s p – Page 1883 – Dielli

Intervista e Kryeministrit Kurti me gazetën zvicerane Tages-Anzeiger

January 17, 2023 by s p

Më poshtë gjeni intervistën e përkthyer në shqip të Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Albin Kurti me gazetarin Stephan Israel, të realizuar më 9 janar dhe publikuar në gazetën Tages-Anzeiger, më 16 janar 2023.

Përkthim jo zyrtar

Intervistë me Albin Kurtin, kryeministër i Kosovës

“Serbia asnjëherë nuk është distancuar nga Millosheviqi”

Shefi i qeverisë së Kosovës, Albin Kurti, para vizitës së tij në Forumin Ekonomik Botëror në Davos, paralajmëron rrezikun e “hegjemonisë pansllave” të Serbisë dhe Rusisë në Ballkan.

Zoti Kurti, ju do të shkoni në Forumin Ekonomik Botëror në Davos këtë javë, cili është mesazhi juaj atje?

Vizitoni dhe investoni në Kosovë! Sepse Kosova është një vend progresiv, pro-evropian dhe demokratik. Kosova është një histori e dyfishtë suksesi. Në vitin 1999, shtetet demokratike të NATO-s ndaluan gjenocidin e Serbisë në Kosovë. Që atëherë, ne kemi dëshmuar se zhvillimi ekonomik dhe demokracia shkojnë me njëra tjetrën.

A do të takoheni me presidentin serb Aleksandar Vuçiq dhe do të kërkoni një zgjidhje në marrëdhëniet e bllokuara mes Beogradit dhe Prishtinës?

Kjo varet nga i dërguari i posaçëm i BE, Miroslav Lajçak. Ne jemi të interesuar për të arritur një normalizim të plotë të marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve, bazuar në njohjen reciproke. Ne jemi gjithmonë të gatshëm për një dialog konstruktiv.

Kohët e fundit, megjithatë, qëndrimi i juaj i ashpër në mosmarrëveshjen për njohjen reciproke të targave ka kontribuar në një përshkallëzim të situatës.

A do ta pranonte Zvicra nëse një pakicë në vend do të udhëtonte me targa italiane apo franceze për vite me radhë? Shumica dërrmuese e serbëve në veri të vendit tonë nuk kanë asnjë problem me targat e Kosovës. Një grup i vogël instrumentalizohet nga Beogradi. Njerëzit e armatosur pas barrikadave nuk janë të interesuar për të drejtat e njeriut, por për territor. Ata duan të mbrojnë veriun e Kosovës si zonë pa ligj. Ne kemi shkatërruar gjashtë laboratorë droge në komunat veriore dhe laboratorë për prodhimin e kriptovalutave që kanë përfituar nga rryma falas. Atje askush nuk i paguan faturat e energjisë elektrike.

Serbët janë dorëhequr nga puna në polici dhe gjyqësor. Ky është një kthim prapa në integrimin e pakicës serbe.

Unë nuk mendoj kështu. Gjatë dhjetë viteve të fundit ne kemi pasur një integrim të rremë. Zyrtarët serbë kryesisht i kanë bojkotuar seancat. Me ministrin tim të ri serb dhe këshilltaren e tij, tani kemi një integrim të vërtetë. Ata janë dy personat e urryer në Beograd edhe më shumë se unë.

Dikur i fituat zgjedhjet duke premtuar se do ta luftoni korrupsionin e kohës së pasluftës. Nga ana tjetër, marrëdhëniet me Serbinë nuk i kishit prioritet. A ishte ky një gabim?

Beogradi është nervoz sepse ne po ecim mjaft mirë edhe pse nuk na njohin. Sipas ekspertëve ndërkombëtarë, ne kemi bërë përparim të madh në luftën kundër korrupsionit, sundimin e ligjit dhe lirinë e mediave.

Por prapëseprapë, Kosova pa rregulluar marrëdhënien me Serbinë mbetet pezull.

Sigurisht, fqinji ynë në veri do të jetë aty. Por kam mjaft për të bërë në shtëpi. Buxheti ynë është 17 për qind më i lartë se një vit më parë dhe kemi pasur mbi 10 për qind rritje gjatë vitit të kaluar. Me fjalë të tjera, ne jemi në një rrugë të mirë, pavarësisht mosnjohjes nga Beogradi. Kur zgjohem në mëngjes dhe mendoj për prioritetet e ditës, Serbia nuk është e para.

Ju dëshironit të kërkoni dialog me serbët vendas në vend të Beogradit. Kjo nuk u vu re shumë.

Asnjë shef i qeverisë para meje nuk ka pasur kaq shumë takime me përfaqësues të shoqërisë civile serbe. Por ne nuk e bëjmë atë publikisht. Unë punësova një këshilltar serb në fillim të mandatit tim të parë. Sapo emërimi i tij u bë publik, ai dhe gruaja e tij u kërcënuan aq shumë sa i riu dha dorëheqjen nga posti. Të tjerë para tij që donin integrim janë vrarë.

Të rinjtë po votojnë me këmbë, jo vetëm pjesëtarët e minoritetit serb, por edhe shumë shqiptarë të Kosovës po largohen nga Kosova.

Sigurisht, për fat të keq është kështu. Ne po punojmë për të ndryshuar trendin. Unë jam edhe për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë. Por, siç ka thënë së fundmi presidenti amerikan Joe Biden, njohja reciproke duhet të jetë në qendër. Deri më tani, në dialogun e Brukselit ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, gjithmonë na është kërkuar të bëjmë kompromise dhe lëshime, me idenë se Serbia në fund do të na njohë. Por kështu kjo nuk do të ndodhë kurrë.

A nuk është BE-ja më e rëndësishme për Kosovën sesa ShBA-ja?

Të njëjtën gjë ka thënë edhe Olaf Scholz, edhe pse Biden e tha i pari. Por BE-ja duhet të mendojë nëse dëshiron të vazhdojë të japë fonde pa kushte. Beogradi nuk ka miratuar sanksionet kundër Moskës dhe merr gazin më të lirë nga Rusia. Për Beogradin, marrëdhëniet me Rusinë dhe gjithashtu me Kinën kanë prioritet. Kjo duhet të ketë një çmim.

Presidenti Vuçiq ishte ministër i propagandës i diktatorit Slobodan Millosheviç, ndërsa ju u dërguat në Beograd si i burgosur politik. A ndikon kjo në bashkëpunimin tuaj?

E di me kë kam të bëj. Gjermania pati denazifikimin pas Luftës së Dytë Botërore. Serbia nuk është marrë me të kaluarën e saj. Aleksandar Vuçiq më ka përshkruar në mediat e tij propagandistike si llum terrorist. Në të njëjtën kohë, gjeneralëve serbë të dënuar për krime lufte u jepet një post në akademinë ushtarake pas përfundimit të burgimit të tyre në Beograd. Çfarë duhet të ligjërojnë ata aty?

Nga këndvështrimi juaj, normalizimi me fqinjin më të rëndësishëm, pra, nuk është i mundur?

Serbia nuk është një vend normal, sepse nuk është distancuar nga trashëgimia e kohës së diktatorit Slobodan Millosheviq. Tani shtojini kësaj mos distancimin ndaj Vladimir Putini dhe luftës së tij në Ukrainë. Demokracia ishte një interludë e shkurtër në Serbi pas përfundimit të diktaturës. Së shpejti do të bëhen 20 vjet që kur kryeministri properëndimor serb Zoran Gjingjiq u vra në Beograd. Që atëherë, forcat e errëta në Serbi festojnë rikthimin. Beogradi kërkon një marrëdhënie me fqinjët e tij të ngjashme me atë që ka Moska me Ukrainën dhe Bjellorusinë. Prandaj kjo fqinjësi është një rrezik sigurie për ne.

A mund të imagjinohet një konflikt më i madh si në vitet 1990?

Do të ishte e papërgjegjshme të thuhet se nuk ka rrezik përshkallëzimi. Që nga sulmi i Rusisë në Ukrainë më 24 shkurt, ne kemi parë indikatorë të një hegjemonie pansllave, siç janë stërvitjet e përbashkëta ushtarake midis Serbisë dhe Rusisë. Edhe disa qindra njerëz mund të shkaktojnë dëme të mëdha.

Çfarë kuptoni me hegjemoninë pansllaviste?

Serbia dëshiron Republikën Serbe në Bosnjë, Malin e Zi dhe veriun e Kosovës dëshiron ta kthejë në një sferë të ndikimit. Njëjtë siç sillet Rusia me Bjellorusinë dhe Ukrainën. Problemi ynë është se partnerët tanë perëndimorë besojnë se Serbia po udhëhiqet vetëm nga oportunizmi, se është në pritje të përfundimit të epokës së Putinit dhe pastaj do të orientohet qartë drejt Evropës. Kjo është naive. Aleksandar Vuçiq më shumë pret kthimin e Donald Trump në Uashington sesa fundin e luftës në Ukrainë. 80 për qind e popullsisë ka një opinion pozitiv për Vladimir Putin. Serbia e sheh veten si pjesë e një sfere pan-sllave, ortodokse jashtë Evropës.

Shefi i politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell, kohët e fundit ju akuzoi se jeni pengesa kryesore për bllokimin e bisedimeve të normalizimit me Serbinë. Pse nuk i zbatoni marrëveshjet si ato për autonominë e një asociacioni serb të komunave?

Në dhjetë vitet e fundit kemi nënshkruar 33 marrëveshje me Serbinë. Pothuajse asgjë nuk është zbatuar. Disa nga këto marrëveshje do të ishin edhe në interesin tonë, por Beogradi gjithmonë insiston në autonominë të komunave me shumicës serbe. Pse mendoni që është ashtu? Serbia dëshiron që Kosova, sikurse Bosnja, të ketë shtet në shtet me Republikën Srpska, pra të bëhet jofunksionale. I thashë Vuçiqit se nëse vërtet dëshiron të bëjë diçka për minoritetin serb, duhet ta njohë Kosovën. Ai nuk mund të thotë se Kosova është “shtet i rremë” dhe në të njëjtën kohë të kërkoj autonomi komunale brenda këtij shteti. Është si të porosisni çaj pa filxhan. Ne nuk jemi budallenj.

Ukraina, një vend në luftë, i është dhënë statusi i kandidatit për në BE. Më shumë se 20 vjet pas përfundimit të luftës, Kosova është larg kësaj. A jeni të zhgënjyer në BE?

Nuk kemi alternativë ndaj BE-së. Nuk ka kuptim të jesh i hidhur apo i zhgënjyer. Isha shumë krenar kur më 15 dhjetor dorëzova aplikimin për anëtarësim në Bashkimin Evropian. A e dini se çfarë bëri presidenti i Serbisë? Ai u ka shkruar të gjitha pesë shteteve mos-njohëse në BE që të mos e pranojnë aplikimin e Kosovës. Jam shumë i lumtur që Ukraina mori statusin kandidat. Ukraina e meriton. Ukrainasit meritojnë solidaritet të plotë në luftën e tyre kundër fashizmit rus.

Më 1 janar të vitit të ardhshëm, Kosova do të jetë vendi i fundit ballkanik që do t’i jepet viza pa viza për zonën Shengen. A do të përshpejtohet atëherë eksodi i të rinjve?

Njerëzit me arsim tashmë marrin viza pune. Gjermania është tërheqëse dhe e uritur për punëtorë. Kushdo që donte të shkonte e ka shfrytëzuar shansin e tij prej kohësh. Disa kthehen dhe më pas investojnë këtu. Por është e rëndësishme që vizitat familjare të bëhen më të lehta dhe njerëzit të mund të vizitojnë Evropën Perëndimore, pa pasur nevojë të shpenzojnë shumë para për një vizë.

A nuk është problem edhe për Kosovën eksodi? Kompanitë tani po marrin punëtorë nga India ose Tajlanda.

Është një problem i madh. Ne kemi shumë juristë dhe politologë që duan të bëhen diplomatë. Por ne kemi vetëm 30 ambasada. Si mund t’i akomodojmë të gjithë këta diplomatë? Ajo që i mungon tregut tonë janë, për shembull, kuzhinierë të trajnuar, muratorë apo floktarë. Kjo është arsyeja pse ne po punojmë për të zbatuar një sistem dual të arsimit si në Zvicër apo Gjermani.

Mbi përvjetorin e vdekjes së Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu

January 17, 2023 by s p

Dr. Bledar Kurti/

Më 17 janar 1468, u nda nga jeta Gjergj Kastrioti, heroi ynë kombëtar, kalorës i kredos evropiane, i cili i la botës si dëshmi për më shumë se pesë shekuj, që një njeri i vetëm, i frymëzuar dhe i mbështetur nga një popull guximtar dhe liberator mund të ndryshojë rrjedhën e historisë jo vetëm të një kombi por të mbarë qytetërimit perëndimor.

Gjergj Kastrioti, të cilit iu dha nga Porta e Lartë emri Skënderbej, pra Skënder, Aleksandër nga Aleksandri i Madh, ishte një personalitet i rëndësishëm jo vetëm për fatin e Arbërisë por edhe të Evropës.

Otomanët ishin në kulmin e fuqisë së tyre, të afta për të depërtuar në zemër të Evropës e madje kishin për qëllim rrëzimin e papatit, pushtimin e Romës, si zemra e Evropës, dhe kthimin e kontinentit në fenë islame, por gjatë fushatave të tyre ushtarake pushtuese në Ballkan pësuan humbje nga ushtria e arbërve me në krye Gjergj Kastriotin, duke mos i lejuar të avanconin e të përmbushnin misionin e tyre.

Falë Gjergj Kastriotit, Evropa ruajti identitetin, kulturën dhe besimin e krishterë. Ndaj edhe Selia e Shenjtë në Vatikan vazhdon t’i referohet heroit tonë si një hero të Europës i cili e bashkoi perëndimin.

Mbi këtë vlerë papët, të gjithë pa përjashtim, e kanë konsideruar e titulluar Skënderbeun si “Defensor Fidei” (Mbrojtës i besimit), si një Athleta Christi (Atlet i Krishtit), si një simbol që bashkoi besimtarët europianë.

Papa Piu e ngriti Skënderbeun në piedestal pesë shekuj më parë, dhe 50 vjet më parë Papa Pavli i gjashtë e shpalli Skënderbeun si modelin që duhej ndërtuar Europa. Së fundmi edhe Papa Francesku iu referuar Skënderbeut si mbrojtës i kredos së Krishterë dhe Atlet i Krishtit.

Statujat dhe monumentet e heroit tonë gjenden anëembarë botës, dhe ai gjendet në libra dhe në literaturën e huaj.

Libra mbi princin shqiptar filluan të shfaqen në Evropën Perëndimore në fillim të shekullit 16-të. Ai përmendet nga pena e viganëve të letërsisë. Voltaire e nis kapitullin e tij “Marrja e Konstandinopojës” me frazën : “Sikur Perandorët grek të kishin vepruar si Skënderbeu, Perandoria e Lindjes ende mund ishte ruajtur.”

Skënderbeu është protagonist i tri tragjedive të shekullit 18-të, Skënderbeu i autorit britanik, William Havard, një tragjedi e vitit 1733, pastaj George Lillo, Heroi i krishterë (1735), dhe Skënderbeu i Thomas Whincop, Ose, Dashuria dhe Liria, (1747).

Një numër poetësh dhe kompozitorësh gjithashtu u frymëzuan nga karriera e tij ushtarake. Poeti francez i shekullit 17-të, Ronsard shkroi një poemë rreth tij, ashtu si edhe poeti amerikan i shekullit të 19-të, Henry Wadsworth Longfellow.

Në vitin 1855, Camille Paganel shkroi Histoire de Scanderbeg.

Edhe kompozitori italian Antonio Vivaldi shkroi një operë me titull Skënderbeu (interpretuar më 1718). Një tjetër operë me titull Skënderbeu ishte edhe ajo e kompozitorit francez të shekullit 18-të, François Francœur (interpretuar më 1763).

Gjatë më shumë se pesë shekujve të pushtimit otoman në Shqipëri figura e Gjergj Kastriotit u fshi tërësisht në mënyrë të qëllimshme nga kujtesa jonë kombëtare për të ndalur vetëdijen e zgjimit dhe kryengritjes për pavarësi. Por, arbëreshët në Itali, pasardhësit e Skënderbeut, luftëtarëve dhe ndjekësve të tij, në veçanti Jeronin de Rada, e rikthyen figurën e Gjergj Kastriotit. Arbëreshët jo vetëm që mbajtën gjallë prej shekujsh gjuhën, ritet, kulturën, historinë, fjalët Arbër e Arbëri, por ndezën flakën e rizgjimit kombëtar.

Heroi ynë, kjo figurë përbashkuese u bë simbol i rilindasve të cilët nisën rrugëtimin e Shqipërisë për pavarësi. Duke bërë kështu që figura e tij të ishte sërish guri i themelit për fatin e kombit shqiptar që arriti pavarësinë në 1912.

Gjergj Kastrioti nuk ishte thjesht një mit legjendash, ai ishte një hero i vërtetë me përmasa epokale e falë tij, Shqipëria, Evropa dhe të gjitha vendet që kanë luftuar e luftojnë për liri, kanë patur e do kenë një shembull të jashtëzakonshëm heroizmi, vizioni, largpamësie dhe bashkimi të një populli për liri.

Libertatem diu vivere

GJERGJ KASTRIOTI – SKENDERBEU, ISHTE I LARTË 1.98m

January 17, 2023 by s p

Nga një dokument Venedikas, nga viti 1457, mësojmë se Skenderbu ishte i lartë: 1.98m.-Petkat e luksit dhuratë e zakonshme për princërit dhe fisnikët shqiptarë.- Luigi Machiaveli, në mënyrë të prerë, në Codexin Latin: Urb. Lat. 512, pohon se Gjergj Kastrioti – Skenderbeu ishte i lartë: 1.98m.-Machiaveli, na njofton për një pikturë që kishte bërë ai vetë dhe, për një stemë origjinale nga viti 1467, faksimilin e të cilës po e botojmë. -Nga medalioni i Zagrebit, për herë të parë, në mënyrë autentike, mund të vështrojmë tiparet fizike të fytyrës së Skenderbeut.

Prof. Dr. Musa Ahmeti

Center for Albanian Studies

Budapest/

Në historiografinë shqiptare, por edhe atë botërore, ka mbetur e pazgjidhur lartësia e trupit dhe dukja fizike e Gjergj Kastriotit Skenderbeut. Duke shikuar punime të ndryshme pikture, skulpture, gravura dhe gdhendje të shumta, të autorëve të njohur, por edhe atyre anonim, krijohet një ide, jo shumë e qartë, për zhvillimin fizik të Gjergj Kastriotit – Skenderbeut. Edhepse, shumica e biografëve dhe autorëve që janë marrë me Skenderbeun, bëjnë përshkrime të hollësishme, asnjëri nga ata, llogarisim këtu edhe Barletin dhe Dh. Frangun, nuk na kanë lënë të dhëna të sakta, për gjatësinë dhe dukjen fizike të Skenderbeut. Ky problem, do të mund të zgjidhej lehtë, sikur të ishte ruajtur varri i Skenderbeut në katedralen e Shën Kollit në Lezhë; duke bërë vëzhgimin e skeletit ose duke aplikuar metodën e DNK-së. Për fat të keq, një gjë e tillë është e pamundur, ngase turqit, pas pushtimit të Krujës, hapën varrin e heroti tonë kombëtar dhe, morën të gjitha gjërat që ishin aty, natyrisht edhe pjesët e skeletit, të cilat i mbanin si nuska të shenjëta.

E vetmja shpresë, mbetej që një ditë, të zbulohej ndonjë dokument apo përshkrim i ndonjë bashkëkohaniku, për të përcaktuar lartësinë dhe dukjen e saktë fizike të Gj. K. Skenderbeut. Gjatë hulumtimeve tona shkencore, për fat të mirë, ndodhën që të dyja!

Në arkvin e Venedikut, fondi: Senatus de Maritimis provinciis et negotiis Deliberationes [Sen. Mar.] Registro VI, C., f. 26V-27V, shfrytëzuam një dokument që mban datën: 8 korrik 1457, në të cilin, bëhet fjalë për lartësinë e Skenderbeut. Dokumenti është i shkruar në gjuhën italiane dhe pjesërisht në atë latine dhe përbëhet prej 3 faqesh tekst. Është i dërguar nga kancelaria e Skenderbeut, përmes kancelarit [noterit] dhe njëherësh përfaqësuesit të tij diplomatik në Venedik, priftit, Gjergj Pelini, abat në abacinë e Shën Mërisë së Ratacit, në afërsi të Tivarit.

Dokumenti në fjalë, përbëhet nga 9 kapituj të ndryshëm, që secili në vete përbën, një tërsi të veçantë. Në kapitullin e dytë, është ky tekst: “Ad Secundum. Guarda per J panni Jquali me hano promesso de dar do veste alano, che me diano le Veste lequal son per mi, chomo hano dado ali altri signori, perche dixeno che me po esser de braza 16 de veste, deche signori guarde quanti brazi da panno me pono esser do veste, tanto me dadi, Mo signori, quello che piaxe ala vostra Signoria quelo farete de quello panno che bexognera per mi”. [Përkthimi i lirë në gjuhën shqipe do të ishte: “E dyta. Shikoni, në lidhje me cohën që më kanë premtuar, për dy petka në vit, që të më japin petka të përshtatshme për mua, si ju kanë dhënë zotërinjëve të tjerë; pasiqë, sipas pohimit të tyre, nuk më mjaftojnë 16 kutë, për dy pal petka; por, zotërinj, shikoni se sa kutë më nevojiten, për dy palë petka, dhe aq më dërgoni; sidoqoftë, zotërinj, ajo që ju pëlqen, Zotërisë Suaj, atë gjë, do të bëni në lidhje me cohën, që është e nevojshme për mua”.]

Ishte praktikë e kohës, që Senati Venedikas, qytetarëve të tij të nderit, ju dhuronte, veshje dhe cohë luksi, për petka solemne; ndër të tjerë edhe princave shqiptarë, ku bënte pjesë edhe Skenderbeu.

Senati Venedikas përgjigjej në këtë mënyrë: “Responsio. Et si capitulum sit clarum, et aperte loquatur, Jnclinati tamen ad ea que sibi grati sint, ordinabimus quod sibi dentur brachia 18 scarlatini secundum consuetudinem pro duabus vestibus pro Magnificentia sua prout in capitulo continetur”. [Përkthimi i lirë në gjuhën shqipe do të ishte: “Vendim. Që kapitulli të jetë i qartë, e të flasim hapur, me gjithë këtë, të nisur në atë rrugë, që të jetë e pranuar për Të, do të urdhërojmë që t’i jipen: 18 kutë skarlatini, simbas zakonit, për dy palë petka, për Shkëlqesinë [Madhërinië, m.a.] e Tij, për sa vendoset në kapitull”.

Duke analizuar me vëmendje dokumentin, nxierrim përfundim se: princërve dhe bujarëve të tjerë shqiptarë, Snati Venedikas, ju dhuronte nga 16 kutë cohë, për dy palë petka luksi, ndërsa Skenderbeut, i dhuron 18 kutë, po për dy palë petka, ngase 8 kutë cohë, nuk i mjaftoin për një palë petka, pra i duheshin 9 kutë cohë.

Pas një llogaritje të thjeshtë, nxierrim përfundim se Skenderbeu ishte më i lartë se pricërit dhe fisnikët tjerë shqiptarë. Duke pasur parasysh, se 8 kutë cohë, jipeshin për një fisnik, lartësia e të cilit, ishte deri në 1.75m, atëher, 9 kutë cohë, për Gjregj Kastriotin Skenderbeun, na japin lartësinë prej 1.98m.

Është e njohur se 1 kut cohe venedikase, kishte gjatësinë prej 0.793m. Pra, derisa për një pric shqiptar duheshin mesatarisht: 6.344m, cohë luksi, për Skenderbeun duheshin: 7.137m cohë luksi për një palë petka. Petkat të cilat ju dhuroheshin princëreve dhe fisnikëve, ishin të gjëra dhe të gjata dei në fund të këmbëve, shkak ky, që pricërit dhe fisnikët të dukeshin sa më hijerëndë.

Nuk na është e njohur që të jetë ruajtur ndonjë petkë origjinale e kohës. Ky është mëkat i vërtet, ngase nga rreth 30 palë petka, luksi që Skenderbeu kishte marrë dhuratë nga Venediku, do të ishin një raritet i mrekullueshëm. Disa elemente nga këto petka luksi na janë ruajtur, në piktura dhe medalione të Skenerbeut, të cilat mjaftojnë, për të bërë një rikostruim komplet të një apo disa petkave luksi venedikase të cilat mbante Skenderbeu në raste soleme. Këtu nuk janë llogaritur petkat tjera, si dhuratë të marra nga: Napoli, Lisabona, Barcelona, Malta, Milano, Dubrovniku… etj.

Pos dokumetit të cekur më lartë, në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit, ruhet një kodeks Latin; URB. LAT. 512, ku autori: Luigi Machiaveli, ka punuar një pikturë dhe një stemë origjinale të Skenderbeut dhe ka lënë disa shënime për lartësinë e Skenderbeut dhe dukjen e tij fizke.

Në kodeks, është shënuar viti i saktë i punimit të stemës dhe të një pikture, për të cilën ne nuk kemi njohuri se ekziston. Viti është 1467, pra vizita e fundit e Skenderbeut që i ka bërë Vatikanit.

Machiaveli kur përshkruan Skenderbeun, pohon: “Është një burrë i shtyrë në moshë, me tipare shumë fisike. Ka një mjekërr të zbardhur, po të rregulluar me gusto. Sytë i shkëlqejnë shumë dhe ka një hundë shqiponjë. Flokët e thinjura i ka të prera shkurtë. Është veshur me petkë napolitan, mëndasfshi. Latësia e tij është 1.98m”. Ky shënim në mëyrë të prerë, për herë të parë, na jep lartësinë e saktë të Skenderbeut.

Machiaveli pastaj ka punuar stemën të cilën po e botojmë në vazhdim. Poshtë stemës janë 4 rreshta tekst, të cilët lexohen: “Castrioti questj vene de Albania erano valentj homenj et f. il bon portamento de fece Schanderbecho in Albania el fo fare del Consegio del 1467, et delj suj ne sono al presente”.

Pos këtyre të dhënave, për lartësinë dhe dukjen fizike të Gjergj Kastritotit – Skenderbeut, nga “Medalioni i Zagrebit” i viti 1449, mund të vërejm për herë të parë, dukjen fizike autentike dhe besnike të heroit tonë kombëtar, kur ai nuk kishte më shumë se 50 vjet.

TRANZICIONI DEMOKRATIK

January 17, 2023 by s p

Artan Nati/

Të jetosh në demokraci, është një ëndërr që shumë njerëz e ëndërrojnë, por shumë pak e jetojnë. Demokracia funksionale thekson ndarjen e pushteteve, një gjyqësor të pavarur dhe një sistem kontrollesh dhe balancash midis degëve të qeverisë .Shkaqet kryesore të prapambetjes demokratike përfshijnë mungesën e mbështetjes publike për demokracinë, pabarazinë ekonomike dhe tensionet sociale, politikat populiste dhe ndikimin e jashtëm nga politikat e fuqive të mëdha, fenomene të cilat ne i ndeshim në Shqipëri. Demokracia në Shqiperi, si dhe vende te tjera, shpesh prodhon mbivendosje pushtetesh dhe mosrespektim të të drejtave te njeriut. Lind pyetja: përse eshte ky ndryshim kaq i madh ? Ne kemi pasur deri diku zgjedhje të pranueshme nga komuniteti ndërkombetar dhe kemi pasur një qeveri legjitime si edhe disa vende te tjera te ballkanit, por rezultatet nga demokracitë tona kanë qenë zhgënjyese. Cfare e ben të mundshme funksionimin normal të demokracisë në vendet perendimore? Të kuptojmë këtë fenomen, mendoj se duhet të kuptojmë si lindi dhe cilët ishin faktorët që bënë të mundur që demkracia të evoluonte. Siç shpjegon filozofi iluminist Benjamin Constant, demokracia ne Greqinë e lashtë nënkuptonte diçka tjetër: që secili (në fakt, çdo qytetar mashkull) kishte të drejtë të merrte pjesë në qeverisjen e komunitetit. Asambletë popullore të Greqisë së lashtë kishin fuqi të pakufizuara. Të drejtat e një individi nuk ishin të shenjta as në teori dhe as të mbrojtura në fakt. Demokracia greke shpesh nënkuptonte, në frazën e Constantit, “nënshtrimin e individit ndaj autoritetit të komunitetit”. Kujtojmë se në shekullin e katërt p.e.s në Athinë, ku thuhet se demokracia greke ka gjetur shprehjen e saj më të vërtetë ,asambleja popullore, me votën demokratike, vrau filozofin më të madh të epokës për shkak të mësimeve të tij. Ekzekutimi i Sokratit ishte demokratik por jo liberal.

Nëse rrënjët greke të lirisë perëndimore shpesh mbivlerësohen, ato romake neglizhohen. Kur Herodoti shkroi se grekët ishin “një popull i lirë”, ai nënkuptonte se ata nuk ishin skllevër nën pushtimin ose dominimin e huaj, një ide që ne sot e quajmë “pavarësi kombëtare” ose “vetëvendosje”. Romakët theksuan një aspekt tjetër të lirisë: që të gjithë qytetarët duhet të trajtohen në mënyrë të barabartë sipas ligjit. Ky konceptim i lirisë është shumë më i afërt me atë perëndimor modern dhe fjala latine për të, libertas, është rrënja e perdorur sot gjeresisht në perëndim që ështe demokracia liberale. Ndërsa Greqia i dha botës filozofinë, letërsinë, poezinë dhe artin, Roma na dha fillimet e qeverisjes së kufizuar dhe të shtetit ligjor. Republika Romake, me qeverinë e saj të ndarë (tre degë), zgjedhjen e zyrtarëve me mandate të kufizuara dhe theksin mbi barazinë sipas ligjit, ka qenë një model për qeveritë europiane si dhe në krijimin e Republikës Amerikane. Deri më sot konceptet dhe termat politike romake qëndrojnë në të gjithë botën perëndimore: senat, republikë, kushtetutë, prefekturë.

Zakaria bën një dallim të rëndësishëm midis demokracisë dhe liberalizmit, konstruksione që shpesh ngatërrohen. Demokracia është një proces për zgjedhjen e liderëve dhe ka të bëjë me pjesëmarrjen popullore. Të thuash se një shtet është demokratik do të thotë të thuash pak për mënyrën se si qeveriset në të vërtetë.

Liberalizmi, në të kundërt, ka të bëjë me normat dhe praktikat që bejne te mundur jetën politike. Një shtet, qe quhet liberal, është ai në të cilin të drejtat individuale janë parësore. Ai mbron individin , jo vetëm nga abuzimet e një tirani, por edhe nga abuzimet e shumicës demokratike. Kudo që lind i-liberalizmi merr një formë të njohur: më shumë korrupsion, kufizime më të mëdha te organizimit dhe fjalës se lire, kufizime ndaj shtypit, ndëshkim kundër kundërshtarëve politikë, shtypje e pakicave. Të gjitha këto gjëra janë të këqija, por nuk janë domosdoshmërisht jodemokratike. Rusia e Putinit është e mbushur me politika represive dhe joliberale dhe megjithatë Putini është jashtëzakonisht popullor mes rusëve. Ai është, si shumë tiran, një populist

Nëse një vend zhvillon zgjedhje konkurruese, shumëpartiake, ne i quajmë ato demokratike. Kur pjesëmarrja e publikut në politikë rritet, për shembull përmes dhënies së të drejtave të grave, ajo shihet si më demokratike. Sigurisht që zgjedhjet duhet të jenë të hapura dhe të ndershme dhe kjo kërkon disa mbrojtje për lirinë e fjalës dhe të tubimit. Të kesh demokraci do të thotë subjektivisht “një qeveri e mirë”, e bën atë analitikisht të padobishme. A nuk kemi ne në Shqiperi një qeveri të zgjedhur me votë të lirë (m.gj.s shpesh me ndihmën e oligarkëve dhe mediave të tyre, ashtu si edhe opozita kur ishte në pushtet ), por është e gjithë pushtetshme dhe që nuk respekton të drejtat e individit dhe favorizon oligarkët.

Tragjedia e vendit tonë ishte se kulturalisht ne i përkisnim kultures bizantino-otomane, politikisht ishim në lindje dhe gjeografikisht jemi ne europë. Kjo bëri të mundur që tranzicioni në Shqipëri të ishte shumë i gjatë dhe me trauma dhe konflikte të ashpra.

Ndryshimet e mëdhaja qe ndodhën në Shqipëri në vitet 90 përfaqësonin një “revolucion borgjez” pa një borgjezi, një revolucion demokratik që do të duhej të ndërtonte kushtet e ekzistencës së tij. Kushtetuta jonë dhe ligjet u kopjuan në mënyrë mekanike nga perëndimi dhe kjo u bë nga lart poshtë dhe përjashtoi pjesëmarrjen popullore. Kjo është një nga arsyet kryesore të destabilizimit te vendit dhe mosfunksionimit normal të strukturave, procedurave dhe mekanizmave kushtetuese. Aktualisht ne jetojmë në një vend demokratik, por jo liberal. Ne kemi një shtresë të mesme të konsoliduar, por gjithmonë të kërcënuar nga mungesa e zbatueshmerisë së ligjit. Rreziku më i madh janë praktikat korruptive të qeverise me oligarkinë vendase në kurriz të shtresave të mesme dhe të varfëra.

Nga të gjitha sa thamë më lart, mund të themi që Shqiperia e ka kaluar periudhën e tranzicionit, ose është në prag të kalimit te tij, por kuptohet që ne kemi disa probleme serioze per tu bërë demokraci liberale të standarteve europiane. Kuptohet ne shqiptarët në vecanti dhe ballkanasit në përgjithesi, kemi trashëguar një kulturë bizantino otomane që ka një bazë 500 vjecare të pushtimit otoman dhe përkatësisë bizantine të vendit tonë para pushtimit otoman. Por mund te themi se kjo nuk na ka penguar ne shqipëtarëve të jemi të suksesshëm kudo në bote përvec se në Shqiperi, pra është detyrë e qeverisë dhe politikanëve tanë të krijojnë ambient të favorshëm për lulëzimin e individit .Aktualisht ne në Shqiperi kemi një kapitalizëm te sponsorizuar nga shteti. Oligarkët tanë janë në aleancë të hapur apo të fshehtë me qeverinë, politikanët, sistemin e drejtësisë dhe të fortët e vendit si në nivel rajonal ashtu edhe në nivel kombëtar. Në të gjitha bashkitë e vendit oligarkët , në bashkepunim me pushtetin dhe drejtësinë, drejtojnë gjithë jetën politike dhe ekonomike të vendit. Afera e inceneratorëve e tregoi këtë në mënyrë fare të qartë. Sic ka thënë James Madison: “Akumulimi i të gjitha pushteteve, legjislativit, ekzekutivit dhe gjyqësorit, në të njëjtat duar, qofshin të njërit, të disave apo të shumë, qoftë të trashëguar, të vetëemëruar apo të zgjedhur, me të drejtë mund të quhet vetë përkufizimi i tiranisë”. Pikërisht kjo është situata qe ne jetojmë sot ne Shqiperi. Sidoqoftë nuk mund të themi se situata është e pashpresë, thjesht duhet të kuptojmë se përse ndodhemi në këtë gjendje dhe c’duhet të bëjmë të dalim nga kjo situatë.

Sipas James Bryce, “Nuk ka provë më të mirë të përsosmërisë së një qeverie sesa efikasiteti i sistemit të saj gjyqësor”. Mendoj se ky eshte kyci i suksesit apo dështimit të kalimit nga demokracia joliberale në demokraci liberale të vendosur në europë dhe shtetet e bashkuara.

Kuptohet mënyra si funksionon demokracia në Shqipëri dhe sistemi oligarkik kapitalist që mbizotëron në vend, nuk janë aspak të favorshëm dhe premtues për ndërtimin e një sistemi të pavarur drejtesie në vend. Sigurisht, ne jemi nisur dhe po shkojmë drejt këtij destinacioni, por mund të marri nje kohë te gjatë. Aktualisht, duket sikur yjet janë rreshtuar në favorin tonë, me përjashtim të politikanëve dhe oligarkëve vendas si dhe mediave të zotëruara prej tyre.

Si rrallë në historinë e vendit tonë, ne kemi përkrahë dy faktorët më të fuqishëm në botë, SHBA dhe Komunitetin Europian. Dhe jo rastësisht, SHBA kanë kembëngulur dhe investuar për ndërtimin e sistemit të drejtësisë të pavarur sipas sistemit amerikan. Investimi amerikan tek SPAK dhe BKH tregon qartë seriozitetin e tyre per ta kthyer Shqiperinë në një demokraci liberale. Fatkeqësisht dëgjojmë nga politikanët tanë dhe mediat për dështim të sistemit të drejtësisë të investuar nga komuniteti nderkombetar, për dështim të implementimit të sistemit demokratik në Shqipëri. Kuptohet ata janë në hall të madh por ashtu sic thotë Jim Hightower : “Demokracia nuk është diçka që ndodh, e dini, vetëm në kohë zgjedhjesh, dhe nuk është diçka që ndodh vetëm me një ngjarje. Ai është një proces ndërtimi i vazhdueshëm, por duhet të jetë gjithashtu pjesë e kulturës sonë, pjesë e jetës sonë”. Demokracia nuk është një destinacion por një proces dhe ky proces tashmë është i pandalshëm.

POETI E SHKRIMTARI I SHKRELIT LUIGJ ÇEKAJ: NDERI I MALËSISË SË MADHE!

January 16, 2023 by s p

Nga Frank Shkreli/

Javën që kaloi në Selinë e Bashkisë Malësi e Madhe u zhvillua ceremonia, e kryesuar nga Kryetari i asaj Bashksie, Z. Tonin Marinaj, për të nderuar njërin prej intelektualëve të njohur të atij trolli – poetin dhe shkrimtarin malësor prej Shkrelit – të ndjerin Luigj Kolë Çekaj. Frank Shkreli: Luigj Çekaj – Poeti i përndjekur i Shkrelit të Malësisë së Madhe | Gazeta Telegraf — Frank Shkreli: Luigj Çekaj dhe libri i tij i dhimbjes “Unë vij nga Shkodra” | Gazeta Telegraf

Sipas njoftimit nga familja e Luigj Çekaj, që u botua edhe nga portali, “Zani i Veriut”, Bashkia Malësi e Madhe, me në krye shefin e saj, Tonin Marinaj organizoi, javën e kaluar, një eremoni zyrtare per dorëzimin e titullit ” Qytetar Nderi” i Malësisë se Madhe, për poetin Luigj Kolë Çekaj (pas vdekjes). Në sallën e Bashkisë, plot e përplot me të afërmë e dashamirë të poetit, e pranishme ishte edhe familja e tij, e përfaqësuraar nga bashkshortja dhe djali i Luigj Çekajt. Pas himnit kombëtar u mbajt një minutë heshtje në nderim të poetit malësor i cili ishte arratisur në Shtetet e Bashkuara në fillim të 1990-ave, pas shembjes së komunizmit, ku edhe ndërroi jetë, në Janar të vitit 2021.

Familjes, miqëve dhe dashamirësve të shumtë të pranishëm që kishin shkuar atje për të nderuar poetin dhe shkrimtarin e Shkrelit, iu drejtua të pranishëmve me disa fjalë duke i përshëndetur i pari i Bashkisë, Malësia e Madhe, Z. Tonin MARINAJ. Z. Marinaj i dorëzoi familjes e pranishme aty, ardhur për atë qëllim nga Shtetet e Bashkuara, dekoratën, “Qytetar Nderi”, akorduar Poetit Luigj Çekaj nga Shkreli i Malësisë së mbi-Shkodrës – pasi ai lexoi motivacionin për dhënjen e dekoratës Luigj Çekajt:

“Për punën dhe përkushtimin e tij si një qytetar bashkohor. Si atdhetar dhe veprimtar i palodhur i çështjes kombëtare shqiptare. Si një përfaqësues i denjë i letërsisë dhe kulturës malësore mbarë shqiptare, ku me poezinë dhe prozën e tij edhe pse në mërgim prej kohësh, nuk e ndau asnjiherë vendlindjen e tij, por duke lartësuar kurdoherë trevën tonë, Malësin[ e Madhe e më gjërë.”

Kryetari i Bashkisë, Tonin Marinaj,

Kryetari i Këshillit Bashkiak, Ilir Hanaj.

Ndërkaq, në emër të familjes përshëndeti bashkëshortja e Luigjit, Violeta Çekaj, e cila duke falënderuar Bashkinë dhe Kryetarin e saj, Z. Marinaj, shtoi se Luigji u rrit jetim, te dajat pasi babën e vet – të arratisur nga komunizmi — e ka takuar pas 46 vitesh në Nju Jork. Në fjalën e saj, Violeta Çekaj falënderoi — për këtë nderim që i benë bashkshortit të saj të ndjerë — Kryetarin e Bashkise, Z. Tonin Marinaj, duke shprehur gjithashtu respektin dhe falënderimet e saj dhe të familjes si dhe të gjithë atyre që morën pjesë në atë ceremoni vlerësimi për Luigjin duke u shprehur se se né, kurrë nuk e harrojmë Malësinë e Madhe, tha ajo.

Dhënja e kësaj dekorate, poetit e shkrimtarit Luigj Çekajt, me të drejtë u cilësua si një vlerësim i merituar nga Bashkia Malësia e Madhe, “Për një personalitet të madh si Luigj Çekaj, i cili i bán nder Shkrelit, Malësisë dhe Kombit Shqiptar. Një ceremoni e thjeshtë, për një emër të Madh”, u cilësua tubimi në nderim të Luigj Çekajt orgnaizuar në Kryeqëndrën e Malësisë së Madhe në Koplik.

Për të ndjerin Luigj Çekaj, si bashkvendas imi nga Shkreli i Malësisë së Madhe dhe mik i familjes time e të cilin kam pasë nderin ta njoftoj vetëm pas ardhjes së tij në Nju Jork, në fillim të viteve 1990-a, pas shembjes së Murit të Berlinit dhe për të cilin, në të kaluarën, kam shkruar disa artikuj modestë në kujtim të personit, punës dhe veprimtarisë së Luigj Çekaj këtu në Nju Jork. Si një anëtar i vyer i komuniteit shqiptaro-amerikan, të cilit edhe sot i mungon shumë prania dhe kontributi i tij letrar dhe shoqëror.

Ishte nder e privilegj për mua që të merrja pjesë në propozimin – si më poshtë — që i kam bërë Bashkisë Malësi e Madhe, gushtin që kaloi, që të nderojë – këtë bir të trojeve tona, për punën dhe aktivitetin e tij si poet e shkrimtarë por edhe si përfaqsues dhe intelektual i denjë i Malësisë së Madhe në mërgim, por njëkohësisht, edhe i komunitetit shqitaro-amerikan me të cilin ishte shumë i angazhuar. Falënderimet tona Kryetarit të Bashkisë, Malësi e Madhe, Z. Tonin Marinaj dhe Këshillit të Bashkisë për dekortaën që i ka akorduar poetit e shkrimtarit malësor, të ndjerit Luigj Çekaj.

Propozimi im drejtuar Bashkisë Malësi e Madhe për nderimin e Luigj Çekajt me dekoratën “Qytetar Nderi”, (pas vdekje) i Malësisë së Madhe:

Nju Jork, Gusht, 2022

PROPOZIM: QË POETI I NDJERË LUIGJ ÇEKAJ TË SHPALLET QYTETAR NDERI I MALËSISË SË MADHE

I PROPOZOHET BASHKISË: MALËSI E MADHE

PROPOZUESI: FRAN SHKRELI

TITULLI: “QYTETAR NDERI I MALËSISË SË MADHE”

Personi: Poeti e shkrimtari Luigj Çekaj (pas vdekjes)

Luigj Çekaj, shkrimtar e poet, bir i Shkrelit të Malësisë së Madhe, i kësaj treve me emër e za dhe lavdi prej shekujsh i dha Kombit shqiptar trima, poetë e shkrimtarë. Personalitete që me verpimtarinë e tyre artistike dhe njerëzore – mbrenda dhe larg Malësisë së Madhe – sa ishin gjallë por edhe pas shkuarjes në amshim, ata me veprat e tyre dhe trashëgiminë që kanë lënë pas, vazhdojnë të kontribojnë. Me veprat e tyre, ata vazhdojnë t’i japin nam e za Malësisë së Madhe, duke nderuar vlerat e shënjta iliro-arbërore të pakrahasueshme, për të cilat krenohen të gjithë malësorët, kudo që jetojnë sot, në trojet tona të shënjta të Malësisë së Madhe dhe anë e mbanë botës. Njëri prej këtyre malësorve krenarë që nderon të gjithë ne dhe Malësinë e Madhe ishte edhe Poeti e Shkrimtari me origjinë nga Shkreli i Malësisë së Madhe, Luigj Çekaj.

Kam nderin dhe privilegjin që Luigj Çekajn — këtë bir të madh të Malësisë së Madhe — t’a propozoj për dekoratën: “Qytetar Nderi i Malësisë së Madhe”. Ai, me veprat e tija kudo shkoi dhe me këdo që u takua – Luigj Çekaj, vetëm nder e lavd i çoi Malësisë, në nivelet më të larta shqoërore, intelektuale dhe patriotike, mbrenda dhe jashtë Shqipërisë. Vlerat shekullore të Malësisë së Madhe: nder, burrëri, besë e trimëri, Luigj Çekaj i pasqyron në të gjitha veprat e tija, poezi e prozë. “Libri juaj ka qenë një zbulim poetik për mua”, është shprehur, shkrimtari i madh Ismail Kadare, për veprat e Luigjit. Një zbulin – siç ishte dhe është i tillë për të gjithë ne që e kemi njohur, por edhe ata që kanë lexuar veprat e Poetit dhe Shkrimtarit të Malësisë së Madhe, Luigj Çekaj.

Për këto arsye dhe të tjera që mund të lexoni në artikujt më të gjërë — bashkangjitur këtij propozimi linket mund ti gjeni më poshtë — unë Frank Shkreli propozoj dhe rekomandoj me gjihtë zemër që Poetit dhe Shkrimtarit, Luigj Çekaj, me origjinë nga Malësia e Madhe, t’i akordohet dekorata me titullin: “Qytetar Nderi i Malësisë së Madhe” – se ai veç nder e lavd i ka sjell Malësisë dhe mbarë Shqipërisë. Me jetën plot vuajtje të rënda dhe me veprat e tija të vlerësuara nga intelektualët e dalluar shqiptaro-amerikanë me të cilët bashkëpunoi ngushtë pas vendosjes së tij në Amerikë, Luigj Çekaj si njeri, si poet e shkrimtar, nderoi veten dhe familjen e tij të ngushtë, fisin e origjinës, Malësinë e Madhe dhe më gjerë. Shkodra dhe Shkreli janë krenarë me të, ndërsa komuniteti shqiptaro-amerikan është përgjithmonë mirënjohës për kontributin e tij të vyer që ka dhënë për vitet sa jetoi dhe punoi në gjirin e komunitetit tonë këtu në Shtetet e Bashkuara.

Prandaj propozoj dhe rekomandoj, me bindje të thellë për meritat e tij, emërimin e Luigj Çekaj për titullin e lartë të Bashkisë së Malësisë së Madhe: “Qytetar Nderi i Malësisë së Madhe”:

Me Motivacionin:

“Si një prej përfaqësuesve malësorë më të denjë të letërsisë dhe të kulturës shqiptare të Malësisë së Madhe dhe përtej, i cili me poezitë dhe me librat prozë, ai me integritet, profesionalizëm dhe atdhedashuri, mbrojti dhe promovoi, gjuhën, kulturën, traditat dhe vlerat, në përgjithësi, të cilat dallojnë trojet shekullore të Malësisë së Madhe. Duke ndriçuar me veprën e tij, njëkohësisht, edhe mbarë shoqërinë shqiptare në Atdhe dhe në Diasporë. Për rolin dhe rëndësinë e ruajtjes së vlerave tradicionale shekullore të malësorëve, në mbrojtje të interesave dhe identetit kombëtar të malësorëve dhe shqiptarëve kudo që gjënden.”

Me shumë respekt për bashkvëllëzrit e mi në Bashkinë e Malësisë së Madhe, mbetem i jueji,

Vëllazënisht, Fran Shkreli

Poeti dhe shkrimtari Luigj Çekaj, “Qytetar Nderi” i Malësisë së Madhe

May be an image of 6 people and people standing

*Fotot nga ceremonia, marrë nga portali, “Zani i Veriut”

May be an image of 3 people and people standing

Kryetari i Bashkisë Malësi e Madhe, Z. Tonin Marinaj me bashkshorten dhe djalin e poetit Luigj Çekaj

May be an image of 13 people and people standing

Pamje nga salla e e Bashkisë Malësi e Madhe