Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shqiptarët nuk janë wahhabi ?

by

“ Ne jetojme në një shekull ku fshehja e të vërtetës të mbronë më mirë se sa ligjet dhe të siguron më shumë se pafajsia” – RIVAROL/

Nga Fahri XHARRA/

Ne shqiptarët myslimanë kemi praktikuar ato pak rite të mbetura nga okupimi shumëshekullor turko-islamik dhe jemi ballafaquar me problemet e vërteta të jetës, qoftë për një mbijetesë apo një jetë më të mirë. Vlerësimi i të huajve ishte se jemi “myslimanë të lehtë”. Por, çfarë u mendua kur na quajtën “myslimanë të lehtë”? Apo ishte thjeshtë një arsyetim për përkrahje.? A duhet të përmendi disa nga faktet që neve na bëjnë“myslimanë të lehtë” e të njihemi dhe të pranohemi si evropianë të civilizuar? Jo. Bota e qytetëruar me sinqeritetin  e saj i di të gjitha.

Por ç`po ndodhë me ne ,në tokat mbarëshqiptare ? Jemi të ballafaquar me nivel të lartë të papunësisë ,kemi mbetur fukarenj,nuk kemi stabilitet politik ; kudo që shkelë në tokat tona jemi të mjerë. E vërtetë apo jo? A i dijnë fqinjët tanë këto? A i dijnë edhe miqt tanë në Europë?

OH SA  MIRE TE JESH SHQIPTARPor pse ne të përkrahim rrymat më radikale të islamizmit?Pse te jemi uahabi ( wahhabi)?

Kush janë uahabitë? Si lindi kjo rrymë e skajshmerisë islame? Kush e perkrahë atë?

A na duhet neve si musliman te moderuar që jemi ,dhe si të tillë na pranon edhe civilizimi Europian,të ngërthehemi me rrymat më të papëlqyera muslimane në botë?

Shkrimi e ka për qëllim,njojhjen me një rrymë Islame të krijuar në Arbinë Saudite,e që daton bukur moti, rrymë e cila nuk shikohet me sy të mirë nga një numër i madh i shteteve islamike.

Si lindi Wahhabizmi? Muhammad ibn Abd al-Wahhab (v. 1792) ishte i pari ekstremist dhe fundamentalist Islamik. (De Long –Bas, J.Natana, Islami Wahhabist Oxford 2004) Abdel al-Wahhabi i krahasonte vehten me Profetin Muhamed(?). A.Wahhabii, pika qendrore e lëvizjes së tij dhe të reformës ishte parimin që çdo ide e shtuar në Islam pas shekullit të tretë të kohës se muslimaneve (rreth 950ps.k”) ishte i rremë dhe duhet të eliminohen. Muslimanët, që të jenë muslimanë te vërtetë, duhet t’i përmbahen vetëm dhe vetëm në mënyrë rigoroze besimit origjinal ..

Arsyeja për këtë qëndrim ekstremist, dhe përpjekjet e Wahhabit dhe reformës se tij, ishin një numër i praktikave të njohura të kohës të cilat ai besonte se ishin para-islamike si:lutja e shenjtorëve te ndryshëm, pelegrinazhet në varre dhe në xhamitë veçanta, dhe flijimet e ndryshme.

Besimtarët e rinj sekular janë shumë të anatemuar nga trashëgimtarët e Wahhabit. Përkrahësit e Wahhabismit janë kundër modernizmit, sekularizmit dhe te gjitha përparimeve të cilat e kundërrrymojnë wahhabizmin .

Me ardhjen e Wahhabismit si doktrinë u krijua indiferenca për gjendjen e të vejave dhe jetimëve, dënimi i tradhtisë bashkëshortore në menyra të vrazhda , dhe dështimi për të ndarë hisen e trashëgimisë në mënyrë të drejtë për gratë. Wahhabët e karakterizojnë gjithë këte si xhahili ,një term në Islam e cila i referohet barbarizmit dhe gjendjes e injorancës që ekzistonte para ardhjes së Islamit.

Rryma e tij është edhe sot “asmuwahhidun” ose “unitare” ( موحِّدون ) Çdo gjë tjetër ata e denonojnë si risi heretike, apo”bidat”. Wahhabitë tronditet më tej në butësinë e përhapur në zbatimin e ligjeve tradicionale islame “ Vetëm ata që e ndjekin mesimin Wahhabi janë musliman të vërtetë dhe vetëm ata janë në rrugën e Allahut” (Martin, Richard C., ed., Encyclopedia of Islam and the Muslim World , Macmillan, 2004.)

Muhammad ibn Abd al-Wahhab lindi ne vitin 1702 ne qytetin e al-Ujaniah ,ne regjionin Nagjd te gadishullit Arabik,tani veriu i Arabisë Saudite. Familja e tij qe nga gjyshërit ishte një familje gjygjëtaresh për qeshtje te fesë,në shkollën kryesore për mendimin legal të Islamit Sunii.

Cilat janë besimet kryesore sipas Muslimaneve Wahhabi? Kurani dhe haditet duhen te lexohen ashtu si jane,pa kurrfare ndryshimi.Gruaja i nenshtrohet burrit dhe ajo e ka vetem lirinë të jetojë, e të jetojë per te lindur femijë. “Gruas nuk i besohet “ .Gjykatat muslime duhen te udhehiqen vetëm nga Imamet.

Ne Arabinë Saudite gjykatat janë te udhëhequra nga Wahhabitë e më i fuqishmi është stërstërnipi i tij Abdyl Wahhabi .

Sa na japin neve shqiptarëve krenari fetare, nëse ne valavohem me të gjitha rrymat fetare në botën arabe? Wahhabitë e (mashkujt) e kanë edhe veshjen e tyre ,e cila i bënë që besimtarët të dallohen nga jo vetëm besimtarët e krishterë por edhe nga ata musliman.

Për femra mos të flasim, se ato duhen t`i nënshtrohen një regjimi tejet nënçmues ,e që për botëkuptimet tona shqiptare –evropiane janë të tejkaluara.

Çka na bënë neve shqiptarëve musliman të dallohemi nga muslimanët tjerë të botës: Martesa ndërkushërinjsh: Është një fenomen i përhapur në botën islamike, diku i shprehur më shumë e diku më pak. Një zakon ky shumë i rrezikshëm për trashëgimi gjenetike që praktikohet edhe në ditët e sotme. Martesa ndërkushërinjsh qëndron në atë se nëse vajza e vëllait të babës do të martohet me dikë tjetër jashtë familjes, duhet të marrë leje nga djali i axhës nëse ai është për martesë. Ajo duhet të marrë bint` amnu-n (djalin e vëllait të babës) ose në rrugën tjetër të marrë ibën khal-in (djalin e vëllait të nënës).

E gjithë Lindja e Mesme është e lidhur me këtë veti të keqe të kushtit të martesës.

Në Siri, martesat mes kushërinjsh e mbërrin shkallën 70%, ndërsa, në Egjipt, 80% e martesave është me kushërinj. Kurse, kryeqyteti Kajro është më shumë i modernizuar në këtë aspekt. Në Palestinen tradicionale, nëse vajza nuk ka ibn-amnu (djali i vëllait të babës) atëherë duhet të gjejë martesë me ibn-khal (djali i vëllait të nënës).

Martesa me shumë gra (poligamia). Ligjet islamike në shumë shtete e lejojnë martesën ligjore deri me 4 gra. Shqiptarët myslimanë këtë rregull e kanë praktikuar vetëm kur gruaja e parë nuk ka lindur fëmijë. Edhe me këtë rast janë ndjekur parimet tona.

Mbytja e gruas, publikisht me gurë. Jo në të gjitha vendet myslimane, por në ato ku sundon sheriati, praktikohet kjo mizori e sipërshënuar për gratë moralisht të ”pandershme”. Sipas këtij ligji, mjafton vetëm fjala e burrit që po e mashtron gruaja dhe këshilli islamik i qarkut e merr vendimin “kapital”. Ai s`ka nevojë për fakte e as për dëshmitarë, gruaja e merr dënimin e “merituar”. Shqiptarët myslimanë e kanë zgjidhur ndryshe nga ata këtë problem: thjesht shkurorëzohen.

Gjymtimi gjenital i femrave. Në botën islame të Afrikës, Lindjes së Mesme, në disa vende të Azisë, gjymtimi gjenital i femrave është krucial në ritualin që tregon, sipas besimit popullor, për kontrollimin e seksualitetit të femrës. Mosha e vajzave para aktit të gjymtimit luhatet varësisht nga regjionet. Llojet e gjymtimit janë: Excisioni ose “sunna”, Excisioni ose Klitorideiktania, Infibulacioni dhe Intracisioni.

Excisioni është një praktikë rituale që praktikohet në regjionet myslimane të Afrikës sahariane, subsahariane si dhe në Egjipt (95% të femrave), infibulacioni në Sudan, etj. Kjo praktikë nuk ka kurrfarë baze kuranore, por disa mundohen ta shpjegojnë ndryshe. Në një nga hadithet thuhet synetia është ”sunna” (obligim) për meshkuj e “makrumah” për femra (nder ose një gjest i lartë i nderit). Përndryshe, praktikimi i tillë në sferën arabo-myslimane është kontestuar në nëntor 2006 nga Universiteti Al-Azhar i Kajros. Vend referimi shumë i rëndësishëm fetar në botën islame Universiteti Al Az-har) ka lansuar një fatwa (urdhër) që është kundër gjymtimit gjenital të femrave, të kualifikuar si krim i rëndë kundër njerëzimit dhe një sulm në vlerat e larta islamike.

“Operimet” e gjymtimit kryhen nga njerëzit e pakualifikuar dhe në kushte higjieno-sanitare të tmerrshme. Çdo vit, 3 milionë femra të reja presin për aktin e shëmtimit. Pra, edhe këtë shëmtim shqiptarët myslimanë nuk e kanë përvetësuar.

“E vetmja e vërtetë është ajo që ATA e lejojne!”.. (George Orwell.)

A duhet te jemi krenar me të parët tanë së paku me atë që kur e muarrën islamin nuk iu nënshtruan komplet diktatit “musliman”duke mos i jetësuar ato që u përmenden më lartë.

Stigmatizimi i femrës myslimane në Kosovë është një fenomen i ri i shfaqur pas luftës së fundit dhe debati lidhur me shaminë islamike i ka dhënë shoqërisë një dimension të ri.

Pse duhet kaq shumë zhurmë gjëja se për mbrojten e nderit të femrës sonë ,kur ato në mundësi të shprehjës së lirë kishin jo vetëm të kundërshtonin por edhe të iu thejnë kokat atyre që mundohen me çdo kusht t`ikthejnë ato me shekuj prapa.

Zonja Wassilia Toukali, presidente e Forumit Mesdhetar të Grave, Alzher. thoshte: “Të luftosh kundër shamisë nuk është të sulmosh fenë. Ta mbrosh atë është të vesh në pikëpyetje barazinë e femrës dhe të mashkullit.

“Shkurt , shqipëtaret paraqiten si popull i kundërt nga të gjitha kombësitë e tjera të sulltanit .. Kur të shohësh ndonjë që paraqitet me ndonjë pamje fizike të shkëlqyer , gjithnjë do të gjesh se e ke parë shqipëtarin . Përvec kësaj , nga tëgjithë popujt e ballkanit vetem shqipëtari është artist . Posaqëria e përsonalitetit tij të patundëshëm gjithnjë e çon përpara në mënyrë të dallueshme ..” (Edith Durham , Brenga e Ballkanit,1909)

Letërkëmbimi i Mit’hat Frashërit: Si u grabitën çamët në ‘25

by

Në vitin 1925, pasuria që i ishte grabitur popullsisë çame nga grekët llogaritej 2.700.000 napolona ari.

Ne Foto: Kopertina e librit “Çështja çame”/

Kanë kaluar plot 90 vjet që kur ambasadori shqiptar në Athinë, apo ministri fuqiplotë, si quhej asokohe, luftonte për çështjen çame.
Kur flitet shumë për diplomacinë dhe për marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë, ku mollë sherri është pa dyshim Çamëria, vjen për lexuesin një përmbledhje letrash, që Mid’hat Frashëri, ministri fuqiplotë i Shqipërisë në Athinë u dërgon eprorëve apo homologëve të vet gjatë periudhës që ai shërbeu në Athinë. Historianët Luan Malltezi e Sherif Delvina kanë përgatitur librin “Çështja Çame- Mid’hat Frashëri Ministër Fuqiplotë, Athinë (1923-1926)”. Një qëmtim i kujdesshëm i materialeve, nxjerrë kryesisht nga Arkivi Qendror i Shtetit, që na sjell në vëmendje një temë të nxehtë si ajo e Çamërisë. Janë komunikime me ish-ministrin e Jashtëm, me atë të brendshëm, me vetë Presidentin e Republikës, asokohe, Ahmet Zogu, por edhe me homologët grekë. Është një raportim i rregullt për marrëdhëniet me vendin fqinj, por më së shumti për çështjen çame, për shpërnguljet, burgimet, vjedhjen e pasurisë, depërtimin në Turqi. Frashëri ishte këmbëngulës në kërkesat e veta dhe nuk përtonte t’u dërgonte qindra letra eprorëve të tij, edhe pse shumë herë nuk merrte përgjigje, ndonëse gjendja siç thoshte ai ishte katastrofike. Madje ai shkonte dhe më tej, pa pritur reagimin e shtetit të tij, i propozon Kryeministrit grek Pangallos, të ndërrojë popullsinë çame me atë të minoritetit grek në Shqipëri.

Letra që Mid’hat Frashëri u dërgon eprorëve të tij në Tiranë

Athinë, 8 shtator 1925
Shkëlqesës së Tij
Zotit Ministrë të P. të Mbrendëshme
Tiranë

Zoti Ministrë,

Si mbas vendimit të komisionit për nënshtetësin e Shqiptarëvet në Greqi, në mbledhje të tij të 7 corente, kam nderin të paraqit shënimet e mëposhtme mbi atitudën e autoriteteve Greke drejt Shqipëtarëvet.
Elementi shqiptar në Greqi duhet t’a ndajmë në dy pjesë:
A.Elementi Orthodhoks,
B.Elementi Mysliman
Orthodhoksët Greqija i quan si grekër, me qenë se, pas mentalitetit të Helenëvet, një orthodhoks nuk mund të jetë përveç se Grek.
Do të shtyrtojmë pra situatën e Shqiptarëvet Myslimanë.
Këta gjendenë:
A. Si popullsi kompakte në Çamëri, dua të them në zallë të dett që zgjatet nga Stilos gjer në Prevezë. Largë zallit gjejmë shqiptar muhamedanë: Në Janinë, Konicë, Voshtinë.
B. Popullsi kompakte e dytë, në Prefekturat Fllorinë dhe Kostur, me 37 katunde dhe 2 qytete, me afro 35.000 njerëz.
C. Popullsi e përndarë (sporadike) në shumë qytete të Maqedhonisë: Selanik, Karaferia, Vodena, Niausta, katerinë, Allasonjë, kavalle.
S’dihetë numuri i drejtë i këtyre shqiptarëve; po mund të jetë gadi 100.000 frymë, mbase ma tepër dhe jo më i pakët.
Tani të shohim çë ka qenë atituda e Greqisë kundrejt këtyre minoriteteve?
Që ditën e nesërme të luftës Ballkanike, politika helenike u shfaq çiltazi për të ndjekurë dhe të përzënë elementin mysliman Shqiptar nga Epiri dhe Maqedhonija.
Realizimi i kësaj politike filloi me anë të çetave hajdutësh dhe të sjelljeve të autoriteteve sivil dhe militarë.
Po, kjo politikë morri nji gjyrë të re dhe fare militante pas motit 1920.
Në atë mot Greqija mori do masa për elementin turk të Maqedhonisë, nga shkaku se gjendesh në luftë me Turqinë, masa të cilat duke dashurë, dhe me gjithë protestimet dhe rekomandimet, i zbatoj edhe mbi elementin Shqiptar, mbase në nji mënurë më të fortë dhe më të rëndë se nga ato që zbatonte mbi Turqit.
Këto masa janë:
1. U përzunë me dru dhe me të rahurë prej gjindarmërisë greke, të 35.000 shqiptarët e Follorinës dhe Kosturit.
Këta të ndjekur u bë me një program dhe enkas, me qenë se Përfaqësonjësi Shqiptar në Athinë i kishte dhënë komisionit Mikst nji radhua të atyne katundaret, si edhe vetë popullsia që reklamoj origjinën shqiptare dhe të drejtën për të ndenjurë.
2. Prapë kundra dekllaratësë që bëri Delegati Grek në Lausanne Z. Caclamanos, në Janar 1922, u përzunë me pahir dhe me dru:
A. Të tërë Shqiptarët e Prevezës
B. Të tërë Shqiptarët e Janinës.
C. Një pjes e madhe e shqiptarëvet të Konicësë
D. Të tërë Shqiptarët e Pargës
E. Një shumicë shqiptarësh të vetë Çamërisë.
3. Shqiptarët mysliman në Epir ose në Maqedhoni s’kanë të drejtë as të shesin as të japin me qera, as të marrin të hollat e pasunivet të tyne.
4. As nji shtëpi s’ka mbetur e lirë: tekdo kanë kallur me pahir refugjatë, duke hedhurë rrugaçet të zotërit e shtëpivet.
Shumë shtëpi rrijnë të zbrazura dhe prapë refugjatët grek qeverija i instalon në shtëpi të shqiptarëvet.
5. Refugjatët me lejen e autoriteteve, grabitin pasuninë, kopshtet, ullinjtë, fiqtë, vneshtët dhe drithit e Shqiptarëvet.
6. Pasuni e grabiturë gjer më sot me llogarinë më të poshtme arin vleftën 2.700.000 napolona ari.
7. Dyert e drejtësis janë të mbylluna për Shqiptarët, dhe të rrahurët, të grabiturët, të burgosurët, janë buka e përditëshme për ta. Kjo situatë tragjike është dëftyerë edhe në raportet e Z. Carl Bratli, që udhëtoj në Çamëri, nga ana e Shoqënisë së Kombevet. Qëllimi i këtyne sjelljeve është që të shtrëngohenë Shqiptarët të ikin nga Greqija, dhe të grabitet e doravisht pasuni e tyre.
8. Mbi këto Qeverija Greke ka bërë dhe nomin eksproprimit, e cila, në realitet është një mënyrë konfiskimi dhe grabitje pa çdëmtim. Ky eksproprim do të jetë edhe më i keq akoma për ata myslimanë shqiptarë nënshtetas grekë.
9. Ligji i eksproprimit gjer më tani ka lënë rrugaçet me qindra fëmijë të pasurë, të cilët tani s’kan bukë të hanë.
10. Po pika më esenciale është: Shqiptarët në Greqi s’kanë:
A. Të drejtë për votim;
B. S’kanë deputet;
C. S’kanë të drejtë për shkolla;
D. Xhamitë dhe Teqetë e bektashivet janë të konfiskuarë prej Qeverisë.
Këto janë pikat kryesore me të cilat Greqija ka dëftyerë se nuk do të respektojë shqiptarët muslimanë as si minoritet kombësije, as si individ, që ka të drejtë për rrojtje.
Pritni ju lutem, Zoti Ministrë, të falat e mia me nderime.
Përfaqësuesi i Shqipërisë në Athinë
Midhat Frashëri

Athinë, 17 tetor 1925
Nr. 1310
Shkëlqesës së Tij
Zotit Ministrë të P. të Jashtme
Tiranë

Zoti Ministrë,

Nga shperngulja e popullsise Çame ne fillim te shekullit te kaluar

Ditën e dytë të ardhjesë s’ime këtu në Athinë poqa Z. Rendis, Ministrë të P. të Jashtme, si dhe Kartanxhogllu, sekretarin (drejtorin) gjeneral të Ministrisë.
Mbemë dakord me ta që më shënojnë ditën kur do të mundim të  fillojmë bisedimet për lidhjen e marrëveshjesë relative me nënshtetësinë.
Sot poqa Z.-in Pangalos.
Sipas porosisë që më kishte bëtë zoti Kryetar i Republikës, i thashë të falat dhe shtova se, jam porositurë të them që marrëdhanëjet nërmiet të shteteve i kemi dhe më teprë akoma i ka në dorë Greqija, që t’i bëjmë miqësore.
U përgjigj se dëshëron edhe ay fort shumë që të jemi miq, dhe pandaj ka dhën urdhrë në Ministri të Pun. të Jashtme të kërkohetë nga Shqipërija agrementi për Gjeneral Kondulin, si Ministrë. Shtoj se Kondulin e ka mik personal dhe se është shovinist shqiptar.
Duke sjellë fjalën, pas një bisedimi tjatrë, mbi çështjen e Shqipëtarëvet të Greqisë dhe sidomos të Çamëvet, i thashë se, situata e tyre dhe komentet e shumë që bëjnë gazetat Shqipëtare, krijon pakë pengim për harmoninë midis dy shteteve.
I kallëzova qysh autoritetet lokale bëjnë ekses zelli dhe si 104 Çamër janë të arrestuarë dhe burgosurë pa nonjë shkak real. I rrëfeva pastaj shtrëngimet e bërë në Çamëri duke marrë shtëpitë dhe pasurinë e tyre.
Z. Pangalos, duke marrë shënim, më premtoj që të japë urdhra kategorike ne komandanti i Janinës dhe ne Ministri i Bujqësisë që të këqyrin këtë punë. Z. Pangalos nuk dinte, ose bëri sikur ignoronte zotimin e Greqisë të bërë në Lauzanë, në favor të Çamëvet. I thashë se, në qoftë se Greqija ka qëllim që t’i përzërë Çamët, ose t’i shtrëngoje gjer sa të ikin, atëherë më mirë të marrim masa që tani për të bërë dhe ne si Tyrqija, do me thënë për të këmbyerë grekofonët tanë me Çamët e Greqisë.
Me këtë rast Zoti Ministrë, do të përsërit ato që pata nderin të parashtronj në raportin t’im Nr. 1289, me datë 15 Ct.
Se është më mirë të na qahen dhe të na luten neve grekët, se sa ne tyreve. Sot, një mik që ka udhëtuarë nga Parga, më rrëfente se, sekretari i dytë i asaj Krahine, i kish thënë “Të ju them të vërtetën, Qeverija ka marrë në sy që t’i shtrëngojë Çamërit dhe të ikin. Edhe Musa Demin që arrestojnë çdo muaj dhe e burgosin, nuk’ ka no një shkak tjetrë.
Për Kondulin do të them se është nga Levsina (Elevsis) si dhe Pngalloj, dhe ka lënë një kujtim të mirë në Korçë, në kohë të luftësë, ku ka qenë si prefekt.
Po marr vesh se qarket Vorio-epirote kanë shkelurë këmbë që të mos vejë Konduli në Shqipëri; ata duanë të emërohetë Z. Jorgopullo, një shef zyre i ministrisë së P. Të jashtme, të cilit i kanë marrë më teprë besim për politikën e tyre.
Z. Pangallos duke bërë fjalë për Z. Panurjas (të cilin pa dyshim un e lëndova) më tha se ka bërë shumë gafe.
Pritni ju lutem, Zoti Ministrë, të falat e mia me nderime.
Midhat Frashëri

Athinë, 4 nëntor 1925
Nr 1433
Shkëlqesës së Tij
Zotit Ahmed Zogu
Kryetar i Republikës
Tiranës

Zotni Kryetar,
I inkurajuarë prej porosisë që më bëtë të ju shkronj drejt për drejt kur të kem nevojë për no një send, po marr lirinë të ju bënj këto lutje që më vijojnë më posht:
1. Punët tona në Shoqërin e Kombevet sa vete po shtohenë, dhe e shoh fort të nevojëshme qi të emërohetë në Genevë një zyrtari i zoti, me vullnet të math, dhe që të dijë mirë punët e Shqipërisë.
2. Puna e Shqiptarëvet të Greqisë, dhe në teprë ajo e Çamëvet, ka ardhurë në një fazë kritike që nuk mund të durojë më teprë kështu të mvrauarë.
Kam bërë çdo javë më teprë se një raport në Ministrit tënë, dhe kam rekomanduarë masa reciproke.
Edhe die kuvendonja me një koleg t’im mbi këtë punë. Më pyeti në kemi edhe ne në Shqipëri grekër. I thashë se kemi disa mijë. “Po atëherë çë i mbani? Pa i përzeni, le të vijnë këtu në Greqi, pa atëherë Qeveri e Athinës të ju lutet juve.
3. Puna e refugjatëvet që po vijnë në Shqipëri, ose duanë që të vijnë, ka nji importancë fare kryesore për neve, mjerisht transportimi dhe instalimi i refugjatëvet nuk po bëhetë as pak në rregull, dhe nga kjo parregullsi mund qi të na ngjajë no një fatkeqësi e madhe.
Shkëlqesa Juaj kishte pasurë mirësinë të më premtoni se një njeri i zoti, energjik dhe i ndershmë do të emërohetë si Drejtor i Përgjithshëm për Instalimin dhe Rikonstruktim.
Kjo nevojë sot më duket edhe më e madhe akoma, se çështja na kanoset me një katastrofë kombiare, Zoti mos e dhantë.
Pranoni Ju lutem, Zoti Kryetar, të falat e mia me nderime.
Midhat Frasheri d.v.

Athinë, 11 nëntor 1925
Zotit Sir Erik Drumond
Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve
Gjenevë
Nr. 1483

Qeveria shqiptare sapo u njoftua që një projekt do të ishte përpiluar në Komisionin Mikst, në Kostandinopoli, për të dënuar nga atdheu i tyre 5000 (5 mijë) çamë (shqiptarë shtetas grekë të Epirit) duke iu nënshtruar shkëmbimit të detyruar. Në emër të qeverisë sime unë jam i detyruar të protestoj me të gjitha energjitë e mia kundër një vendimi të tillë. Sikundër keni dijeni ju, zoti Sekretar i Përgjithshëm, shkëmbimi i popullsisë është vënë në jetë nga Greqia dhe Turqia në Konferencën e Lozanës, ku, sipas kërkesës së Shqipërisë, myslimanëve me origjinë shqiptare u është njohur e drejta e përjashtimit nga ky shkëmbim. (janar 1922)…
Dua të shtoj se deri tashti, më tepër se 60.000 (gjashtëdhjetë mijë) shqiptarë janë dëbuar prej vatrave të tyre dhe janë dërguar në Azi të Vogël kundër dëshirës së tyre.
Duke pasur parasysh atë që paraprin projekti për të shpërngulur 5000 shqiptarë të tjerë, është në kontradiktë të dukshme me letrën dhe frymën e zotimeve të qeverisë greke dhe turke, si dhe vendimeve të marra nga vetë Këshilli i Lidhjes së Kombeve. Do të isha shumë mirënjohës nëse ju dëshironi të merreni me këtë ngjarje dhe me urgjencë të tërhiqni vëmendjen e Komisionit Mikst, duke ftuar të heqë dorë nga planet për dëbime të reja të shqiptarëve.
Ju lutem, zoti Sekretar i Përgjithshëm, pranoni konsideratën time më të lartë.
Ministri i Shqipërisë në Athinë(Materialin e solli per Diellin Sali Bollati)

Rrexhep Llaja, patrioti çam që nuk u preh dot në vendlindje, Çamëri

by

Dega e Vatrës në  Jacksonville përkujton bashkëthemeluesin e degës/
Nga Lek  Gjoka/Jacksonville Florida/
Jeta dhe vdekja shpesh herë qëndrojnë shumë afer njëri-tjetrit.Para pak javesh dega e Vatres në Jacksonville Florida mori një lajm jo të mirë nga Tirana.Gjyshi siç e therrisnin të gjithë xha Regjepin kishtë ndërruar jete pa arritur të kthehej me në Florida.Pa arritur të ishtë prezent në një vjetorin e themelimit të deges se Vatres ku sebashku me bashkshorten e tij zonjën Aferdita Plaku e cila u zgjodh edhe në bordin drejtues ishin nismetaret e pare të themelimin të Vatres në Jacksonville Florida.
Kush ishtë patrioti Rexhep Llaja ?
Një çam i nderuar që lindi në Filat të Çamërise dhe që u persekutua dy here edhe nga greket qe e përzuan dhunshem nga trojet e tij të lindjes,nga Çameria martire, por u përndoq edhe nga regjimi diktorial komunist i Hoxhës.
Kaloi nëpër një kalvar të hidhur të vështirë jetësor.Sapo kishtë mbushur të trembedhjetat shovinistat greke qe u lëshuan me egersinë e tyre mbi trojet etnike shqiptare të Çamerise nuk e kursyen as Rexhepin, familjen dhe fisin e tij dhe tere Çamërinë për arsyen e vetme që ishin shqiptarë.I arrestuan dhe si i burgosën disa kohe i larguan forcerisht nga vendlidja, Filati, qyteti çam, ku u lind dhe u rrit xha Rexhepi. Por as në Shqipërinë amë nuk i priten ashtu sikur pret nëna bijtë e tij.Lufta e klasave dhe egërsia komuniste nuk kishin kufi.Si i arrestuan babain, Shuaip Llaja dhe vjeherrin Rexho Plaku nuk vonoi shumë dhe i erdhi rradha e egersise komuniste te hidhte kthetrat edhe mbi Rexhepin.E arrestuan  dhe e burgosen për shtate vite më  radhe  me akuzen e fabrikuar”për agjitacion dhe propogante” kunder komunizmit. Me dhimbje në shpirt , plot lodhje kaloi ato vite vuajtje në burgun famekeq të Spaçit dhe në burgun e punës në Fishte të Lezhes.Si doli nga burgu u mundua të ndërtonte një jetë me te mire sebashku me bashkshorten por hija e trishte e komunizmit e ndiqte nga pas pa ndalesë.Ulkonja komuniste vdiq ne fillimet e vitit 91  dhe xha Rexhepit, sikur i mori një frymarrje tjeter jeta.Te pakten ishte i barabarte me te gjithe shqiptaret e tjere, por dhimbja i vazhdonte.Çameria martire ishte aneksuar përfundimisht në shtetin Grek dhe asnjë politikan shqiptar nuk e ngrinte  zërin sikur duhej ndaj atij genocodi të tmerrshem pas luftes se dyte boterore.Rexhep Llaja ishte nder nismetaret e pare në Tiranë në themelimin e shoqates patriotike Çamëri ,shoqate qe mbron interesat e çameve të përsekutuar,që kerkon në rruge shtetërorë pasurinë e çamevë që pa të drejte i sekustruan nga shovinizmi grek.

Vitet askush s’i ndalon dot.Ashtu edhe largimin në amshin plot dhimbje të xha Rexhepit por perkujtimi ështe ai që ringjall historine, kujtesen për brezin e baballareve tanë që kaluan në një jete të tere plot tallaze dhe vuajtje shpirterore në diktaturen komuniste dhe u larguan nga kjo botë më plot dhimbje.Kështu edhe bashkshortja Aferdita Plaku dhe dega e Vatres në Jacksonville Florida përkujtuan 40 ditëshin e mungeses se xha Rexhepit në restorantin e biznesmenit shqiptar Leandro Canaj, antear i Vatres. Zonja Afërdita duke falenderuar pjesmarresit dhe në vecanti miqte e bashkëshortit, antaret e deges se Vatres, foli shkurtimisht për kalvarin e dhimbjeve të saja dhe bashkshortit të saj në diktaturen komunistë.Edhe ajo ndihej shpirterisht e brengosur sepse bashkshorti nuk arriti të prehej dot në vendlindje në Filatin e Çamerise, ku prehen të paret e tij. Me pas,e mori fjalen zoti Adem Demneri, i cil u kërkoi pjesmarresve të mbajnë një minut heshtje.E mori fjalen edhe kryetari i deges se Vatres në Jacksonville Florida, zoti Adriatik Spahiu. Pasi i shprehu familjes Llaja ngushellimet ne emer te vatarneve te deges se Jacksonville, z. Saphiu, foli shkurtimisht për “Gjyshin” siç e quanin gjithmone vatranet e Jacksonvilles xha Rexhepin, foli për cilësite e tij patriotike teper të spikatura ndaj Shqipërise dhe Amerikes- ky shtet që ishte i bekuar nga vete Zoti -sikur thoshte gjithmone i ndjeri.I papërtuar, bujar dhe i sinqerte, fjale paket dhe dashamires e kujtojme dhe do ta kujtojme gjithmonë.Që në fillim sebashku me bashkshorten, zonjen e nderuar Aferdita Llaja(Plaku) iu bashkua Vatres se madhe shqiptare të Nolit e Konices duke drejtuar edhe mbledhjen e pare të themelimit të deges para një viti.Sigurisht ndiej dhimbje që nuk arriti dot  ta shijonte nje vjetorin e themelimit të Vatres por me bindje të plote ëndrren e tij të bashkimit të shqiptareve te Jacksonvilles do mundohemi ta bejme realitet, u shpreh Spahiu.

Minutat iken me vrap duke marre me vetë në kujtese shqiptarin patriot çam që do të kujtohet jo vetem nga familja, Çameria por edhe nga shqiptaret e Jacksonvilles.U prehtë në paqen e perjetshme shpirti i patriotit Rexhep Llaja dhe një ditë ëndrra për tu prehur eshtrat perjetesisht tëk të paret e tu në Filat të Çamërise, u befte realitet pa mendur më gjate se Çamëria tani është pjese e shtetit Grek, por në ëndrrën Evropiane, i gjithë trualli i coptuar padrejtesisht nga fuqitë e mëdha i kombit shqiptar,do të jete një në Evropen e Bashkuar.

Histori: Çfarë ka ndodhur më 22 tetor?

by

Nga Astrit LULUSHI/

1867 – Franz Bopp, filolog gjerman dhe albanolog, vdiq në Berlin në moshën 76 vjeçare. Si profesor i gramatikës krahasuese sanskrite në Universitetin e Berlinit, në vitin 1854, Bopp vërtetoi teorinë e herëshme se shqipja i përket familjes se gjuheve indoevropiane – dhe paraqiti të gjitha faktet shkencore në dispozicion në mbështetje të kësaj teze. Pas këtij demonstrimi të Boppit, asnjë filolog deri me sot nuk ka mundur të sfidojë vendin e shqipes në këtë familje, ku bëjnë pjesë thuajse të gjitha gjuhet evropiane, me përjashtim të hungarishtes, turqishtes dhe finlandishtes. Pas zgjidhjes së kesaj çështjeje, në vazhdën e arsyetimit, Bopp iu përqas një tjetër problemi: Çfarë vendi zë shqipja brenda familjes indoevropiane? Pas shqyrtimit të thellë dhe krahasimeve të shumta, ai arriti në përfundimin se shqipja nuk ka lidhje me asnjë nga gjuhët indo-evropiane, por qëndron degë mëvete si greqishtja, persishtja, armenishtja dhe lituanishtja. Që nga viti 1860, kur Bopp doli me këtë përcaktim, studimet mbi shqipen – që tërhoqën linguistë nga më të shquarit e shekullit XIX, XX – u përqëndruan dhe vazhdojnë të përqendrohen në çeshtjen edhe më të vështirë; Cila është prejardhja e shqipes? Dhe për këtë ekzistojnë shumë  ide a supozime, por vetëm dy teza janë pjesë e diskutimit; A është shqipja pasardhëse e Ilirishtes apo trakishtes? Që nga vleresimet e Norbert Joklit, i cili aty nga vitet e fundit te jetes se tij në fillim të viteve1940 filloi të prirej drejt përfundimit se gjuha shqipe është njësoj e lidhur si me ilirishten edhe trakishten, debati vazhdon. Por, “më e argumentuar nga ana historike dhe gjuhësore është teza sipas së cilës Shqiptarët janë pasardhës të Ilireve dhe shqipja pasardhesë e ilirishtes”. (FESH)

1922 – Lindi në Shkodër, Marije Shllaku. Studio filozofi në universitetin e Romës, dhe zotëronte shume gjuhëve të huaja si italisht,latinisht, frëngjisht, gjermanisht, dhe greqishten e vjetër. Për një kohë, në vitet 1940 ajo punoi si sekretare e Xhafer Devës. Më 24 nëntor 1946, në moshen 23 vjeçare, Marije Shllaku u pushkatua me vendim të një gjykate në Prizren nën akuzat për bashkepunim me legjendarin Shaban Polluzha në përpjekjet me armë për një Shqiperi me shqiptarët të gjithë bashkë. Studiuesi shqiptaro amerikan Tom Mrijaj ka shkruar një monografi për Marije Shllakun, emrin e së cilës mbajnë sot disa rrugë e shkolla në Kosovë e Shqipëri.

1946 – Katër anije luftarake britanike dalin nga Porti i Korfuzit, kalojnë nëpër kanal dhe ndeshin në mina; 44 marinarë britanikë u vranë, mbi 40 të tjerë u plagosën dhe dy anije u dëmtuan (njëra përtej riparmit). Britania e çoi çështjen në Gjykatën Ndërkombëtare të Hagës, duke e akuzuar Tiranën zyrtare se minat në ujërat e Kanalit të Korfuzit ishin vendosur nga Shqipëria; ose Shqipëria kishte dijeni se kush i vendosi dhe nuk tregoi; apo rojet bregdetare shqiptare duhet t’i kenë parë anijet që kishin vendosur minat dhe për mos-ndërhyrje për t’i ndalur mbajnë përgjegjësi penale. Pas shqyrtimit të çështjes, Gjykata e Hagës arriti në përfundimin se Shqipëria ishte fajtore për incidentin dhe duhej t’i paguante Britanisë dëmet e shkaktuara. Qeveria shqiptare nuk e pranoi vendimin dhe qeveria britanike kërkoi bllokimin e arit të gjetur në Gjermani mbas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, i cili do tu shpërndahej proporcionalisht shteteve që Gjermania u kishte grabitur thesaret e bankave kombëtare. Për dekada çështja mbeti ngërç dhe sasia e arit të caktuar për t’iu kthyer Shqipërisë, e bllokuar.  Në vitin 1990, ndërsa Shqipëria po përpiqej të dilte nga izolimi 45 vjeçar, bisedimet mbi zgjidhjen e këtij problemi filluan mes diplomatëve amerikanë e britanikë dhe atyre shqiptarë, edhe pse të dyja palkët nuk kishin marrëdhënie diplomatike.(Albania, New York University Press, M. Vickers, J. Pettifer). Në maj të vitit 1992, delegacionet britanike dhe shqiptare u takuan në Romë ku firmosën një memorandum mirëkuptimi dhe për çështjen u arrit një kompromis mbi kthimin e arit dhe çështjen e dëmshpërbilimeve.

1964 – Jean-Paul Sartre nderohet me Çmimin Nobel në letërsi, “për punën e tij plot ide të mbushur me frymën e lirisë në kërkim të së vërtetës, duke ushtruar ndikim shumë të gjerë në epokën tonë”. Shumë njerëz u çuditën, kur Sartri e refuzoi çmimin, duke thënë se ai gjithmonë i ka mohuar nderimet zyrtare dhe se “një shkrimtar nuk duhet t’a lejojë veten që të shndërrohet në institucion”. Sartri (1905 – 1980) ishte filozof, dramaturg, novelist, skenarist, aktivist politik, biograf, dhe kritik arti. Në vitin 1946, fotografi i njohur shqiptaro-amerikan, Gjon Mili hapi një ekspozitë me fotografitë e tij në Paris. Zhan Pol Sartri, në rolin e kritikut e vizitoi ekspozitën dhe shkroi: “Para se t’a takoja Milin, kisha njohur vetëm fotografë që të nxjerrin në fotografi nisur nga një lloj zemërimi, si ai që vret. Mili nuk fyen; ai pëlqen çdo gjë: të ngrënët, të pirët, vallzimin. Harlemin e njeh më mirë se çdo i bardhë, Nju Jorkun, më mirë se kushdo tjetër. Ai është njeri i qeshur. Të vret – më keq akoma – kërkon të robërojë…, të mban në kurth të gjallë, në fotografinë e tij, dhe ti vazhdon të luftosh me veten, si peshku në rrjetë. Mili është njeri i kurtheve. Ai është plot marifete që të ç’armatosin; çdo fotografi e tij është provë, përpjekje. Për Milin, mënyrat për të fotografuar janë të shumta sa edhe njerëzit. Nëse të ka zgjedhur për të përfshirë në koleksonin e vet, ai jo vetëm që do të ngulë me thumb në tabelën e specieve të tij, të gjitha si të gjalla, por do të vëzhgojë a shqyrtojë për të njohur thellë e më thellë.Thuhet se banorët primitivë të deteve të Jugut nuk pranojnë të fotografohen, sepse besojnë se mund të bëhen përgjithmonë robër të fotografit. Për të kuptuar urtësinë e tyre ju duhet vetëm të shikoni disa nga portretet e Gjon Milit.”
(marrë nga “Photographs & Recollections” by Gjon Mili, 1980)

1972 – Lufta e Vietnamit: Në Saigon, Henry Kissinger dhe presidenti i Vietnamit të Jugut, Nguyen Van Thieu takohen për të diskutuar një propozim për armëpushim që ishte hartuar midis amerikanëve dhe vietnamezo-veriorëve gjatë bisedimeve në Paris. Në fakt, projekt-amerrëveshja ishte përgatitur nga vetë Henry Kissinger, këshilltari kryesor për politikë të jashtme të Presidentit Richard Nixon, në bisedime sekrete në Paris me homologun vietnamezo-verior Le Duc Tho. Edhe pse veprimtaritë e shumta diplomatike krijuan spekulime rreth një fundi të mundshëm të Luftës së Vietnamit,  luftimet në terren vazhdonin me ashpërsi.

1997 – Vdiq arqipeshkvi i Shkodrës, Frano Ilia. Lindi në Juban, pranë Shkodrës më 1918; u shugurua meshtar më 1943; shërbeu në Tiranë, Shkodër, Milot e rrethina. Kur Shqipëria komuniste u shpall ateiste më1967, Frano Ilia u arrestua; më 1968 u dënua me vdekje; dënimi iu kthye në burgim të përjetshëm. 25 vjet pas këtij dënimi, do të shugurohej ipeshkëv nga vetë Papa Gjon Pali II. (shkoder.net). Dom Frano Ilia, ishte edhe etnograf. Më 1993, ai botoi librin me materiale të grumbulluara me ndërprerje e prej dekadash lidhur me të drejtën zakonore në krahinën e Kurbinit, dhe zonat për rreth të Shqipërisë mesme. Libri e quajti “Kanuni i Skënderbeut” sepse heroi kombëtar bëri disa ligje kanunore të veçanta në krahinat e veta apo nën ndikimin e tij, që përbënin Arbërinë, prandaj disa thonë se Kanuni i Skënderbeut mund të quhet edhe Kanuni i Arbërit.

2002 – Nëna mbretereshë e shqiptarëve, Geraldina vdiq në Tiranë nga një semundje në mushkeri dhe pas 3 goditjeve në zemër. Ajo ishte konteshë hungareze, para se të bëhej princeshë me 1937, kur u fejua me mbretin Zog; dhe mbretereshë nga prilli 1938, kur ata u martuan. Në dasmën e çiftit mbretëror morrën pjesë ose dërguan urime a dhurata shumë diplomatë dhe personalitete të larta të kohës, si Musolini e Hitleri – ky i fundit i dërgoi çiftit mbretëror automobil, model sport Mercedes-Benz. Por Geraldina, ose siç e quanin, “Trendafili i bardhë i Hungarise”, mbretëroi më pak se një vit – në prill 1939, së bashku me mbretin dhe djalin dy-ditësh, ikën. Mbreteria e saj ishte pushtuar nga Italia. Kështu i shkoi jeta, shpërngulje nga vendi në vend, pranë mbretit Zog, mes shqiptarëve të oborrit mbreteror. Kur mbreti Zog vdiq në Hauts-de-Seine, Francë, në vitin 1961, djali i tyre, Princi i Kurorës Leka, u shpall Mbreti Leka I nga qeveria monarkiste në mërgim dhe Geraldina filloi të quhej Nëna Mbretëreshë. Në qershor 2002, ajo u kthye nga Afrika e Jugut për të jetuar në Shqipëri, pas shfuqizimit të ligji që i kishte ndaluar prej dekadash hyrjen në vend. Nëna Mbretëreshë Geraldinë vdiq pesë muaj më vonë, në moshën 87 vjeçare, në Tiranë, ku u varros me nderime të larta shtetërore.

Mendim i ditës
“Një betejë është e humbur kur mendon se e ke humbur”.
Zhan Pol Sartri

(Kortezi:VOA)

LETRA NE VATER- KËRKOJMË TË DHËNA PËR PITI CICI, ANËTAR I BANDËS “VATRA”

by

Më quajnë Aleksandra Toro. Të më falni nëse po ju shqetësoj, por kisha nevojë t’ iu bëj një pyetje. Ju lutem, mund të më ndihmoni për një adresë emaili të Shoqërisë “Vatra” të Worcesterit – it Mass. Gjyshi im Mihal Cici është i interesuar të ketë një lidhje online, pasi i ati, Piti Cici, ka qenë pjesë e bandës “Vatra”në Worcesterit – it Mass. Unë nuk po mundem të gjej dot adresën e emailit të kësaj shoqërie. I ati gjyshit Piti Cici ka qenë pjesë e Bandës “Vatra”. Intersohemi për këtë Shoqëri pasi babai i gjyshit ka pasur pashaport amerikane, dhe ne duam të ndjekim procedurat që edhe gjyshi të marrë pashaportën amerikane. Për shkak të regjimit të atërshëm në Shqipëri gjyshit nuk iu lejua të mbante pashaportën amerikane dhe nuk e ka më. Gjyshi është 86 vjeç, dhe ai do të gëzojë të drejtën për këtë pashaportë të cili regjjimi i atërshëm ia mohoi këtë të drejtë që i takonte. Do t’iu lutesha, të më ndihmonit me kë mund të kontaktoj që dhe ne të na plotësohet një e drejtë e mohuar.. ”

Me respekt, Aleksandra Toro

PËRGJIGJA E KRYETARIT TË VATRËS

Përshëndetje, Aleksandra!

Nuk është shqetsim aspak për mua kërkesa juaj. Këtë kërkesë ma pat bërë të njohur edhe z. Dalip Greca, editoi i gazetes “Dielli”, si dhe znj Merita B. McCormack, para ca kohe. Editori ka kërkuar në arkivin që ka “Vatra” në dispozicion sot, por nuk ka gjetur evidencë mbi sa kërkoni ju. Dega e Worcester-it nuk ekziston prej dekadash dhe nuk dihet në se arkivi lokal i asaj dege është i ruajtur nga ndonjë antar i vjetër i saj; pothuaj se të gjithë vatranët e vjetër të asaj kohe nuk jetojnë më. Mjerisht ndima më e madhe që mund të bëjmë ështe botimi në “Dielli” i kërkesës suaj, me shpresën se ndokush ka ndonjë informatë të dobishme.

Një pyetje: në shkrimin tuaj ju theksoni se “…..duam të ndjekim procedurat për të bërë gjyshi pashaportën se për shkak të regjimit të atërshëm në Shqipëri gjyshit nuk iu lejua të mbante pashaportën amerikane dhe nuk e ka më”. A do të thotë kjo së gjyshi e kishte një herë pasaportën amerikane?. Në se po, atëherë mund të kërkohet nga arkivat shtetërore amerikane me anë të Shërbimit Konsullar (Consular Service) të Ambasadës Amerikane në Tiranë.

Uroj të keni sukses në kërkesën tuaj dhe ju dëshiroj shëndet e të mira,

Kryetari i Vatrës

Gjon Buçaj.

NA SHKRUANi

Të nderuar lexues të interesuar për të afërmit tuaj që kanë qenë pjesë e  Federatës Vatra, na shkruani në Emailin e Gazetës Dielli gazetadielli@gmail.com. Përgjigjet tuaja do të mund t’i lexoni edhe në Dielli online në adresën www.gazetadielli.com