s p – Page 2275 – Dielli

Kosova para 23 viteve: Forcat serbe vrasin Akademik Fehmi Aganin. Shqiptarët – mburojë e gjallë…

May 6, 2022 by s p

-Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt Akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për Vepra Trimërie për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës/

-Para 23 viteve në 6 Maj 1999 kam raporuar edhe këtë lajm: Shqiptarët në Prishtinë – mburojë e gjallë/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 6 Maj 2022/ Në Kosovë para 23 viteve, në 6 Maj 1999, Akademik Fehmi Agani u rrëmbye e vra nga forcat okupatore serbe derisa po udhëtonte drejt Maqedonisë mes shqiptarëve të dëbuar nga vatrat e veta.

Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt Akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për Vepra Trimërie për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës.

Duke e shpallur këtë vendim në 6 Maj 2004, Presidenti Rugova theksonte se, “së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij”.

Serbia – agresioni dhe agresori nuk duhet shpërblyer, theksonte para 28 viteve Akademik Fehmi Agani në deklaratën botuar në gazetën e rezistencës, të lëvizjes e luftës për liri e pavarësi, “Bujku”, në 26 Shtator 1994, ku është botuar edhe intervista e parë ekskluzive, që kam zhvilluar për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë me Presidentin historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, me titull “Politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

“Agresori nuk duhet shpërblyer” është titulli në faqen e parë të gazetës, ku shkruaja se,

i pyetur lidhur me qëndrimin rreth vendimit të Këshillit të Sugurimit për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë e Malit të Zi, nënkryetari i LDK-së Dr. Fehmi Agani deklaronte:

Edhe pse përkrahim të gjitha përpjekjet për arritjen sa më të shpejtë të një marrëveshje për Bosnjën në bazë të propozimit të Grupit të Kontaktit, megjithatë lajmi për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë, edhe pse është fjala për një zbutje të përkohshme e të kufizuar, në Kosovë nuk është për t’iu gëzuar.

Pikërisht, në kohën kur Serbia po pret zbutjen e sanksioneve ndaj saj, në Kosovë me brutalitet po zbaton sanksionet që ajo u imponoi Kosovës dhe shqiptarëve.

Megjithatë, shpresojmë se, siç është deklaruar shpesh nga instanca të ndryshme ndërkombëtare, sanksionet kryesore ekonomiko-financiare dhe bojkotimi ndërkombëtar i Serbisë nuk do të mund të suspendohen pa zgjidhjen e problemit të mdh të Kosovës, si dhe problemit të Krainës dhe problemeve tjera të ish-Jugosllavisë. Përndryshe, do të ishte kjo një shpërblim i agresionit dhe i agresorit, përfundonte Dr. Fahmi Agani.

AGANI-16 SHKURT 1996: NË GJYKATËN E HAGËS, DOSJET E KRIMEVE SERBE MBI SHQIPTARËT

Në një nga konferencat për shtyp në Prishtinë, në 16 Shkurt 1996, ku ishte edhe korrespondenti në Kosovë tash i Gazetës DIELLI, duke u përgjegjur në një pyetje rreth asaj se çka është ndërmarrë në Kosovë për dërgimin në Gjyqin e Hagës të të dhënave për autorët e krimeve mbi
shqiptarët në Kosovë, Dr. Fahmi Agani, nënkryetar i LDK-së, tha se Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave e Lirive të Njeriut dhe Qeveria e Kosovës i kanë
drejtuar këtij gjyqi dosjet e krimeve serbe mbi shqiptarët. “Shpresoj se ky
gjyq do të punojë drejt dhe do të vijë në radhë edhe dosja e Kosovës”, tha
Agani.

6 MAJ 2004: AKADEMI PËRKUJTIMORE NË KUJTIM TË 5 VJETORIT TË VRASJES SË AKADEMIK PROF. DR. FEHMI AGANI

FJALIMI I PRESIDENTIT RUGOVA

6 maj 2004,

Prishtinë, KOSOVË

E nderuara Familje Agani,

E nderuara Zonja Agani,

I nderuari Kryetar Daci,

Të nderuar akademikë,

Të nderuar deputetë, ministra e kryetarë të komunave,

Të nderuar pjesëmarrës,

Zonja dhe Zotërinj,

Jemi tubuar sot këtu, në Teatrin Kombëtar të Kosovës, në këtë Akademi Përkujtimore në kujtim të 5 – vjetorit të vrasjes së Akademik Prof. Dr. Fehmi Agani, Nënkryetarit shumëvjeçar të LDK-së dhe deputetit të Kuvendit të Republikës së Kosovës.

Gjendemi sot së bashku në kujtim të përjetshëm të Profesorit tonë të madh, të Profesorit tim dhe të mikut tim të çmueshëm e bashkëpunëtorit, bashkëmendimtarit dhe bashkëvepruesit tim e tonë shumëvjeçar, Profesor Aganit. Ju lutem t’i them disa fjalë në këtë përvjetor përkujtimi.

Zonja dhe Zotërinj,

Profesori ynë Agani, me këtë titull që u bë emër i Tij për të gjithë ne në jetën tonë publike e private, gjithë jetën dhe veprën ia kushtoi vendit tonë Kosovës dhe popullit shqiptar. Për decenie të tëra Profesor Agani ishte i njohur për veprën e Tij arsimore universitare, shkencore e filozofike. Ishte i dashur dhe i çmuar nga të gjithë.

Me themelimin e LDK-së, që ishte njëri ndër themeluesit e saj, Ai dhe të gjithë ne hyri në jetën aktive politike e shtetërore për të mbrojtur vlerat dhe ekzistencën e kombit të Kosovës dhe të popullit shqiptar. Ai mori pjesë aktive në aktet madhore të vendit tonë siç janë: Deklarata e Pavarësisë, Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Referendumi për Pavarësi dhe në ndërtimin e institucioneve të Kosovës në bazë të zgjedhjeve presidenciale e parlamentare të Republikës së Kosovës të vitit 1992. Së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij, që sot në botë njihet si “shtet i shqiptarëve të Kosovës” apo si “shtet paralel”, si kontribut yni në historinë e lëvizjeve të botës për pavarësi.

Zonja dhe Zotërinj,

Profesor Agani për një decenie të tërë ishte njeriu më aktiv në lëvizjen tonë për liri, pavarësi e demokraci. Ai ishte gjithmonë në vijën e parë të veprimit në planin publicistik, diplomatik dhe të veprimit në terren. Ishte ndër profesorët e rrallë që kishte pranuar të punonte me studentët e tij dhe me të gjithë njerëzit për të mirën e vendit të vet. Ishte i palodhshëm dhe gjithmonë i gatshëm për të gjetur zgjidhje për çdo problem të veprimit shtetëror e politik si dhe për çdo çështje të veprimit të përditshëm duke ndërtuar dhe mbrojtur lirinë dhe pavarësinë, objektivin tonë madhor. Me këto cilësi Profesor Agani jepte kontribut të madh në formimin e kulturës politike, shtetërore e njerëzore të vendit tonë.

Zonja dhe Zotërinj,

Cilësi tjetër e madhe e Profesor Aganit ishte modestia e Tij njerëzore e morale dhe modestia e Tij e veprimit. Me këtë cilësi që e kanë vetëm njerëzit e mëdhenj, fitonte përkrahjen e miqve tanë dhe respektin për të si burrështeti dhe për Kosovën. Po ashtu me modestinë e Tij në veprimin politik fitonte përkrahjen e qytetarëve dhe të njerëzve për veprim të përbashkët.

Zonja dhe Zotërinj,

Ne edhe sot pas pesë vjetësh në liri, kemi dhembje për Profesor Aganin që nuk është më në mesin tonë që ra nga dora e armikut, por krenarinë e kemi më të madhe, sepse e kemi veprën dhe jetën e Tij të ndritur.

Në këtë përvjetor mund të themi se për ne është një përkujtim krenar i madh për Profesorin tonë të madh, që përmban dhembjen për humbjen e Tij fizike dhe është krenari e madhe për veprën e Tij që është fitorja e Tij. Për këtë jetojnë njerëzit. Për këtë jetoi dhe veproi Profesori ynë i madh. Profesor Agani me veprën e Tij është i pranishëm në jetën e të gjithë neve. Në familjen time është i pranishëm dhe në momente të mira e të vështira gjejmë mbështetje në jetën dhe veprën e Tij, si mik i shtëpisë. Këtë na e dhurojnë njerëzit e mëdhenj.

Zonja dhe Zotërinj,

Këto ditë isha për vizitë në SHBA. Mund t’Ju them se, si gjithmonë ishte një pritje madhështore nga miqtë tanë amerikanë dhe komuniteti shqiptar. Ishte i fortë kujtimi i mirë për Profesor Aganin. Mund t’Ju them se tash pesë vite të lirisë së vendit tonë, në SHBA po forcohet mendimi për njohjen formale të pavarësisë së Kosovës sa më shpejt. Pra, një Kosovë e pavarur, demokratike e integruar në BE, në NATO dhe në miqësi permanente me SHBA. Ky ishte testamenti i Profesor Aganit, testamenti ynë, që jam i bindur me përkrahjen e miqve tanë do ta arrijmë së shpejti.

Zonja dhe Zotërinj,

Ky është një lajm i mirë në këtë përvjetor të përkujtimit të Profesorit tonë të dashur, Profesor Aganit dhe lajm i mirë për të gjithë ne.

Zoti e bekoftë Profesor Aganin.

Zoti e bekoftë Familjen Agani.

Zoti e bekoftë Kosovën tonë të shtrenjtë.

Ju falemnderit.

Dr. Ibrahim Rugova

President i Kosovës

PRESIDENTJA OSMANI: PROFESOR AGANI, FIGURË PËRBASHKUESE DHE POLITIKAN KONSISTENT ME VIZION TË QARTË

Në 23-vjetorin e vrasjes, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani ka përkujtuar Akademik Fehmi Aganin.

“Profesor Agani ishte intelektuali i angazhuar një jetë të tërë në përmbushjen e synimit për shtetin e Kosovës. Ai ishte figurë përbashkuese, politikan konsistent me vizion të qartë për rrugën që duhet të ndiqte Kosova. Si dorë e djathtë e presidentit historik, Dr.Ibrahim Rugova, Profesor Agani dha kontribut të çmueshëm në afirmimin e çështjes së Kosovës në arenën ndërkombëtare. Aktiviteti i tij kombëtar u ndal më 6 Maj 1999, kur forca të regjimit gjenocidal serb e vranë njërin nga strategët e lëvizjes paqësore. Vënia e autorëve para drejtësisë është synimi ynë i vazhdueshëm”, thuhet në përkujtimin e Presidentes Osmani.

LDK-KRYETARI ABDIXHIKU: PROF. FEHMI AGANI ISHTE I URTI I RRUGËTIMIT TË FUQISHËM PËR LIRI E PAVARËSI

Kryetari i LDK-së, Lumir Abdixhiku përkujton nënkryetarin e LDK-së e dijetarin e madh shqiptar, Prof. Fehmi Agani, në 23 vjetorin e vrasjes së tij.

“Sot, bëhen 23 vjet nga vrasja e ideologut, intelektualit dhe dijetarit të madh shqiptar, Prof. Fehmi Agani. Si shkrimtar, si gazetar, si politilog, si sociolog e mbi të gjitha si atdhetar i madh, profesor Agani ishte pjesë e gjeneratës së artë intelektuale e politike shqiptare në Kosovë gjatë fundshekullit të kaluar.

Vrasja e tij nga forcat ushtarake e policore serbe ishte hakmarrje e qëllimshme ndaj lëvizjes sonë politike për liri e pavarësi. Ishte vrasje e boshtit intelektual e ideologjik të vet Kosovës. Si e tillë, ajo u shndërrua shenjë e pafuqisë së aparatit represiv serb ndaj idesë sonë kolektive për liri e pavarësi.

Fehmi Agani ishte ndër figurat kryesore në krijimin e Lidhjes Demokratike të Kosovës. Shërbeu si nënkryetar i saj e si dorë e djathtë e Presidentit historik Dr. Ibrahim Rugova. Ai ishte i urti i rrugëtimit të fuqishëm për liri e pavarësi. Jeta e tij, veprimtaria e tij politike, është pasuri kombëtare.

Ai u lind në Gjakovë në vitin 1932, ku dhe mbaroi shkollimin fillor. Shkollimin e mesëm e kreu në Prishtinë, ndërsa studimet për filozofi i mbaroi në Universitetin e Beogradit; ku dhe magjistroi në shkenca politike. Gradën doktor i shkencave të sociologjisë e mori në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës më 1973, në temën “Partitë dhe grupet politike në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore”. Gjatë viteve 50-ta e 60-ta, ai punoi si profesor i shkollave të mesme në Gjakovë dhe në Prishtinë, ndërsa më vonë ishte i anagzhuar si gazetar dhe redaktor i politikës së jashtme në gazetën “Rilindja”. Në vitet 60-ta nisi punën ligjërues i sociologjisë në Fakultetin Filozofik; për të përfunduar si dekan aty. Në vitin 1967, profesor Agani u zgjodh drejtor themelues i Institutit Albanologjik të Prishtinës. Fehmi Agani ishte themelues i Degës së Sociologjisë dhe të Filozofisë në Fakultetin Filozofik dhe i Institutit të Sociologjisë të këtij fakulteti. Ai ishte kryeredaktor i revistave Studia Humanistica dhe Thema. Në fund të vitit 1989, ai së bashku me intelektualë e patritotë të kohës, themeloi lëvizjen më të madhe politike të shqiptarëve të Kosovës – Lidhjen Demokratike të Kosovës. Pjesa tjetër është histori lavdie.

Sot, në përvjetorin e rënies së Prof. Fehmi Aganit, ne nderojmë dhe kujtojmë figurën, rolin dhe kontributin e tij të jashtëzakonshëm për lirinë dhe pavarësinë e vendit. Ai vazhdon të jetë inspirim për rrugëtimin tonë politik drejt të ardhmes.”

EFTHIM NATSI, VATRANI DHE EDITORI PAK I NJOHUR I DIELLIT

May 6, 2022 by s p

Me rastin e 110 vjetorit të themelimit të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës”VATRA”-

NGA DALIP GRECA

Efthim Nasi(Natsi) ishte një ndër shqiptarët e parë të Amerikës që vuri kursimet e tij, shpirtin dhe zemrën në themel të Lëvizjes Kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Ai kishte hyrë në Amerikë më 1905 dhe kishte zbritë në portin e Nju Jork-ut. Më pas ishte çvendosur në Boston, ku jetonin shumë prej bashkatdhetarëve të tij korçarë.

Fillimisht kontribuoi me të gjitha mjetet e mundshme për t’i ndihur gazetës” Kombi ” që themeloi Sotir Peci. Ishte pjesë e “Kombit” që më 6 Qershor 1906 në numrin e parë dhe nuk u nda nga ai deri në numrin e fundit të 10 Janarit 1909, edhe pse Sotir Peci ishte larguar që në Vjeshtën e dytë të vitit 1908, por gazeta vazhdoi të dilte nën përkujesjen e Efthim Nasit, George Konda Gjoleka e Fan S.Noli.

Vatra dhe Dielli ia kanë njohur meritat dhe kontributet që Nasi dha për “Kombin”, “Diellin” dhe “Vatrën”. Në festimet e 50 vjetorit të gazetës Dielli, në buletin special të 2 shtatorit 1959, gazeta Dielli shkruante:” Në lidhje me Sotir Pecin, duhet të përmendim me mirënjohje dhe adhurim Zotin Efthim Natsi, i cili që në fillim dhe gjer në mbyllje të KOMBIT ish dora e djathtë e Sotir Pecit…Në fakt, mund të shënohet pa frikë, kundërshtimi që Sotir Peci s’mund ta kishte filluar gazetë”Kombi” pa Efthim Natsin dhe Efthim Natsi s’mund të kish nisur gazetën pa Sotir Pecin.”

Kur iu bashkëngjit Noli Kombit, e gjeti aty Efthim Natsin duke shtypur gazetën,duke punuar paralelisht në dy makina.

Shkëpus këtë fragment nga “Historia e Diellit”, projekt në vijim imi: “Fan S. Noli e la fabrikën në Bufalo ku punonte dhe me 20 korrik 1906 shkoi në Boston pranë Pecit që të merrte detyrën e redaktorit. Puna ishte e vështirë. Redaksia dhe shypshkronja ku shtypej “Kombi” ndodhej në adresën Hadson 100. Një tip hauri ku mbizotëronte lagështia. Kushte tepër të vështira. Gazeta përgatitej dhe shtypej nga Efthim Natsi.Të rinjët vinin dhe e merrnin gazetën për ta shpërndarë tek bashkatdhetarët. Për ta kuptuar gjendjen e vështirë ku shtypej gazeta, mjafton të sjellim në mendje atë çfarë shkruante Kostandin Demo në libërthin e tij ”Shqiptarë n’Amerikë”: “Përfytëroni po të mundni, Nolin në të djathtë duke ushqye me letër shtypshkronjën, Thimaqin (Efthim) në mes duke pompu maqinën me këmbë, dhe mandej fill duke u vërsulë që të kontrollonte shtypjen, ndërsa Peci në të majtë, nxirrte nga maqina fletët e shtypura të gazetës…”

Emrin e Efthim Natsit e ndeshim përherë e më shpesh gjatë shfletimeve të Kombi-t dhe të Diellit si dhe në veprimtaritë e Besa-Besën dhe Vatrës.Ai ishte pjesë e Shoqatës kombëtare Besa-Besë që në themelimin e saj me 6 Janar 1907, edhe pse nuk ishte pjesë e kryesisë.

Fjalë mirësie për kontributin e Efthim Natsit në gazetën Dielli gjejmë edhe në shkrimin redaksional të drejtorit të Diellit, Faik Konicës, në numrin e përvjetorit të parë, botuar në gazetën e 11 shkurtit 1910.

Gazeta “Kombi”përgatitej dhe shtypej nga Efthim Natsi dhe George Konda Gjoleka.Të rinjët shkonin në shtypshkronjë dhe e merrnin gazetën për ta shpërndarë tek bashkatdhetarët. Për ta kuptuar gjendjen e vështirë ku shtypej gazeta, mjafton të sjellim në mendje atë çfarë shkruante Kostandin Demo në libërthin e tij ”Shqiptarë n’Amerikë”.

Citoj:“Përfytëroni po të mundni,Nolin në të djathtë duke ushqye me letër shtypshkronjën, Thimaqin në mes duke pompu maqinën me këmbë, dhe mandej fill duke u vërsulë që të kontrollonte shtypjen, ndërsa Peci në të majtë, nxirrte nga maqina fletët e shtypura të gazetës…”

Emrin e Efthim Natsit e ndeshim përherë e më shpesh gjatë shfletimeve të Kombi-t dhe të Diellit si dhe në si veprimtaritë e Besa-Besë e VATRA,që kishin në administrim”Diellin”.

Konica shkruante plot ngrohtësi për kryetarin e Besa-Besë, Kristo Kirka, për pleqësinë e nxehtë, kurdoherë gati të bëjë detyrën e saj, …menaxherin George Konda… Drejtori i Diellit, Faik Konica, nuk harron që të përhirojë Efthim Natsin me vëllezër:”…Dhe s’mund të heshtim emrin e zotit Efthim Natsi, i cili nga atdhesia ka marrë gjurmët e dy vëllezërve të njohur të Tij, dhe z. Ilo Zografi”, shkruan Konica në numrin e 11 shkurtit 1910.

Efthimi ishte pjesë e gazetës”Dielli” dhe kontributor i saj edhe kur gazeta e Besa-Besë dilte me dy emra”Dielli dhe Flamuri, (25 Shkurt 1910 deri me 28 Shtator 1911).

Efthim Natsi ishte pjesa e padukshme e Diellit, veçanërisht në dekadën e parë. Ai nuk e shënoi emrin si editor i Diellit, edhe pse shpesh herë e kreu këtë mision.Kështu ndodhi në Dhjetorin e vitit 1912, kur Faik Konica shkoi në Evropë, në gazetë mbeti emri i Faik Konicës, edhe pse gazeta defakto drejtohej nga Efthim Natsi, si editor. Kjo e dhënë dokumentohet në gazetën”Dielli” të 19 dhjetorit 1912, ku botohet lajmi”Faik Konica Largohet nga Amerika.”

Lajmi informon për largimin dhe mesazhin e Konicës:”Atdhetarë, Shqiptarë të Amerikës; me qenë që më përcjellin me urimet e tyre të ngrohta, u lë shëndet. U pjekshim të gëzuar, dhe për së afërmi në Shqipëri!. Si zyrtarëve të Vatrës, si anëtarëve dhe këndonjësve të dashur, u jap pjekje për së afërmi në Shqipëri”. F.K.

Nën këtë përshëndetje të kryetarit të Vatrës dhe kryeredaktorit të Diellit, bëhej ky shënim i redaksisë: ”Ndonëse Faik Konica shkojë n’Evropë, emri i tij qëndroi për një kohë të gjatë si redaktor i DIELLIT. Punën si redaktor e bënte z.Efthim Natsi.”(Citimi nga gazeta “Dielli, 19 dhjetor 1912.)

Efthim Natsi, jo vetëm që bënte punën e editorit, por edhe kontribuonte financiarisht, si shumë shqiptarë të tjerë të Amerikës. Ai iu bashkua thirrjes që u drejtoi lexuesëve të Diellit dhe vatranëve, menaxheri i gazetës,Vangjel Gjika, më 30 shtator 1913. Njoftimi u publikua në Diellin e 14 tetorit:” …Me datë 30 shtator menaxheri Vangjel Gjika, lëshoi thirrjen për të blerë shtypshkronjë për Diellin. Gjika kërkonte 100 shokë të jepnin nga 15 dollarë ose më tepër (sipas mundësive) për të blerë makineritë e shtypskronjës. Për këtë qëllim ai shkoi nëpër kolonitë, ku jetonin shqiptarët, dhe dha konferenca duke argumentuar se përse duhej kjo shtypshkronjë, si do t’i ndihte ajo jo vetëm gazetës”Dielli”, por edhe çështjes kombëtare duke botuar libra për Shqipërinë.

Efthim Natsi ishte nga të parët që iu bashhkua këtij grupimi, madje ai ishte pjesë e komisiont që u caktua për të blerë makineritë e shtypshkronëjs së re.

Gazeta Dielli njoftonte në numrin e 12 dhjetorit 1913 se”Më 23 nëntor, 1913, Komisioni i Vatrës (i brazvlershëm me Kryesinë e sotshme) mbajti mbledhje dhe vendosi të blerë makineritë për shtypshkronjën. Komisioni i zgjedhur për këtë qëllim përbëhet nga Efthim Natsi, Paskal Aleksi, Nick Dishnica dhe Harry Kaçka.”

Si rezultat i blerjes së makinerive për shtypshkronjën e Diellit, gazeta në numrin e 6 janarit 1914, u zmadhua; nga katër kolona, që dilte më parë, doli me pesë. Dielli në këtë kohë kishte për editor Paskal Aleks, i cili me 17 shkurt 1914, u nis për në Shqipëri dhe shkroi reportazhe nga Durrësi. Në vend të tij, Diellin e drejtoi Denis Kamburi(Dennis Kambury). Atë kohe Diell i dërgoi në Shqipëri 400 copë gazeta.

Efthim Natsit iu ngarkua sërish barra e editorit të Diellit në kuvendin e 4 Korriku 1914. Arsyeja ishte se u hoq nga pozicioni i editorit Denis Kamburi.Natsi e pranoi detyrën. Ai e drejtoi gazetën Dielli deri në nëntor 1914. Komisioni Drejtues i vatrës kishte vendosur në mbledhjen e 11 tetorit të thërriste për pozicionin e editorit Kostë Çekrezin, i cili aso kohe ndodhej në Brindizi, Itali, në kampin e refugjatëve. Çekrezi nisi ta drejtojë Diellin, që nga numri i 10 nëntorit 1914. Gazeta botohej 2 herë në javë, që nga 11 marsi i vitit 1913. Pas tri javësh, Kostë Çekerezi realizoi botimin 3 herë në javë të Diellit. Me 7 nëntor 1915 Dielli nën drejtimin e Çekrezit u bë e përditshme, duke shënuar rekordin e së parës gazetë shqiptare të përditshme.

Dielli do të vazhdonte të botohej nën drejtimin e Kostë Çekrezit deri në numrin e 20 Dhjetorit 1915. Pas atij numri Dielli u editua vullnetarisht, pa pagesë nga Fan S Noli, deri në numrin e 6 korrikut 1916. Në Janar 1916, Vatra emëroi ndihmës editor Andon Frashërin, një ndër vatranët që kishte përfunduar shkollën e mesme në Natick, Massachusetts. Frashëri qëndroi ndihmës editor për disa vite. Ai punoi në këtë pozicion edhe pas Kuvendit të 4 Korriku, kur Bahri Omari, fitoi pozicionin e editorit përballë kandidaturës të Kostë Çekrezit. Andon Frashëri u emërua editor në Kuvendin e 11 Korrikut 1920. Ai e mbajti këtë pozicion deri në tetor 1923, ku Faik Konica e pushoi.

Me këto radhë, në kuadër të 110 vjetorit të themelimit të Vatrës, solla në kujtesë një nga vatranët dhe editorin e paekspozuar të Diellit, Efthim Natsi(Nasi), edhe për faktin se për të shkruhet për herë të parë.

Me këtë rast kujtoj të ndjerin kryetar të Vatrës, Inxhinier Agim Karagjozin, i cili në mometin që mora drejtimin e Diellit, më porositi: Mos shkruaj vetëm për Nolin dhe Konicën se për ta shkruajnë shumë studiues, por shkruaj dhe për vatranët e thjeshtë, për të cilët është thënë fare pak.Vatrën dhe Diellin e kanë mbajtur vatranët, jo vetëm kryetarët.”

Letra e Papës Palit VI nga 17 janari i vitit 1968

May 6, 2022 by s p

Pergaditi: prof. dr. Musa Ahmeti

Center for Albanian Studies

Botimi i letrës së papës Pali VI, nga 17 janari i vitit 1968, është përkthyer shqip nga Hilushi (pseduonim i Ernest Koliqit) me një mjeshtri dhe stil të veçantë, në dialektin gegërisht. Po ashtu, nga Hilushi u shkrua edhe komenti në fund të letrës, i cili është shumë përmbajtësor, domethënës, me tone shprese sa edhe kritike. Letra, për herë të parë, është botuar latinisht në “L’Osservatore Romano”, Citta del Vaticano. Viti 108, nr. 13 (32.691), 18 janar 1968, f. 1-2, për t’u botuar pastaj në revistën “Shêjzat” [Le Pleiadi]. Romë. Viti XII, nr. 1-3, 1968, f. 9-12. Në fund sjellim edhe përshkrimin e përkthimit shqip të bërë nga Hilushi, të letrës së papës Pali VI, të botuar te “Shêjzat”.

Letra e Papës Palit VI nga 17 janari i vitit 1968

Bijvet t’anë të dashun

Zotnijve të tyne Kardinala

Massimiliano de Fürstenberg

Prefekt i Kongregacjonit

të Shèjtë për Kishat Lindore

dhe

Gregorio Pietro Agagianian

Prefekt i Kongregacjonit

të Shèjtë për Evangjelizimin e popujvet

Bij t’Anë të dashun,

shëndet e bekim apostullik

Me të kënaqun zêmre po u a sjellim fjalën Tanë Kryeparvet të dy Dikasterevet fetare nga të cilat mvaren Katholikët Shqiptarë e Arbëreshë, në rasën e Pesqindvjetorit të fatosit të tyne Gjergj Kastriotit Skanderbeg.

Skanderbegu âsht pinjolli famëmadh i njâj treve qi pat fatin të përfshihet ndër sajime apostullike të Shën Palit e ndoshta nga dora e tij muer të parën farë t’Ungjillit; pa ajo paraqitet nga historija porsi Kishë me hierarhí nga fillimi i shekuli IV.

Hierarhija shêjte e saj, ritit qoftë linduer qoftë prendimuer, mvarej nga patriarkata e Romës, e gjatë vargut të Konqilevet të mëdhaja Ekumenike, në bashkim me Selinë Romake, qe mbështetja e përhershme e orthodoksisë.

Nonse mâ vonë Ikonoklastët deshtën ta këpusin nga jurisdikcjoni patriarkuer i Romës, dhe u ternuen në tokë të saj fise barbare jo kristjane, Shqipnija prap se prap e mbajti fenë e vet të shëndoshë, dhe synimin e shpirtin të ngulun tek Roma. Dhe kësaj Selije Apostullike i u suell ndër çaste të rrezikshme, tue gjetun herë mbas here përkrahje shpirtnore dhe materiale.

I XV Qindvjet qe për kombin Shqiptar një nga përjudhat mâ të travajume, e njiherit edhe nga mâ të lavdíshmet të hisotrisë së tij, për luftat e pandâme që i u desht të përballojë kudrejt kërcnimit t’ushtrivet osmane pushtuese, të cilat, mbasi patën shtîm në dorë kryeqytetin e Perandorisë Byzantine, i mateshin drejt për së drejti Perëndimit. Qindresa e Shqiptarvet, gjatë një të katërt qindvjeti, u deftue /f. 9/ sa kambëngulëse aq edhe ngadhënjyese, sidomos nepër trimní e mbas udhëheqjes së kryeprisit të tyne Gjergj Kastriotit Skanderbeg, Pesëqindvjetori i Vdekjes së cilit përkujtohet po në këtë ditë 17 kallënduer 1968.

Me të madhin gëzim muerëm vesht se gjith sa janë gjakut shqiptar, si në Shqipní ashtu përjashta, pregatiteshin për kremtim të lulëzueshëm të këtij qindvjetori me nderim mâ të thellë se kurr ndaj fatosin e tyne kombëtar të madh e të paharrueshëm. Edhe kjo Selí Apostullike me gjithë zêmër po bashkohet në përkujtim të fytyrës bujare të Gjergj Kastritotit, birit besnik të Kishës, të cilin Parardhësit Tanë e mbuluen me kaq e të tilla lavde sa ndoshta kurrnjânit ndër fatosa t’asaj kohe nuk i drejtuen. E njimend ai gjatë njizetepesë vjetve dijti ta mprojë nga pushtimi atdhenë e vet, tue sigurue me at mproje një nga sektorët mâ të rreikshm të ballit mprojtës të Krishtënimit. Përandaj Parardhësi i Ynë Kalisti III përherë i nderueshëm, tue marrë para sýsh besnikinë ndaj Fenë e ndaj Selinë Apostullike, me të cilën Kryetrimi i madh siellte ushtarët e vet në luftim, mujte shkurt ta pikëzonte tue pohue se Ai “përmbi të gjithë princat katholikë pat meritime të nalta ndaj Fenë e besimin e krishtenë”[ Liber Brevium Callisti III, nr. 298 foglio 122].

Një mbas një, përandej, Papët që zunë këtë Selí në atë përjudhë të gjatë të luftës së tij të pandáme, s’ia kursyen ndihmën e tyne kohë mbas kohe e me dobí, madjè i dhanë mbështetje edhe përtej mase së mundësivet të veta.

Mbas vdekjes së fatosit, e mbas pushtimit t’Adheut nga zotnuesa të huej, shum Shqiptarë pëlqyen mâ mirë mërgimin me gjithë farëfis, sidomos pse në Vendlindje mâ nuk mujshin të gëzojnë lirinë e Fesë ballëhaptas. Disa kaluen në Greqí, ndërsa tjerë, me shumicë, erdhën n’Italí, veçanërisht në Kalabrí e në Siqilí, valë mbas vale, tue gjetun pritje miqësore n’ato vende bujare. Për ta s’la pa u kujdesuem me gjithë zêmër kjo Selí Apostullike, me veprim të vazhduem e të përkujdesëshëm, si e ipte koha, derisa tash vonë për ta ngrejti tri qendra juridike në vete, Lungro dhe Horën e Arbëreshëvet me ipeshkví, dhe Monastirin stavropegjik të Grottaferratës me Arhimandrit, posë Seminarit Papënuer arbëresh “Benedikti XV.”

Me admirim po shofim se këto Komunitete arbëreshe tash 400 vjet e mâ tepër ruejnë, posë gjuhës e traditavet, një kujtim të gjallë të të madhit Gjergj Kastriotit, nga bashkëluftëtarët e të cilit rrjedhin, e trimnitë e të cilit përjetësojnë ndër tregime e kangë popullore. Dhe bashkë me kujtimin ruejnë edhe Fenë e Tij, baras me përkushtinë ndaj këtë Selí Apostullike, për shërbim të cilës ata dhuruen njerëz të përmendun për dije e vërtyt, si, me të kënaqun po e kujtojmë, ndër ata që hypën mbi Kathedrën e Shën Pjetrit, Parardhësin Tanë Klementin XI, Albani, i cili mburrej për rrjedhën e tij të moçme shqiptare. Ata mandej që e ruejtën dhe ritin linduer, e bânë tue i u përshtatun njâj sajimi të dijshëm të Provanisë Hyjnore, që të përbâjshin një dëshmí të pandërpréme të katholicitetit të Kishës dhe, tue qindrue mes popullsísh latine, të bâjshin të njoftuna e të adhurueshme rite e tradita /f. 10/ të ndryshme më të cila stoliset e njâjta dhe e vetmja Kishë e Krishtit. Dhe Na, tue e mbështetun shpresën Tanë në të përtrîmet e tyne simbas Konqilit Ekumenik Vatikan, po shprehim urimet mâ të mirat që ata mund të gjêjnë rrugë të ré për veprimtarinë shpirtnore që dikur zhvillojshin në Shqipní, e që ato Kishna vendëse riti linduer të dijnë të marrin një pjesë edhe mâ me randësi në atë shpirt e në atë vepër ekumenike që frymëzon e vên në lëvizje Krishtënimin.

Porse kujtimi i Papës, ndërsa nuk i harron të gjith ata Shqiptarët e shumtë të mërguem me shumicë nepër botë, u siellet sidomos komunitetevet katholike të mbetuna në tokë shqiptare edhe mbas pushtimit otoman e mbas humbjes së pamvarisë kombëtare. Sadoqi të rrethuem nga elemente tjera besimesh, tue pám vëllazën të shtërnguem nga nevoja e nga shpata të ndahen nga feja e të parvet, ata qindruen heroikisht në besë të Krishtit dhe të Selisë Apostullike. Dhe kjo, si mujti mâ mirë, i mbështeti dhe i ndihmoi nepër veprim të Propagandës e të Kongregacjonit Linduer, nepër zell të priftënvet shqiptarë e arbëreshë e të rregulltarvet, si Franciskanët, Basiljanët, Jeziutt dhe Lazaristat. Mbajti dhe përforcoi hierarhinë kishtare, ftoi e rriti ndër institute të veta klerikët e tyne dhe ngrehi për ta në Shkodër nji Kelogjë Papënore.

Të shumta janë meritimet e këtyne bijve Tanë fort të dashun shqiptarë e arbëreshë, qoftë në lamë të shpirtit qoftë në atë të letërsisë e të kombësisë, përpara e mbas fitimit të Pamvarsisë Kombëtare në 1912, dhe s’ka kush që nuk i njeh.

Në âsht se atyne u shprehim në mënyrë të veçantë dashuninë Tanë atënore, po e bâjmë pse i kemi veshtrue hap për hap në këto vjett e mbrame ndër vështërsít e ndër mundimet e tyne nga shkaku i kufizimevet të padrejta që i vêhen lirisë së tyne fetare e të salvimit të bajtun sidomos prej Barijvet të tyne.

Ta dijnë ata bijt Tanë zë dashun, të cilët u nënshtrohen cenimeve kaq të randa ndër pasuní mâ shêjte e mâ të paprekëshme qi i përkasin njeriut, se zêmra e Papës âsht me ta dhe për ta i lutet Zotit të gjithfuqishëm dhe zêmërdhimbëshëm, që t’i ngushëllojë e t’i trimërojë.

Kujtimi i Ynë u siellet edhe, me të dashun, të gjith Shqiptarvet jo katholikë, Orthodoksë e Myslimanë, mirë tue dijtun se të gjith të bashkuem ndër kujtime të traditavet hisotrike e lavdiplote t’atdheut, gjithmonë kanë këqyrë kah Selija Shêjte si kah mprojtsja e Kombit të tyne, dhe veçanërisht kanë tregue mirënjohje për përkrahjet e saj në kohë kritike të Pamvarsisë qyshë prej 1912 e tektej.

Me sigurí përtrîme po i thërrasim sot ndërhymjes amnore të Zojës së Këshillit të Mirë, e cila ç’prej kohës së vdekjes së Skanderbegut nderohet në Gjenacan, dhe njifet nga Shqiptarët porsi Zoja e Shkodrës.

Ndër kambët e Saja Na duem të bijmë ndër gjûj bashkë me Jue, të dashtun Bij t’Anë, tue e shkrî me zâne të katholikve shqiptarë zânin t’Onë lutës për të kërkue qi zêmrat e të gjithvet të zbuten e të hapen për të pranuem këshillet e Perendisë, dhe që e ardhëshmja e Kombit Shqiptar bujar të jetë e dênjë për të kaluemen e tij të lavdíshme e për atë misjon që Zoti në këtë shekull i ka shênjuem. /f. 11/.

Me kët urim Ju apim përzêmërsisht, Bij t’Anë të gjith Ipeshkvîjvet, Meshtarë e besnikë shqiptarë, n’atdhé e jashta atdheut, si peng të dashamirsís së veçantë t’Onë, Bekimin Apostullik.

Romë, pranë Shën Pjetrit, 17 kallënduer 1968, në të pestin Vjet të Pontifikatit t’Onë. /f. 12/.

Komenti nga Hilushi (Ernest Koliqi):

Kjo letër e thekëshme e Shêjtit At Pauli VI jemi të sigurtë se ka m’u pritë me mirnjohje së thellë nga çdo zêmër shqiptare pa kurrnji dallim besimi ase ideje. Në tê kumbon e lartë lavdija e Prîsit të Madh t’onë dh’e popullit qi Ai udhëhoq në nji varg të shkelqyeshëm fitoresh. Dridhet nëpër rrjeshta të saj nji kujdes i veçantë për Atdhén t’onë dhe nji dishir urimtar ditësh mâ ftabardha për në t’ardhëmën. Ati Shêjtë na porositë mos me dyshue në fatet e kombit e, për me na bindë, përmendë kalesën e lavdíshme, meritat qi fituen Shqiptarët tue mprojtë në XV qindjvet qytetnimin europjan. Përkujton me shprehje të larta çmimi Fatosin Komtar t’onë e na nxitë me ndjekë gjurmat e tija sidomos në flakim të ndiesíve vëllaznore.

Çdo fjalë e Papës zgjon jehonë të gjânë botnore. Me letër të Tij të 17 kallëndorit 1968, Pauli VI tërhoq vërejten e botës mbarë mbi meritat e motëshme të popullit shqiptar dhe mbi mjerimin e gjendjes së tij të sotshëme.

Pak janë ata të huej qi na përfillin, dikush na urren, shumica harron se ka nji komb shqiptar. Kemi nevojë për kuptim e mbështetje sepse shum paragjykime ushqejnë përgjithësisht të huejët mbi né dhe çashtjet t’ona. Prandej fjala lartushtuese e Papës së Romës, në rasën e Pesëqindvjetorit të Vdekjes së Gjergj Kastriotit Skanderbeg, tue i a kujtue botës qênjen t’onë dhe vuejtjet e padrejta qi na kanë mbulue, i sjell nji shërbim të pashoq Shqipnís e Shqiptarvet.

Me përkushtí mirnjohse i shprehim Shêjtnís të Ti Paulit VI falnderimin tonë e të shumicës së Shqiptarvet qi mendojnë e ndiejnë si na por gjinden në pamundësí, për rrethâna të dijtuna, me shfaqë lirisht mendimin edhe ndienjat e veta.

Shêjzat [Le Pleiadi]. Romë, /Kallënduer-Mars/, 1968, viti XII, nr. 1-3, f. 9-12.

*****

Un documento del Santo Padre su Giorgio Castriota Skanderbeg. /Nel Quinto Centario della morte/.

[f. 1] Nel quinto centario della morte di Giorgio Castriota Skanderbeg, Sua Santità ha inviato il chirografo che trascriviamo ai Cardinali Prefetti del la S. Congregatione per le Chiese Orientali e per la Evangelizzazione delle Genti.

Dilectis Filius Nostrus Maximiliano S. R. E. Card. De Furstenberg, Sacre Congragationis pro Ecclesus Orientalibus Praefecto, et Gregorio Petro S. R. E. Card. Agagianian, Sacre Congregationis pro Gentium Evangelizatione Praefecto.

Paulus PP. VI

Dilecti Filii Nostri,

Salutem

et Apostolicam Benedictionem.

Quinto revoluto saeculo ab obitu illius Georgii Castriotae, qui Skanderbeg est appellatus, Sacrorum Consiliorum Praefectos, quorum in dicione catholici homines sive Albanenses sive Nos alioqui ruvat.

Hic enim lectissimus eius terrae filius fuit cui feliciter contigit, ut digna apostolico Sancti Pauli ministerio haberetur ab eoque, sicuti fertur, sparso primitus Evangelii semine fecundaretur; cum reverea Ecclesia cum proprio sacerdotum ordine quarto iam menute saeculo post Ch n inibi constituta ostendatur.

Porro eius Episcopi, ii etiam qui ad orientales ritus pertinebant, patriarchali Romanae Sedis iuri fuerunt obnoxii, quacum inter maximorum Conciliorum Oecumenicorum seriem in fidei integritatem servandam assiduam semper operam impenderunt.

Haec postea regio per sacrarum imaginum ecersores a patriarchali Romae, quam diximus, iurisdictione seiuncta est; verum, quamvis exterarum impetu gentium, Christi doctrinam non profitentium, esset capta, firma tamen in sua fide permansit, oculis animisque incolarum in urbe Roma defixis Ad hanc enim Apostolicam Sedem in summis discriminibus confugere non omisit, indeque auxilium opemque in rebus sive temporalibus sive spiritualibus numquam non hausit.

Saeculo autem quinto decimo Albanesi nationi maximae aerumnae proptereaque uber gloriae materia enatae sunt, cum ei diuturum bellum contra irrumpentes Hosmanorum exercitus esset sustinendum, qui, domicilio Constantinopolitani Imperu occupato, ipsius Occidentis nationibus minabantur. Quibus tenaci invietaque fortitudine Albanensis quinque lustra obstiterunt, idque merito virtutique summi eorum ducis Georgii Skandrbeg est tribuendim, cuius quindem obitus commemoratio quinque post saecula in hunc diem incidit.

Quam ob rem magno animi Nostri gaudio didieimus, omnes Albanenses domi forisque saecularem huiusmodi memoriam esse celebraturos, egregia venerationis officia in suae patriae heroem, quem oblivisci nequeant, conderentes. Haec igitur Apostolica Sedes libenter cum iis suam laudem nobilissimi viri consociat, quem, fidelem Eclesiae filium, Summi Pontifices, Decessores Nostri, tam amplis verbis sunt procescuti, quae nullis forsitam eius aetatis viris tribuerint. Nam ipse qumque et viginti annos suam patriam ab hostibus servavit incolumem, itemque regionem tutatus est maiori periculo obnoxiam in fronte aciei, quae monumento atque defensioni christiano populo erat Quapropter ven rec. Decessor Noster Callistus III, singulare praesentum fidei Sedisque Apostolicae studium respiciens, quo impulsus dux praestantissimus suos ad certamen evocabat, recte effecit coegitque, eum “ultra omnes catholicos principes de fide et religione christiana optime meritum” fuisse (Liber Brevium Callisti III, n. 298, f. 122).

Ceteri vero Pontifices, qui deinde deinceps ad Beati Petri Cathedram ascenderunt longum per tempus, quo continua ipse bella gessit, tantum afuit ut certum firmumque auxilium ei denegarent, ut etiam validius quam pro suis viribus ei faverent.

Post tanti viri mortem, cum exterae gentes patria essent potitae, plurimi Albanenses exsulatum abire quam ibi manere maluerunt, ea potissimum de causa, quod nullam fere facultatem suae fidei libere profitendae haberent. Alii itaque se in Graeciam contulerunt, alii vero plurimi, varia demigrantes aetate, Italiam ac praesentim Bruttium atque Siciliam attigerunt, ubi benigno liberalique hospitio excepti sunt. Quibus omnibus adesse atque consulere Apostolica haec Sedes numquam praetermisit, assiduo providoque studio pro temporum opportunitate in eos collato. Quod aperte declaratur proximorum Decessorum Nostrorum praescriptis, qui tres ecclesiasticas provincias, Lungrensem scilicet et Planensem et B. Mariae Crzptoeferatae, totidem traditas Pastoribus, constituerunt, praetereaque Pontificium Seminarium ruventibus ad sacerdotium informandis condiderunt, a Decessore Nostro Benedicto XV appellatum.

Equidem Nos haud mediocri admiratione hosce Albanensium coetus conspicimus non solum patriam linguam moresque servare, sed memoriam etiam ac recordationem illius Georgii, utpote cuius commilitionibus ipsi progenitis sint eiusque gesta sive narrando sive canendo redintegrare soleant. Neque ignoramus eos tanti viri fidem pietatemque in Apostolicam Sedem semper retinuisse, cuius ministeriis viros dedisse tam doctrina quam virtute clarissimos: quos inter refere placet ipsum Decessorem Nostrum Clementem XI, ex Albana gente, qui de antiquo Albanensi ortu honeste gloriabatur. Qui vero ex iis in consuetudine orientalis ritus permanserunt, ii sane providenti Dei consilio paruisse putandi sunt, ut nempe constans ederent catholicae Ecclesiae testimonium, interque Latinos populos conversantes, famam gratiamque variis ritibus et usibus conciliarent, quibus una eademque Chirsti Eclesia insigni tamquam veste exorantur. Quam ob causam firma spe ducimur optimisque omnibus expetimus ad fore, ut ii, hac aetate quae Oecumenicum Concilium Vaticanum II subsequitur, ita studio sese renovandi ducantur, ut traditam sedulitatem industriamque ad animorum salitem pertinentes, in Albanensi terra magis magisque incitent, atque hae Orientalis Ecclesiae, oecumenico spiritu imbutae, ea fortiter suscipiant incepta, quae universam Christianorum familiam alunt atque exercent.

Attamen, si plurimos haud /f. 2/ oblivisimur profugos, qui huc illuc per terrarum orbem demigrarunt, Nostras potissimum cogitatones ad eas catholicorum referimus communitates, quae in Albanensi terra tum etiam remanserunt, cum patria a Turcis est ocupata suamque libertatem amisit. Eae enim, quamvis cum populis non christianis vel cum fratribus, qui vel vi vel necessitate erant religionem, coniunctius viverent, catholicam fidem invicta constantia retinuerunt, usque ad vitae imoendium tum Chirsto tum Apostolicae huic Sedi obsequentes. Haec autem, quantum facere potuit, eas sustentavit adiuvitque opera sive Sacrarum Congregationum Fidei propagandae Ecclesiaeque orientali praepositarum, sive impigrorum sacerdotum Albanesium, sive denique religiosorum Ordinum sodalium, ut Francisalium, Basilianorum, Ignatianorum, Vicentianorum; neque solum sacram Ecclesiae hierachiam servavit atque confirmavit, sed sacerdotii, etiam candidatos in propria Instituta recepit Pontificiumque Seminarium urbe Scodra fundavit.

Quae vero merita hi dilecti fili, vel sede vel natione Albanenses, cum de religione tum de litteris patriisque rebus, et ante et post adeptam anno millesimo nontesimo duodecimo patriae suae libertatem, sibi collegerunt, ea multa omnibusque pernota sunt.

Quodsi his ipsis potissimum paternae Nostrae benevolentae caritatem significare gaudemus, id ea de causa facimus, quod trepido animo, novissimis hisce annis, ad eorum difficultates casusque adversos respeximus, cum inique religiosa eorum lbertas coerceretur ipsique Pastores acerba vexatione afficerentur.

Noverint igitur iidem dilectissimi filli, qui talia perpessi sunt ob sanctum inviolabileque humani nominis patrimonium, paterno Nos animo sibi propius adesse, itemque omnipotenti, ut ipsos soletur et erigat.

Nostra demum amanti cogitatione ceteros Albanenses incatholicos complectimur, sive Orthodoxos sive Mahumedanos, quippe quos omnes sciamus, uno quasi consilio insignium vetustorumque patriae suae morum memores, ad Romanam hanc Sedem tamquam ad suam patronam semper respestasse eiusque beneficia iam und a recuperata libertate ad hoc usque tempus libenter agnovisse.

In hisce ergo adiunctis redintegrata fiducia maternam opem Derparae Mariae Virginis a Bono Consilio impioramus, quam antiquitus, post ipsius Georgii mortem, Genestani multa pietate excultam Albanenses ut Beatam Virginem Scodrensem pernoscunt.

Itaque sacris eius genibus una vobiscum, Dilecti Fili Nostri, advoluti, catholicorum Albanensium voci Nostram adiungimus vocem, id enixe petentes, ut omnium animi divinis consilis obtemperent futuraque tempora nobilissimae Albanensium nationis ut egregiis factis superioris aetatis, ita numeri, quod simmus Deus eidem in mundo exsequendim commisit, gloriose congruant Quorum in auspicium vobis, Dilecti Fili Nostri, cunctisque sacrorum Antistitibus, sacerdotibus fidelibusque Albanensibus, sive domi sive foris sunt, Apostolicam Benedictionem, singularis benevolentiae Nostrae testem, peramanter impertimus.

Datum Romae, apus Sanctum Petrum, die XVII mensis Ianuarii anno MCMLXVIII, Pontificatus Nostri quinto.

Paulus PP. VI.

Pergaditi: prof. dr. Musa Ahmeti

Center for Albanian Studies

NJË KUJTESË E VOGËL PËR DITLINDJEN MË TË MADHE TË SHQIPTARËVE…

May 6, 2022 by s p

617 VJETORI I LINDJES TË GJERGJ KASTRIOTIT SKENDËRBE (1405-06 MAJ-2022).

NGA NDUE BACAJ

HYRJE:

Të shkruash e flasësh për Gjergj Kastriotin Skenderbe nuk është e lehtë, e veçanarisht në një ditë si kjo e 6 majit, që është ditlindja e 617-të e tij. Nuk është e lehtë pasi nuk ke të bësh vetëm me një figurë historike, por ke të bësh me vet historinë e shekullit XV . Histori e cila pa Gjergj Kastriotin jo vetem nuk do të kishte kuptim , por nuk do të ishte ajo që është sot në qytetrim, besim e zhvillim në Shqiperi, por edhe në Europë… Gjergj Kastrioti ështe identiteti europerendimor , është krenaria dhe lavdia e pa mort e Arberisë së moçme dhe Shqiptarisë së sotme. Gjergj Kastrioti është kryeheroi ynë dy dimesionalësh ; Toksore dhe Hyjnore. Është Ai pa të cilin ne Shqiptaret do ti ngjanim një ishulli pa identitet , apo më sakte një “çibani kanceroz” në trupin e Europes… Gjergj Kastrioti dhe vepra e tij është perjetsuar në mijëra e mijëra faqe librash e dokumentesh, në mijera gojdhenash e legjendash, ai është “shëndërruar” në një MIT , që krahasohet me një meteor që sa më shumë largohet nga toka , aq më shumë bënë dritë e aq më largë shihen rrezet e tija… Për ne shqiptaret , ky është një fat e privilegj i madh që nuk e kanë pasur shumë popuj e vende të tjera. Vepra dhe figura e Gjergj Kastriotit është pasaporta europerendimore që nuk mund ta “grisin e shkarravisin” kurrë as mijera vite apo shekuj, e jo më shekullaret e mëkatarët e çdo kohe të kësaj Bote. Ne Shqiptarët pas vdekjes së Gjergj Kastriotit u goditem per shekuj nga fortuna e stuhi shekullore të cilat lanë pas mjegull e erresirë, ku po të mos kishim në horizont “meteorin” dritpashuar Gjergj Kastriotin Skenderbe, identiteti jonë Europerendimor do të ishte një ëndërr që nuk do të bëhej kurr zhgjëndërr…

“PAK” NGA JETËSHKRIMI I GJERGJ KASTRIOTIT NË DITLINDJEN E 617 TË TIJ.

Sipas shumë historianëve e studiuesve Gjergji Kastrioti Skenderbeu ka lindur me 6 maj të vitit 1405, 1 , në derën shquar të Kastriotëve , me prindër ; babë princin e njohur arbënor Gjon Kastrioti , dhe me nënë Vojsaven (disa studiues i thonë edhe Vojza…), e bija e kryezotit të Pollogut të Tetovës. Kjo krahinë arbënore ishte pjesë e principatës të Balshajve dhe hynte nën influencen e Kastriotëve. Sipas dëshmisë të Gjon Muzakës nëna e Vojsaves ishte nga dera e Muzakajve. Gjergj Kastrioti kishte edhe tre vëllezer të tjer; Stanishin , Reposhin dhe Kostandinin, si dhe pesë motra ; Marijen , Vlajken , , Angjelinen ,Jellen (Lenen) dhe Mamicen…2. Ndër malet tona , per nji burrë kreshnik e div thonë se le drague, kur lindë “me këmishë”, domethënë i mbeshtjellun me nji pelhurë të hollë , me fletë nën sjetulla duke i dhanë nji fuqi të mbinatyrshme. Kështu mbas gojdhënash lindi edhe Gjergj Kastrioti-Skenderbegu. 3. Ndërsa Marin Barleti shkruante se pak ditë para se të lindë Gjergji, nëna e tij që ishte shtatzanë, Vojza (dikun Vojsava), kishte parë në ënderr se u rrezua një yll prej qiellet , e duke u ulur kadal u drejtua nga ajo e cila bani me u zmbrapë për me i lëshue vend , e ylli u shëndrrue në nji foshnje përbukuri. Aasaj atëherë i ishte dhanë me u afrua me e marrë grykë e me e puthë , por i doli gjumi e u kujtua se kishte kënë andërr. Vertet nuk kaloi shumë kohë mbas asaj andrre e i fali Zoti ynë nji djal fort të hieshëm , veshë me një këmishë të hollë , e në krahë të djathtë kishte të “shkrueme” nji shpatë , ndërsa në sjetulla dy lagje fletë e në ballë kunoren…4. Gjergj Kastrioti do të rritej nën kujdesin e nënës tij Vojzes dhe babait tij Gjonit , si dhe të vëllezërve e motrave të tij më të mëdhenjë. Gjergji si djali më i vogël i kësaj familje mund të ishte edhe më i “perkdheluri e priviligjuari” , por ato kohë lufte e heroizmi kundër një pushtuesi mizor siç ishin turko-osmanët nuk ja lejonin ketë perkdhelje e privilegj as Gjergjit të vogël. Babai i Gjergjit , Gjon Kastrioti (si dhe princër të tjerë arbënor) ishte në një luftë të pabarabartë kundër pushtuesve turq-osman. Duke qënë një luftë e pabarabartë pushtuesit arriten të mposhtnin edhe fisin famemadh të Kastrioteve me në krye Gjon Kastriotin. Turqit siç e kishin zakon kur e mundnin një kundershtar per ta bërë “zap”, perveç të zezave të tjera i merrnin peng edhe djemët. Kështu kishin bërë edhe me Gjon Kastriotin të cilit i kishin marrë peng katër djemtë e tij , i fundit kishte qënë Gjergji.. Shtetaret turq me politiken e tyre të shkollimit , edukimit luftarak dhe joshjes me hierarkinë ushtarake kishin menduar se Gjergj Gjon Kastriotin , këtë zog arbëri e kishin tranformuar në një zog turku të betuar.. Por kishin gabuar dhe këtë e vertetoj beteja “fatlume” e 3 nentorit të vitit 1443, betejë që u zhvillua në trojet shqiptare të Nishit të Kosoves, ku nisi udhën Gjergj Kastrioti (me 300 ushtarë shqiptarë) drejt Krujes së bekuar, dhe me 28 nentor 1443 do të valviste të lirë flamurin kombëtarë arbënor-shqiptar. Me këtë flamur Gjergj Kastrioti bashkoi fiset arbënore , me Beslidhjen e Lezhës (2 mars 1444), dhe kështu të bashkuar u treguan të pamposhtur perballë perandorisë turko-osmane , asaj perandorie para së ciles dridhej vetë Europa e kohes. Europës këto të dridhura ja kishte larguar vetëm arbënori i lavdishem Gjergj Kastrioti –Skenderbe , i cili për rreth njëçerek shekulli, në 22 beteja kishte qënë tmerri i pafund i ushtrisë osmane dhe vet sulltanve…Gjergj Kastrioti përveçse një komandont i zoti kishte qënë edhe një diplomat e poliglot i shquar. Ai zotëronte pëveç gjuhës së nënës (shqipen) edhe turqishtën gjuhën greke, italike dhe sllave.5. Qëndresa dhe fama arbënore e Skenderbeut kishte qënë aq e madhe (shpesh edhe me trajta hyjnore) , sa për rreth 10 vite pas vdekjes (1468) të Skenderbeut arbënorët qëndruan të pamposhtur përballë sulmeve të ushtrisë turke-osmane. Madje ushtarët dhe oficeret turq kur pushtuan Lezhën (me 1478) thuhet se hapen varrin e Skenderbeut dhe eshtrat e tij i merrnin si hajmali. Ndersa sipas një gojdhënë që ka ardhur deri në ditet tona thuhet se kur e hapen varrin , turqit e kishin gjetur zemren e Skenderbeut duke rrahur dhe gufuar gjakë të nxehtë. Ketë zemer e kishin futur në nje kuti të praruar dhe ja kishin derguar Sulltanit i cili e ruante me roje në një nga sallonet më të bukura të pallatit tij. Sulltani në një të premte në krye të çdo viti hapte kutin dhe me një heshtë e therte zemren e Skenderbeut ,e cila gufonte gjithnjë gjak të nxehtë… Ketë sulltani e bënte se besonte se me ba me harrua pa ja ngul heshten atë ditë Skenderbeu ngjallej , e ateherë mjerë turqit…6. Natyrisht gojdhëna është gojdhënë. Por vepra dhe lavdia e Gjergj Kastriotit Skenderbe është e memorzuar perjetsisht në trashigimin heroike e historike të Shqiptareve , por edhe në rreth 1000 vellime të botuara në 72 vende të botes dhe në mbi 22 gjuhë kryesore të botës…7. Disa nga këto vepra të shkruara, (të cilat janë referncat më serioze e më të sakte edhe sot, për ata që dëshirojnë të shkruaj“diçka”serioze për Skenderbeun) , janë ato të Marin Barletit , Dhimiter Frangut , “Anonimit” Tivarasit, Frang Bardhit, Rinaldit , Prifti Biemni, Torsunit e Ashik Pashazade (kronikanë të oborrit Osman, ndonse shkruajnë me urrejtje…), Donado Da Lezze, Zhak dë Lavardin etj. etj… Për të vijuar me korespondencën e Skenderbeut me Papët Bashkohor: Eugjeni IV, Nikolla V, Kaliksti III, Piu II, Pali II, si dhe Republikat apo mbretëritë e kohës si ato të Venedikut, Siçilisë , Napolit, Xhenoas, Firencës (ku nga frika e turqëve ndonjera ja kishte edhe me hile Skenderbeut..) etj.. Ndonjëra prej tyre Gjergj Kastriotin e quante jo vetëm aleat potencial, por edhe “Babë”, pa llogaritur levdatat e dekoratat e Selisë së Shenjtë , ku nën drejtimin e Papa Kaliksti III e shpallte Gjergj Kastriotin “Atlet të Krishtit”… Jehona e veprës së Gjergj Kastriotit vazhdoi jo vetem si një kujtim i lavdishem i një epoke të kaluar , por mbi të gjitha si një frymzim në mbrojtje të Europes e qytetrimit të saj shekull pas shekulli… Albanologu dhe historian i shquar kroat, Milan Shuflaj do të shkruante për Skenderbeun: “Qysh në gjallje Gjergj Kastriotin Europa Përendimore e stolisi me legjenda. Bestynia për fuqinë e tij demoniake tek armiqtë turq sprapsi menjëherë besimin në kismet. Imagjinata e popujve ballkanikë të shtypur nga të pabesët filloi të krijonte nga ai heroin e këngëve të tyre dhe të tregimeve të ënderruara… Nën Skenderbeun bërthama të shumta shtetërore u shkrinë në një shtet të vertet. Pas rënies së Konstandinopojes , Serbisë dhe Bosnjës , ky qe shteti i fundit më i madh i krishter i Ballkanit…8.

Në VEND TË EPILOGUT: GJERGJ KASTRIOTI DHE QYTETRIMI EUROPIAN..!

Nëse në shekullin e XV , (në vitet 1443-1468) , në trojet e Arberisë nuk do të ‘‘shfaqej“ Gjergj Kastrioti Skenderbe , me shpaten e tij ‘‘hyjnore“ dhe me trajtat e një “Mesie“ , kur Europa vuante prej ligështie, sot të pakten gjysma e popullsisë së kesaj Europe (femrat) nuk do të “lundronin” në hapsirat, dëshirat, të drejtat dhe qjefet e jetës , që u garanton qytetrimi perendimor –kristian, me koken lart, “duke numruar yjet e qiellit”, por do të rrinin me kokën poshtë “duke numëruar gurët e sokakut”, të mbuluara fizikisht dhe shpirtërisht , të mbyllura në mes katër mureve me pa të drejtë të perjetëshme që trupi i tyre të shohe rrezet e diellit , dhe në pritje të degjimit të ‘‘trokllimës“ të ndonjë “kali“ apo diçkaje tjeter , që i lajmronte se një burrë, që do të ishte zoti i saj, po vinte ta kërkonte për grua (apo më sakt për skllave) të parë , të dytë , të tretë… apo të shtatë. Por ja që Zoti e kishte ba emër të lind ky ‘‘Mesi“ ndër arbënor për të shpëtuar qytetërimin kristian në Europën e shek.XV nga pushtuesit turko-osman…9. Europa edhe sot ndaj shqiptarëve, pasardhës të Gjergj Kastriotit Skenderbe ka shumë borxhe. Mirë dje nuk i lau pasi siç thoshte Gjergj Fishta “shekujt” e kishin ba “kurva” motit, po sot që Europa e re (BE-ja) pretendon se është bërë e “ndershme”… a do t’na i lajnë ?..

REFERENCAT:

*Portreti, https://www.kultplus.com/trashegimia/ky-eshte-portreti-rralle-gjergj-kastriotit-skenderbeu-foto/

1.Shumica e studiuesve e historianë serioz si ditlindje të Gjergj Kastriotit kanë konfirmuar datën 6 maj e jo 23 prillin që e “lidhin” me një datë të Shën Gjergjit. Kjo datë i ka përkitë kalendarit Julian, të cilin e ka korigjuar Papa Gregori i XIII-të, i cili me urdhëresën e tij:”Inter gravissimas” me 24 shkurt 1582, e reformoj Kalendarin Juliaan,177 vite pas lindjes të Gjergj Kastriotit. Ndryshimi në atë kohë ishte prej 10-të ditësh, ndërsa sot ndryshimi ndërmjet Kalendarit Gregorian dhe Julian është rritur në 13-të ditë, pra data 23 prill sipas kalendarit Gregorian që perdorë sot bota e civilizuar, duke shtuar 13 ditë shkon te 6 maji, madje disa zona Shën Gjergjin e festojnë jo me 23 prill, por me 6 maj.

2.Fan Noli , Historia e Skenderbeut ,fq.19 ,Tiranë 2015.

3.At Marin Sirdani , Skanderbegu mbas gojëdhanash , fq.21 ,botime franceskane , Shkodër 2008

4.At Marin Sirdani ,po aty , fq.21-22.

5.Marin Barleti; Historia e Skenderbeut, fq.57, Tiranë 1967.

6.At Marin Sirdani ,po aty ,fq.97.).

7.Gennaro Francione ,po aty ,fq.194.

8.Milan Suflaj ,Histori e shqiptarëve të Veriut… fq.36-37 ,Prishtinë 2009.

9.Ndue Bacaj, Kumtesa me titull”Gjergj Kastrioti “Mesia” që mbrojti qytetrimin Kristian në Europë e shek.XV”. Mbajtur në Tuz në vitin 2005, në Akademinë solemne të organizuar nga SHKA “GRUDA”me rastin e 600 vjetorit të Lindjes të Gjergj Kastriotit Skenderbe.

NË 100-VJETORIN E MARRËDHËNIEVE AMERIKANO-SHQIPTARE – KUJTOJ AMBASADORIN E SHQIPËRISË NË WASHINGTON, TË NDJERIN LUBLIN DILJA

May 6, 2022 by s p

Nga Frank Shkreli

Kur kam shkruar për marrëdhëniet amerikano -shqiptare, gjatë 15 viteve të fundit, kam pëmendur kryesisht, diplomatë dhe politikanë amerikanë për meritat e tyre sa u përket marrëdhënieve të forta midis dy popujve tanë. Por, ka edhe diplomatë shqiptarë që kanë kontribuar dhe kontribojnë për forcimin e këtyre lidhjeve miqësore. Një prej tyre, ka qenë ish-Ambasadori i Shqipërisë në Washington, (1993-1997) i ndjeri Lublin Dilja.

Me 10 Tetor të vitit 2009, një sëmundje e rëndë i mori jetën para kohe në moshën 51-vjeçare — në kulmin e jetës dhe të veprimtarisë diplomatike — ish-ambasadorit të Republikës së Shqipërisë në Washington, Lublin Dilja.

Ishte një vdekje e rëndë për të gjithë ata që patën fatin ta njihnin Lublinin, pasi ndërroi jetë kur ishte në kulmin e fuqive mendore, profesionale, diplomatike dhe shoqërore. Ishte kjo një vdekje e rëndë sidomos për familjen e të ndjerit Lublin, për Shqipërinë dhe për trupin diplomatik të saj, post-komunist. Njëkohësisht, ishte një humbje e rëndë edhe për komunitetin shqiptaro-amerikan, me të cilin Ambasadori Lublin Dilja, pothuaj menjëherë pasi filloi nga detyra në Washington – dhe si asnjë ambasador tjetër i Shqipërisë në SHBA, ç’prej atëherë e sot — kishte lidhur marrëdhënie të ngushta me komunitetin shqiptaro-amerikan, në përgjithësi dhe me individë të komunitetit, në veçanti.

Unë e kam njohur Lublin Diljen për herë të parë, një ditë pasi ka arritur në Washington në Nëntor të vitit 1993 si Ambasador i Jashtëzakonshëm dhe Fuqiplotë i Republikës së Shqipërisë në kryeqytetin e Shteteve të Bashkuara, i akredituar gjithashtu edhe në Meksikë dhe Kanada. Ai qëndroi në këtë detyrë deri në tetor të vitit 1997. Ishte kjo një periudhë shumë e rëndësishme por edhe e vështirë në marrëdhëniet shqiptaro-amerikane.

Më kujtohet sikur të ishte dje, në shtëpinë time në Folls Çërç të shtetit Virxhinia, nja 10-kilometra jashtë Uashingtonit, atë natë të nëntorit 1993 kisha disa mysafirë, pjesëtarë të një delegacioni të Partisë Demokratike nga Shkodra edhe ata në vizitën e tyre të parë në Shtetet e Bashkuara. Unë nuk e njihja Ambasadorin e ri shqiptar në Uashington, por vizitorët nga Shkodra më njoftuan se një ditë më parë kishte ardhur ambasadori i ri shqiptar, të cilin ata e njihnin, në personin e Lublin Diljes dhe më sugjeruan që t’a ftoja edhe atë për darkë me qëllim që të njiheshim me njëri tjetrit. Në atë kohë, mezi prisnim të takonim njerëz të ardhur nga Shqipëria, e lere më ambasadorin e parë të rregullt të Shqipërisë në Washington. E pranova me kënaqësi propozimin e vizitorëve nga Shqipëria sepse — ndonëse kam qenë dëshmitar i nënshkrimit të protokollit për rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis Tiranës dhe Uashingtonit në Mars të vitit 1991– ardhja e ambasadorit të ri shqiptar në Uashington – përfaqsues i një qeverie post-komuniste të Shqipërisë – më dukej gjithnjë si një ëndërr që ishte vështirë të merrej me mend, si realitet. Ishte diçka që në të vërtetë e kishim pritur dhe shpresonim për aq shume vite, por që pothuaj se kishim humbur edhe shpresën se do të ndodhte ndonjëherë rivendojsa e marrëdhënieve midis dy vendeve tona – përball armiqësisë së regjimit komunist të Enver Hoxhës ndaj Shteteve të Bashkuara, për pothuaj një gjysëm shekulli.

Sidoqoftë, Ambasador Dilja e pranoi ftesën për të ardhur atë natë tek shtëpia ime, pa asnjë hesitim, megjithëse ishte i lodhur nga rruga e gjatë, i ardhur nga Shqipëria vetëm një ditë më parë. Ndejtëm deri vonë atë natë duke biseduar për Shqipërinë dhe ëndërrat e popullit shqiptar për liri, demokraci pas pothuaj një gjysëm shekulli, nën njërin prej regjimeve më të egëra komuniste që ka njohur bota. Natyrisht, ishte i interesuar për të mësuar sa më shumë për jetën dhe zhvillimet politike në Uashington si dhe për misionin e tij të ri diplomatik që e priste në kryeqyttein amerikan. Ambasadori Dilja ka lënë pas gjurmë të pashlyeshme kujtimesh ndër të gjithë ata persona me të cilët është takuar shoqërisht dhe me të cilët ka punuar profesionalisht, jo vetëm në fushën diplomatike por dhe në fusha të tjera të që e njohën dhe e donin. Jo vetëm gjatë shërbimit të tij diplomatik, si përfaqsues i denjë i Republikës së Shqipërisë në Uashington, por edhe disa vite më vonë, edhe si Ministër-Fuqi-Plotë i Republikës së Shqipërisë pranë Kombeve të Bashkuara, si deputet në Kuvendin e Shqipërisë dhe si pedagog në fushën e arsimit shqiptar. Për mua personalisht, përshtypjet e mia shumë të mira për Ambasadorin Lublin Dilja si njeri dhe si përfaqsues i denjë diplomatik i Shqipërisë, u çimentuan atë natë në shtëpinë time në Virxhinia jashtë Uashingtonit dhe nuk kanë ndryshuar atë ditë e sot. Lublini lente përshtypjen si njeri i thjeshtë dhe pa pretendime, posedonte shumë cilësi të larta njerëzore dhe atdhetare. Megjith sfidat shëndetsore, ai e përballoi situatën me kurajo të thellë dhe me një ndjenjë të lartë përgjegjësie në punën e tij prej diplomati dhe në jetën e përditshme. Ishte shumë i urtë, me sjellje prej zotënie, serioz në punën e tij dhe i vetdijshëm se përfaqësonte Shqipërinë. Si i tillë, gjatë shërbimit të tij diplomatik në Uashington dhe në Nju Jork, ai i solli nder Shqipërisë, si në qarqet diplomatike amerikane dhe ndërkombëtare, ashtu edhe në radhët e komunitetit shqiptaro-amerikan. Ai ishte pjesë e pandarë e komunitetit tonë, ndërkohë që nuk mungonte kurrë në aktivitetet e tija, megjith sëmundjen e rëndë që e kishte lodhur shumë gjatë viteve të fundit të jetës së tij, sidomos gjatë kohës që ka shërbyer në Misionin e Përherëshëm të Shqipërisë pranë OKB-së në Nju Jork. Ish-Ambasadori i Shqipërisë pranë OKB-së, Adrian Neritani ka thenë për Zërin e Amerikës, me rastin e kalimit në amshim të ambasadorit Dilja, se cilësitë e veçanta njerëzore dhe profesionale të Amb. Dilja janë shprehur edhe në detyrën e tij në OKB, në Nju Jork, duke shtuar se, “Ambasadori Dilja ka qenë një figurë publike, jo thjesht zyrtare, një figurë e respektuar nga komuniteti shqiptar i Amerikës dhe nga kolegët e tij diplomatë, brenda dhe jashtë misionit të OKB-së”.

A group of men in suits

Description automatically generated with medium confidence

Autori me Ambasadorin Lublin Dilja dhe me kolegun tim Dr. Elez Biberaj gjatë viteve të shërbimit diplomatik të Ambasadorit në Washington, 1993-1977.

Jam dëshmitar se si diplomat i ri, ai përfaqësoi vendin e tij në kryeqytetin amerikan, gjatë një periudhe shumë të vështirë për Shqipërinë dhe për atë, personalisht. Megjithë vështirsitë dhe sfidat financiare dhe politike me të cilat përballej çdo ditë ambasada shqiptare në Uashington dhe vet Ambasadori Dilja, përfshirë krizën e mallëkuar që kishte pllakosur Shqipërinë në atë kohë, ai shërbeu me dinjitet dhe si patriot që ishte, u këthye në atdhe, megjithse mund të rrinte dhe të vendosej në Amerikë në mënyrë permamente, ashtu siç bënë shumë diplomatë të tjerë shqiptarë gjatë viteve. Me sjelljet e tija dhe bazuar në bisedat me ‘të gjatë asaj periudhe të vështirë për Shqipërinë, por edhe për marrëdhëniet amerikano-shqiptare, kurrë nuk u dëgjua t’i hidhte baltë Atdheut që përfaqësonte, të cilin e donte aq shumë, por ndjehej i privilegjuar që i ishte dhënë mundësia ta përfaqësonte vendin e vet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Madje edhe në biseda private, Ambasador Dilja nuk shfryhej kurrë si disa diplomatë të tjerë shqiptarë të asaj kohe për problemet personale ose institucionale në të cilat hasnin. Por, si përfaqsues i vërtetë dhe i denjë i vendit të tij, të lënte përshtypjen se ai ishte, me detyrë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në shërbim të Shqipërisë dhe jo domosdo në shërbim ose si përfaqsues i ndonjë partie ose individi të veçant.

Puna e tij e zellshme dhe e palodhshme, megjith sfidat serioze shëndetësore me të cilat përballej, trimërisht dhe diplomatikisht, çdo ditë të viteve të fundit të jetës së tij – të pakën në publik, ashtu në heshtje dhe pa bujë, vuante. Dashuria e tij për Atdheun, puna e tij e palodhëshme si dhe besimi i tij i thellë në miqësinë e përhershme të Kombit shqiptar me Shtetet e Bashkuara dhe promovimi i marrëdhëniet shqiptaro-amerikane, së bashku me komunitetin shqiptar në Amerikë — e stolisin Ambasadorin Lublin Dilja me merita të veçanta.

Në këtë 100-vjetor të marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, vlerat prej diplomati dhe patrioti shqiptar të denjë, e bëjnë ambasadorin Lublin Dilja, një shëmbull të një diplomati të denjë dhe të respektuar të Shqipërisë për brezat e ardhëshëm të diplomacisë shqiptare.

Për këto arsye dhe të tjera — e kujtoj këtë ish-përfaqsues të Shqipërisë në Washington, në këtë 100-vjetor të marrëdhënieve diplomatike Shqipëri – SHBA — me respekt, si një kontribues i forcimit të këtyre marrëddhënieve — për punën e tij si diplomat, por edhe si mik e dashamir i imi dhe i komunitetit shqiptaro-amerikan, pjesë e pandarë e të cilit ishte gjatë periudhës që përfaqësoi Shqipërinë në Uashington dhe në Nju Jork.

A group of people sitting around a table

Description automatically generated

A group of men sitting around a table with wine glasses

Description automatically generated with medium confidence

Ambasador Dilja, gjithmonë afër dhe në bashkpunim me komunitetin shqiptaro-amerikan, në përpjekje të promovimit dhe të thellimit të marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, ai mundësonte dhe promovonte takime me perosnalitete të politike shqiptare që vinin në Amerikë për vizita zyrtare.

Foto –Udhëheqsit politikë të asaj kohë, is-Kryeminsitri i Republikës së Shipërisë, Sali Berisha dhe ish-Kryetarja e Kuvendit të Shipërisë, Jozefina Topalli me antarët e bordit të Këshillit Kombëtar Shqiptar-Amerikan (NAAC), kur autori shërbente si Drejtor Ekzekutiv i kësaj organizate shqiptaro-amerikane, 2005.

Ambasador Lublin pushon në tokën e bekuar amerikane në varrezat Kew Gardens në Queens të Nju Jorkut.

*Ribotim i përditësuar

Edhe Ambasadori i Republikës së Shqipërisë në Washington (1993-1977), i ndjeri Lublin Dilja ka merita për këto marrëdhënie, në këtë 100-vjetor.

Frank Shkreli