pasi që të gjithë rend i janë bashkërenditur qëndrimeve të saj.
Donika Kadaj Bujupi duhet të lirohet menjëherë! Asaj i duhet dhënë më së paku mundësia të mbrohet në liri. Sjellja ndaj Donika Kadaj Bujupit do jetë sinjal i kësaj qeverie se a e ka ndryshuar apo jo qasjen ndaj institucioneve që garantojnë demokracinë në vend, njëri prej të cilëve institucione është Kuvendi.
* Nënkryetar i AAK-së