Nga Fahri XHARRA/
“ Dorën në zemër, vërtet më ka marrë malli për mësuesit e Ernest Koliqit, e jo këto të sotshmit të Ministrisë Arsimit e partive politike, që kurrë nuk kanë kapur ditar në dorë. E sot emërohen drejtorë shkolle e ministra të arsimit. Mësuesë të politizuar deri në palcë me trumbetime partiake dhe me pak aftësi arsimore – edukative, plot patetikë patriotike. Partizanë, që ditarin e arsimit e kanë shndërruar në libreza partiake. (K.Çeliku)”
Sa keq ! në shtetin e vet , të pa përgjegjshëm ,aspak , as për fëmijt e tyre.
. Edhe ato pak libra, që na mbetën nga “Shqipëria e Madhe”, ministrit arsimit të asaj kohe -Ernest Koliqi, na i rrëmbenin nga duart dhe na rrasnin në burg si “nacionalistë e irredentistë”. Megjithatë, ne perësëri gjenim ndonjë libër për ta lexuar kokë më kokë nën hijen e Lisit midis Livadhit. Ishin Librat e këndimit të asaj kohe plot poezi të Rilindasëve tanë me shokë: Naimi, Çajupi, Gjergj Fishta, Asdreni, Vaso Pashë Shkodrani, Ndre Mjeda, Filip Shiroka, Hil Mosi, Ali Asllani e Prej Shkëndisë. Pseudonim letrar i asaj kohe, që edhe sot e kësaj dite nuk e di se, kush ishte autori i atyre poezive të zjarrta mes faqeve të Librit të këndimit- tregon miku Kalosh Çeliku
Është për qudi që sot në shtetet tona kemi më pak mësim se sa në kohën e qeverisë
“kolaboracioniste” dhe “tradhëtare “ të viteve 1942-1945. E ajo qeveri hapi shkolla shqipe në Kosovë , sepse ajo e shkreta kishte nevojë shumë të madhe pert to. Analfabetizmi kishte çelur morra. Fëmijtë , nga friga se na “ bëheshin serb “ nuk i dërgonim në shkolla. Këte na e këshillonin “patriotët” e xhamijave , të këshilluar nga vetë serbët..
Edhe sot hudhet vrer mbi Mustafa Krujen ( kryeminister) e Ernest Koliqin (ministër i arsimit) sepse si ” tradhëtar” që ishin na kishin hapur shkolla shqipe. Po te kishin qenë kaq anti shqiptare, Kruja e Koliqi do te kishin hapur shkolla italiane në Kosovë e jo shkolla shqipe . Por , sidoqoftë gjuha është nga tuli .
Ministria e Arsimit e drejtuar nga Koliqi, nga një organ i tipit vetëm administrativ, u shndërrua në një organ shtytës nxitës i tërë kulturës kombëtare, vatër edhe për nisma kulturore private, njëkohsisht duke funksionuar si asnjëherë më parë, edhe si organ largpamës administrativ. (Giuseppe Valentini, Ernesto, Spechio d’umano transito, Shejzat, numër Përkujtimuer kushtue Prof. Ernest Koliqit, fq 23.) ((Romeo Gurakuqi )
Ernest Koliqi qëndroi për dy vjet ministër i arsimit, më pak se dy vite në kryesi të Institutit të Studimeve Shqiptare dhe më pak se gjysëm viti në presidencë të Dhomës së Deputetëve. Ernest Koliqi ministër i arsimit, mori si bashkëpunëtorë të tij njerëzit dhe shkrimtarët ma në zë (e papërsëritshme deri më tani në dikasterin e arsimit shqiptar) dhe së bashku me to filloi hartimin dhe botimin e teksteve shkollore, që ende sot janë shembuj të çmueshëm, pse jo edhe të paarritshëm në pikëpamje pedagogjiko-shkencore e kombëtare. Ku ti marrim sot ata patriotë shqiptarë që do t`a bënin punën
e Ernest Koliqit ?
Nën kujdesin e Koliqit një komision i përbërë nga Aleksander Xhuvani, Karl Gurakuqi, Kolë Kamsi dhe Eqerem Çabej, grumbulloi, përpiloi lëndën e të parës antologji që u botuamë 1943 me titullin “Bota Shqiptare”.
Shqipërisë i duheshin kuadro .Për procesin e përpilimit të teksteve ministria e arsimit thirri nga Piana degli Albanesi Profesorin arbëresh Gaetan Petrotën. Dikasteri i Arsimit i dha nji hov të madh studimit dhe mbledhjes së folklorit, ndërmarrje që është e mishëruar në vijimin e botimit të shumëvëllimëshit “Visaret e Kombit”. Po, sot ?
Profesor Koliqi shprehej mbi ardhmërinë madhështore të popullit shqiptar, sepse besonte në cilësitë pozitive dhe të jashtëzakonshme të shqiptarit. Ai besonte se breznitë e ardhshme do t’ia njihnin ndoshta ma tepër se bashkëkohësit, thelbin e koncepteve të tij. Për të mbrojtur tezën e zhvillimit të lumnueshëm të Shqipnisë e të vlerave fisnike, Koliqi fliste me gjuhën po të atij besimi të njerëzve të Rilindjes (Romeo Gurakuqi)
Këndej rridhte dhe entuziazmi i asaj periudhe heroike dhe dëshira për ta pa qenien e vet dhe krejt jetën e çdo shqiptari në funksion të çështjes nacionale.Po sot ku jemi ? Po sot ku është arsimi në Kosovë dhe në Maqedoni? Mësuesë të politizuar deri në palcë me trumbetime partiake dhe me pak aftësi arsimore – edukative, plot patetikë patriotike. Partizanë, që ditarin e arsimit e kanë shndërruar në libreza partiake.
Ernest Koliqi ministër i arsimit, mori si bashkëpunëtorë të tij njerëzit dhe shkrimtarët ma në zë (e papërsëritshme deri më tani në dikasterin e arsimit shqiptar) dhe së bashku me to filloi hartimin dhe botimin e teksteve shkollore, që ende sot janë shembuj të çmueshëm, pse jo edhe të paarritshëm në pikëpamje pedagogjiko-shkencore e kombëtare.
Zakonisht , neve shqiptarëve kurrë nuk na bie “tamam” , Edhe Koliqi shahej : “….Të shamet e belbacukëvet të gjuhës shqipe nëpër radjo të Tiranës e të Londrës (me më shi mue janë dakord) e shkrimet epileptike të mistrecave qi qohen në maje të gishtave edhe trashojnë zanin për m’u dukë politikanta serioza, nuk më bajnë mu as të xet as të ftohtë. Ndërgjegjen e kam të qetë. Kam krye gjithmonë detyrën si shqiptar i mirë në rrethanat ma të vështira, tue ia vu menden substancës së shqiptarizmit, jo dukjes. Ata që më njohin mirë e dijnë se akuzat qi më drejtohen janë krejt pa themel. …..
Kryetarë të komunave shqiptare ( në Maqedoni fxh), që ato pak mjete materiale në disponim i shpenzojnë për dalldisje partiake, në vend t’i shpenzojnë për lektyra shkollore e revista për fëmijë. Aftësi “heroike” kanë për propogandë partiake, sesa për mbajtjen e orës së mësimit në klasë para nxënësve. (K.Ç)
Ishte si ç`na ishte , dhe është si ç`është !
Fahri Xharra , 04.03.15
Gjakovë
ME VATRANET NE TAMPA- NJE GJUHE, NJE FLAMUR, NJE KOMB
Vatranët në Tampa Bay & Clearwater bashkuan komunitetin me rastin e 7-vjetorit të Pavarësisë së Kosovës/
* Bashke me shqiptaret festuan edhe Gjenerali ushtrise amerikane(sot ne pension) Z. Brian Witeof, cili gjate luftes ne Kosove drejtonte e komandonte operacionet ajrore te ushtrise se NATO-s per bombardimin e ushtrise Milloshevicit,njekohesisht dhe deshimtar actual i gjenocidit serb mbi popullsin shqiptare te Kosoves. Mes shqiptareve ieshte e ftuar edhe zonja Amanda Murphy si Represantive – district 36 /
Nga Arian Kushta/
Clearwater Fl/
Dita e pavarësisë së Kosovës është festuar në mënyrë dinjitoze nga Federata PanShqiptare VATRA dega Tampa bay ne daten 21 shkurt 2015 dite e shtune ne darke në Clearëater Florida .
Në këtë aktivitet morën pjesë qindra vetë, veprimtarë e përfaqësues të komunitetit shqiptar. 7-vjetori i Pavarësisë së Kosovës u festua me moton: “Gezuar Pavarasinë Kosovë – Një Gjuhë, Një Flamur, Një Komb!!!!”
Darka u hap nga Sekretarja e shoqates per degen , Znj Zamira Rubjeka e cila pershendeti te pranishmet ne kete darke dhe kerkoi te mbahej nje minute heshtje per te nderuar kujtimin e te reneve per lirine dhe pavaresine e Kosoves dhe te Shqiperise .Mbas ezekutimit te himnit kombetar te Shteteve te Bashkuara te Amerikes dhe atij Shqiptar fjalen e rastit e mori Kryetari I vatres per Degen Tampa bay Z Tasim Ruko .
Ne fjalen e rastit z.Ruko vuri ne dukje “Majat me te larta ne historine e kombit shqipetar mbas asaj te qendreses nen udheheqjen e heroit kombetar Skenderbeut. Me te spikatutra jane lidhja e prizerenit, shpallja e pavarsise ne vlore ne 1912 dhe ajo qe ne po festojme sot , eshte shpallja ne 17 shkurt 2008 e pamvarsise se Kosoves. “
Ai gjithashtu theksoi “Nuk mund te harrohet ndihma humanitare e Amerikes dhe e Kanadas qe priten refugjatet shqiptare te ikur nga lufta.Krimet e makines cfarrosese te Milloshevicit ishin nga me te tmerrshmet qe kishte provuar populli I kosoves. UCK Ushtria clirimtare e kosoves luftoi me heroizem dhe la ne fushen e nderit me qindra luftetar.Ajo shkroi akte heroizmi dhe lavdie ne historine e kosoves martire. U vrane e u masakruan ne mase , femije, gra e te moshuar dhe kushdo qe gjendej perpara ketyre njerzeve te pa shpirt .Ushkatrruan fshatra dhe qytete te tera.Ajo qe miloshevici kishte planizuar, ishte cpopullimi I kosoves nga shqiptaret per ti zhdukur simbas tij perfundimisht. Ai detyroi te medhenj dhe te vegjel,te semur dhe te pa mundur per te levizur qe te linin trojet e tyre. Kush kundershtoi . me urdherin e Milloshevicit u ezekutua para syve te familjes se tyre.Me dhjetra te tjere nene nje gjenocid te paster u ekzekutuan dhe u groposen ne varret massive.Shume nga te humburit qe akoma su dihet fati. Akoma edhe sot gjenden rastesisht varre massive. Milloshevici nisi drejt shqiperise zyrtare permbi 500 000 vete.populli shqiptar hapi dyert e cdo shtepie dhe I priti ashtu sic prêt vellai simbas shprehjes “ buk e krip e zemer” ky gjest fisnik habiti gjithe boten.Ne ate kohe shqiptaret ne 1999 ishin ne nje skamje nen nivelin e varferis. Kjo situate u perballua me shume sakrifica por edhe me dinjitet.Asaj gjendje I dha fund bombardimet e Natos dhe diktatori I Ballakanit Slobodan Milloshevici u detyrua te terhiqet me turp nga Kosova” .
Mbas fjales se rastit z. Tasim Ruko dhe Znj Zamira Rubjeka presantouan dhe falenderouan miqte e ftuar ne kete mbermje festive Gjenerali ushtrise amerikane (sot ne pension) Z. Brian Witeof I cili ishte ai qe drejtonte e komandonte operacionet ajrore te ushtrise se Natos per bombardimin e ushtrise Milloshevicit,njekohesisht dhe deshimtar actual I gjenocidit serb mbi popullsin shqiptare te Kosoves si dhe zonjen Amanda Murphy si Represantive – district 36 zone kjo ku jeton nje numur I madh familjesh nga Kosova .
Miqte e ftuar moren fjalen ku z Brian Witeof risolli edhe nje here kujtimet e atyre ngjarjve dhe theksoi se sot ndihet i gezuar qe mori pjese ne kete lufte te drejte ne ndihme te popullit te Kosoves. Znj Amanda Murphy pershendeti pjesemarresit ne kete darke dhe theksoi se ajo ndjehej shume e gezuar dhe krenare qe ndodhej ne kete darke si pjese e komunitetit qe ajo perfaqeson.
Mbas kesaj darka kaloi ne nje atmosfere te shkelqyer nen pranine e Kengetares Entela Iliriani dhe tingujve te instrumentistit te talentuar Igli Tuga e Hermes Alb .
Gjate gjith darkes u be nje prezantim me pamje te mrekullueshme te Shqiperise , Kosoves dhe qyteteve shqiptate te Maqedonise dhe Malit Te zi, figurave historike te kombit dhe te bijve qe luftuan per clirimin e Kosoves.
Speciale – Aty fle, historia e paprekur shqiptare!
*Mrekullia e nëntokës shqiptare zbulon qytetërimin e hershëm ilir, dhe mashtrimin serb!/
*Janë gjetur mbishkrime, gur antikiteti, simbole dardane – rozeta, simboli i ringjalljes, kryqe, rruzare, manuskripte, libra të moçëm, të cilët kërkohet që sa më shpejt të shpëtohen./
*Në bazë të mendimeve preliminare të arkeologëve vendës, Kosovë-Shqipëri, por edhe të huaj si atyre nga Kroacia, Bullgaria, Italia, mendojnë se lashtësia e kishës së parë, është e periudhës romake, të shekullit 4 apo 5-të, përkatësisht periudha e sundimit të Konstandinit të Madh ilir ose e Justinianit Ilir, shekulli 5-6.
Shkruan: Idriz Morina/
Çfarë do të na dhurojë nëntoka shqiptare? Çfarë sekretesh arkeologjike fsheh, po a jemi të gatshëm të fillojmë ti nxjerrim ne ato? Këto dhe shumë dilema të tjera vazhdojnë të mbesin pa përgjigje zyrtare.
Ndërkohë, në një prej qendrave që përherë është cilësuar si më e lashta në Kosovë, në Prizrenin e bukur, dikush po përpiqet të bëjë më shumë për ti dhënë përgjigje çështjeve që kemi shtruar më sipër.
Për më shumë se 100 vjet të shtetit shqiptar arkeologjia jonë është në fillime të saja, madje ende nuk e ka ndërtuar identitetin e vet, ajo ende hulumton sipas kornizave të përcaktuara nga arkeologjia progreke dhe proromake, dhe në interes të serbëve.
Në Kosovë ajo është në gjendje edhe më të keqe, ajo ishte ndërtuar në mbrojtje kryesisht të tezave sllave dhe ortodokse.
Por, në një pjesë të Kosovës, tek qyteti i konsideruar babai i atdhesisë, në Prizren, një prift shqiptar i ritit katolik, po përpiqet të bëjë të pamundurën, që të sigurojë fondet e nevojshme, për të dëshmuar vijimësinë e qytetërimit shqiptar, nga ilirët e deri më sot.
Ai ndjen se ka një mision brenda vetes, ta nxjerrë para botës të vërtetën e nëntokës shqiptare, ashtu siç bëri për shumë vite Atë Shtjefën Gjeqovi.
Dr.Don Shan Zefi, i doktoruar në teologji, dhe njohës i shkëlqyer i krishterimit, islamizimit të shqiptarëve dhe laramanisë, shpjegon shtresat e qytetërimit që vazhdojnë të zbulohen në katedralen katolike në Prizren, ku beson se ndodhet një qytet i tërë arkeologjik, sipas informacioneve dhe vlerësimeve të nxjerra nga ai nëpërmjet profesionistëve.
Fshehtësitë iliro-shqiptare nën themelet e katedrales
Dëshmia më e mirë, se populli shqiptar, ka një trashëgimi kulturore, nëpër shekuj – në vazhdimësi nga antikiteti i hershëm, duket të jetë zona ku ndodhet katedralja katolike e Prizrenit.
Ndërkohë, që një jehonë të veçantë në botën kristiane dhe në trashëgiminë tonë kulturore shqiptare e ka zbulimi i kishës paleokristiane e ndërtuar në shekullin 3-4, në Ulpianë, e zbuluar vitin që shkoi, e që dëshmon se shqiptarët kanë një trashëgimi kishtare të jashtëzakonshme, dhe se ajo serbe është vetëm një përvetësim i trashëgimisë shqiptare, dhe po ashtu se ajo serbe është tepër e vonë dhe e pakët.
Por, trashëgimia në Prizren duket krejt me një fat tjetër, por edhe me një vazhdimësi të jashtëzakonshme.
Kisha e zbuluar së fundi është e lidhur me dy kisha të hershme që janë zbuluar gjatë restaurimit të kryer të komplet të katedrales në vitin 2013, që kishte filluar në mars të vitit 2012.
Në bazë të mendimeve preliminare të arkeologëve vendës, Kosovë-Shqipëri, por edhe të huaj si atyre nga Kroacia, Bullgaria, Italia, mendojnë se lashtësia e kishës së parë, është e periudhës romake, të shekullit 4 apo 5-të, përkatësisht periudha e sundimit të Konstandinit të Madh ilir ose e Justinianit Ilir, shekulli 5-6.
Zbulimet na i prezanton me dashuri dhe patos, murgu hijerëndë, Don Shan Zefi, një burrë i përkushtuar po aq sa etërit e dikurshëm të kristianizmit shqiptar, nga Pal Engjëlli, bashkëluftëtar i Skënderbeut, Pjetër Bogdani, dijetari i jashtëzakonshëm evropian, e deri tek patër Gjergj Fishta dhe Atë Shtjefën Gjeqovi.
Një ekspeditë me arkeologë eminent
Me informacionet e arkeologëve, sikur një ciceron profesionist Don Shan Zefi, na i shpjegon një për një të gjitha zbulimet që duket se do të sjellin mrekulli për arkeologjinë dhe më tej trashëgiminë shqiptare.
Gjurmët arkeologjike të kishës së parë, muret, harku i aniatës laterale, muri i së cilës arrin në gjerësinë 2.5 m, ndërsa lartësia ende nuk është verifikuar, pasi nga 4 metra të gjurmuara nën tokë, ende nuk është arritur në dysheme dhe mendohet se po aq duhet të gërmohet që të arrihet në fund, thotë Don Zefi.
Verifikimi i supozimit të thellësisë, mbetet të zbulohet nga një ekspeditë më serioze arkeologjike, gjë që për këtë po bëhen përpjekje që me ekspert arkeologjik të bëhet skenimi nëntokësor, me sonda.
“Gjithashtu vlen të theksohet se jemi në formim të një ekspedite të arkeologëve vendës dhe të huaj, eminent, të lëmive përkatëse, të studimeve të atyre kohërave, ku pritet finalizimi apo përcaktimi zyrtar shkencor – i vjetërsisë së kishës së vjetër paleokristiane”, thotë Don Zefi.
Ndërsa, shëtisim më tej në brendësinë e katedrales, Don Zefi na shpjegon se në të njëjtën ombrellë, “katedrale” ruhet tek altari sakristia, gjithashtu kisha e dytë e një periudhe që mendohet të jetë e mëvonshme, e shekullit 8 apo 9, e njohur në histori si periudha bizantine.
Në muret e zbuluara deri më tani të kësaj kishe të dytë, ruhen gjurmët e afreskave si dhe guri i dyshemesë në nivelin minus dy metra, rrëfen Don Zefi, për ato fakte që kanë zbuluar arkeologët, gjithë shpresë e vullnet se zbulimet do të sjellin dëshmi të fuqishme dhe akoma më tej, do të krijojnë qëndrueshmëri për teoritë shqiptare kristiane dhe ato të trashëgimisë ilire.
Brenda në kishën e dytë shihen edhe eshtrat e paprekura, që gjenden në një thellësi prej gjysmë metre afërsisht, ku janë lënë të shihen aty deri në zbulimet përfundimtare, që do ti bëjnë arkeologët në funksion të vërtetësisë së zbulimeve, për të mos lejuar dyshime, për ti konkretizuar tezat në mënyrë që të mos ketë asnjë argument edhe nga dyshuesit më të mëdhenj.
Aty fle, historia e paprekur shqiptare.
Ndërsa, jashtë katedrales shihen qartë muret e dy kishave në fjalë, pjesë të trupit të të cilave shtrihen edhe në brendësi të katedrales, gjë që pritet të hulumtohen deri në nivelin e dyshemesë, dhe që lidhen edhe me murin rrethues, që kalon suazat e kompleksit hapësinor, oborrit të katedrales.
Artefaktet e gjetura
Don Zefi ka krijuar një muze të vogël në hapësirën përcjellëse të katedrales. Artefaktet e gjetura, me shumë skrupulozitet ruhen në ish rezidencën e arqipeshkvit të famshëm Lazër Mjedës vëllait të poetit të shquar lirik, Ndre Mjeda.
“Nga artefaktet vlen të përmendet një mori e madhe e eshtrave, të gjetura gjatë gërmimeve brenda dhe jashtë Katedrales. Pritet gjithashtu të vlerësohen nga pikëpamja e medicinës legale, ADN-së, kur dihet se historikisht deri në periudhën e sundimit të perandorisë osmane, më 1832, vendi i shenjtë brenda katedrales dhe oborrit të saj, ka qenë varrezë katolike, ku në të njëjtin vend ka patur edhe ekzekutime, të besimtarëve katolikë”, thotë Don Zefi.
Janë gjetur mbishkrime, gur antikiteti, simbole dardane – rozeta, simboli i ringjalljes, kryqe, rruzare, manuskripte, libra, të cilët kërkohet që sa më shpejt të shpëtohen dhe të skanohen e të deshifrohen përmbajtjet e tyre.
A kishte katakombe ilire në Prizren?
Brenda shtyllave – mureve të katedrales, tek altari janë gjetur edhe pesë relikte të eshtrave të martirëve të hershme të krishterimit, që datojnë madje nga shekulli i parë, nga viti 62 e këndej, thotë Don Zefi.
Janë gjetur po ashtu në oborrin e Katedrales edhe 5-6 pllaka masive, gurë varresh, nga 1.8 – 2 metra, që dëshmojnë një mënyrë tjetër se si janë varrosur apo nderuar shqiptarët e hershëm.
Renovimi
Aktualisht është punuar edhe në restaurimin e tërësishëm të katedrales, i cili bëhet për herë të parë në historinë e saj. Është bërë nga përforcimi i shtyllave nëntokësore, e deri tek kulmet (që janë tre), kambanorja dhe për herë të parë i kthehet fizionomia e vërtetë një objekti sakral. Me përkushtim, admirim, profesionalizëm, falë njohurive historike, i ka udhëhequr ato z. Don Shan Zefi. Ndërsa, punimet i ka ekzekutuar një firmë e njohur nga Shqipëria, AdStar.
Punimet janë kryer me përkushtimin më të madh, pasi ishte i bindur se katedralja është ndërtuar mbi kishat paleokristiane dhe një kishe të vjetër.
Të gjitha punimet mund të përmbyllen këtë vit nga një ekip i arkeologëve ndërkombëtarë, të cilët pritet ti rregullojnë zbulimet e vjetra me xham, ku do të jenë edhe mbishkrimet për të gjeturat brenda katedrales, si pjesë monumentale.
“Shpresojmë më në fund, që të fillojmë me fazën e dytë të restaurimit, të funksionalizimit, të kishës deri tek restaurimi i pikturave të vlefshme, për të cilat kërkohen mjete të veçanta, gjatë periudhës së njëjtë të formimit të Lidhjes së Prizrenit”, thotë Don Zefi.
Ai thotë se brenda hapësirës së Kishës katolike do të jetë muzeu etnologjik, etnografik, arkivi dhe biblioteka. “Një muze multikompleks”, thotë ai teksa na kujton se po bëhen përpjekje të argumentohet se shqiptarët kishin shkolla më parë se hapja e shkollës shqipe në Korçë. “Po bëhen përpjekje që në shenjë të shkollës më të vjetër gjithë shqiptare, pas gjetjes së një guri me mbishkrim latin të vitit 1856, që është vit i restaurimit të shkollës, sepse dihet që më 1836 ka ekzistuar shkolla nëse jo edhe më parë, siç flasin relacionet me Romën, në gjysmën e dytë të shekullit të 18-të”, thotë Don Shan Zefi, duke e çuar kështu të paktën edhe 51 vjet më parë datën e krijimit të shkollës shqipe, që historia e shënon si datë vitin 1887.
Të gjitha këto zbulime e bëjnë këtë zonë kompleks më vete arkeologjik, duke argumentuar se këtu gjendet një qytet arkeologjik më vete.
Në kompleksin e katedrales aktuale, mund të zbulohen shumë fshehtësi apo mistere të pazbuluara si katakombet ilire, kriptet.
Pagëzimorja
Para Kërshëndellave të vitit 2014, në Prizren janë gjetur shenjat edhe të një pagëzimoreje babtistere, ku sipas Don Shanit, që e njeh më së miri këtë lëmi (të krishterimit gjithëshqiptarë) ruhet një kishë tjetër me gjasë paleokristiane e shekullit 4 ku në thellësi të saj duhet të ruhen mozaiku dhe shtyllat e saj.
Ajo gjendet disa qindra metra poshtë Katedrales, dhe shumë afër kompleksit të Lidhjes së Prizrenit.
I pyetur se si do të veprohet për zbulimin e mëtutjeshëm të saj, pasi kompleksi i Lidhjes së Prizrenit është i dominuar me vendbanime, dhe prek shumë çështje të ndërlikuara qoftë ndërtimesh, qoftë besimesh, urbanistike, ekonomike, biznesi etj, ai thotë se vendimi i takon autoriteteve dhe shoqërisë.
“Sa i përket gjurmimeve arkeologjike kompetente është ministria e kulturës, Instituti arkeologjik i Kosovës, Instituti për Mbrojtjen e Monumenteve të Kosovës, dhe ai i Prizrenit”, thotë ai.
Si mund të arrihet tek gjurmimi, nxjerrja e dëshmive? Për këtë ai thotë se duke pasur përvojën arkeologjike me katedralen, janë në formim të një grupi ekspertësh dhe arkeologësh, “sugjeroj, që mund ti kryejë punimet, ndërsa kontributi im, nuk do të mungojë as për këtë vend, nëse është nevoja”.
Ai shton se ka edhe zona të tjera arkeologjike në Prizren, që duhet të zbulohen si edhe në gjithë Kosovën.
Duke folur për pagëzimoren, ai thotë se mendohet të jetë aty kisha paleokristiane, ku ritet liturgjike dhe mesha e shenjtë janë kremtuar deri më 1455, ndërsa një shekull më vonë, diku rreth vitit 1572 kanë filluar mbi themelet e saj, të ndërtohet një xhami e vogël, minareja e së cilës ruhet edhe sot, ashtu siç ishte paraparë edhe në planin urbanistik të viteve të ’60-ta të qytetit të Prizrenit.
“Është interesant se si këtu gërshetohen ndërtime të ndryshme mbi këtë vend të shenjtë, si monumenti më i madh i ideologjisë komuniste, ndërtesa, hoteli, banka ashtu që të mbulohet njëherë e përgjithmonë e kaluara e krishtere shqiptare, katolike”, thotë Don Shan Zefi, duke iu referuar përpjekjeve serbe për falsifikimin e historisë.
*Falenderojme autirin qe e dergoi artikullin edhe per lexuesit e Diellit. Faleminderit z. Morina!
Çështja Doshi, prokuroria nis hetimet
Ndalohet personi që sipas deputetit Tom Doshi ishtë porositur të kryente atentatet ndaj tij dhe deputetit demokrat Fufi. Opozita kërkon mocion mosbesimi ndaj kryetarit të parlamentit Ilir Meta.
Në Shqipëri prokuroria njoftoi sot se ka nisur hetimet lidhur me deklarimet e deputetit Tom Doshi se ndaj tij dhe deputetit demokrat Mhill Fufi, ishte planifikuar një atentat, ndërsa është ndaluar dhe personi i cili dyshohet se sipas zotit Doshi, ishte porositur për ta kryer atë. Ngjarja është vënë në qendër të debatit politik. Opozita vendosi sot të kërkojë një mocion mosbesim ndaj kryetarit të parlamentit Ilir Meta, i akuzuar nga zoti Doshi si porositësi i vrasjes së tij. Por zoti Meta, tha sot se 6 muaj më parë zoti Doshi kishte ofruar një tjetër variant sipas të cilit, ai dyshonte se vrasje ishte porositur nga të afërm të ish kryeministrit Sali Berisha.
jatë orëve të para të ditës së sotme në zyrën e kryeministrit Edi Rama u mblodhën kryeprokurori Adriatik Llalla, ministri i Brendshëm Saimir Tahiri, dhe kryetari i Komisionit të Sigurisë Spartak Braho. Pak më vonë nga përfundimi i takimit prokuroria njoftoi nisjen e hetimeve mbi deklarimet e zotit Doshi. Ndërsa kryeministri përmes një postimi në facebook shkruante se qytetarët “duan të dinë të vërtetën dhe atë mund ta thotë vetëm një hetim i plotë i organeve të Drejtësisë”. Sipas tij, gjithshka është “një telenovelë e shëmtuar që do të ketë një fund të palumtur për të gjithë ata që janë bërë bashkë për të përbatur qeverinë dhe shumicën parlamentare”.
Më herët gjatë natës, në përpjekje për të kaluar kufirin me Malin e zi është ndaluar një 36 vjecar, Durim Bani i cili rezulton të jetë personi i cili sipas deputetit Doshi ishte ngarkuar për vrasjen e tij dhe të deputetit tjetër demokrat Mhill Fufi, por që kishte zgjedhur t’ja tregonte këtë zotit Doshi. Bani sipas policisë është një person me precedent penal. Gati 10 ditë më parë ai kishte qenë objekt i një atentati, ndërsa në makinën e tij u gjet një sasi eksplozivi. Sipas deputetit Doshi, Bani është personi i paguar nga kryetari i parlamentit Ilir Meta dhe se atentati ndaj tij iste një përpjekje për të zhdukur gjurmët.
Por zoti Meta, i vënë nën akuzë të drejtpërdejtë, tha sot se deputeti Doshi muaj më parë kishte shprehur shqetësim se përpjekjet për ta vrarë po organizoheshin nga të afërt të ish kryeministrit Sali Berisha: “Në dijeninë time, deri dje i vetmi person që ka penguar zbardhjen e kësaj çështjeje rezulton të jetë deputeti Tom Doshi. Eshtë e drejta e deputetit në fjalë t’i ndërrojë versionet e atentatit ndaj tij çdo 6 muaj sipas interesit të tij politik”.
Zoti Meta deklaroi se ai kishte kërkuar që përpara disa muajsh që kjo cështje të hetohej. Edhe zoti Doshi shprehet se në dijeni ishte vënë si Prokurori I Përgjithshëm ashtu dhe ministri i Brendshëm Saimir Tahiri, i cili madje sipas zotit Doshi ka dëgjuar edhe vetë rrëfimin e Banit. Megjithatë mbetet e paqartë se përse hetimet u nisën vetëm sot.
Opozita nga ana e saj foli për një situatë tronditëse për vendin. Ajo ka vendosur të kërkojë një mocion mosbesimi ndaj kryetarit të parlamentit Ilir Meta, i cili sipas saj sot duhet të kishte dhënë dorëheqjen dhe të ishte vënë në dispozicion të Drejtësisë.
“Asnjë qytetar i vendit nuk e njeh më për kryetar Kuvendi, asnjë qytetar i vendit nuk mund të pranojë të ketë në krye të institucionit më të rëndësishëm kushtetues, një të akuzuar për dy vrasje. Koka tjetër e këtij binomi kriminal, Edi Rama, në vend se të shkojë në prokurori të paktën në cilësinë e dëshmitarit në krim, sepse edhe vetë e ka pranuar se është në dijeni prej 5 muajsh të kësaj skeme vrasëse, thërret Prokurorin në zyrë. Eshtë ai që duhej të shkonte në zyrën e Prokurorit, e të dëshmonte çfarë di për planifikimin e eleminimit fizik të dy deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë”, u shpreh kreu i opozitës Lulzim Basha, duke theksuar se “në lojë janë fatet e vendit dhe se në kullën e pushtetit ka plasur lufta e klaneve.
Në Bruksel, e pyetur nga gazetarët shqiptarë, Maja Kocijancic, zëdhënësja e komisionit europian deklaroi se “ne presim një hetim të plotë të këtij rasti nga autoritetet kompetente shqiptare. Ne gjithashtu presim fjalime e sjellje të përgjegjshme, në veçanti mbi çështjet e sundimit të ligjit, nga të gjithë ata që marrin pjesë në jetën publike”
Dje edhe ambasada amerikane në Tiranë përshëndeti përjashtimin e deputetit Tom Doshi nga grupi socialist duke u shprehur se ndaj tij kishte “dyshime se ishte përfshirë në veprimtari kriminale”, një akuzë e hedhur më pas poshte nga zoti Doshi i cili deklaroi se ka dhe një video prej 37 minutash me detaje mbi planin për vrasjen e tij.(VOA)
ELEZ ISUFI NE NJE PULLE POSTE NE 90-VJETORIN E VDEKJES
Posta Shqiptare me rastin e 90 vjetorit të heroit kombëtar, mbrojtësit të kufijëve nga dyndjet e sllavëve, Elez Isufit, Gjeneralit me shajak- dekoruar edhe nga Perandori Franc Jozef, ka emetuar një pullë postare me portretin e heroit, i cili me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë u nderua nga Presidenti I Shqipërisë, Bujar Nishani, me urdhërin”Nder Ii i Kombit”. Pulla me portretin e Elez Isufit ka përmasat 30 x 40 mm.
PO KUSH ESHTE ELEZ ISUFI, ARUSHA E MALIT-GJENERALI ME SHAJAK?
Risjellim nga arkivi i Diellit artikullin e Naim Plakut me titull:
ELEZ ISUFI- FUQI, BESË, SHPËTIM DHE SHPRESË PËR KOMBIN /
Në analet e historisë sonë kombëtare, nga kohërat më të lashta e gjer tek më të rejat, Dibra ka qenë kurdoherë e pranishme dhe ka pasur peshë të rëndësishme, shpesh dhe përcaktuese, në lëvizjet tona kombëtare për liri dhe pavarësi, duke u dhënë këtyre pasazheve dhe peisazheve pikante ngjyrën e gjakut të kulluar të lirisë. Pozicioni i saj gjeofizik, një luginë e bukur e pjellore plot dritë e gjelbërim në rrjedhën e mesme të Drinit të Zi, me ujëra të kulluar e pyje madhështorë, përtej dallgëve të kripura të detit, kënetave dhe moçaleve, të verdha e të mpira, e mbrojtur nga një kurorë malesh të lartë në perendim e në lindje, tërhoqi lakmitë e pushtuesve duke filluar nga falangat e ushtrive romake e gjer te urditë shoviniste sërbe. Prandaj themi me të drejtë se Dibra ka histori. Kjo histori ka brenda saj ngjarje, perpjekje, luftëra, qëndresë madhore, ka tym të zi e gjak të pastër, besë të rëndë dhe hakmarrje vigane, ka luftëtarë e martirë, dëshmorë e heronj të vërtetë, prijësa të shquar e trima mejdani, ka varre lapidarë dhe këngë frymëzuese…
Ngjarjet që ndodhën në gjysmën e dytë të shek XIX dhe fillimin e shek.XX që shënojnë dhe fundin e sundimit otoman dhe kurorëzohen me shpalljen e Pavarësisë e bëjnë Dibrën epiqendër të përpjekjeve shqiptare për liri e pavarësi. Mjerë kush s’e njeh dhe s’e do! Le të kujtojmë qëndresën vigane kundër reformave të Tanzimatit, kontributin dibran në Lidhjen e Prizrenit, përpjekjet për gjuhën dhe shkollën shqipe, kryengritjet antiosmane për shpalljen e Pavarësisë, kuvendet, kararet dhe itifaket, besëlidhjet e famshme, prologun e gjithë atyre betejave legjendare, nga dolën heronjtë pishtarë të qëndresës popullore. Kurora e lavdisë dibrane është, padyshim, epopeja e luftrave 9-vjeçare kundër pushtuesve sërbë 1912-1921, përcaktuese në kufinjtë që kemi sot, e dhimbshme gjer në palcë, por madhështore gjer në pavdekësi, të cilën gishta të shkapërderdhur historianësh ose e kanë prekur pak, ose e kanë shkruar keq. Mjerë ata që luajnë me të vërtetën!
Sado të keqinerpretohen apo të keqpërdoren, memoria e shëndoshë e kombit kurrë nuk do të fshijë emrat e mëdhenj të patriotëve tanë. Ata janë si lulet që mbijë e lulëzojnë, sa herë fryjnë erëra të ngrohta behari. Të tillë janë Cen Leka e Salë Markja, Sheh Zerqani e Fejzë Bulqiza, Dan Cami e Iljaz Dibra, Selman Alia e Llan Kaloshi, Selim Rusi e Jusuf Bageri, Sefedin Pustina e Ismail Strazimiri, Baftjar Doda e Mustafë Lita, Hoxhë Voka e Hoxhë Muglica, Elez Isufi e Sufë Xhelili e plot të tjerë.
Elez Isufi hyri si meteor plot dritë e shkëlqim në orbitën e përpjekjeve shqiptare për liri dhe pavarësi, kur ishte djalë i ri 17 vjeç. Familja e tij kishte pak kohë që ishte vendosur në një mjedis interesant. Një shtëpi e thjeshtë majë një kodre mes gjelbërimit dushkor të Lugjepravës, në të djathtë të Drinit, që shpejt do të kthehej në një copëz parajse me bimë e pemë gjithfarësh dhe me një kullë-fortesë majë kodrës. Djali i ri, i pajisur nga natyra me dhunti të jashtëzakonshme, i rrahur që fëmijë nga erërat e luftës dhe barotit, i pjekur në kuvende burrash, i rritur dhe i kalitur në mejdane trimërie, nën kujdesin e një nëne malësore të mençur dhe bujare, të ashpër e kryelartë, por dhe të dashur e fisnike, ziente përbrenda si një vullkan që priste për të shpalosur mrekullitë e shpirtit shpërthyes e liridashës, të një mendjeje të ndritur e të një pasioni të fuqishëm, me sy të mprehtë e vëzhgues, me atë gjoks të gjërë e të rëndë si shkëmbi majë një mali, tërë forcë e energji vepruese për të nisur vepra të mëdha. Kështu e gjejnë atë ngjarjet e Lidhjes së Prizrenit. Vëllai i tij Xhelili, sapo ishte kthyer nga misioni historik në roje të besëlidhjes së madhe të Prizrenit së bashku me Xhafer e Baftjar Dodën, kur vdiq papritur në një moshë të re. Nga kjo kohë Elez Isufi mbajti mbi supe barrën e rëndë të familjes dhe misionin e lavdishëm të mbrojtjes së atdheut, në një nga periudhat më kritike të historisë sonë. Emri i tij shpejt do të bëhej i njohur, por dhe i frikshëm për armiqtë dhe tradhtarët. Ai do të bëhej udhëheqësi më popullor dhe më i besueshëmi, më i thjeshti dhe më i dashuri, prijësi i lavdishëm i vegjëlisë. Ai ishte simboli i besës dhe i bujarisë, i sakrificës dhe i trimërisë, burri i mençur i Dibrës dhe strategu i luftrave popullore, heroi i betejave legjendare, kreshniku i maleve tona dhe diplomati i pagabueshëm me opinga lëkure e kësulë të rrafshët dibre që u jepte drejtim kthesave më të vështira historike.
Janë mbi 46 vjet të jetës së tij të mbushura me shqetësime të panumërta për mbijetesë kombëtare, vite luftërash e betejash, vite qëndrese, krenarie e lavdie në mbrojtje të trojeve tona, të nderit e të dinjitetit shqiptar. Po të ecësh në gjurmët e këtij gjysëmshekulli të jetës së tij, nuk do të gjejsh asnjë vit të papërgjakur, asnjë muaj pa tym betejash e plagë lufte, asnje ditë të qetë e pa krisma pushke. Të gjitha mbulohen, si për çudi, me një aureolë të ndritshme, me një piskamë tronditëse të thirrjes së fuqishme “ A besë-a- besë, o burra, për hatër të këtij vatani”! Dhe ngriheshin 7 e 70, përmbysej nata dhe vraponin malet, konak e oxhak mblidheshin tek pesë krismat e pushkës habertare. Dhe gjithkush pyet me të drejtë:- Ku e kishte, vallë, gjithë këtë fuqi ky njeri, ky djalë, ky bir, ky burrë? Ai e kishte fjalën fjalë e besën besë. Nga syri i tij plot dritë buronte mirënjohja dhe nderimi për njeriun e mirë, dora e tij e bardhë shtronte bujari dhe nga gishti tregues shpërthente flaka hakmarrëse për armiqtë.
Çdo beteje çiftelia i vinte pas. Tregojnë se kanë qenë mbi 20 këngë që trimëria i ka kënduar pushkës dibrane dhe prijësit të saj Elez Isufit. Ne kemi arritur të mbledhim të plota rreth 13 prej tyre, pa llogaritur këngët që i janë kushtuar atij pas vdekjes. Kënga në atë kohë ishte vlerësimi më dinjitoz për dike që e meritonte. Ishte medaljon, urdhër, ishte titull nderi e lavdie, ishte dekoratë, lapidar e monument. Kënga bënte portretin heroit, por edhe te tradhtarit. Ndaj kënga dibrane, si më e fuqishmja në trevat shqiptare, ka bërë vlerësime dinjitoze. Elez Isufin e ka quajtur arushë mali, që s’i tutet as mbretit e as kralit, burrë zotni, që Petre Kralit i rri karshi, trim me shtatë zemra, shqipja e malit që faron asqerët e kralit, ylli i mejdanit, besa e burrit, salltanet ndër krala, etj. duke i dhënë urimin e zemrës:”Gjeç rahmet, o Elez Aga”! Në dy vargje të një kënge popullore jepet qartë qëndrimi që mban populli ndaj dy figurave:
Ahmet beg, nip i Toptanit, (Është fjala për tradhtarin Esat Toptanin).
Elez aga, arusha e malit.
Duke ecur gjurmë pas gjurme të jetës së tij e shohim se si rritet dhe madhohet në sytë e popullit personaliteti i udhëheqësit. E nisi rininë e hershme si bari dhish dhe shpejt e shohim të ngrihet si një zë të fuqishëm kryengritës kundër shtypjes e padrejtësive. Vihet në krye të një çete komitësh si dalëzotës i mallit në fshatrat e Rekës duke vendosur rendin e qetësinë. Gradën si çaush i një poste e shfrytëzoi për të përzënë turqit e Sllovës dhe ky akt do të ishte prologu i gjithë kryengritjeve të mëvonshme antiosmane deri në shpalljen e Pavarësisë. Në vitin 1899 është pjesëmarrës në Kuvendin e Qarnanicës krahas burrave të pjekur për miratimin e vendimeve të Lidhjes së Pejës, për unifikimin e veprimeve luftarake të kërkesave të parashikuara nga besëlidhja e madhe.Turqit e shikojnë si një element shumë të rrezikshëm dhe kërkojnë ta eleminojnë. E arrestojnë dhe e burgosin në Manastir. Në vitin 1902 arratiset nga burgu. Udhëheq një çetë të armatosur, e cila kryen disa aksione të guximshme në Dibër të Poshtme. Në vitin 1908 Elez Isufi me çetën e tij siguron zhvillimet normale të punimeve të Kongresit të Manastirit. Ai tashmë ishte njohur dhe miqësuar me shqiptarët më me peshë të Perandorisë dhe kishte përvetësuar platformën e rilindasve. Në maj 1910 në krye të më se 2000 dibranëve shkon në mbrojtje të Kosovës dhe merr pjesë në luftimet e përgjakshme të Qafë-Prushit. Arrestohet dhe dërgohet në burgun e Manastirit. Më 27 mars 1912 nën kryesinë e tij dhe Selman Alisë shkrepi krisma e parë e çetave kryengritëse dhe formohet Komiteti Nacional i Dibrës. Elez Isufi ishte flamurtari më i flaktë i sulmit të përgjithshëm. Kryeson delegacionin që niset në Prishtinë më 6 gusht dhe takohet në Ferizaj me Hasan Prishtinën, Bajram Currin e Isa Boletinin, të cilët do t’i lidhë, siç dëshmojnë ngjarjet e mëvonshme, miqësia e përjetshme. Caktohet delegat për në Vlorë, por ngjarjet që rrodhën me vërtik, e penguan këtë udhëtim historik. Me Ismail Qemalin ai do të takohej më 14 gusht 1913, pak muaj pas shpalljes së Pavarësisë duke mbyllur kështu njërën prej faqeve të historisë së lavdishme.
Lufta me sërbët është padyshim më tragjikja për Dibrën. Elez Isufin e kemi në krye të kësaj epopeje 9-vjeçare. Në nëntor, 20 ditë para shpalljes së Pavarësisë sërbët hyjnë në Lumë, Shkodra rrethohet nga malazestë. Elez Isufi me një pjesë të dibranëve kthen nga rruga për në Shkodër dhe hidhet në betejën e famshme të Kolosnjanit, kundër armikut rezil që tashmë kishte trokitur te porta e nderit. Fitorja e kësaj beteje qe befasuese. Bisha tërbohet dhe më tepër dhe mësyn e pushton Dibrën e Madhe dhe viset gjer në Dri, pikërisht një ditë para se Plaku i Vlorës të ngrejë flamurin e lirisë. Një natë të bekuar ai me shumë zgjuarsi arrin të çajë rrethimin e kullës dhe të shpëtojë 70 anëtarët e familjes dhe vetë arratiset në mal. Sërbët djegin kullën, por flamurtarit të rezistencës i rritet nami fort, sa që fillon ta dëgjojë dhe Evropa e shurdhër. Në shtator fillon kryengritja e madhe dhe brenda një nate korret një fitore tjetër historike. Në tetor fillon ofensiva sërbe me terror të padëgjuar në masën e popullsisë. Digjen e shkretohen tërë viset shqiptare në dy anët e Drinit të Zi. Shpërngulën mbi 20.000 dibranë. Elez Isufi shkon pak kohë të luftojë në Shkodër kundër malazezve. Në vitin 1914 qeveria e Durrësit e ngarkon të ruajë rendin e qetësinë nga provokacionet sërbe. Në mars 1915 mblidhet një kuvend i madh në Sohodoll dhe vendoset për të luftuar lëvizjen esadiste. Në dhjetor të atij viti ndizet Lufta e Kaushit, një ndër kulmet e fitoreve, ku futet në darën e hakmarrjes popullore një divizion sërb që priste të kalonte në Durrës. Në tetor 1918 Dibra bije sërish nën kthetrat sërbe, tashmë krejt e lodhur dhe e përgjakur.
Në gusht 1920 formohet ajo që njihet si qeveria e Arrasit. Mblidhet kuvendi i madh dhe zgjidhet një komitet lufte me komandant të forcave kryengritëse Elez Isufin. Shpërtheu kryengritja që ndezi mbarë Dibrës flakën e fitores. Në Lanë-Lurë, në një ditë breshëri dhe shiu, ndizet beteja e përgjakshme e vendimtare për fitore. Elez Isufi qe kundër synimeve diktatoriale dhe mbështeti gjithmonë krahun e demokratëve përparimtarë si Hasan Prishtina, Ramiz Daci, Ramiz Dibra,etj. Në dhjetor 1921 i tërheq vemendjen parlamentit për të thirrë Asamblenë Kushtetuese. Në prill 1922 gjykata ushtarake e dënon me vdekje. Udhëheq Lëvizjen e Marsit dhe falanga e tij me malësorë, e kalitur në qindra beteja, pas luftimeve të ashpra, hyn triumfalisht në Tiranë:
Meleq Frashni, mor budallë,
Mos u dil para Reç-e-Dardhë!
Reç-e-Dardhë mos u dil para,
Çe nand vjet luftojnë me krala!
Ahmet Zogu fillon spastrimet me vrasjen e kundërsharëve. Me Plakun e Sllovës fillimisht nuk pati sukses, se ai e mbante pushkën për syri ngulur te kulla e Ndreut, e cila në preludin e Revolucionit të Qershorit mblodhi në gjirin e saj qindra patriotë e malësorë duke u kthyer në qendër organizative për tërë Dibrën. Demokratët e vërtetë e mbështetën këtë revolucion, sepse e shikonin si një mundësi për realizimin e aspiratave të tyre, megjithatë ishin të detyruar ta mbanin syrin dhe veshin zgjuar, sepse diçka e zezë po lëvizte matanë dhe përbindshi i kahershëm sërb duke derdhur arin si ujë në xhepat e lakmitarëve tradhtarë, rigjallëroi shëmtyrat e kombit dhe vuri në lëvizje kthetrat e gjakosura të hasmit të vjetër. Kështu zbritën nga Skërteci në mesin e dhjetorit hordhitë mercenare e tradhtare, rusë të bardhë e sërbë të zinj të Pashiqit, drejt Peshkopisë, ku ishin forcat vullnetare me në krye Elez Isufin. Disa nga paria dibrane, e zverdhur e xheloze, dinake dhe tinzare, e shitur për pesë pare, duke shkelur mbi gjakun e kulluar të lirisë, shtriu dorën e zezë të tradhtisë dhe vrau në pabesi shqiponjën e betejave liridashëse, Sufë Xhelilin dhe kreshnikun e maleve Elez Isufin, ata që kënga do t’u vinte pas vit pas viti e brez pas brezi:
Çou, Elez, thërrasin malet
Besë-a-besë përmbi urdi,
Herë me mbret e herë me kralët
Për vatan e për liri!
Kam shpresë se historia do të trokasë shpejt në mendjet e turbulluara, do të zhvishet nga gjethet e thara dhe do të zbulojë fytyrën e bukur të së vërtetës e do t’iu thotë me zë të qartë: – Ja ku jam e kush jam!
Janë disa burra të cilët nuk e kanë ndjekur lavdinë, por ajo u ka shkuar pas. Dhe nuk kanë nevojë fare as për grada, as për lavdi e as për monumente. Elez Isufi dekorohet nga perandori i Austro-Hungarisë me urdhërin “Franc Jozef Orden” për luftë kundër sërbëve. Për meritat e tij si udhëheqës gradat më të larta ia vuri në gjoks populli i tij: Komandant, gjeneral, burrë burrash, shqipe mali, i pari i të parëve, kreshniku i Dibrës, bajraku i mejdanit, diplomat, Plaku i urtë i Sllovës, njeriu që i ka fry hizri në gojë, etj.
Për Elez Isufin u shkrua shumë në shtypin e kohës duke i veshur cilësitë më të larta. Janë shkruar e vazhdojnë të shkruhen biografi, monografi, vepra letrare, këngë, poezi, drama, romane, kujtime, etj. Ai është përfshirë gati në të gjitha botimet historike të peridhës që jetoi, diku më pak e diku më shumë, sepse dhe më të padëshiruarit i ngecet penda para veprës së tij dhe s’mund të bëjë kapërcime revansh. Shumë historianë e kanë quajtur strateg luftërash, kryetrim, Roja e Kufirit Shqiptar. Të huaj e vendas janë ndalur shpesh te figura e Elez Isufit. Roze Lang, shkrimtare amerikane e quan Trim i Dibrës dhe britaniku Barnes patriot të madh. Vrasja e albanalogut kroat Milan Shuflaj që u thirr urgjentisht nga sërbët pas vizitës në shtëpinë e Elez Isufit ishte e sajuar nga ana e tyre për të eleminuar një personalitet me rëndësi që do të shkruante të vërtetën për trimin e Dibrës. Nermin Vlora i quan Elez Isufin dhe Isuf Xhelilin trima madhështorë që u vlon ndër deje gjak shqiptar. Filozofi Isuf Luzaj e quan njeri të hekurt që i tansformonte njerëzit e thjeshtë në heronj. Fan Noli flet me simpati për gegën e mençur, trim e të pashoq. Skëndër Luarasi në librin që i kushtohet Isa Boletinit tregon për dy netët e këndshme që kaloi në kullën e Plakut të Sllovës, kur po udhëtonte drejt Vlorës. Por shkrimet më të mira që e ngrejnë lart figurën e tij si patriot, -thotë në kujtimet e tij Ismail Strazimiri, – janë burimet e shumta arkivore sërbe që flasin me mllef të pashoq për heroin tonë.
Një monografi dinjitoze për gjeneralin me shajak ka shkruar Xhafer Martini. Haki Sharofi ka lënë në dorëshkrim kujtimet e tij me vlerë. Haki Stërmilli e ka personazh kryesor në dramat e tij historike, Rexhep Krasniqi e quan shtyllë të sigurtë të vijës kufitare verilindore, Ibrahim Farka i thotë trim legjendar, Abdulla Çanga kujdestar plot pasion për shkollën dhe arsimin shqip, që bën epokë dhe sjell pavekësinë shprehet për të historian Gafurr Zoto, ndërsa një ndër personalitetet më premtuese e më të talentuara, prifti shkodran Dom Lazër Shantoja, i pushkatuar më 1946 nga diktatura, e ka personazhin kryesor të dramës së tij historike “Kuvendi i dëshmorëve”. Ai e vizitoi në Sllovë dhe shkruan me shumë simpati për personin që çdo send tjetër para tij humb interesin. Në këto 5 rrokje secili shqiptar shef njeriun me famë legjendare, që ari i sërbisë nuk mundi me e thye kurrë. Elez Isufi! Fuqi, shpresë, kërcënim!- shkruan ai, i cili, siç thotë Irfan Tërshana, u thirr nga Perandori si njohës i shkëlqyer i gjermanishtes, të përkthente fjalët e malësorit të Dibrës, që e kishte ofruar për dekorim.
***
I solla këto jo se ata janë pak të njohura, por më shumë si një kujtesë historike në këtë 100-vjetor të krenarisë kombëtare, ku secila figurë duhet të gjejë vendin e vet. Trimi, ku ka vënë këmbën, ka ngritur dhe muranën. Është një vend këtu në Tiranë që quhet “Qoshja e Elezit”. A thua nuk e meriton një përmendore? Fatmirësisht pasardhësit e kësaj dere të ndritur nuk e kanë humbur shkëlqimin. Unë u ndala te lufta e Dibrës dhe posaçërisht tek njera prej figurave të saj, për të cilin, fatkeqësisht, historia e ka mbyllur njerin sy. Por, nga kjo dritare shfaqen e gëlojnë qindra e qindra ngjarje dhe figura të ndritura të Dibrës, që, padyshim, duhen vënë sipas meritës në pjedestalin e lavdisë kombëtare dhe kurrë sipas shijeve dhe interesave personale.