s p – Page 2048 – Dielli

THE NATION (1942) / KUR FAIK KONICA ZEMËROHEJ ME MBRETIN ZOG, POR FAN NOLI E BINDI QË TË NDRYSHOJË MENDIM (INTERVISTA)

September 24, 2022 by s p

Faik Konica (15 mars 1875 – 15 dhjetor 1942)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 24 Shtator 2022

“The Nation” ka botuar, me 18 maj 1942, në faqen n°33, një shkrim – intervistë për Faik Konicën (studiuesi, politikani, diplomati dhe atdhetari i shquar shqiptar do të ndërronte jetë vetëm pak muaj më vonë, me 15 dhjetor 1942), të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

I dërguari i harruar

Burimi : The Nation, 18 maj 1942, faqe n°33

Mbreti Zog mori pasuritë e Shqipërisë – Ministri Konica thjesht i kujton ato

Ndër botimet e Uashingtonit, vetëm numëratori telefonik i jep tani Faik Bej Konicës një titull zyrtar. Ashtu siç u fut për herë të parë në vitin 1921, edhe numri aktual përmend : “F. Konica, ministër shqiptar”.

Drejtoria diplomatike e hoqi atë nga lista e saj në qershor 1939. Sepse kur trupat e Musolinit kaluan Adriatikun atë prill dhe larguan mbretin Zog nga Tirana, Britania vazhdonte të ndiqte zbutjen (qetësimin e marrëdhënieve) dhe në këtë rast Shtetet e Bashkuara me sa duket ndoqën shembullin. Në çdo rast, pasi Duçe shkriu kurorën shqiptare me atë italiane dhe shfuqizoi shërbimin e jashtëm të Zogut, Departamenti i Shtetit njoftoi Konicën se njohja e tij ishte tërhequr.

Në Shqipëri Konica pati qenë pronar, studiues dhe politikan. Ai i rafinoi dialektet e vrazhda të shqipes në gjuhën e parë letrare të vendit të tij. Dhe me peshkopin Fan S. Noli, Patriark i Kishës Ortodokse Shqiptare, tani në Boston, ai ndihmoi në krijimin e republikës së pas-Versajës, e cila i dha fund 500 viteve të sundimit osman.

Diplomatët ballkanikë i vlerësojnë Konicës rolin kryesor në bërjen e aventurierit fantastik Zog një monark pas prishjes së sundimit republikan të fiseve primitive, baritore të Shqipërisë. Konica nuk bën asnjë mohim. Dikur një “bon vivant” dhe zot i një legate të vendosur në hotelin Mayflower, por tani një burrë i lodhur e i moshuar, ai vëzhgon muret e rreshtuara me libra të apartamentit të tij modest e beqar dhe thotë : “Jam dënuar për mëkatet e mia.”

Krijuesi i mbretit Konica jeton në mënyrë të thjeshtë pa makinë apo shërbëtor, me mjete personale të plotësuara herë pas here me kontribute nga Vatra, organizata kulturore e 40.000 shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara. Përveç telegrameve të nxituara të dërguara në Stamboll dhe Paris gjatë rrugës nga Tirana, Konica nuk ka dëgjuar asgjë nga Zogu që nga arratisja e tij nga italianët.

Nga ajo arratisje vetë Zogu nxori një fitim të madh. Ai shtoi rezervën e arit prej 350.000 dollarësh të Thesarit Shqiptar në pasurinë e tij të madhe personale, të depozituar më parë në bankat zvicerane dhe angleze. Ai tha atëherë se ari do të ndihmonte shërbimin e jashtëm të Shqipërisë të mbante gjallë shkëndijën e pavarësisë. Zogu, mbretëresha Geraldinë dhe grupi i tyre prej 37 personash kanë tani një apartament në Ritz në Londër dhe një pronë në fshat në Ascot, marrë me qira Lord Patmore, vëllait më të madh të Sir Stafford Cripps.

Një zëdhënës i bashkatdhetarëve që organizojnë një lëvizje për pavarësinë shqiptare në Londër së fundmi ka njoftuar këshillat e Konicës mbi udhëheqjen dhe synimet. Në një përgjigje të shquar për vlerësimin e sinqertë të monarkut të tij dhe të vetes së tij, si dhe për vështrimin që jep në rrjetat e shtrira të politikës ballkanike, Konica u përgjigj :

“Ju e dini mendimin tim për inkoherencën e tij pompoze dhe prirjen e tij për tradhti. Zogu më dukej një përzierje kurioze e dy personazheve shekspiriane, domethënë Dogberry dhe Iago. Por peshkopi Noli, të cilin e vizitova kohët e fundit në Boston, ia doli të shkundte skepticizmin tim. Noli beson se Zogu mund të ketë mësuar në shkollën e fatkeqësisë dhe, nëse mbështetet nga qeveria britanike, mund të luajë ende një rol të rëndësishëm si një simbol për pavarësinë e Shqipërisë. Shumica e anëtarëve të Vatrës besojnë se një grup që kombinon Peshkopin Noli, Zogun dhe mua do të ishte efektiv në miratimin bindshëm popullor.”

Ndërsa pret paqen që do të rregullojë fatin e vendit të tij, Konica udhëton mes shqiptarëve këtu, punon me intervale mbi historinë e vendit të tij dhe mbledh materiale për P. T. Barnum – kredon e showman-it të të cilit ai e konsideron mishërimin e filozofisë moderne dhe të cilin e fut në një listë me Poe dhe Franklin si tre amerikanët më të mëdhenj.

NË VËND TË NJË TUFE ME LULE

September 24, 2022 by s p

(Kujtimit të një mësuesi)

Nga Eugjen Merlika

“Edhe kur kryet të na e mbulojnë thinjat

Ndër mend do të sjellim nji emën nderues,

Emën të dashun porsi fëminija,

Emnin e thjeshtë por të madh, mësues”

Llazar Siliqi

I kam kujtuar shpesh gjatë jetës sime këto vargje të ngulitura herët, në fillimet e moshës para rinore, kur konceptet mbillen si fara në nji farishte pjellore, mbijnë e vazhdojnë të rriten me kalimin e kohës. Sa më shumë i largohem asaj periudhe, sa më shumë rrjedhin vitet, aq më tepër ata vargje mbeten të freskëta në kujtesën, tashmë të lodhur, nga pesha e viteve e nga bombardimi i pamëshirshëm i botës së larmishme që na rrethon.

Në gjithë kuadrin e zymtë të fëminisë e rinisë sime, të kaluara në kampet e vdekjes e t’internimit, në atë morí figurash njerëzore, me të cilat, dashje pa dashje, lidheshin episodet e përditëshme të të qenurit, figura të ndryshme, shumica e të cilave vazhdon të projektojë në kujtesë diktaturën, në mënyrë të pavetëdijshme veçohen ato të mësuesvet. Ndoshta n’atë realitet të zymtë e t’errët, kur ballafaqimi me botën ishte një vazhdimësí sinjalesh armiqësore që, çdo ditë, më kujtonin vargun madhor të Dantes “… Lini çdo shpresë….”, ndër të pakët njerëz, në të cilët nuk shihnja egërsinë e sistemit, ishin mësuesit. Për vetë thelbin e misionit të tyrë, ata së bashku me mjekët ishin më pak të prirur për të pasqyruar fytyrën e përbindëshme të regjimit. Si të tillë ata mbetën në kujtesë edhe pse ka kaluar më shumë se gjysëm shekulli që u ndava nga bangat e shkollës.

Shumë prej tyre në vite kanë mbyllur sytë. Shkëputja e gjatë ka bërë që shpesh lajmi i humbjes së tyre më ka ardhur me shumë vonesë dhe keqardhja ka mbetur thellë në zemër e mendime, pa u trupëzuar në një ngushullim për familjet e tyre. Por më datën 14 shkurt një thirrje nga Shqipëria më lajmëroi se ish mësuesi im, z. Shefqet Karaj, kishte ndërruar jetë në apartamentin e tij modest e të vjetër, në qytetin e Durrësit. Diçka më sëmboi në shpirt n’atë çast dhe dhimbja, thellë në vete, më solli para sysh takimin e fundit me të, në tetorin e shkuar, kur ai më paralajmëroi, me qetësi e stoiçizëm, fundin e afërt të tij. Sëmundja e gjatë e kishte lodhur fizikisht, kurse gjëndja e vështirë ekonomike familjare peshonte mbi humorin e tij të rënduar nga vitet. Por mendimi ishte i kthjellët, bindjet e konsideratat të sinqerta, të brejtura e të ndryshuara, në një pjesë të tyre, nga ndërrimi i kohëve.

Duke biseduar me të më vinte në mëndje figura e një djaloshi të hijshëm rreth 25 – vjeçar, që kisha njohur në të largëtin vit 1956, një fytyrë e qeshur e optimiste për jetën. Ishte mësuesi im i letërsisë, në klasën e parë të të parit gjimnaz të rrethit të Lushnjës. Ishte me origjinë nga Peza. Ishte rritur pa prindër sepse, fatkeqësisht, prindërit ishin vrarë gjatë luftës. Fëminia e rinia e parë kishin rrjedhur konvikteve ku ngrohtësinë prindërore e kishte zëvendësuar propaganda e partisë që synonte, krahas marrjes në mbrojtje dhe shkollimit, t’i edukonte me frymën e saj, si modelët e zgjedhur të “ njeriut të ri “. Me diplomën e Institutit dyvjeçar të Shkodrës në xhep, mësuesi erdhi në Lushnjë, qëndra m’e madhe e kampeve t’internimit në Shqipërinë e viteve të komunizmit. Mësuesi i ri u bë antar partie, madje thuhej se ishte dhe oficer sigurimi, nuk di akoma sa ishte e vërtetë. Nuk dua të hyj në këtë vështrim të jetës, që mund të ketë patur dritë – hijet e tij, por mund të them me bindje se mësuesi djalosh, në marredhëniet mësues – nxënës, me mua dhe shokët e mij, t’ashtuquajtur “armiq të klasës”, mbeti thjesht një mësues i mirë, duke marrë përsipër edhe barrën e prindit apo vëllait të madh, të këshilltarit apo shokut.

Ai ishte një i ri, të cilit i pëlqenin librat, e tërhiqte arti i madh, e shikonte botën me syrin e idealistit. Si mësues pati një meritë të madhe profesionale : nxënësve të tij u rrënjosi dëshirën për dije, pasionin për librat, u mbolli farën e vlerësimit të tyre e të kulturës në përgjithësi, futi tek ta konceptin e “ambicjes fisnike”, siç e quante ai dëshirën për të treguar konkretisht vlerat vetiake në studim e nxënie. Ende, mbas më shumë se një gjysëm shekulli, un ruaj ndonjë fletore të referateve dhe analizë – komenteve, që çdo fund jave ne do të mbushnim mbas leximit të detyrueshëm të një libri. Ishte një përvojë për të cilën, ish nxënësit e tij, i janë ende mirënjohës, mbasi i bëri të dashuronin librin e t’a vlerësonin atë me kokën e tyre. Qe një metodë pune që zbatohej në vitin e parë të gjimnazit e të cilën nuk e kam gjetur n’asnjë shkollë tjetër brënda e jashtë Shqipërisë….

Jam takuar me mësues Shefqetin mbas gati dyzet vitesh, kur Shqipëria kishte ndërruar sistem e jetët tona kishin përshkuar hullí krejt të ndryshme nga njëra tjetra. Ai kishte patur karierën e tij shtetërore, gjithënjë në fushën e arsimit, ndërsa un kreva “universitetet e mija” në fushat dhe objektet e ndërtimit të Myzeqesë, për të përfunduar në kampin famëkeq të Spaçit, apo dhjetë vitet e fundit si i internuar në Grabian të Lushnjës. Botkuptimet nuk ishin të njëjta, por konsiderata dhe respekti i ndërsjelltë kishin mbetur ato të viteve të shkollës, mbasi për ne vlerat njerëzore ishin shumë më të çmuara se bindjet politike.

Na bashkonte një përfundim i hidhur, ai i zhgënjimit nga Shqipëria e ditëve tona. Në këtë përfundim ne arrinim duke u nisur nga pika të ndryshme, nga këndvështrime jo të njëjta, por të dy ishim të ndërgjegjshëm se Shqipëria “demokratike”, me të gjitha të metat e saj, ishte më e mirë se parardhësja e saj “socialiste” e se përparimi, me të gjithë mangësitë e shanset e humbura, ishte një fakt i vërtetë.

Ndërmjet nesh u ringjall ajo ngrohtësi njerëzore e më shumë se pesëdhjetë viteve të shkuara, kur ai mësues i ri, i rritur jetim, shihte tek një fëmijë 12 vjeçar, jo vetëm nxënësin e tij të zgjedhur, përsa i përkiste rezultateve të studimit, por edhe një gjysmë jetimi, që nga mosha dyvjeçare nuk shihte babanë se ishte në burg e për vite nuk kish parë as nënën mbas telave me gjëmba të kampeve të punës së detyruar. Jetimi e kuptonte se ai dhe të tjerë si ai kishin nevojë për një përkëdhelje, për një buzëqeshje, për një inkurajim, për një vështrim miqësor. Ai m’i dhuroi këto kur un kisha më shumë nevojë. Sot, kur ai nuk është më fizikisht në këtë jetë dua që, nëpërrmjet këtyre rrjeshtave të thjeshtë, të botuara në gazetën që ai lexonte çdo ditë, t’a kujtoj me shumë respekt e dashamirësi, duke i shprehur këto ndjenja të mijat, që besoj se përkojnë edhe me ato të bashkënxënësve të mij, edhe familjarëve të tij si një formë, sado të vogël, ngushullimi e keqardhje, pjesëmarrjeje të sinqertë në dhimbjen e tyre.

Ju qoftë i lehtë dheu i tokës mëmë, profesor, i asaj toke që ju, në idealizmin entuziast të profesionit tuaj na mësuat t’a duam shumë e t’i shërbejmë me të gjitha forcat tona për t’a përmirësuar vazhdimisht e për t’i zbukuruar imazhin. Kujtimi juaj do të na shoqërojë gjithmonë, si ai i një njeriu të dashur, të cilit i urojmë të prehet i qetë në botën e amshimit, në paqen e përjetëshme.

Shkurt 2011

Marrë nga vëllimi: “Përsiatje njerëzore, letrare, shoqërore, historike” OMSCA 1 Tiranë 2011

NUK MUND TË RECEPTOHET FISHTA ME RECEPTORËT E FIKUR…

September 24, 2022 by s p

Frano Kulli/

Debati për drejtshkrimin e shqipes, siç ajo është shkruar deri në vitin 1972 apo simbas gjuhës së njësuar atë të vulosurën në kongresin që u pagëzua me emrin i drejtshkrimit, ngjitet shpesh në skenë e kështu, me një intensitet të rritur po ndodh këto kohë. Ngjan edhe si një lojë dhe prandaj vetvetishëm zen vend fjala skenë, si fjala që shquan objektin e vendlojës së teatrit qysh mbas kohëve të vjetra. Diskutimet a debati për drejtshkrimin, ardhë në këtë skenë valë-valë simbas ernave që e kanë sjellë, ka nisë e është bitisë nëpër të njëjtat hulli, duke mos u ndalë asnjëherë e me vendosë ndoj pikë mbi i, por duke e shtratifikue në atë mënyrë debatin, sigurisht mbështetë mbi të përkundërtat, të cilat herë-herë edhe i stisin, që gjërat të mbesin pezull. Me synimin e qartë e të menduar mirë që pezullía rrin aty për të shërbyer radhën pasuese, kur t’ju vijnë nevoja strategëve të kësaj krijese të mendimit e shkëmbimit të fjalëve të shkruara të quajtur debat. Atyre që në fund të fundit e sundojnë këtë krijesë, debatin pra, përderisa e hapin dhe e mbyllin si me buton, kur ju duhet e kur ju intereson. Atyre që edhe emrin e pagëzimit të veprës së vet gjuhë e njësuar , me një rrëshqitje të pabujëshme po kryeneçe e zëvëndësuan me fjalën pa kurrfarë ngjyre e shije për të përkufizuar një organizëm të gjallë si gjuha, me emrin standard. Tash tridhjetë vjet kështu, së paku, qyshse liria e fjalës e shkapërderdhun e e keqpërdorun deri në kufijtë e të papërgjegjëshmes, nuk ngjit e jehona e saj, gjithsesi qoftë, shkon jo ma shumë se tri ditë.

Zgjedhja për ta futë debatin në hullinë e ekstremeve, ku prapë e gjithherë është forca e pushtetit të trashëguar si palë e parë ndërdebatuese vjen si një zgjedhje anashkaluese; si e tillë ajo nuk synon kurrë thelbin e problemit e aq më shumë ndonjë zgjidhje të tij. Si në, thuajse gjithçka ndër ne; njësoj si në “debatin” për ditën e çlirimit, që në tridhjetë vjet shkon “e lagu s’e lagu”, pa çèk askërkund atë që do të përbënte thelbin, që finishi i luftës për çlirim prej pushtuesit solli lirim a shtërngim, demokraci e liri a diktaturë e dhunë.

Këmbëngulja e të atashuarve nostalgjikë në kongresin e ’72-shit e të tjerëve idhtarë të tij mbeti gati heretike për të mos prekur e ndryshuar asgjë, asgjë prej produktit të tij, madje edhe norma, trajta a shembuj që, të futura dhunshëm kërcasin fort, sot e gjithë ditën… Më vjen ndër mend një batutë, gati anektodike e asaj kohe: pasi kongresi u mbyll e standarti u ligjërua, Paulin Selimi, pastë dritë, shkrimtari brilant i humorit, student asokohe , ndërmjet shokësh paska pasë thanë: Tash e mbrapa, shokut tem Tonin Çobani më duhet me i thirrë Tonin Çobëri…(Thua vetëm për të qeshur). Po le të kthehmi tek argumenti ynë i këtij shkrimi. Ish pedagogja e re e tyre, shkrimtarja dhe studjuesja Klara Kodra, në shkrimin e saj të fundit “Receptimi i veprës së Fishtës dhe gjuha e njësuar letrare veçon (thekson): “Nuk kam ndërmend të bie në një skajshmëri tjetër, duke e lartësuar toskërishten mbi gegërishten. Përkundrazi dëshëroj të kujtoj, siç kam bërë edhe në një artikull tjetër para disa viteve, që ka qenë pikërisht një poet i shquar i veriut, Ndre Mjeda që pohonte: “Geg e toskë, Malci, jallia/ janë një komb m’u da, s’duron/ Fund e majë nji â Shqypnia/ Dhe nji gjuhë të gjithë na bashkon” duke u ngritur mbi përçarjet krahinore”. Po, ashtu është, profesore e nderuar, një e vërtetë mikluese, kjo që ju citoni, përposë të tjerëve edhe për dashamirët e përdoruesit e dialektit gegë. Unë kam qenë “kollomoq shtalb”, nxënës i klasave të ulëta, para ’72, kur mësuesit e mij me shpirt e pasion, zotni Pjerini e ma vonë zotni Rudolfi më kanë mëkue mua e fëmijët e brezit tim me pjalmin e bylbylit të Mjedës e kangët e pakëndueme të Migjenit. E ndër shpiat tona, nën za, si fjollë e melodi kanë rrjedhë lirikat e Mrizit te Zanave dhe kangë nga epi i Lahutës…

Por, krejt ndryshe kanë qenë punët atëhere në kohëshkrimin e në gjalljen e Fishtës. Gjuhëtari ynë më i shquar E. Çabej do të shkruante: Fishta arriti të ngrejë kështu veprën (“Lahuta e Malcis”) në sferën kombëtare… vepra e tij ka marrë karakterin e një eposi kombëtar. Te ky[Fishta] e kaluara dhe e ardhmja e këtij kombi janë pjekur fatalisht në një pikë simbolike me njëra-tjetrën.Ai madje shton se:“nuk mund ta përflasim poetin që ka marrë për lëndë të poemit të tij një trevë njerëzore gjeografikisht kaq të ngushtë; sepse te kjo botë e përshkruar prej tij njohin vetveten jo vetëm Malësorët e Veriut, por gjithë banorët e maleve shqiptare, ata të Verilindjes (Kosovë), të Lindjes (Dibër) e të jugperëndimit (Labëri)”

Kurse Faik Konica”At Fishta është marrë me secilën gjini letrare dhe në të gjitha ka qenë i suksesshëm” . Edhe një tjetër jugor, gjirokastrit i juaji, prof. e nderuar, Lefter Dilo, shkrimtar i ri asokohe, jo vetëm s’e kishte vështirë të kuptueshëm Fishtën e gegnishten, por qe i mahnitur pas artit të tij dhe kjo mahni na vjen e pohuar prej vetë atij, një vit mbasi poeti qe largue në amshim. Kurse sa i përket plakjes së gjuhës së Fishtës dhe mungesa e receptimit të veprës së tij sot për këtë shkak, gjë për të cilën edhe ju shprehni njëfarë jodakortësie, mendoj se është preteksti më keqdashës, por dhe argumenti më infantil gjithashtu, i atyre që e injektojnë në publik. Ma së pari, se arti shkrimor i kualitetit të lartë është “anticorrozioni” më i fortë e më i sigurtë edhe i gjuhës së shkruar dhe, Fishta ka qenë kryesuesi në kohën e vet. I themelimit të gjuhës së shkruar të njësuar, por në rend të parë edhe i lëmimit të saj, po ashtu. Kjo është e gjithpranuar, gati aksiomatike. I vetmjaftueshëm për sa sipër do të ishte edhe nji “testamenti” i tij, nëse do ta çmojshim si të tillë një dëshmi që na vjen prej At Viktor Volajt, një linguist par exellenxe e vërsnik i Fishtës, amanet të cilin autori i 40 vjetve krijimtari, prej së cilës qe kthyer gati në mit, ia len gjuhtarit, 2 muaj para vdekjes: “N’ortografi u p’shteta mbi njato kritere, mbas të cillash, dy muej para deket qortuem bashkë me poetin trembdhet kangët e para të “Lahutës…”. Ndersa me ndrrime të vogla qi bani aty k’tu i zhduku edhe disa trajta nendialektale të Zadrimës, si: kjoshna per kjoshim, jena per jemi, etj. si edhe trajtat e sikopueme, kur se lypte nevoja, tue kenë mendimi ne nji botim definitiv me i zhduk ato trajta nendialektale qi nuk kishin nji arsye të posaçme shprehjeje”.

Në bashkëkohësi me té janë gjendur edhe parakë të letërsisë si Mjeda, por dhe Migjeni, gjithashtu. Duke mos pasë fatin e eklipsit të gjatë terratisës, që i ndodhi Fishtës, të dy ata mbetën ma familjarë tek tek lexuesi i tyre, nëse flasim deri në fundin e viteve ’90. Po prej atëherë kanë kaluar jo ma pak se tri dekada. Prej atij fillimi e deri sot kanë ndodhë plot gjana që e shërbejnë mirë e bukur receptimin e Fishtës. Qysh prej vitit 2012 e këndej është botue e plotë vepra e tij, e përgaditur prej nji redaksie me njohësit më të mirë të saj, ndër to Dr.Tonin Çobani (vëll.5, 6) e prof. i gjuhës Tefë Topalli (vëll. 7, 8 dhe 4 – Epika), në pasthënie të së cilës u përcaktuan kriteret gjuhësore që do të zbatoheshin nga originali në botim të veprës së Poetit. U ftuan dhe të tjerë, si profesorët : Hamit Boriçi, S. Çapaliku, Nd. Zef Toma. Kështu, opusi i veprës fishtjane, në të gjitha gjinitë, u pajis me aparatin shpjegues leksikor e frazeologjik – çka do të thotë afrim i gjuhës së Poetit me lexuesin e sotëm. Edhe një tjetër botim i plotë, gjithashtu ku përfshihet edhe epistolari i tij i përkthyer e përgatitur nga Vinçens Marku, prof. në Universitetin e Shkodres. Po, së fundi edhe një Fjalor i veprës së Fishtës, (përgaditur nga Frano Kulli,2021) një çelës i përshtatshëm leximi mendoj, por edhe një prurje e munguar në leksikografinë shqipe brenda e jashtë, të gjitha gjinden sot në libraritë e Shqipërisë e andej ku flitet shqip; në Shqipëri, po edhe në Kosovë, Maqedoni e në Mal të Zi. Vetëm në…Akademinë e Shkencave të Shqipërisë nuk janë, e nderuara prof. Klara. As në Fakultetin e Letërsisë. Madje atje ka pasë gjithherë një refuzim frenetik, i përcjellë tinëzisht vetëm me heshtje a fjalë refuzuese kulisash. Nuk është hera e parë që gjuha e Fishtes, jo vetëm një herë vihet në krahasim me standardin gjuhësor të vendosur e të konsoliduar para një gjysë shekulli, vlerësuar në shumicë asokohe si shenjë e përparuar e kulturës dhe filologjisë sonë. Në mënyrë të tërthortë, gati arrihet deri aty që të rekomandohet mosleximi e anashkalimi i tij për këtë “shkak”. Gjë që nuk ka ndodhë me asnjë prej shkrimtarëve tanë të traditës. Me dijen time, asnjë studim krahasues me standardin nuk kemi për gjuhën e shkruar të Naimit, as për F.Postolin, Ali Asllanin më vonë, as për Koliqin, Haxhiademin, për Migjenin a për Mjedën; gjithashtu, as për një raport gjuhe mes krijimtarisë së Nolit e Konicës – përveçse për stilin e tyre të paarritshëm.

Ndaj, më ndjeni e nderuar t’ju them se kumti juaj: ” Receptimi i Fishtës nga brezi i sotëm është një problem më vete; mendoj se tekstet e Poetit duhen shoqëruar me shënime dhe natyrisht të interpretohen drejt nga mësuesit dhe pedagogët, duke aktivizuar studentët në rolin e lexuesve bashkëveprues.” është një e vërtetë e përpjesëshme. Ndoshta vetëm për mungesën e informacionit të sipërthënë. E vërteta e plotë do të ishte vetëm: “ Receptimi i Fishtës nga brezi i sotëm është një problem më vete”. Por kjo nuk lidhet aspak me vështirësi të receptimit.Vështirësitë janë vetëm stisje, që vijnë prej andej ku Fishta dhe vepra e Fishtës çmohen si “mish i huaj” e nuk lejohet të jenë. Dhe nuk ka arsye e nuk mund të gjinden për këtë kundërshti sistemike, e cila tani vjen në forma të kamufluara, përposë “urtisë” së arsyetuar në kohë të Perandorisë osmane: “nuk don pasha kallabllek“… Dhe këtu e keqja e papranueshme nuk ndalet vetëm te Fishta…Edhe “ena akademike” e Mjedës është me kapak të mbyllun. Njëri prej studiuesve të censhëm të tij, Kolë Ashta, ka pasë hartue një fjalor të veprës së Mjedës. Fjalori me shkrim dore (shih faximilet), një kopje është në arkivën e Akademisë së Shkencave. Se qyshkur nuk e di. Po, di që Kolë Ashta ka vdekë në vitin 1997 dhe, me siguri punimi ka qenë dorzue atje në gjallje të studiuesit, kaherë fort, besoj. Një fjalor me 5676 zëra, bashkë me rimarin e poetit…Se sa lëndë e vlefshme do të ishte ajo edhe për një receptim të ri të poetit, por po kaq edhe për vetë leksikun e gjuhës shqipe dhe pasurimin e saj, kjo nuk don mend as kalem. E megjithatë ai flen aty, në arkivë e ndërsa ngrihen komisione mbas komisionesh për hartime fjalorësh…

E keqja pra, direkt po edhe terthorazi lidhet me drejtshkrimin dhe ata që e përdorin paprekshmëninë e tij sa herë që t’ju vijë nevoja. E idhtarëve, tashma të motnuem…nevoja ju vjen shpesh. Ndonjëra syresh këshillon me thënien e Nanë Terezës së Shejtë: “Në vend që të ankohesh për errësirën, më mirë ndiz një qiri”. Bukur fort. Po sa qira ka ndezë, ajo apo ai, e shumta e tyre në vitet e shumta që kanë aty, ku me të vërtetë duhet e mund të ishin ndezë shumë qira, në vend se të mjeroheshin në roje të paprekshmënisë së standardit ?…

Më pak se një vit ma parë, prof. Gjovalin Shkurtaj ka botuar “Fjalor Leksiko-frazeologjik dhe etnolinguistik i Malësisë së Madhe”. Një prurje me të vërtetë madhore në njohjen e leksikografisë dhe frazeologjisë së shqipes. Që posë të tjerash, do të mund t’ia saktësojë njërës prej kolegeve, profesores së nderuar Donika Omari, pohimin se “nuk ka penguar sot dialekti shkodran që veprat e at Zef Pllumit të arrijnë tirazhe të larta botimi” e t’ia bëjë me dije se dialekti gegë, përreth të folmes së qytetit e rrethinave, ka përplot nëndialekte e të folme, që vetëm të mos shpërfilleshin e do të zinin vend bukur mirë në “asetet” leksigografike të shqipes. Po ka më se një dekadë që Mehmet Elezi, i vetëm ka botuar “Fjalor i gjuhës shqipe, një prurje leksikore e njëvëllimshme me atë që ka bërë akademia në 50 vjet; me 41 mijë fjalë e 5 mijë shprehje që nuk gjinden në të parin. A duhej të ishte ai objekt i dobishëm i diskutimit akademik ? Po pse jo të ishte objet studimi shkrimtaria në gegnisht e akademik Ardian Ndrecës ? E vetmjaftueshme, mendoj unë konseguenca e pabujë e tij, po përmbi këtë, kompetenca që unë e mendoj shembullore. Shkrimtaria e Primo Shllakut gjithashtu (për efekt të linjës së arsyetimit po lë mënjanë debatin aktiv që ai udhëheq) , po edhe shkrimtaria fort e mirëpritun edhe e dhjetra autorëve të tjerë që shkruajnë në gegnisht. E lexohen në Shqipëri, po edhe përkthehen, gjithashtu.

C:\Users\User\Desktop\FJALORI\Kolë AshtaFjalori i Mjedë -Hyrja\(1).jpg

C:\Users\User\Desktop\FJALORI\Kolë AshtaFjalori i Mjedë -Hyrja\(2).jpg

C:\Users\User\Desktop\FJALORI\Kolë AshtaFjalori i Mjedë -Hyrja\(3).jpg

Faqe nga Dorëshkrimi i Kolë Ashtës:

Kriteret teknike për përpilimin e fjalorit të nxjerrun nga shkrimet e Mjedës

Shqipëria vendi që ka për industri, demagogjinë

September 24, 2022 by s p

Ilir Levonja*/

Viti 2020, një togë policore mësynte këtu aty për gjoja sekuestriminin e pasurisë së paligjshme. Një bjonde, po me flokë të verdha ama, me syze të errta, kapele bejsbolli, njoftonte programin një ditë më herët. Show ishte i garantuar. Kjo në dukje luftonte krimin megjithëse si metodë ishte po aq e paligjshme sa objektet në fjalë. Megjithatë karakteristika e shqiptarëve është të fërkojnë duart. Për ligjin kujtohen kur u bie për pjesë.

Viti 2022, toga të policisë së përmbarimit mbyllin shkolla private me preteksin se nuk kanë plotësuar kushtet. Po të nisesh me të njëjtat kritere që gjoja i kërkon ministria e arsimit, shkollat shtetërore duhet të mbyllen në masën 90%. Megjithëse viti shkollor 2022-2023 ka filluar, akoma ke shkolla publike, pra shtetërore që nuk janë hapur. Nga ana tjetër godinat e shkollave, kanë qënë një minerë përfitimi fondesh pafund. Kush vjen nga bota e arsimit e di fare mirë se nuk kalonte një fillim viti pa u bërë punime në shkollë. Diku kish rënë suvaja, diku nuk funksiononin banjot, diku prishur parvazët e shkallëve, diku rrethimi etj. Mjafton dy sekuenca të shohësh nga kjo shkolla Turgut Ozal, janë ambjente farmaceutike. Njëqind herë më të mira se shkollat e Edi Ramë. Dhe në këtë konteks, jo rasësisht ka rënë numri i studentëve. Dhe jo rastësisht po mbyllen Fizika dhe Kimia. Megjithatë, sado të përpiqeni ta mbuloni budallallëkun qeveritar, janë qokat karshi Erdoganit. Ju dha spital rajonal në Fier, ju dha dy avionë, ju ndërtoi ca pallate në Laç etj. Erdogani i ka shpallur luftë një teologu me emrin Fetullah Gylen. I trëmbet si dreqi filozofisë së tij, shkollave të tia ku bën pjesë edhe gjimnazi në fjalë. Fetullah Gyleni dhe shkollat e tia veprojnë sot edhe në Amerikë. Nëse do ishin terroristë Amerika do ua kishte treguar vendin. Nuk e bën. E bëri Shqipëria e arnautit Edi Rama. Dhe mirë ai, po si nuk ju vjen turp ju ajka e mësimdhënies që rrini dhe nuk flisni.

Viti 2022, bota iraniane është sot në një luftë frontale me klanet e pushtetit. Arsyeja, policia morale vrau një shtetase 22 vjeçare për faktin se nga shamia e kokës i kishte rënë mbi ballë një cullufe floku. Shumë habiten kur dëgjojnë se çfarë është policia morale. Një absurditet social i dështimit të një klani pushtetarëh. Asaj fryme maskiliste që sundon vetëm me dhunë. Në Shqipëri ka pasur tentiva për shaminë e kokës, kjo nga fryma erdoganiste aq sa ka arritur deri në fushata synetllëqesh. Prekjen e laicitetit të shkollës me gjoja zgjedhjet për programe fetare, turqishten etj. Madje ka frymëzime se për t’i shpëtuar sllavizmit shqiptarët duhet të konvertohen 100% në myslimanë etj.

Viti 2022, policia morale e shtetit shqiptar arreston në flagrancë një mjek. Me gjoja agjent të infiltruar etj. Për shkak të një rryshfeti 20 mijë lekësh të reja, apo dyqind mijë, pompoziteti për të treguar forcën. Se në këto 10 vjet qeverisje nuk pamë e dëgjuma sikur një agjent të infiltruar në botën e drogës, të ndërtimeve pa leje, apo pallateve të larta ku gjithë media europiane shkruan se po pastrohen paratë e karteleve të drogës. Nuk pamë një agjent të infiltruar në korrupsionin galopant të lëvrimit të fondeve për minerën e gjoja përpunimit të mbetjeve urbane, plehrave.

Tani që arrestuat një mjek edhe krimi kibernetik u izolua. Madje grusht bashkuar me Edi Ramën dhe të shkojmë prapë tek godina e re e ambasadës ruse, të vendosim tabelën Ukraina e lirë. Nuk ke çfarë i bën, kjo është Shqipëria vendi që ka për industri, madje tepër të fuqishme, demagogjinë.

Titulli origjinal i autorit: Policia morale e Edi Ramës.

Shpalosja e vlerave kombëtare në “Javën kulturore Shqiptare” në Staten Island

September 24, 2022 by s p

New York, Shtator 2022

Nga Merlin Tushe

Prof. Dr. Skënder Asani është gjithashtu autor i librit “Rrugëtimi”, ku flitet për shpëtimin e qindra hebrejve nga nipi i Heroit tonë kombëtar Isa Boletini, ish Prefekt i Elbasanit Tafil Boletini në vitin 1943.

Nën drejtimin e Imam Prof. Dr. Tahir Kukaj, në Qendrën Kulturore Islamike Shqiptare në Staten Island, New York, u organizua një veprimtari kulturore me përfaqësuesit e Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup dhe komunitetin shqiptar në Staten Island.

Delegacioni i ITSHKSH që udhëheq “Javën Kulturore Shqiptare” në SHBA, përfaqësohej nga Drejtori i këtij Institucioni Prof. Dr. Skënder Asani, Kryetar i Këshillit Sevdail Demiri, Sefer Tahiri – Sekretar shkencor dhe Dr. Zeqirja Ibrahimi – bashkëpunëtor shkencor, të cilët nëpërmjet hulumtimeve të tyre shkencore po shpalosin për disa ditë në SHBA botimet e tyre më të fundit, dedikuar letërsisë, fesë, holokaustit e historisë shqipe në tërësi, titulluar: “Shkupi, vetë historia e Kosovës”, “Adresat e reja të një kujtese”, “Xhamitë dhe Teqetë në Shkup” me autor Skënder Asanin dhe Nora Maliqi Zylaj, “Ditët e Alfabetit – II”, etj.

Prof. Dr. Skënder Asani si historian e hulumtues në shumë aspekte të jetës patriotike, shkencore, fetare e humanitare të shqiptarëve, theksoi rolin e Institutit që ai drejton së bashku me kolegët e tij, si dhe misionin e veçantë që ky Institucion mbart në evidentimin e vlerave e virtyteve të larta të trashëgimisë shpirtërore e kulturore të shqiptarëve kudo ndodhen.

Prof. Dr. Skënder Asani është gjithashtu autor i librit “Rrugëtimi” ku flitet për shpëtimin e qindra hebrenjve nga nipi i Heroit tonë kombëtar Isa Boletini, ish Prefekt i Elbasanit Tafil Boletini në vitin 1943. Në këtë tubim të rëndësishëm diskutuan drejtuesit e ITSHKSH, Imam Tahir Kukaj, veprimtarë të Qendrës Kulturore Islamike Shqiptare në Staten Island dhe përfaqësueset e Organizatës së Gruas “Shpresë & Paqe” në SHBA, vëmendja e të cilave u përqëndrua kryesisht tek figura e Nënë Terezës – Anjezë Gonxhe Bojaxhi, fituese e Çmimit “Nobel për Paqen”, në lidhje me “Shtëpinë Memorial” ose Muzeun e ngritur në qendër të Shkupit, për nder të saj nga qeveria maqedonase, por që sot drejtohet nga një shqiptar.

Ruajtja e gjuhës, fesë, kulturës e traditave shqiptare ishin në qendër të kumtesave së bashkëfolësve nga Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore në Shkup, të cilët folën edhe për përpjekjet e shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut për mos asimilimin e shpërnguljen nga tokat e tyre nga ana e propagandës serbo-maqedonase.

Z. Asani i bëri një pasqyrim të gjerë organizimit të edicionit të katërt të “Javës Kulturore” në SHBA, si dhe theksoi se: “Instituti ITSHKSH si një qendër e respektuar albanologjike, ka si objektiv kryesor ngritjen e Departamentit të Mërgatës Shqiptare dhe qendrave rajonale të trashëgimisë që do të themelohen së shpejti”.

Takimi, i cili u moderua nga Z. Sefer Tahiri, kaloi i ngrohtë, miqësor e i hapur për bashkëpunime të reja, duke shënuar kështu një urë lidhëse mes shqiptarëve në mbarë botën. Pas pyetjeve e përgjigjeve në sallë, për të pranishmit u shtrua edhe një kokteil.