U çel në Toronto “Muaji i Trashëgimisë Shqiptare” me rastin e 103 vjetorit të Ditës së Flamurit – Shpalles së Pavarësisë së Shqipërisë 28 Nëntor 1912-2015/
Nga Beqir SINA/
ONTARIO KANDA : 19 Nëntor 2015, ka qenë një ditë e vecantë për të gjithë komunitetin shqiptar në kantonin e Ontarios dhe në mbarë Kanadanë. Në Parlamentin e Ontarios, përfaqësues të komunitetit shqiptarë në Ontario e për-rreth saj, bëhet leximi i parë i ligjit për shpalljen e muajit Nëntor; si Muaji i Trashëgimisë Shqiptare.
Shoqata e Bashkësisë Shqiptaro-Kanadeze, shkruan në statusin e saj, në rrjetin social Facebook – se e ka shpallur zyrtarishtë : Muajin e Trashëgimisë Shqiptare më 19 Nëntor 2015, në Provincën e Ontarios – “Alabanian Heritage Month – Muaji i Trashëgimisë Shqiptare.
Ndërkohë, ata kanë drejtuar një faleminderim të veçantë edhe Presidentes së Nderit të Shoqatës Shqiptaro-Kanadeze, Dr. Ruki Kondaj dhe grupit të punës që kanë punuar me përkushtim për të arritur në këtë ditë të shënuar, shkruan kjo shoqatë në profilin e saj ku ka postuar edhe një set me fotografi nga ky akitivitet.
Ky manifestim kuq e zi në Kanada – i icli është ngjarja më e madhe vjetore e këtij komuniteti – pritetet të kulmojë, simbas njoftimeve të tyre – me spektaklin e 28 Nëntorit – shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë – Ditës së Flamurit , me “Albanian Heritage Night “, e cila këtë vit do të mbahet të dielën e fundit të muajit nëntor, mbasi atë mbrëmje në sallën e sporteve Air Canada Centre , skuadra e basketbolit, në ligën e parë NBA Toronto – Raptors, luan takimin e rradhës kundra skuadrës Phoenix – nga Arizona.
Ata thonë se kësaj rradhe është përgatitur një spektakël i veçantë. Mbasi në fillim të ndeshjes, 14 fëmijë shqiptarë veshur me kustumet folklorike shqiptare do i shoqërojnë dorë për dore lojtarët e të dyja skuadrave dhe do të rreshtohen gjatë këndimit të hymnit duke na përfaqësuar me fanellat kuq e zi.
Kurse, me këtë rast është paraparë që në mes të lojës, pushim 15 minutësh, grupi i vallëtarve “Shqiponjat e Vogla”, nga Toronto, do të performojnë Vallen e Rugovës me kostumet Shqiptare në këtë eveniment shumë të rëndsishëm për kombin tonë ku në mesin e 26,000 shikuesve, sipas tyre do prezantohet “Dita Kombëtare e Shqipërisë” 28 Nëntori 1912.
Si dihet “Alabanian Heritage Month – Muaji i Trashëgimisë Shqiptare ka nisur vitin e kaluar me rastin e Ditës së Flamurit 28 Nëntorit – 102 Vjetori i Shpalljes së Pavarësësë së Shqipërisë në Pralamentin e Ontarios, ku zyrtarisht është shpallur muaji i Trashëgimnisë Shqiptare !
Andaj, ky eveniment me rëndësi dhe përmasa të madha, kombëtare po kthehet në traditë në komunitetin shqiptarë në Kanada- kjo natyrisht falë punës së madhe që po bënë Shoqata e Bashkësisë Shqiptaro-Kanadeze, dhe mbarë komuniteti shqiptarë në Kanada.
Vitin e kaluar ata thanë se në Toronto, kjo ka qenë :” Një ditë e paharruar në Parlamentin e Ontarios”. Dhe, për këtë aktivitet ata i faleminderohen së pari Shoqatës së Torontos, grupit organizator, sponsorëve, kontribuesve dhe kryetares së Shoqatës, Dr. Ruki Kondaj.
Mbasi, sipas tyre emri i shqiptarëve dhe i Shqipërisë me këtë rast u ngrit lart në mesin e zyrtarve kanadaez, personaliteteve dhe të vizitorëve kanadezë, mes tyre shumë deputetë dhe ministra si Hon. Brad Duguid, MPP dhe Minister, Hon. Yvan Baker, MPP.
Me këtë rast gjatë një ceremonie zyrtare në sallën e Parlamentit vitin e kaluar- ku ishin të vendosur flamuri i Shqipërisë dhe Kandasë si dhe busti i Gjergjë Kastrioti – Skëndërbeu dhe ai Nëna Tereses ( vepra të skulptorit Hytbi Tarelli), Ministeri, i Nderuari. Yvan Baker, (MPP), ka nderuar me Proklamtën e Parlamentit të Ontarios duke e shpall muaji i Trashëgmnisë Shqiptare, me dinjtet të lartë kombëtar! 28 Nëntorin – Ditën e Flamurit – 102 Vjetori i Shpalljes së Pavarësësë së Shqipërisë!
Gjithashtu – simbas postimit të fotografive me këtë rast ata kan promovuar shqiptarët me një ekspozitë me veshje popullore kombëtare nga Shqipëria, Kosova dhe të gjitha trevat shqiptare, libra, revista dhe broshura me pamje nga Shqipëria dhe Kosova, piktura dhe skulptura, suvenire me simbolet tona kombëtare, dhe gatime tradicionale shqiptare, si dhe me një kostum i Malësisë së Madhe 300 vjeçar të ruajtur vallet dhe veshjet folklorike Shqiptarë.
Përfaqësues të këtij komuniteti kan deklaruar, se ata :”Janë ndjerë si në Shqipëri, me mall nga larg për Mëmedheun, dhe, shtuanë se si atdhetarë dhe intelektualë , Shoqata Shqiptaro – Kanadeze – në Toronto me rastin e 102 Vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, kan mbledhur rreth Shqiponjës, një komunitet të integruar të emigranteve , që punojnë e jetojnë , në Toronto të Kanadasë.
Ndërsa, ata shprehin edhe një respekt! për kontributin e këtij komuniteti ,në përkushtimin e njohjes së vlerave dhe historisë të popullit Shqiptar.
“Kemi të drejtë, kan shkruar ata vitin e kaluar në facebook, të krenohemi edhe Ne ,si një komb i lashtë, njësoj si kombet e tjera të gjithë botës, këtu në Kanada, që deri dje i çmonim për vlerat e tyre, të të komuniteteve simbas bashkësive. Në përvjetorin e Pavarësisë, e treguam edhe njëherë veten si një komb i qyteruar dhe i bashkuar…Ne Shqiptarët e… meritojmë….Rroftë flamuri ,mirënjohje sa të jetë …jeta, Babait të Kombit Ismail Qemali dhe të gjithë patrioteve Shqiptarë” shkruajtën ata në facebokun e shoqatës Shoqata Shqiptaro – Kanadeze – në Toronto( Photo credite : Ruki Kondaj & Shoqata e Bashkësisë Shqiptaro-Kanadeze)
Mustafa Aranitasi, themeluesi i qeverisë së parë shqiptare në Korçë
Nga Vepror Hasani/
Qeveria shqiptare e Korçës e krijuar nga Mustafa bej Aranitasi dhe e mbështetur nga oficerët hollandezë mbahet mend për mposhtjen e kryengritjes së armatosur “vorioepiriote” të 2 prillit 1914 dhe ngritjen e flamurit kuq e zi mbi Korçë. Nga kjo kryengritje e përgatitur prej dhespotit Gjermanos për të kërkuar bashkimin e Korçës me Greqinë mbetën 112 të vrarë.
Ngjarjet rrodhën me shpejtësi. Ushtria shqiptare prej 250 vetash hyri në Korçë më 2 mars 1914. Koloneli grek Kondulis nënshkroi dorëzimin e Korçës. U formua Këshilli i Qeverisë shqiptare. Oficeri hollandez, major Johan E. Snellen van Vollenhoven mori komandën e Mbrojtjes së Korçës. Bashkë me kapitenin Jetze Doorman organizuan xhandarmërinë shqiptare. Vunë në në përdorim vulën zyrtare me shqiponjën dykrenare në mes, me nënshkrimin “Comission de Controle Provisore Korça” (Komisioni i Kontrollit të Përkohshëm, Korçë. I kërkuan dhespot Gjermanos shpërndarjen e “batalioneve të shenjta” (Ierus loqus), të krijuara prej tij pas vizitës së Jorgos, birit të mbretit Kostandin në Korçë, më 16 maj 1913.
Qeveria pati këtë përbërje: Pandeli Vangjeli, prefekt; Abdyl Ypi, nënprefekt; Themistokli Gërmenji, shef policie dhe Hysen Nikolica, komisar policie. Pas kësaj, Mustafa beu shkoi në Kolonjë për ngritjen e qeverisë shqiptare edhe atje. Përplasja mes forcave të Qeverisë së Korçës dhe andartëve të dhespot Gjermanos nuk do të vononte.
Dhespoti i Korçës ndihej i favorizuar. Ushtria greke kishte bërë sikur ishte larguar, por në të vërtetë një pjesë e saj ishte fshehur në Mitropoli, të tjerë te spitali grek dhe pjesa tjetër përrenjve përreth Korçës. Batalionet e shenjta prej 1000 vetash qëndronin të armatosura.
Qeveria shpejtoi ngritjen e trupës së parë të xhandarmërisë. Organizoi paradën e parë ushtarake për të demonstruar forcën. Njerëzit vetofroheshin për të qenë në shërbim të Korçës. Për këtë arsye ata u quajtën “vetëdashës”. “Kurrë s’do të harrohet dita e diel, që për të parën herë në histori të Përlindjes së Shqipërisë, nacionalistët mundën të shikojnë një nga dëshirat e gjalla që ëndërronin; kurrë s’do të harrohet themi, se të gjithë që muarrë këtë detyrë ishin me gjithë zemër vetëdashës dhe jo zordashës si ishte në kohët e kaluara, vinin nga frika e kërbaçit dhe e bajonetës…”
(Gazeta “Koha”, 18 mars 1914).
Fillimisht numri i xhandarëve ishte 120, por çdo ditë regjistroheshin të tjerë. Edhe Gjermanos vijonte me përgatitjet. Nga trupa e vetëdashësve nisën të dilnin qëllonjëtarët e parë (snajperat), si Kristo Pema, Qerim Butka, Koli Kaluci Zenel Plasa etj, prej të cilëve do të krijohej batalioni i qëllonjtarëve. Në Moravë u dërguan 1500 burra të armatosur për të qenë gati në mbrojtje të Korçës.
Dita e kryengritjes mbërriti. Më 2 prill 1914, rreth orës 03-04.00 të mëngjesit, qeveria shqiptare u sulmua nga kryengritësit e dhespot Gjermanos. “Batalionet e shenjta” u vunë nën komandën e Jorgji (Gjergji) Sulios. Gaqo Busho zuri vend te vreshtat e qytetit për të mos i lejuar kapedan Kajos hyrjen në Korçë. Doktor Harisiadhi, (Epaminodha i Mit’hat Harizit), me 400 veta do të pengonte ardhjen e mborjarëve në ndihmë të Korçës. Ushtarët grekë që rrinin të fshehur përrenjëve, u lajmëruan të niseshin urgjentisht.
Kryengritja zgjati 5 ditë e 5 netë. Në krye të forcave të qeverisë dolën: komandant i Mbrojtjes së Korçës, majori Johan E. Snellen van Vollenhoven; kapiteni Jetze Doorman; kapiten i xhandarmërisë Leopold de Gilard; kapiteni i misionit hollandez, Reimers në Pogradec; konsulli amerikan, major Harold Sherëood Spencer; Themistokli Gërmenji, Abdyl Ypi, Hysen Nikolica, major Mustafa Elmazi, kapiteni Sadik Rexhepi, doktor Osman Feriti, leitant Ismail Hakiu, Ferit Frashëri, Riza bej Helmësi, Dervish Filja i teqesë së Turanit etj. Princ Vidi përcillte urdhërat nga Durrësi dhe ndiqte më vëmendje çdo hap të kryengritjes. Fundi i kryengritjes u shënua me ardhjen e çetave të kapedan Kajos, Agush Çaushit, Muharrem Moglicës, Zalo Prodanit, Gani Butkës etj. Nëpër rrugët e Korçës u gjetën 112 të vrarë
Andartët e dhespot Gjermanos u mbyllën në shtëpitë e tyre duke nxjerrë nëpër dritare flamujt e bardhë të dorëzimit. Më pas nisën të dilinin me duartë lart. U bënë shumë arrestime. U arrestua edhe dhespoti Gjermanos.
Në mbrojtje të Korçës mbërritën edhe gegët. Tmerri i grekomanëve u bë edhe më i madh. Përgjonin me ankth çfarë do të ndodhte. Hajdar Blloshmi në krye të 300 trimave tha: “Neve gegët e kemi për detyrë të vijmë në ndihmë dhe të luftojmë për të shpëtuar dhe liruar Toskërinë nga armiku barbar, më parë edhe për Korçën se është e ditur dhe e provuar që Shqipëria pa Korçën s’mund të rrojë dhe të përparojë siç duhet”.
(Gazeta “Koha”, 3 maj 1914).
Bashkë me Hajdar Blloshmin kishte mbërritur dhe Shaban Blloshmi me të tjerë. Më pas arriti edhe tabori i xhandarmërisë së Tiranës: “Ardhja në Korçë e taborit të xhandarmërisë së Tiranës nën komandën e z, Shaban Adil lë të kuptohet edhe një herë më shumë vëllazëria e shqiptarëve. Vetëdashësit e Korçës duke bërë nderimet dhe gjithë populli e pritën me një gëzim të madh dhe me këngë kombiare”.
(Gazeta “Koha”, e shtunë, 3 maj 1914)
Princ Vidi vijonte të interesohej për Korçën, dërgonte armë dhe veshje për ushtrinë, ndërsa grekomanët ende nuk gjenin dot qetësi: “Gjer më sot arrinë nga Durrësi në Korçë 400 barrë me armë dhe 500 barë me fishekë. Armët janë nga më të mirat, të sistemeve të reja. Gjithë oficerët që kemi pyetur kanë mbetur fort të kënaqur … Nesër priten të arrijnë në Korçë dhe 12 topa që dërgoi qeveria jonë nga Durrësi. Topat, siç mësojmë, janë nga më të mbaruarat (përkryerat) që kanë dalë deri më sot”… Uniformat që porositi Qeveria e Korçës për ushtrinë e Korçës është fort e pëlqyer dhe e bukur. Pas tri ditësh shprehemi që do të jenë gati të vishen nga ushtria…”.
(Gazeta “Koha”, e shtunë, 3 maj 1914)
Ndërkohë u ngrit një komision për analizimin e ngjarjes, ku “…të fajimit do të gjykohen prej komisionit nderçim (të ndershëm), që u formua nga z, prefekt Pandeli Vangjeli, nënprefekt Abdyl Ypi, komandanti hollandez Snellen van Vollenhoven, dhe Kristo Floqi”
(Gazeta “Koha” e enjte 17 prill 1914)
Grekomanët prisnin të merrnin vesh kush do të arrestohej…
REAGIM ndaj shkrimit: “Edhe islamofobia është terrorizëm”
Në tokat arbërore keqpërdoret liria e fesë. Fundamentalistët shqipfolës ortodoks të vendit amë, synojnë shpërbërjen e shqiptarëve dhe tjetërsimin e tyre në grek, kërkojnë ndarjen e Shqipërisë së Jugut dhe ngjitjen e saj Greqisë./
Nga Aurel Dasareti, USA/*
Pra disa ditësh u takova me një mik timin, nuk ishim parë për disa vite, më tha:-“A e din çka Aurel, edhe ti paske një “Roleks” të njëjtë si ora e efendi Sulejman Rexhepit, prej 36 mijë euro”!
– “Unë të garantojë se jam në gjendje ta dokumentoj prejardhjen legale të lekëve me të cilat bleva orën” – ishte përgjigja ime.
***
Në vitet e fundit, disa qindra shqipfolës rekrutohen për grupet terroriste arabike IS ose janë radikalizuar përmes xhamive të investuara nga Arabia Saudite etj të shpërndara në të gjithë trojet arbërore. Dhe, numri i këtyre kryelakrave të ashtuquajtur “luftëtarë të huaj” që udhëtojnë për në Lindjen e Mesme (Siri, Irak) apo zona të tjera konflikti në luftën e “shenjtë” islamike shtohet. Shumë prej tyre vriten atje, dhe mirë bëjnë që vriten, Inshallah të vriten të gjithë, por e keqja qëndron aty se shumë prej tyre kthehen të gjallë në shtëpi ndërkaq Shërbimi Policor i Sigurimit nuk ka pasqyrim të plotë se ku kanë qenë ata ose përjetimet e tyre terroriste, planifikimet e terrorit kundër Vendit tonë dhe BE-së.
Dihet se brenda cunamit të “refugjatëve” të rrejshëm afrikan/aziatik-mysliman-arabik që vërshon Evropën ka një numër shumë të madh terroristësh të IS që nga Siria dërgohen në Evropë për të kryer vepra terroriste dhe për të imponuar ligjin e Sheriatit jo vetëm në vendet Perëndimore evropiane por në të gjithë kontinentin, veçanërisht në tokat shqiptare. Dhe, terrori në Paris para një jave, i planifikuar në Siri, nuk do të jetë i fundit nëse burrat e vdekur të BE-së nuk zgjohen menjëherë dhe të përdorin pamëshirë pushkët atje ku duhet.
Prandaj, është absurde iniciativa dhe aktiviteti “humanitar” i efendi Sulejman Rexhepit, i organizatës “humanitare HILAL”, i “analistit” që mbajti 7 ditë grevë urie për “refugjatët” sirian Suad Misini etj të cilët përkundër faktit se nuk kanë kompetenca të policisë, duke dëmtuar rëndë çështjen kombëtare sigurojnë transportimin e “refugjatëve” të huaj nëpërmjet trojeve arbërore për te tezja e çmendur Merkel. Me siguri se emrat që përmenda nuk do të ishin aspak “humanistë” dhe nuk do të ndihmonin asnjë “refugjatë” sikur këta të fundit të ishin të fesë krishtere. Kjo do të thotë se ndihma e tyre nuk është e motivuar nga humanizmi i mirëfilltë por ai i seleksionuar, nga solidariteti me “vëllezërit” e fesë myslimane të të gjithë rruzullit tokësor, vendet e të cilëve para një jave votuan kundër nesh, në favor të Serbisë për mospranimin e Kosovës shqiptare në UNESCO.
Sikur këta zotërinj të kishin qenë humanistë dhe kombëtarë të vërtetë do të ndihmonin të vetët, viktimat shqiptare të para disa muajve gjatë vërshimeve në malësinë e Tetovës do të ndihmonin me ushqim, strehim, veshmbathje dhe barëra elementare varfanjakët e shumtë shqiptarë do të mbanin greva urie dhe do të protestonin ashpër kundër shfarosjes së shqiptarëve të Tetovës nga niveli tmerrues i helmimit (fabrika Jugohrom) që është 18 herë më shumë se norma e lejuar – shkaku kryesor i vdekjes së shqiptarëve të atjeshëm nga kanceri; bëhet sterilizimi masiv (i pavullnetshëm) i rinisë shqiptare të cilët nuk do të mund të lindin fëmijë…
***
Problemi i “refugjatëve” të huaj në realitet është vetëm problem i vendeve arabike e jo i Evropës, dhe aspak jo i Shqipërisë.
Efendi Sulejman Rexhepi nuk ka autorizimin e shqiptarëve të FYROM-it që të përfaqëson ata dhe të shkruaje në emër të tyre, ai mund të përmend vetëm komunitetin e tij mysliman që praktikojnë fenë e tij efendiu i nderuar gjatë predikimeve të veta asnjëherë nuk përmend emrin “shqiptar mysliman”, i jep vetvetes të drejtën t`i quaj vetëm “myslimanë” pa përmendur kombin që i përkasin efendi Rexhepi i jep vetvetes të drejtën të deklaroj kinse të gjithë shqiptarët e FYROM-it na qenkan mysliman, përkundër faktit se numri i vërtetë i atyre që praktikojnë këtë fe është jo më tepër se 10% edhe atë shumë prej tyre joserioz, ndërkaq pjesa tjetër 90% janë të papërcaktuarit, agnostik, ateistët.
***
Para disa vitesh jam takuar me ish kryeministrin e Egjiptit, Hysni Mubarak, më tha: “Mos e shtyjmë Egjiptin në një thes me shtetet tjera myslimane. Unë dhe bashkëkombësit e mi më përpara jemi krenarë se jemi egjiptian e pastaj mysliman etj. Dhe vëllezërit e mi të vërtetë janë egjiptianët e pastaj tjerët…”
***
Unë nuk them se islamofobia nuk ekziston, por në rastin konkret Akuza e islamofobisë nga efendi Sulejman Rexhepi është projektuar për të shtypur të menduarit kritik të shqiptarëve të FYROM-it kundër keqpërdorimit të fesë myslimane…
Sipas meje, islamofobia është akt i keq i veprimeve dhe praktikave që sulmojnë, përjashtojnë apo diskriminojnë njerëzit mbi bazën se ata janë ose besohet të jenë mysliman dhe janë të lidhur me Islamin. Por, njerëzit dashamirë që kritikojnë aspekte të islamit të cilat nuk përkojnë me kombin, kohën, kontinentin, rrethin, civilizimin e mirëfilltë nuk janë islamofob.
***
Në tokat arbërore keqpërdoret liria e fesë. Fundamentalistët shqipfolës ortodoks të vendit amë, synojnë shpërbërjen e shqiptarëve dhe tjetërsimin e tyre në grek, kërkojnë ndarjen e Shqipërisë së Jugut dhe ngjitjen e saj Greqisë.
Fundamentalistët shqipfolës islamik të FYROM-it dhe Kosovës kërkojnë instalimin e Sheriatit aziatik-afrikan, shpërbërjen e shqiptarëve dhe tjetërsimin e tyre në turq, arab…
***
Ne do të respektojmë ndryshimet. Secili që dëshiron mund të beson në Zotin e vet ose të mos beson fare, por në trevat shqiptare do të mbrohen njerëzit e jo Perënditë.
***
Rilindësit luftuan pa lëkundje orvatjet e të huajve për t`i keqpërdorur institucionet fetare si mjete për të sjellë përçarjen dhe shkombëtarizimin e shqiptarëve. Rilindësit luftuan me parullën se shqiptarët përkundër feve të ndryshme janë një dhe duhet së bashku të ngrihen kundër armikut – pushtuesve. Kjo i shpuri që, në programet e tyre politike për të nesërmen e Atdheut, të ishin për ndarjen e Kishës nga Shteti dhe të Shkollës nga Feja.
Jemi një komb, të një gjaku, të një gjuhe, të një fisi e të një fare, kurse dallimet fetare duhet trajtuar vetëm si çështje besimi. Mbi çdo gjë patjetër Kombësia të fitojë dhe, duke u nisur nga ky qëllim “gjithsekush çdo besim të mirëfilltë ta respektojë”.
Armiqtë e jashtëm dhe të brendshëm akoma orvaten t`i keqpërdorin institucionet fetare si mjete për të sjellë përçarjen dhe shkombëtarizimin e shqiptarëve. Shkombëtarizimi i shqiptarëve ka marrë përmasa dramatike.
Duhet kundërshtuar me kohë orvatjen e klikave të huaja për t`i përçarë shqiptarët sipas feve, duke ngritur besimet fetare “në parim kombësie” dhe duke u përpjekur t`i presin hovin zgjimit të ndjenjave tona kombëtare.
Në Boros të Suedisë mbahet manifestimi kulturor “ Sofra Poetike”
Ky eveniment ka edhe karakter garues, ndaj të gjitha krijimet që i arrijnë jurisë duhet të jenë me shifër
Shkruan: XHAVIT ÇITAKU/
Qendra Kulturore Artistike “ Migjeni” në Boros të Suedisë, në kuadër të shumë aktiviteteve që po zhvillon një kohë të gjatë, së bashku me Shoqatën e Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptar Papa Klementi XI Albani”, që vepron në këtë shtet skandinav, për herë të tretë me 26 mars të vitit të ardhshëm do të organizojnë manifestimin letrar titulluar “ Sofra poetike”, në të cilin do të marrin pjesë krijues e dashamirë të fjalës së shkruar jo vetëm nga Suedia, por edhe nga disa shtete të Ebropës ku me sukses punojnë e veprojnë krijues shqiptar si dhe poet e miq suedez. Sipas organizatorëve Sokol Demaku dhe Hysen Ibrahimi, ky manifestim që tashmë është bërë tradicional, qëllim kryesor ka kultivimin dhe ruajtjen e poezisë shqipe në mërgatë. Thënë konkretisht, kjo veprimtari ka për qëllim që ta kultivoj dhe ruaj gjuhën dhe kulturën shqiptare në mërgim në këtë pjesë të Evropës. Njëkohësisht ky manifestim, kjo sofër, paraqet një shtytje e nxitje për të gjithë ats që janë të prirur të merren me shkrime që ta gjejnë vetën këtu, të veprojnë kështu në mënyrë të organizuar dhe nesër të krijojnë vepra të mira kulturore, artistike e kombëtare.
Poezia është fuqi magjike që bashkon
Nisur nga përvojat e deritashme e organizimit të këtij evenimenti, poezia u lartësua si një fuqi magjike që po arrin të tuboj krijues e dashamirë të fjalës së shkruar nga shumë vende të botës. Në të vërtetë, ky tubim letrar i dha një përgjigje karakterit domethënës të poezisë, kësaj ëme të artit. Poezia jep një mesazh se si vuajtja dhe dhimbja mund të shihen si pozitivisht si dhuratë, duke qenë se ajo mund të shndërroj të keqen në diçka të mirë dhe të bukur, në poezi. Dhimbja për fatin e atdheut, për krimet e e armiqve mizor, për vuajtjen që vjen papritmas dhe pa mëshirë, malli për atdhe, të gjitha këto do të jenë pjesë përbërëse në vargjet e këtyre krijuesve mërgimtarë, jo vetëm të tyre. Kuptohet se së në krijimet e tyre jetojnë edhe lirika, lumturia e dashurisë dhe optimizmi, prapë jo aq shumë sa dhimbja e malli.
Ky eveniment ka edhe karakter garues
“ Sofra poetike” ka edhe karakter garues. Ndaj pritet që jurisë profesionale do t’i arrijnë një numër i madh i poezive nga shumë krijues jo vetëm mërgimtarë, ashtu siç ndodhi në tubimet e mëparshme poetike. Me një fjalë, do të ndahen çmime për tre krijime më të mira. Të gjitha poezitë duhet të dërgohen me shifër , ashtu siç ndodhi deri me tash.
QKA “ Migjeni” dhe SHSHKSH” Papa Klemtini XI Albani, që veprojnë në këtë shtet skandinav, meritojnë lëvdata për një punë të mrekullueshme që janë duke bërë këtu në mërgim në synimin e vetëm që në këtë mënyrë t’i shërbejnë rinisë sonë, popullit tonë dhe atdheut, të cilin e donë aq shumë këta krijues, shkrimtarë e veprimtarë. Po ashtu, qëllimi i këtij manifestimi është që t’ afroj njeri me tjetrin krijuesit shqiptar me krijues të vendit ku ata veprojnë e krijojnë, pra me poetë suedezë dhe krijues të komuniteteve tjera që jetojnë e veprojnë në këtë shtet skandinav.(Foto arkiv
NOLI DHE SHQIPTARËT E UKRAINËS
Në 50-vjetorin e vdekjes së Nolit/
Nga AVZI MUSTAFA/
Noli një intelekt i çuditshëm që lë gjurmë të pashlyeshme në historinë dhe kulturën tonë. Më duket se ai ngel një ndër njerëzit që meriton të nderohet si njeri i tokës dhe i hyjnisë. Kjo fytyrë markante me tërë qenien e vet veproi dhe qëndroi më pranë njerëzve dhe që shkroi e përktheu në gjuhën e ashpër të veprave. Ashtu siç thotë Ralf Emerson-i se “të besosh në atë që mendon, të besosh se ajo që është e vërtetë për ju, thellë në zemrën tuaj, është e vërtetë për të gjithë njerëzit, ky është gjeniu.” e ai për kombin tonë është Noli. Noli ishte dhe mbetet një personalitet që jetonte me shqetësimet e kohës, një personalitet dinamik me horizont të gjerë, ide krijuese dhe nisma të guximshme për përparimin e popullit”.(1)
Kjo vjen prej formimit të tij nga një familje me tradita fetare, me një arsim fetar prej gjimnazit, përjetimit të besimit, të angazhimeve të tij në funksionin e këndonjësit në kishë (psalt), të mësuesit të fesë edhe muzikës kishtare bizantine kudo ku shkonte në Greqi, Egjipt etj.
Noli qe njeri i ditur, klerik i lartë, kryeministër, poet, shkrimtar, përkthyes, diplomat, themelues i së parës kishë ortodokse shqiptare në SHBA më 1908, me shugurimin e tij prift më 8 mars po të këtij viti.
Noli ka qenë gjatë gjithë jetës dhe krijimtarisë së tij i prirur nga kërkesa për të bërë të mirën dhe për të sjellë sadopak dritë tek lexuesi i tij, tek besimtari. Ai përmes shkrimeve e sidomos poezisë shpreh luftën e ashpër që zhvillohej brenda shpirtit të tij për të arritur të mirën hyjnore, vëllazërinë dhe barazinë. Edhe pse kërkesat e tij janë idealiste, mënyra se si përballet me situatat e jetës është shumë realiste.(2)
Bëri pa përpjekje të vazhdueshme për të nxitur zhvillim dhe përparim të popullit tonë, duke kërkuar rrugë të ndryshme, por mbështetur në idenë dhe veprimtarinë e gjerë kulturore që kishin zhvilluar mendimtarët më shquar të Rilindjes Kombëtare.
Dihet se gjatë historisë e sidomos në fund të shekullit XIX dhe në fillim të shekullit XX në gjitha trojet shqiptare, por edhe në diasporë apo në ngulimet shqiptare në vendet e huaja u formuan shoqëri të ndryshme, u ngritën klube, u themeluan organizata të ndryshme me qëllim që të së pari të propagandonin dhe ndihmonin intelektualët për ngritjen e vetëdijes kombëtare në të gjitha sferat e jetës. Të gjithë njerëzit e organizuar në klube e shoqata, solidaritetin e bënin në shumë mënyra, por mënyra më e mirë ishte fjala e sinqertë, që dilte nga zemra e pastër e çdo patrioti, që ato shoqata e klube ktheheshin në vatra edukimi dhe arsimimi.
Një njeri siç ishte Noli, gëzonte respekt, sepse ishte i thjesht e i dashur, gojëmbël e serioz. Vetëm me një bisedë me të, do të mësoje shumë gjera. Kulturën që posedonte nuk e mbajti për vete, por e përhapi kudo gjatë veprimtarisë së tij. Ai ishte njeri i sakrificës, i solidaritetit dhe i miqësisë, të shpreh shpirtin e bujarisë, gjë që e shpreh edhe gjatë jetës së tij, edhe përkundër që asnjëherë nuk qe në gjendje të mirë materiale.
Më 1903 shkoi në Egjipt, ku filloi punën si mësues i greqishtes për dy vjet (mars 1903 – mars 1905). Aty u takua me shumë patriotë, si me Spiro Dinën, Thimi Mitkon, Jani Vreton e shumë intelektualë të tjerë që punon dhe vepronin në këtë vend.
Në prill 1906, Noli e lëshon Egjiptin dhe niset për në Amerikë. Biletën e trajektit për në këtë vend të largët ia kishte siguruar, Spiro Dine.
Noli me intelektin e tij shfaqej si enciklopedi diturish, një thesar i paçmuar njohurish, njohës i disa gjuhëve. Me të hipur në avulloren dhe në palubën e trajektit ku rrinin plotë njerëz, aty bashkë me të tjerët shikonin si çaheshin dallgët e detit që i linin pas, ose duke medituar për gjithçka, për familjen vendlindjen e shumë mendime që u shkonin vërdallë ndërmend. Rruga e gjatë udhëtarët i afronte i shoqëronte secilin me shumë njerëz të racave dhe të gjuhëve të ndryshme. Kështu ndodhi edhe me Nolin, me të cilin falë inteligjencës dhe diturisë që kishte shumë shpejt i bënte njerëzit për vete. Vlera atij i shtohej edhe më shumë, sepse gjithsecili që i drejtohej për diçka Nolit, ai u përgjigjej në gjuhën e tyre. Çdokush që pati rastin të bisedojë me Nolin, fitoi përshtypjen se ka të bëjë me një njeri modest, të urtë, dijetar me një personalitet të zgjuar e të sinqertë.
Pas një muaji, gjegjësisht më 10 maj të vitit 1906 arrin në botën e re dhe më pas punësohet në një fabrikë druri ku punon tre muaj e pastaj kalon në Boston. Në Bruklin më 9 shkurt 1908 Fan S. Noli u shugurua në prift me qëllim, për të çliruar kishën ortodokse shqiptare nga ajo greke. Noli e bëri këtë me shume për motive atdhetare, duke parë se shteti grek trumbetonte me të madhe nëpër dyert e Evropës se gjoja ortodoksët e Shqipërisë na qenkan grekë dhe në baze të saj kjo tokë duhet t’u jepej atyre.
Shugurimi i Nolit si prift u bë në praninë e tre priftërinjve: të priftit të Rusisë, Ukrainës dhe të Rumanisë. Meshën e parë në gjuhën shqipe e tha më 22 mars 1908.
Kishte lexuar shumë libra të filozofëve antikë, e pastaj edhe të letërsisë botërore , histori, muzikë etj. Por, ai do të theksojë se libri që i jepte më shumë kënaqësi dhe paqe ishte Ungjilli. Këtë ai do ta deklarojë në pesëdhjetëvjetorin e themelimit të Kishës Ortodokse Shqiptare:
“Jam marrë me histori, letërsi dhe muzikë me raste, por feja ka qenë puna e jetës sime, sepse e fillova karrierën time si njeri i Kishës në 1909 dhe jam akoma njeri i kishës mbas 50 vjetësh”.(3)
Noli i kishte vënë detyrë vetvetes që të vizitojë të gjitha vendet ku kishte koloni shqiptarësh në ngulimet e ndryshme të botës. Noli dinte se ku ka shqiptarë, përfshirë edhe të Ukrainës, sepse miku i tij Milto Sotir Gurra e kishte njoftuar për këta shqiptarë, por nuk dinte numrin e tyre. Nga bisedat e ndryshme me priftin rus Platonin si dhe atë të Ukrainës kishte marrë informata të sakta se në vendet e tyre ka shqiptarë të fesë ortodokse me një numër të konsiderueshëm dhe se gjatë historisë së tyre janë dëshmuar si punëtorë e trima të mirë.
Shumë shqiptarë pas Paqes së Jashit kaluan dhe u ngulitën në Odesë dhe rrethinë siç quhej dikur Haxhi Beg, pushtuar nga Rusia.(4). Shqiptarët në Ukrainës kanë emigruar aty kah vitet ’60 të shekullit XIX dhe kanë krijuar një koloni shqiptarësh.(5). Kjo koloni shqiptarësh së pari ishin vendosur në Dnjevna afër Varnës në Bullgari. Në çerekun e parë të shekullit XIX këta u shpërngulën dhe u vendosën në Besarabi ku themeluan fshatin Karakurt. Një pjesë e këtyre migrimeve janë si rezultat i vuajtjeve të shqiptarëve në Perandorisë Osmane gjatë luftërave ruso-turke të viteve 1806-1812 dhe 1828-1829, por edhe migrime në rrugë të ndryshme të tërthorta, veçmas ajo me shtytjen e konsujve rusë që ndodheshin në shumë qytete të perandorisë, sidomos me ndërtimin e hekurudhës transiberiane, që filloi nga fundi i shekullit XIX. Kështu që emigrime të shqiptareve kemi në shumë vende të Rusisë, si në Odesë, në Krime, në Kaukaz e gjetiu.
P. Kërpeu, që ka bërë hulumtime në vitin 1850 te shqiptarët e Karakurtit, shënon se atu jetojnë 109 familje me 1060 frymë. Ai gjithashtu njofton se shqiptarë kishte edhe në qytetin Boograd – 10 familje me 37 frymë, në Kombart – 28 familje me 164 frymë në fshatrat Çishme-Qoj 1 familje me 9 frymë, Voolkanesh 3 familje me 41 frymë si dhe në Çadar Lunga, Bash Gjor. (6)
Qemal Haxhihasani me ekspeditën që ka bërë në rrethin e Kolonjës jep të dhëna se shumë shqiptarë shkuan në Rusi në fillim të shekullit XX që ishin me origjinë nga Shqipëria Juglindore nga Kolonja, Bezhan, Kreshovë, Korçë, Ohër, Çermenikë, Gollobërdë e gjetiu. Kështu që shqiptarët në Rusi përhapën që nga Kaukazi, Odesa e Krakovi e gjerë në Irkusk e Vladivostok.(7) . Po ashtu, në Hush të Moldavisë kanë jetuar familje shqiptarësh të ardhur nga Shqipëria dhe Italia. Këta banorë i takonin besimit katolik, por qenë të shtypur nga rusët dhe ishin të detyruar që të konvertohen në ortodoksë.(8)
Ukrainasit nuk dinë shumë për komunitetin shqiptar, i cili është rëndësishëm. Shqiptarët janë të njohur si Arnaut, edhe atë nëpërmjet të dy rrugëve në Odesë që janë pagëzuar “Arnauska e Madhe dhe Arnauska e Vogël”.
Sot në Ukrainë, sipas regjistrimit të vitit 2001, jetojnë rreth 4000-50000 shqiptarë, shumica jetojnë në regjionin e Odesës, në 3 fshatra: Taz sot Devnenskoje, Tyshki sot Gjeorgjevka, Xhandran sot Gamovra. Tokën ku u ngulitën këta shqiptarë ia dhuroi Katerina II e Rusisë. Edhe pse para shumë shekujsh janë shpërngul nga vendi amë, edhe krahas shumë faktorëve të ndryshëm mbijetuan dhe e ruajtën shenjën kryesore të kombit – gjuhën. Gjuha që flitet sot në këto katër fshatra: Karakurt (Zhovtnjovoje), Taz (Devneskoje), Tyshki (Gjeorgjevka) dhe Xhandran (Gamovra) është një përzierje e shqipes toske me rusishten. Por megjithatë, zakonet, veshjet dhe tiparet e tjera dalluese mbeten të njëjta. Banorët e këtyre fshatrave e identifikojnë veten si shqiptarë. I ruajtën me xhelozinë ma të madhe: gjuhën, zakonet, doket dhe veshjen kombëtare.
Shqiptarëve të mërguar në Ukrainë nuk u lejohej të merreshin me asgjë, përveç me punë fizike, por me nacionalizimin e tokës nga socializmi rus iu mor edhe ajo pak tokë që kishin. Ata ishin të pambrojtur dhe të harruar nga të gjithë.
Noli ishte i pari që kishte shprehur dëshirë që t’i vizitojë dhe kështu më 10 gusht 1911 u nis për në Evropë, ku qëndroi katër muaj.
Së pari erdhi në Bukuresht, ku u prit nga Shoqëria e mësimit shqip “Drita” e Bukureshtit e më pas shprehu dëshirën për të vizituar shqiptarët e vendosur në Molldavi e në Ukrainë. Noli s’kishte se çka t’u dhuronte këtyre shqiptareve, përveç t’i lutej Zotit që t’i bekojë e t’i mishërojë dhe t’u fusë në shpirt dritën e mesazhit hyjnor. Zoti kurrë nuk i harron ata që kanë besim në të.
Noli gjatë qëndrimit të tij, kreu edhe shërbesa kishtare në gjuhën shqipe për kolonitë në Bukuresht, Kishinjov, Odesë dhe Sofje.
Me interes është shërbesa kishtare në Ukrainë. Meshën e mbajti në një kishë lokale që kryenin shërbimet fetare unijatët.(9). Meshën për të cilën e mbajti, Noli u përputh me festën fetare të “Shën Mërisë së Madhe”. Atë ditë kisha ishte mbushur plot e përplot me besimtarë ortodoksë e sidomos nga katër fshatra kishin ardhur për të dëgjuar meshën. Shqiptarët e Odesës ishin më të gëzuarit sepse për herë të parë pas 4 shekujsh do të dëgjojnë meshë nga një peshkop që do të “zallahitë” e do të “shqyptojë “ si ne. Të veshur me kostume kombëtare, secili mbante në dorë një qiri dhe secili kërkonte t’i afrohet e t’i puth dorën peshkopit. Noli do të deklarojë se “i këndoj lutjet ashtu si dini në shqip, po pastaj lartë i rregullon perëndia.”
Përmbajta e meshës që e mbajti në gjuhën shqipe ka këtë tekst:
“Vëllezër dhe motra, besnikë të shumtë që merrni pjesë në këtë meshë sot. Për mua qe një kënaqësi dhe njëkohësisht një lumturi e madhe që të parit m’u dha rasti që ta nxjerr këtë meshë përpara anëtarëve të kollonisë shqiptare në gjuhën shqipe, në gjuhën tonë amtare, në atë gjuhë që kanë folur baballarët, gjyshërit dhe stërgjyshërit tanë, gjuhë me të cilën jemi mëkatuar, që me të na ka rënë koka në dhetë. Grekërit thonë se sa janë të krishterë janë grekë, sepse janë orthodoskë. Por orthodoksia ëshë një gjë, kurse kombësia është diçka tjetër. Ne nuk jemi as grekë, as bullgarë, por jemi thjesht shqiptarë. Këtë vëllezër dhe motra të dashura, na e vërtetoi më së miri dhe mesha jonë sot, të cilën e dëgjuat me aq vëmendje, sepse e kuptuat se ajo u mbajt në gjuhën tuaj, që është e ëmbël për ne si qumështi i nënës! Të bekuar qofshi të gjithë!”.(10)
Pas këtyre vizitave që u bëri kolonive shqiptare, Noli kthehet përsëri në Amerikë. Por, temperamenti i tij nuk e la të qetë. Mendja i rri në tokën amë ku dëshiron që të themelojë kishën autoqefale në Shqipëri dhe këtë edhe e realizoi.
Krahas angazhimit kishtar, Noli merret edhe me politikë, me shkrime e me organizime të ndryshme, por të gjitha në interes të njerëzve e të Shqipërisë për emancipim dhe afirmim kombëtar e ndërkombëtar. Këtë fytyrë të ndritur e të mençur të kombit, në bazë të dokumenteve e fondeve të Arkivit të Punëve të Jashtme të Federatës Ruse, shohim se Noli do të behet një nga emrat më të përmendur në kohën kur Federata Ruse dëshiron që të lidh marrëdhënie diplomatike me Shqipërinë gjatë viteve ‘20 dhe ‘30 të shekullit XX. Qeveria Ruse duke u nisur nga dëshira për lidhjen e marrëdhënieve normale, duke u thirrë pikërisht në shqiptarët e Odesës të Ukrainës për riatdhesimin e shtetasve shqiptarë, të cilët jetojnë në Rusi si pretekst për të filluar bisedimet.(11)
Përfaqësuesi i autorizuar shqiptar për riatdhesimin e shqiptareve Z. Kolombi i drejtohet komesariatit për punë të jashtme M. M. Litvinov me 2 qershor 1923 “se ekziston dëshira, thuhet në një dokument, për lirimin e vartësisë religjioze prej Patrikut grek të Konstatinopojës për t’u themeluar kisha e pavarur dhe se për këtë është autorizuar ish-Ministri i Punëve të Jashtme, kleriku Fan Noli për zbatimin e kësaj reforme dhe dëshiron të vijë në Rusi”.(12). Sipas dokumentit, edhe pse i është lejuar shkuarja e Nolit në BRSS ende nuk kishte shkuar. Nga nënraporti për shtetet ballkanike të KPPJ informohet Ministria e punëve të jashtme se:” Fan Noli planifikon të vijë në Rusi për negociata me kishën e gjallë në lidhje me formimin e kishës autoqefale shqiptare”.(13)
Mirëpo, më 21 korrik 1924 G.V. Çiçerin-in e njoftojnë se Fan Noli ka formuar qeverinë dhe është kryeministër dhe ministër i arsimit popullor. Në dokumentin nr. 29 nga Jurinev njofton Çiçerini se edhe pse Fan Nolit iu dha viza për t’u njohur me lëvizjen e përtërirë të kishës ortodokse për arsye të panjohura nuk erdhi ta marrë, por sipas asaj si ka dëgjuar thuhet se “ai (Noli) ka shkuar në vende të ndryshme, përtej kufirit ka tentuar të lidh njerëzit tanë, diku si duket në Zvicër apo në Vjenë, priste ndonjë përfaqësues prej tre muajsh, por nga këto tentativa të tij nuk doli gjë”.(14). Edhe pse shpesh Nolin e quajnë si “njeri të kuq” dhe “simpatizues i socializmit”, diplomacia Ruse dyshonte ndaj Nolit duke thënë se Fan Noli është krijesë e diplomacisë Italiane. Ajo e shfrytëzon atë qysh nga viti 1917 kur “ai me ndihmën e ambasadorit italian në Uashington, Konti Maki di Çalere, filloi të bëjë propagandë në mesin e kolonisë shqiptare në SHBA, duke botuar me këtë rast revistën “Vatra” dhe gazetën e përditshme “Dielli”. Mjetet për këto botime u dhanë nga ambasadori italian në Amerikë”.(15)
Rusët edhe pse ende po shpresonin, Noli ishte një njeri ditur e diplomat dhe nuk ngutej, sepse lidhja e marrëdhënieve me BRSS nuk mund të lidhej, sepse Rusia nuk i përtërinte marrëdhëniet e saja me Antantën.
Nolit nuk iu realizua kjo dëshirë për të shkuar edhe për së dyti te shqiptarët e Ukrainës për të realizuar misionin e tij historik dhe për t’u ndihmuar atyre shqiptarëve të varfër që punonin në heshtje, me djersë e me durim në një kënd të botës, në vatrën e tyre të lënë pas dore e të vetmuar, duke ushqyer një dëshirë të zjarrtë me shekuj për gjuhën shqipe e për kishë të pavarur.
Referencat:
. Gazeta “Ngjallja” nr. 1, janar 2012.
2. Fabiola Kadi, Tema fetare në poezinë franceze dhe shqiptare, Punim për gradën Doktor i shkencave në Letërsë, Tiranë, 2014, f. 162.
3. Cit., J. Pelushi, Fan. S. Noli në 130-vjetorin e lindjes –1882-2012, Konferenca shkencore ndërkombëtare, Korçë, 2012, f. 26.
4. Shih: prof. dr. Ismet Dermaku – Nikola Naço, Korça – apostull i shqiptarizmit, Prishtinë, 2000, f. 196.
5. S. Islami, Matrial gjuhësor nga kolonitë shqiptare të Ukrainës, Buletin për shkencat shoqërore, 1953, 2, f. 163, 164.
6. Mark Tirta, Migrime të shqiptarëve, Etnografia shqiptare nr. 18, Tiranë, 1999, f.133.
7. Letra e Ivena Qesku i Moldavisë me 8 maj 1903 dërguar Nikolla Naços në Bukuresht.
9. Këtë e ka pohuar oficeri shqiptar që ka jetuar në Rusi, Ramadan Çilku i lindur në Dibër.
10. Fjala e Lirë, June 2, 2014.
11. Lenina Zhila dhe Vlladi Poposki, Marrëdhaniet Sovjetike-Shqiptare në vitet ’20 dhe ’30 të shekullit XX, Notë e dorëzuar përmes përfaqësuesit të autorizuar të BRSSS në Gjermani, për kryeministrin e Shqipërisë. A Zogu, 3 janar 1924 9 doku. (Dokumenty vnesej politiki SSSR.M, 1962. T.6 dok. 61), Tetovë, 2012.
12 Ibid, f. 40.
13. APJ FR F. )144. Psh 6 Fashikul 101. Nja 8 F. 30 (dokumenti i plotë-F 27-31 ( kopje shkrim makine)
14. Lenina Zhila dhe Vlladi Poposki, Marrëdhaniet Sovjetike-Shqiptare në vitet ’20 dhe ’30 të shekullit XX, Letër udhëheqësit të Nënseksionit për shtetet ballkanike të KPPJ G. B. Sandomirski për komisarin e popullit për punë të jashtme, G.V. Çiçerin, 22 korrik 1924, Tetovë, 2012.
15. Lenina Zhila dhe Vlladi Poposki, Marrëdhanietë Sovjetike-Shqiptare në vitet ’20 dhe ’30 të shekullit XX, Raporti i përfaqësuesit të autorizuar në Itali K.K. Jurenev, 4 gusht 1924 nr. 430 të dt 4/8, Tetovë, 2012.