Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

1 QERSHORI I FEMIJEVE DHE SHKRIMTARI…

by

“Valixhja e shqyer” e Visar Zhitit

Gabriela Mujaj Eloi/

“Përralla për fëmijë nga 7 deri në 77 vjeç”,do të shkruante në parathënie, Bashkim Shehu.Kam përzgjedh këtë libër të jashtëzakonshëm, të autorit të mirënjohur, poetit, shkrimtarit, humanistit, intelektualit etj etj, do vazhdoja pafund…thesarit të letërsisë shqipe e përtej, Visar Zhitit.Vetëm një shpirt tepër i naltësuem, një zemër e mbetun fëmijë, por një mendje tepër e përndritur e një mjeshtër i fjalës, mund të dhuronte një thesar të tillë. Ne e kemi “Princin e Vogël”, në fakt kemi “Mbretin e Madh”, kemi “Valixhen e shqyer”, kush nuk e ka lexu akoma, i them me qortim që shumë ka vonu e po aq shumë ka humb. ***” Dëgjova një si psherëtime të pasur nga një si kumt. Mos kisha folur me vete? Por, kur u përsëdyt, m’u bë si zëri i tim biri, më kuptueshëm se në fillim. Kush foli? – pyeta për të marrë ca kurajë.Valixhja.Mos je ti?! Do të bësh ndonjë lojë si zakonisht …?Jam…valixhja e kujtesës…aq sa mund të nxë unë…Ashtu? Duhet t’i mbash mend ato…rrëfimet e mia të dikurshme…Të humbura…” I nise si për përralla atëherë.Po, se përrallorja na ndihmon për realitetin, që, nëse nuk e bëjmë dot më të mirë e nuk i shmangemi dot, të bashkëjetojmë me të si njerëz. Ngaqë gjithçka është përrallë a bëhet si e tillë,- thosha atëherë MBASE VETËM PËRRALLAT MBETEN.” ***Të dashtun fëmijë,Me pastërtinë e shpirtit tim, uroj për secilin prej jush, kushdo jeni, kudo jeni, sido që jeni,Fëmijë me aftësi normaleFëmijë me aftësi të veçantaFëmijë të zi, të bardhë, kuqaloshëFëmijë nga Bejruti, Afrika, Siria, Kina, Shqipëria, Pakistani, e kudo, por në mënyrë krejt të veçantë, fëmijëve të Ukrainës, të cilët nuk kanë as fajin më të vogël për cipën e plasur të të mëdhenjëve. Falini fëmijë, se nuk dijnë çka bajnë!Gëzuar,Fëmijë të varfer që ju shkelqejnë sytë kur blini një akullore apo kostum të ri,Fëmijë të pasur, ndoshta të llastuar ndër të mira, uroj që një ditë të mësoni se çka don me thanë me ja dalë vetë mbanë në jetë. Se çfarë shije ka, se sa krenar ndihesh, sa dinjitet fal.Gëzuar, Fëmijë që bani kilometra dhe përshkoni rrugë të këqija, në dimra të acartë, për me frekuentu shkollën. Ai Zot, ua shpërbleftë! Raftë drita e dijes mbi ju, u bafshi yje n’errsinë!Gëzuar,Ju fëmijë të jetimores, që u rreshken faqet para kohe, në mungesë të nji ledhe amsore.Falini dhe ata që në vend që t’ju dhuronin juve një familje të munguar, ua japin atë qenve të rrugës. ( Të paktën të ishin qen si Labeati i Atjonit). Falini!Gëzuar,ju fëmijë që po luftoni për jetën në repartin e pediatrisë, neonatit, onkologjisë etjE lus qiellin për ju, që të keni jetë!Gëzuar,Ju fëmijë që jeni abuzuar në mënyra të ndryshme, seksualisht, fizikisht e psikologjikisht. Ju që jeni, e bullizoheni vazhdimisht, ndërkohë që bota vazhdon me kallzu modat e fundit, kur shëmtia ma e madhe kryhet mbi psiken tuaj. Gëzuar,të gjithë ju fëmijë që punoni që në moshë të vogël, që vriteni në vendin e punës dhe askush nuk mban as jep llogari. Në gjakun tuej kanë me u mbyt katilat tuej. Atje, në ferr, teksa lypin faljen e munguar.E në fund ( por jo të fundit),Gëzuar,Të gjithë ju fëmijë që u asht mohu e drejta e të Madhit Zot, për me ardh n’kyt botë.Po, të gjithë ju që jeni abortu e vazhdoni me u abortu në emen të një të drejte të nanzezës, e cilla e kallzon forcen e saj me dikand që nuk mundet me mbrojt veten, por që lejon burrat e botës me e dhunu në emër të dashurisë apo ekonomisë. Bota nuk ka me kenë kurrë nji vend i paqtë, për aq kohë sa nanat të vrasin fëmijët e tyne.Gëzuar, fëmijë, ju jeni drita e botës, e juaja është Mbretëria e Tokës dhe e Qiellit.Ju dua!Nuk njihemi, por le të ndihemi!Ju dua, e përsëri ju dua, e ju dua…” Nëse doni me shëru shpirtin tuej, rrini me fëmijë”, Dostojevskij!

110 VJETORI I KUVENDIT TË  JUNIKUT

by

NGA NDUE  BACAJ

HYRJE:

110 Vite më parë, (21-25 maj 1912) në Junik të Gjakovës zhvilloi punimet Kuvendi i Junikut. Ky kuvend “lindi” si rezultat i nevojës historike të daljes zot të trojeve shqiptare, në një kohë që perandoria pushtuese rreth 450 vjeçare turke-osmane kishte marrë tatpjetën , por për interesa të saja ishte e gatshme të mohojnë të drejtën e trojeve shqiptare etnike për t’u bashkuar në një shtet autonom shqiptar. Kryengritjet kundër turke-osmane në këto vite kishin marrë një hov të paparë deri atëherë, nga veriu në jug ,  nga lindja në perendim. Trojet shqiptare të “paktën” nga viti 1908, 1910, 1911, 1912 i ngjanin një votre të madhe “zjarri” që ngrohte zemrat e shpirtin e patriotëve shqiptar, por edhe kërkonte të digjte pushtuesin shekullore turko-osman dhe ata fqinjë shoven, që ndonse kishin grabitur deri atëherë jo pak troje etnike shqiptare, (mjerisht  edhe me bekimin e Europës plakë dhe “heshtjen” e pushtuesit turko-osman), nuk kishin të ngopur. Në këto kushte, ende pa u tharë gjaku i kryengritjes kundër turke-osmane të Malësisë së Madhe e më gjërë të vitit 1911, si dhe dhe pa u tharë mirë boja e kuvendit të Greçëss (10-23 qershor 1911),  që “prodhoi” memorandumin” e autonomisë substanciale me 12 kerkesa, në Junik të Gjakovës do të mblidhej ai kuvend , që në histori njihet (me emrin e vendit ku u zhvillua) Kuvendi i Junikut. Kuvendi i Junikut ishte “pasardhës” i kuvendit të Greçes dhe pararendës i kuvendit të Vlorës të 28 nëntorit 1912 , që shpalli mvehtësinë e Shqipërisë nga perandoria turke-osmane. 

KUVENDI  I JUNIKUT !

Përhapja e kryengritjes bëri të nevojshme bashkërendimin e forcave dhe krijimin e një qendre të vetme drejtuese. Për këtë qellim me  nismën e Hasan Prishtinës, Bajram Currit dhe Isa Boletinit u mblodh me 21 maj 1912 në Junik të Gjakovës një kuvend i posaçëm.  Në Kuvend do të merrnin pjesë 250 delegatë nga Vilajeti i Kosovës, sanxhakët e Dibrës, të Shkodrës dhe të Elbasanit, si dhe disa përfaqësues nga trevat e jugut të Shqipërisë. Disa nga emrat më të spikatur të kuvendit të Junikut ishin perveç Hasan Prishtinës, Bajram Currit dhe Isa Boletinit edhe Mahmut Zajmi, Bajram Daklani, Zefi i Vogël, Pjetër Çeli, Halil Mehmeti, Idriz Jaha, Hasan Ballanca, Salih Hoxhë Hidri etjerë patriot. Qeveria turke-osmane duke parë se kuvendi i thirrur i Junikut do të ishte një organizim e mobilizim i kryengritësve shqiptar, ajo me anën e ministrit të brendëshëm do të deklaronte  në parlament se ” kryengritësit shqiptarë po u krijonin udhëheqësve të tyre mundësinë për të mbajtur lirisht kuvendin në Junik”. Në kuvend moren pjesë edhe krerë turkomanë, që mbronin interesat e xhonturqëve , si dhe përkrahës të partisë turke “Hyrjet Itilaf” (Liri e Marrëveshje) që quheshin Itilafistë… Këta element turkomanë me përpjekjet e Hasan Prishtinës, Bajram Currit dhe Isa Boletinit nuk  do të arrinin të pengonin e ndryshonin punimet e vendimet e  kuvendit të Junikut.  Shumica e pjesëmarrësve të Kuvendit vendosën të vazhdohej kryengritja e armatosur, për këtë  u lidh besa dhe u vendos të ndërmerrej një kryengritje e përgjithshme. Vlenë të cilësohet se pati kundërshtime për programin politik të kryengritjes. Megjithatë, përkrahësit e autonomisë ia parashtruan atë Portës së lartë. Programi në përgjithësi përmbante kerkesa për autonominë e Shqipërisë.1.  

MEMORANDUMI ME 12 KERKESAT , DREJTUAR QEVERISË OSMANE PËR T’I NJOHUR SHQIPËRISË TË DREJTAT E NJË PROVINCE AUTONOME.2.  

1.Të njihet kombësia shqiptare edhe gjuha të jetë shqipja, duke patur atë të drejtë që ka edhe turçja.

2.Katolikëvet dhe ortodoksëvet t’u nderohen të drejtat fetare.

3.T’u epet e zotuar që kurrë të mos veprohet nga qeveria qëndrore edhe nga nënëpunsit me vepra kundra konstitucionit. 

4.Të kenë liri të plotë për të zgjedhurit depytet e tyre,  pas shumicës së vendasve.  

5.Të qeverisunit të jetë pas zakonit dhe dëshirës  të vendit.  

6.Të zgjidhet valiu dhe nënëpunsit e lartë nga më të mirët edhe më shumë nga ata që dine gjuhen edhe zakonet e vendit.  

7.Të dorëzohet (të caktohet) një përfaqësonjës i sulltanit , i cili të jetë guvernator i përgjithshmë  për të kontrolluar të mbushurit të momeve nga nënëpunësit.  

8.Gjuha zyrtarishte të jetë shqipja edhe të perdoret edhe nëpër hyqametet (administratë).  

9.Sherbimin ushtarak ta bëjnë gjithë shqiptarët po në kohë të paqës mos largohen nga kazatë e tyre. 

10.Të ardhurat e Shqipërisë të prishen (shpenzohen) për vendin, perveç të postes, të duhanit, të pirave (pijeve alkolike) edhe ca si këto. Të tepruarit do të prishen për shkollë, udhë të hekurta, udhë qerre e të tjera gjëra të nevojshme.  

11.Këshillat e vilajeteve të rregullojnë buxhetin duke mbajtur  llogari.  

12.Nga të ardhurat  një shumicë të përdoret për të ndërtuar shtëpitë që janë prishur dhe djegur nga lufta. 3.  Është me vlera të cilësohet se edhe një memorandum tjetër, por me gjashtë kërkesa, shkruhet se është miratuar nga Kuvendi i Junikut , por ky memorandum nuk shënon datën  veçse maj 1912.  Memorandumi i është drejtuar qeverisë xhonturke dhe përfaqësuesve të Fuqive të Mëdha në Shkup me kërkesen për t’i njohur Shqipërisë të drejtat e provinces autonome. Memorandumi ndonse është me vetëm gjashtë kërkesa është më konçiz , dhe me vlera më të qarta autonomie, ndaj unë mendova që kërkesat e memorandumit t’i citoj si vijon: 

1.T’i jepet Shqipërisë autonomi.

2.Në tërë Shqipërinë të ngrihet flamuri i Shqipërisë. 

3.Gjeneral guvernatori i Shqipërisë të zgjidhet nga stërnipërit  e prensërve (princërve) shqiptarë. 

4.Nëpunësit të cilët nuk janë shqiptarë të nxirren nga buka (nga puna) dhe të këmbehen me shqiptarë.

5.Gjuha zyrtare të jetë shqipja me shkrimin kombiar (kombëtar). 

6.Mbarimi i këtyre kërkimeve të sigurohet prej Fuqive të Mëdha.4. 

Nga kuvendi i Junikut u drejtua edhe thirrja për kryengritje të armatosur, thirrje që u nënshkrua nga Mahmut Zajmi, Bajram Daklani, Zefi i Vogël, Pjetër Çeli, Halil Mehmeti, Idriz Jaha, Hasan Ballanca dhe nga Sali Hoxhë Elbasani (i cili ka qënë edhe pjesmarrës në kuvendin e Greçës 1911 si perfaqësues i Ismail Qemalit). Me vendimet e Junikut do të bashkohej edhe Riza bej Kryeziu, ndërsa misioni “i paqes” i dërguar në Junik nga mytesarifi i Pejës nuk arriti t’i bindte pjesëmarrësit e Kuvendit të hiqnin dorë nga kryengritja e armatosur….

KUVENDI I JUNIKUT DHE PËRHAPJA E KRYENGRITJES KUNDËR TURKE-OSMANE. 

Kuvendi i Junikut me vendimet e tij , si dhe thirrjen për kryengritje të armatosur ndikoi fuqishëm në përhapjen e kryengritjes në trojet shqiptare, ku thirrjes iu përgjigjen mijëra luftëtarë. E ndodhur përballë një kryengritje më të fuqishme dhe më të organizuar , qeveria xhonturke mori masa dhe dërgoi në Kosovë forca të  mëdha ushtarake nën drejtimin e Fadil Pashës. Në fund të muajit maj dhe gjatë qershorit (1912) , kryengritësit të udhëhequr nga Hasan Prishtina , Bajram Curri , Isa Boletini , Idriz Seferi , Islam Spahiu etjerë zhvilluan veprime luftarake në të gjithë Kosovën , në Lumë e në Tetovë.  Luftime të ashpra pati sidomos në Qafën e Prushit (në jugperendim të Gjakovës), ku kryengritësit e komanduar nga Bajram Curri sulmuan dhe shpartalluan forcat turke-osmane që ishin përqendruar aty, si dhe tek Ura e Sinicës (afër Mitrovicës), ku kryengritësit shpartalluan dy batalione ushtarësh . Si rezultat i kësaj lufte të kryengritësve shqiptarë operacioni i ndërmarrë nga forcat e shumta të Fadil Pashës dështoi. Veprime  luftarake zhvilluan gjithashtu kryengritësit e udhëhequr nga Gjeto Coku , Zef Arapi etjerë në zonen e Lezhës, Mirditë, Bregu i Matës dhe ata të zonës Tiranë-Shijak-Krujë të udhëhequr nga Abdi Toptani. Në Shqipërinë e Jugut u formuan çeta të udhëhequra nga Themistokli Gërmenji, Spiro Ballkameni, Sali Butka, Muharrem Rushiti etjerë. Në muajin korrik kryengritja ishte shtrirë pothuajse në të gjitha trevat shqiptare, që nga Mitrovica e deri në Çamëri në jug. Forcat kryengritëse çliruan qytete e krahina të tjera , sidomos në treven e Kosovës. Repartet ushtarake turke-osmane në Shqipëri u paralizuan. Ngjarjet e Shqipërisë e detyruan qeverinë xhonturke të jepte dorheqjen me 17 korrik 1912…. Me 22 korrik u formua qeveria nga kundërshtarët politik të xhonturqëve e kryesuar nga Ahmet Myftar Pasha, që ndërpreu veprimet ushtarake në Shqipëri, dhe vendosi të hynte në bisedime me kryengritësit… Bisedimet u nderprenë pasi perfaqësuesit e qeverisë nuk i pranuan kërkesat për autonomi të paraqitura nga Hasan Prishtina. Në këto kushte kryengritësit vazhduan luftën pë çlirimin e trojeve shqiptare. Vlenë të shënohet se me 12 gusht 1912, kryengritësit çliruan Shkupin. Çlirimi i Shkupit , qëndres të vilajetit të Kosovës përbënte një fitore të rëndësishme dhe pati jehonë në mbarë vendin. Veprime luftarake u zhvilluan edhe në krahina të tjera dhe kryengritësit çliruan Peshkopinë, , Fierin, Përmetin, Leskovikun dhe Erseken… Në fillim të gushtit kur kryengritja kishte arritur kulmin , Mali i Zi bëri disa provokacione të armatosura në fshatrat kufitarë në drejtim të Shkodrës e Pejës…5.  

Megjithse kryengritja e këtyre muajve perfundoi pa i arritur objektivat e caktuara , ajo pergatiti truallin për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë me 28 nëntor 1912. Nëse kryengritjet kundër turke-osmane të filluar nga Malësia e Madhe në 1911 e vijuar pas kuvendit të Junikut, por edhe memorandumet (e Greçës e Junikut) ishin pararëndëse “e platëformës” të programit politik të shpalljes së pavarësisë. Ndaj keto kuvende dhe protagonistët e tyre duhen  perkujtuar,  nderuar e vlerësua në perjëtsi, sepse kështu kujtojmë, nderojmë e vlersojmë historinë tonë, gjakun e sakrificat e të pareve tanë, që dhanë jetën dhe u sakrifikuan për trojet etnike shqiptare edhe pse sot të ndara, por me shpresa se të bashkuar do të jenë “mot”… 

REFERENCAT:

1.Historia e Popullit Shqiptar për shkollat e mesme, fq.130, redaktor përgjegjës Hysni Myzyri, Sh.b.e librit shkollor, Tiranë 1994. 

2.Memorandumi në përmbajtje është i ngjashëm me atë të miratuar në  Greçë (të Malësisë së Madhe) me 23 qershor 1911… Gazeta “Koha” që e boton thotë se e ka marrë nga gazeta “Neue Freie Pressë” e Vjenës…(Akte të Rilindjes Kombëtare Shqiptare 1878-1912 (memorandum, vendime, protesta, thirrje) Akademia e Shkencave  e Shqipërisë, Instituti i Historisë, pergatitur nga Stefanaq Pollo dhe Selami Pulaha, Tiranë 1978, fq.234-235.  

3.Kërkesat janë botuar në gazetën “Koha” , Korçë 27 qershor / 10 korrik 1912.- Po aty, Akte të Rilindjes Kombëtare Shqiptare 1878-1912.  

4.Memorandumi është botuar në gazetat “Liri e Shqipërisë”, Sofje me 31 maj dhe 2 qershor 1912, gazeta “Dielli” Boston me 13 qershor (1912) , “La Nazione Albaneze “, Pallagorio (Catanzaro) me 31 maj (1912) në Italisht. Gazeta “Liri e Shqipërisë në botimin e dytë thotë se memorandumi është nënshkruar edhe nga Ismail Qemali. Këtë e shkruan edhe gazeta “Dielli” i Bostonit (SHBA) , që thotë se e ka marrë nga gazeta “Times” e Londres… Po aty, Akte të Rilindjes Kombëtare Shqiptare 1878-1912, fq.240.  

5.Historia e Popullit Shqiptar, po aty, fq.130-132. 

Malësi e Madhe me 25 maj 2022.

Buzëqeshja në fytyrat e nxënësve dhe jehona e këngës shqipe “xhamadani vija-vija”

by

Shkruan: Mustafë Krasniqi

Një imazh që përmban bar, person, i jashtëm, njerëz Përshkrim i gjeneruar automatikisht

Më 28.05.2022, në parkun e lojërave „Voglsam“ në Schönau të Mynihut, në kuadër të aktiviteteve për vitin shkollor 2021-2022, të Lidhjes së Arsimtarëve dhe Prindërve Shqiptarë (LAPSH-i) u realizua ekskursioni i nxënësve të Shkollës Shqipe në Bavari.

Në këtë ekskursion përpos nxënësve, mësimdhënësve, e pranishme ishte edhe kryesia e LAPSh-it me disa prindër, të cilët kishin për qellim përcjelljen e nxënësve. Në këtë eveniment morën pjesë 135 nxënës nga shkollat: e Mynih-ut, Holzkirchen, Starnberg-ut, Freising-ut, Mainburg-ut, Rosenheim-it, Deggendorf-it, Nürnberg-ut, Abensberg-ut, Landau-t, Fürstenfeldbruck dhe Dingolfing-ut.

Për organizimin e këtij ekskursioni u kujdes grupi për Kulturë i Këshillit të Arsimtarëve, në bashkëpunim me mësimdhënësit, kryesuesin e Këshillit të Prindërve dhe kryesin e LAPSH-it. Por, ajo që zgjoi një dashur të këndshme ishte udhëtimi me autobus i nxënësve, të cilët posa u ulën nëpër vendet e tyre filloi të buqas  kënga shqipe, tashmë këngë e preferuar “xhamadani vija-vija”.

Ekskursioni u realizua sipas  agjendës së grupit për kulturë, duke filluar  që nga  lojërat për fëmijë e deri te surprizat e shumta, që i bënin nxënësit e lumtur dhe të buzëqeshur. Përpos lojërave, nxënësit filluan shkëmbimin e bisedave mes tyre, diku të buzëqeshur, diku në lojëra e vrap së bashku. Por më në fund në një lendinë të parkut u shtrua sofra me përgatitjen e ushqimit tradicional shqiptare nga nënat e nxënësve dhe mësimdhënëset. Duke filluar nga flija, pitja, djathi, byreku, ëmbëlsirat e etj.,  gjë që kjo i bashkoi nxënësit, mësimdhënësit dhe kryesin e LAPSh-it rreth sofrës së madhe të improvizuar. Pas mbarimit të drekës nuk mungoi as kafja në xhezve, biseda e mësimdhënëseve, hedhja e valles nga nxënësit, kënga që i dhanë një shkëlqim parkut, por ajo që i bëri më të kënaqur nxënësit ishin lojëra të ndryshme, që në kthim për në shtëpi të gjithë nxënësit e shprehnin me admirim këtë ekskursion.

Për mbarëvajtjen e ekskursionit u përkujdes grupi për kulturë, mësimdhënësit dhe kryesia e LAPSH-it, po ashtu kontribuuan: „Besa Foundation“ dhe „Sozialreferat München“ për mbështetjen financiare. Kompania e autobusëve „Polluzha Tours“, Xhamia e Nürnberg-ut, Firma „Tafa“ për pijet dhe ushqimin dhe prindërit që i shoqëruan fëmijët për gjatë tërë ditës.

Ekskursioni përfundoi me kënaqësinë, buzëqeshjen e nxënësve dhe me thirrjen e shokëve të tyre,  që t’ju bashkohen për ta vijuar shkollën shqipe!

Një imazh që përmban transport, portokall, trap, disa Përshkrim i gjeneruar automatikisht

PËRSQATJE SOCIOLOGJIKE MBI MONOGRAFINË “INTEGRIME HARMONIKE TË PAKICËS MAQEDONASE NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË”

by

Shkruar nga Dr. Maria Dojçe

Udhëhequr dhe korrektuar nga Prof. dr. Zyhdi Dervishi

Populli shqiptar ka një traditë të vyer në bashkëjetesën, në komunikimet dhe bashkëpunimet e shumanshme me minoritarët. Shqiptarët janë ndoshta të vetmit në botë që, jo vetëm nuk e kanë diskriminuar dhe nuk i diskriminojnë minoritarët, por i mirëtrajtojnë më shumë se njëri-tjetrin. Nëse i referohemi kodeve kanunore të shqiptarëve ka norma kulturore shumë të rëndësishme, të cilat i detyronin shqiptarët të trajtonin në mënyrën më miqësore të mundshme individin, familjen, fisin joshqiptar që përkohësisht ose përgjithnjë banonte në një zonë të caktuar. Në paragrafin 1907 te “Kanuni i Skanderbegut” thuhet: “Si çdo shtëpi e katundit edhe shtëpia e ardhur risht i ka të gjithë të drejtat e përgjithta në katund e bajrak, për sa i përket kohës që gjendet aty”. Opinioni i shoqërisë tradicionale shqiptare e përçmonte më shumë një anëtar të fisit, një banor të mëhershëm të krahinës, i cili nuk ndihmonte me bujari të skajshme të ardhurit, dhe aq më tepër, nëse në një formë ose tjetër, sado të parëndësishme, keqtrajtonte ata që përbënin një pakicë fare të vogël dhe sidomos nëse pakica të tilla janë me përkatësi tjetër racore, etnike, fetare etj. Ndër shqiptarët e shoqërisë tradicionale kanë qenë mjaft të përhapura mendësitë se “është paburrni e shëmtuar të mos ndihmosh fiset me pak burra”, se “është paburrni koritëse nëse shpërfill anëtarët e një familje jabanxhije se “është shëmti për burrat nëse shpërfillin njerëzit në gjendje të vështirë” etj.

Në Republikën e Shqipërisë pas vitit 1990, në procesin e demokratizimit të shoqërisë u ristrukturuan marrëdhëniet dhe perceptimet e ndërsjella ndërmjet popullsisë shqiptare në shumicë dhe pakicave etnike ose kulturore. Ndryshime të tilla kanë tërhequr vëmendjen e studiuesve të fushave të ndryshme si historianë, etnografë, antropologë, sociologë etj. Studimi i realizuar nga znj. Maria Dojçe mbi dinamikën e marrëdhënieve shumëplanëshe, sidomos i atyre kulturore ndërmjet popullsisë shqiptare në shumicë dhe minoritetit etnik maqedonas në Qarkun e Korçës, është i pari në profilin sociologjik i realizuar në përmasat e gjera e të thelluara të një punimi monografik. Orientimi drejt kësaj problematike me rëndësi teorike e praktike për të tanishmen dhe të ardhmen përbën përparësinë e parë të këtij studimi sociologjik.

Ky studim i vështirë në shumë rrafshe atë teorik, strukturor dhe konceptual të përpunuara nga sociologët më në zë, të traditës dhe bashkëkohës, si R. Williams, P. Bordiu, T. Parsons etj. mbi marrëdhëniet ndërmjet popullsisë në shumicë dhe minoriteteve etnike dhe kulturore, mbart “mekanizmat” e difuzimit kulturor të ndërsjellë në linjat e marrëdhënieve të tilla. Gjithashtu në këtë studim janë studiuar me vëmendje edhe fondet e literaturës shqiptare, ndonëse jo të pasura dhe të profiluara kryesisht në rrafsh etnografik e historik për minoritetet etnike që banojnë në territorin e Republikës së Shqipërisë.

Materiali jetësor që shqyrtohet e analizohet në këtë punim monografik është qëmtuar duke përdorur me profesionalizëm disa metoda të kërkimeve sociologjike si intervistat sociologjike të llojeve të ndryshme dhe bisedat e lira me anëtarë të minoritetit maqedonas dhe shqiptarë, me studiues e shkrimtarë të këtyre etnive, banorë të Qarkut të Korçës, që kanë pasur më shumë komunikime dhe bashkëpunime të ndërsjella në rrafsh ekonomik, politik, arsimor, kulturor etj. Në këtë rrafsh është arritur të interpretohet me profesionalizëm, në mënyrë të integruar të dhënat e grumbulluara me metoda të ndryshme konkrete të studimeve sociologjike dhe me të dhënat e ofruara nga studime të tjera, të realizuara më parë, madje duke i paraqitur ato në mënyrë kritike dhe krahasimore.

Marrëdhëniet komplekse ndërmjet popullsisë shqiptare në shumicë dhe minoritarëve maqedonas në Qarkun e Korçës janë shqyrtuar në disa nivele dhe në disa rrafshe si në atë ekonomik, politik, arsimor dhe sidomos kulturor. Marrëdhënie të tilla janë testuar si shkallë integrimi të minoritarëve maqedonas në shoqërinë shqiptare. Janë interpretuar në rrafsh krahasimor reagimet e shqiptarëve dhe të maqedonasve ndaj 16 vlerave kulturore kryesore të tilla si toleranca, korrektësia, ndershmëria, bujaria, vullnetarizmi, respekti i ndërsjellë, prakticizmi, shpirti konkurrues, optimizmi, mbajtja e fjalës së dhënë, humanizmi, vlerësimi i arsimit, sinqeriteti, të qenët racional etj.

Në vijim të kësaj monografie argumentohet se shqiptarët dhe minoritarët maqedonas kanë reagime të përafërta ndaj vlerave kulturore kryesore, çka përbën një bazë të qëndrueshme për të sfumuar psikozat etnocentrike të ndërsjella dhe për integrim të natyrshëm, pa sforcime të minoritetit maqedonas në shoqërinë shqiptare. Në këtë punim monografik citohet disa herë shkrimtari i shquar Sterjo Spasse, i cili ka gjak maqedonas, por i përket letërsisë shqiptare. Ai ka shkruar një korpus veprash letrare për shoqërinë shqiptare, njëlloj sikur të ishte shkrimtar shqiptar. Ai ka qenë shumë i nderuar në komunitetin e artistëve shqiptarë që gjatë gjysmës së dytë të viteve 1930 deri në ditët tona.

Në sfond të gjerë dhe me detaje të profileve të ndryshme ky studim zhbën paragjykime të shumëllojshme për shqiptarët dhe maqedonasit dhe argumenton idenë se shqiptarët tradicionalisht dhe aktualisht nuk i kanë keqtrajtuar minoritarët, përkundrazi, i kanë trajtuar si shqiptarët, madje më mirë se shqiptarët. Diskriminime të tilla pozitive janë më të dukshme në rrafshin ekonomik, arsimor dhe politik. Pavarësisht nga forma e regjimit politik, struktura përkatëse të shtetit shqiptar kanë favorizuar në forma të ndryshme përmirësimin e gjendjes ekonomike të minoritarëve maqedonas, mirarsimin e tyre në të gjithë nivelet e shkollimit. Pothuajse gjithnjë shkalla e përfaqësimit të minoritarëve maqedonas në strukturat politike të Qarkut të Korçës ka qenë më e lartë se pesha specifike që zënë ata në strukturën e popullsisë së këtij qarku. Në këtë punim monografik argumentohet në mënyrë të detajuar ideja se diskriminimet pozitive të minoritarëve maqedonas kanë krijuar një sfond favorizues për difuzimin e ndërsjellë të kulturës së tij në kulturën shqiptare dhe anasjelltas.

Presidentja  e Kosovës:  NATO-n e shohim si një garanci për siguri e paqe

by

-Presidentja Osmani në Samitin për Demokraci të Evropës Juglindore me temë “Lufta në Evropë: ndikimi në Ballkan”, të organizuar nga Instituti Ndërkombëtar Republikan i ShBA-ve, që po mbahet në Mal të Zi: NATO-n e shohim si një garanci për siguri e paqe të qëndrueshme në rajon dhe përtej/

“Pavarësisht përparimit të madh që kemi arritur si shtet dhe si rajon, të gjithë ne sot duhet ta kujtojmë që kërcënimet ndaj paqes dhe sigurisë janë gjithnjë aktive”, ka theksuar Presidentja Osmani. Sipas Presidentes Osmani, kjo dëshmohet me përpjekjet e Rusisë që nëpërmjet sateliteve të saj ta destabilizojë Kosovën, Bosnje e Hercegovinën dhe Malin e Zi.

Prandaj, sipas Presidentes Osmani, BE-ja duhet të jetë e qartë, azhure dhe e guximshme.
“Rajonit tonë dhe popullit tonë i nevojitet garanci  sa i përket perspektivës së integrimit. Na duhen vepra, jo fjalë. Na duhet qartësi dhe një udhërrëfyes konkret i rrugës së mëtejme. Vendet e rajonit tonë, përveç njërit, e kanë të qartë vizionin e tyre për të ardhmen: synimi ynë është anëtarësimi në BE sepse besojmë në vlerat mbi të cilat është ndërtuar BE-ja”, ka potencuar Presidentja Osmani.


Më tej, Presidentja Osmani ka thënë se vlerat e BE-së janë të mishëruara në ADN-në e shoqërisë kosovare dhe se “rruga e integrimit evropian shërben si udhërrëfyes për zhvillimin tonë institucional dhe qeverisjen e përditshme”.
Në fjalimin e saj, Presidentja Osmani ka theksuar se zvarritja e anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor në BE, do të krijojë terren të përshtatshëm në mënyrë që aktorët malinj ta rrisin ndikimin e tyre në rajon.


“Nuk guxojmë t`i mbyllim sytë ndaj asaj që shihet: kjo nuk është vetëm një luftë e Rusisë kundër Ukrainës, ky është një kërcënim i drejtpërdrejtë kundër të gjithë arkitekturës së sigurisë së kontinentit tonë dhe përplasje midis vlerave demokratike nga njëra anë, me ambiciet hegjemoniste të agresorëve nga ana tjetër. Është gjithashtu një përpjekje e drejtpërdrejtë për ta sulmuar dhe minuar çdo gjë që ka ndërtuar përgjatë historisë aleanca transatlantike”, ka theksuar Presidentja Osmani.


Në këtë kontekst, Presidentja Osmani ka shtruar domosdoshmërinë e anëtarësimit të Kosovës në NATO. “Aspiratat e Kosovës për anëtarësim në NATO nuk janë vetëm deklarim politik. Anëtarësimin në NATO, duke filluar me Partneritetin për Paqe, e shohim nga këndi i sigurisë dhe ju ftojmë të gjithë ta bëni njësoj. Anëtarësimin në NATO e shohim si garancën më të mirë për paqen afatgjate dhe të qëndrueshme në rajon”, ka theksuar Presidentja Osmani.

Sipas Presidentes Osmani lufta e para dy dekadave në Kosovë i ka bërë kosovarët ta kuptojnë më së miri luftën që po zhvillohet sot në Ukrainë.


“Kosova menjëherë dhe në tërësi i ka vendosur sanksione Rusisë bashkërisht me BE-në, ShBA-të dhe vendet demokratike. Gjithashtu kemi hapur dyert për refugjatët dhe gazetarët, mu sikurse shumë nga ju bëtë për popullin tim në fund të viteve të 90-ta. Ne jemi të gatshëm të bëjmë dhe të japim edhe më shumë po që se është nevoja”, tha Presidentja Osmani.


“Republika e Kosovës është e gatshme sikurse çdo herë ta luajë rolin e saj për sigurinë, avancimin dhe ruajtjen e paqes e sigurisë në rajon e më gjerë”, ka përmbyllur fjalimin e saj, Presidentja Osmani.

Përveç Presidentes Osmani, në këtë Samit, kanë folur edhe: kryeministri i Malit të Zi, Dritan Abazoviq, zëvendëkryeministrja, njëherësh ministrre për çështje evropiane e Malit të Zi, Jovana Maroviq, zëvendëskryeministri i Maqedonisë së Veriut, Bojan Marichikj, i dërguari i SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, i dërguari i Britanisë së Madhe për Ballkanin Perëndimor, Stuart Peach, i ngarkuari i BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, Miroslav Lajçak, si dhe ambasadorë, ministra e zëvendësministra nga rajoni dhe organizata ndërkombëtare.