• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Te Gjergji në Lezhë ishte ambasadori austriak…

January 19, 2022 by s p

Frano Kulli

Dje, në përkujtimin e 554 vjetorit të vdekjes së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu ishte edhe ambasadori i Republikës së Austrisë Dr. Christian Steiner. Pa bujë, pa tam tame; pa eskorta që me zhaurimen e tyre këso ditësh bllokojnë  e ia marrin frymën pothuajse së krejti jetës urbane dhe interurbane, në arealin ku ato ndodhin. Madje edhe kur kalojnë zyrtarucët tanë të rangut të ministrave.Vetvetishëm të vinte një ndjenjë ngrohtësie, në ditën me mot të ftohtë e të vrejtur të mbas mesjanarit, aty mbrenda memorialit të hapur që i rri si mburojë kishës së rrënuar të Shënkollit ku prehet heroi ynë. Më mbas veprimtarisë, unë ia shpreha ndjesinë time edhe kryetarit të bashkisë, të zotit të shtëpisë, zotit Pjerin Ndreu, për ftesën e qëmtuar. Ai është  falënderues për ndihmën që shteti dhe populli austriak jep në Lezhë, në arsimin profesional…më heret qysh në fillimvitet ’90 në rindërtimin e rrjetit të spitalit rajonal  aty. Dhe për krejt më së fundi, dy-tre muaj më parë, edhe për ndërtimin e dy urave të bukura mbi lumin Drin , që ndërlidhin dy brigjet e lumit por edhe të sotmen e qytetit me lashtësinë e tij; të bardha, të ndritëshme, shenjuese elegante të nevojës për urbanizimin me shije të qytetit.Për sot e për të ardhmen.   Austriakët, gjithherë kanë ndërtuar ura ndër ne e me ne. Në tetorin e vitit që shkoi, në cep të Urës së Bunës , në Shkoder, me një ceremonial modest, rivendosej i restauruar, guri memorial, që shënonte përfundimin e ndërtimit të Rrugës Shkoder-Shirokë. E kishte vendosur njëqind e sa vjet më parë, në vitin 1916 Ushtria Perandorake Austro-Hungareze. Kurse për rivendosjen ishte kujdesë Gjergj Leqejza, konsulli i nderit i Austrisë në Shkoder, biznesmeni fort i njohur e i suksesshëm shkodran, por edhe filantrop me shembuj punësh të mira e të bukura , sidomos në fushen e trashëgimisë së kulturës e civilizimit tonë. Në korrikun e po atij viti, po ashtu, në vijim të platformës së ndërtimit të një administrimi austro-hungarez të Shqipërisë ata  fillojnë hartimin e statistikave të popullsisë, të vendit, të ndërtesave e të  sistemit të matrikullimit. Pra një “census”  i përkorë, produkti i të cilit gjëndet sot në Arkivin qendror  të Shqipërisë. Për krejt territorin e asaj Shqipërie, të përcaktuar nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër. Por një dëshmi tjetër e gjithë asaj çfarë u bë në atë periudhë e sjell në librin e tij:”Administrimi i Shqipërisë nga Trupat Ushtarake Austro-Hungareze në vitet 1916-1918″ Prof.Dr. Mariano San Nicolo, toger i ushtrisë perandorake, dëshmitar i ngjarjeve dhe këshilltar e autor i hartimit të urdhërave dhe dekreteve të Komandës së lartë Ushtarake të Ushtrisë Austro-hungareze në Shqipëri. Po më gjërë për këtë nuk është rasti të shtjellohet rrëfimi tani.

            I asaj kohe është, gjithashtu edhe ndërtimi i një “ure” tjetër, kësaj here ure komunikimi. Me 5 dhjetor 1916 del gazeta “Posta e Shqypís’ “. E financojnë austriakët, gazeta del në dy gjuhët, pra edhe në shqip. Redaksia e përbërë nga pendat e njohura prej françeskanëve shqiptarë, At Vinçensi Prenushi, At Justin Rrota, At. Ambroz  Marlaska, kishte në mes edhe një redaktor të “Neu Freie Presse”, një gazetar hebré vienez. Po “drejtuer i gjegjshem” është P. Gjergj Fishta. Dhe deviza, paraqitet që në numrin e parë: “Para sysh ne s’kemi me pasë tjeter veç interesat e verteta t’komit, mii t’cillat hollë e gjatë kemi me u mundue me tregue, mas nevojet t’vendit e t’kohës”. Dhe kjo ndodhte, në mesin e zjarrit të luftës së parë botërore dhe, mund të ndodhte se e kishte bekimin  e austro-hungarezëve. Pa folë pastaj për dorën që ata i dhanë vetë Pavarësisë së Shqipërisë, për të cilën, ende sot pas më se një shekulli është e pathënë e gjitha…

            Dje, ambasadori kishte ardhë  për të na nderuar e respektuar heroin tonë, pikëreferimin e idenditetit tonë kombëtar. Pa na kërkuar kurrfarë “kushtëzimi vëllazërie” e pa na dhënë kurrfarë leksioni turpërues vasaliteti…

Filed Under: Politike

Beyond Code- Switching Subtle Energies from a Networking Day at Saint George Community in Boston: Part II

January 19, 2022 by s p

A person standing in a room

Description automatically generated with low confidence

Neka Doko

Interdisciplinary & Cross-cultural Research

Albanian Chancery

Fan Noli Library & Cultural Center

Boston, MA

Life School of New York, NY

Introduction:

In the beginning, there was only a cross-cultural bridge event conceived to get launched by the Fan Noli Library cultural center. Within months, days, and hours the meeting happened to extend as a multilayered well-organized venue when many dimensions were simultaneously activated: history, religion, education, culture, hospitality, local community, global networking, mission-driven business, new quantum energy, and spiritual synchronicities.

According to recent research from the Harvard Review paper on organizational culture, that sounded present to our Institution prime approach to build a business bridge with Life School of New York:

 “A well-defined organizational culture can provide employees with a shared purpose and can help a company thrive.” (14) The company was the Life School of Elona Lopari in New York.

The same research shows that “leading with culture may be one of the only strategies left that companies could use today to gain a sustained competitive advantage.” (15)

Regarding our many years of cultural events at Saint George, then once the culture is well defined and organized it brings other elements to the master plan. But there were more to come as a ‘non-expected factor’ we never had planned. That might have been the spiritual gift from the space where the event will have taken place.

At 11:11 am the room was enveloped by interlayers of subtle energies previously collected from the tour at the main church and the Fan Noli Library. The spiritual energy seemed to strengthen neurons of new connections moving up and down within 517 building before the network meeting even started at the Chancery floor.

To our hosts, this state was perceived as a spiritual experience of higher consciousness, and to our guests from New York, it was both an honoring visit and network meeting with a vision of mission-driven to officially build the bridge between the Life School of New York and the Fan Noli and Saint George Cathedral in Boston. 

Since the Saint George stage was already sensed as the oldest Albanian American home for all guests, the goal and intention were that everybody invited to the event could find him/herself truly connected and realized in the context of the sacrality of space; with the mean of ‘lingua culture’ and ‘mission-driven business’ in relationship to the world and to others. That sounded like synchronization of energies was happening to effortlessly bring inside the 4 D new addition of time/space to a 3 D from outside world business meeting. We just observed it when working and it was such an interesting new feeling never experienced before. Even our hypothesis of the first research paper was outsmarted in the terrain of ethnographic new configurations.

When the two ‘lingua culture’ variations can bump into a multilayered energetic environment, the outcome can bring a much larger spectrum of energies than any expected event thrown in a sole ‘lingua culture’ context. (16)

In that point of view, extra waves of connectedness felt familiar between each one of us as Albanian Americans, from the old colony to newcomers within the 4 D context of Saint George’s and Fan Noli Library’s vibrations. And it seemed that a myriad of subtle energies and code-switching impact was acting to restore the collective memory of a legit bridge between two entities blessed by the Hosts of the sacred space and time as a first for a networking event.  But we had to wonder and follow the suite of interactions as the event went on. Where all features and vibrations of a new level of consciousness in relationship between the Hosts and Guests at the emotional, professional, and spiritual levels were into play.

First Things First: Saint George’s Legacy and Fan Noli’s Library’s Mission 

The icebreaking moment became palpable through strong emotions of the Saint George’s introduction speech of Lauren Toli – Gregory the main host of the event and generational Albanian American community of Bishop Fan Noli’s time, churches, and people.

“I grew up here in Boston in a proud Albanian American family.  My grandparents came here from Albania to make a better life for those that would come after them.  I serve on the Board of Advisors of St. George Cathedral, I’m happy to be supported today by my wonderful husband Michael and daughter Jordan.  A picture containing text, window

Description automatically generated

On behalf of the St. George community, I welcome you all to our Cathedral.  As you know this Cathedral has a long history as the center of the Albanian American community in Boston.  However, that position isn’t due to a building – in fact this wasn’t St. George’s first home.  Our religious and social life centers on St. George due to community that gathers, with our shared love of our Albanian heritage.”

In the realm of ‘lingua culture’ and so diverse subtle energies data as an observant participant of the event, we tried to also catch many different features and vibrations from all host-guest interaction time /space during the event.

In the speech of Lauren Toli- Gregory, although the lingua part could be preserved in a few Albanian words inherited from her grandparents’ time, her attachment to her ancestors’ culture and soul, hard work, and prosperity were explicitly delivered as a professional in the Financial Corporation as well right to the point at the right time and place and to the right audience.

“Our success is built on those who came before, and there are many of those.  Their stories inspire us, in our business and personal lives.  There are many organizations and individuals who bring people together across our community and do good work advancing the next generation.  Here at St. George, we felt the impact of a man we honored in June for his fifty years of service to our community, Father Arthur Liolin.  I’m especially happy that we will have the opportunity to further mark Fr. Arthur’s contribution by viewing the wonderful documentary prepared by a great teamwork on behalf of Fan Noli Library. 

I’d like to give you just one example of the mark Albanian Americans have made.  Many of you may remember Anthony Athanas, arguably one of the most successful Albanian Americans of all time.  In fact, we’re gathered in a room named after him and his family, a testament to their generosity to this Cathedral and our community.  Anthony built a restaurant empire, with Pier 4 rising to become the highest grossing restaurant in the country.  A sign of his genius comes in a story from his early days.  Anthony would invite taxi drivers to Pier 4 for a free lunch.  His idea was a brilliant one – that when the drivers picked up a passenger at the airport or train station and were asked about a good restaurant in the city, they would wholeheartedly recommend Pier 4.  That was the genius of Anthony Athanas, a man who came from our community but left a much wider mark with his good work. I have no doubt that many such stories are being written today, by people in this room.  The energy that you bring to your endeavors in the outside world makes everyone in our community proud.” 

After pouring kind words on our address, at the end rooted by her mission-driven tradition she emphasized that “we are all here to keep our Bishop Theophan Noli’s spirit alive and provide for a way to memorialize and study his works in religion, literature, music, and history. I don’t think I’m wrong in saying that the Noli’s Library managed by Neka is the foremost location for the study of Fan Noli’s life, in or out of Albania. Your presence here shows your support of the good work of the Noli Library. That work depends on donations, so I also ask you to show your financial support to allow the library to continue its mission into the future.  Thank you.”

With a few Albanian salutation formulas Lauren also had officially opened the event, sealed the intention for the bridge, and electrified the floor with her Gamma & Beta energetic speech, that we were trying to moderate through more Alpha- Beta than Gamma vibes while introducing the program of the day in both Albanian and English.

A Cross-Cultural Networking Remoted and Real in a 4 D New Addition

Our organizer and moderator role were to introduce in the ‘here and now’ a few virtual connections from friends of the Fan Noli Library and cultural center from outside the space who we thought would bring more diversity and synchronicity to our networking first cross-cultural and energetic meeting.

Max McKenna virtual intervention from Montreal was another interesting case of the cross ‘lingua culture’ and subtle energies that entered the room from the dimension of the 4th entered space from ‘out of the box.’ That was our vision of an open networking meeting between Fan Noli Library, Life School and a Bootcamp North American Educational Program experienced in Tirana Albania by a non-Albanian speaker and collaborator to the Fan Noli Library website in Boston. McKenna testified again through his video that he is yet culturally, spiritually, and practically anchored to help with networking education many business-oriented young people in Albania. 

Loreta Stamo, another Albanian great friend and networking contributor to the Fan Noli Library projects in years who virtually had featured a brief but impressive video in English from New York made the perfect case of a successful culturally Americanized businesswoman through her long experience of interesting advice and insights in the field.

Precisely at 11:30, I was personally pleased to introduce our Honoring Guest to the event from New York the Life School Founder and CEO Elona Lopari, who had delegated her idea to launch a networking meeting with our community in Boston since September 2021. 

An idea we were able to manage to turn into a Saint George Cathedral and Fan Noli library plan for a multidimensional event. 

Her speech without script was clearly focused on the Importance of Networking for a Mission Driven Entrepreneurship in our Albanian American community. 

 “According to the law of probabilities the greater the number of people you network with at any given time, the more likely it is that you will know the right person at the right time and in the right place to provide you with help and support needed at the time. The more people you know the more doors of opportunity will be open to you and the sounder advice you will get in making the important decisions that shape your life.”A person standing in front of a group of people

Description automatically generated with low confidence

We could all feel that Elona’s drive of energy at the best Gammas- Betas of her day was reaching the top of the hill. 

“Have you ever heard the saying; it is not what you know but who you know? 

Networking is super important in today’s business world. To succeed you must rely on others. Do you want to meet people who are ahead of you in their careers and their organizations? One of the best ways to start networking is to go to someone you admire and ask for their advice. Don’t rush or hurry, just let the networking relationship flow…” 

The atmosphere was positively overcharged and turned exactly into what we wanted guests to feel like being at Saint George’s community. The natural flow of participants’ questions and Elona’s answers fueled at the end of the meeting the clear intention to build the bridge with one another while bringing the best of each one to the networking experience.

The saying that there is a first time for everything, took a significant sense of purpose at the end of the meeting. Once the Life School- Fan Noli Library bridge was born at Saint George, at the historic Noli’s church and the forever Albanian American first home in Boston, the approach for mission-driven entrepreneurship between two institutions was initiated and seeded for the first time by women from the Albanian community of New York and Boston. That alone would have made Bishop Noli as an exemplary promotor of women’s role in Saint George, feel honored and proud.

Subtle Energies from New and Unheard Voices

In return, on behalf of Life School honored guests, Elona invited all “If you do join our school, it broadens your perspective and opens doors of opportunity for you and your career, and it can be one of the most exciting and fulfilling experiences of your life.”

Our next level of networking meeting seemed to anticipate and well suited with what so far had been discussed and advised. Personally, I was humbled to introduce next, Krenar Konomi, for years a multimillion company CEO here in Massachusetts. I have met with him through Fr Arthur’s introduction at Saint George in the mid-Christmas time around 10 years ago. I never forgot his integrity and thrive for excellence I saw in him in the first place. Since then, I had been in touch with him through LinkedIn space or thanks to a very few reconnections at Saint George over the years. This time I thought he would have answered our invitation since he was a top networking and mission-driven entrepreneur and integrated person from the Albanian American new generation of cross-culturally open-minded businessmen. Considering his tight schedule, no one could believe that he and his wife Elisa would have right away answered our invitation on behalf of Saint George and Fan Noli Library. When I talked about that with Lauren at the time, she was so grateful and excited that we could approach this group of talented people to our event. With such energetic blessings of synchronicity between hosts and guests, without high expectations, all worked at best this first time. We couldn’t have been more thankful and touched by the kind of positive outcome since the beginning. Krenar Komoni had it all. Elona was humbled, impressed, and very much inspired by the quality of professionalism and integrity in the networking participation of Saint George’s guests. Our organizational meeting goals and vision were then fully reached and half away accomplished.

For illustrating the timing, and the sensitivity either in the realm of energies or the outreach of the event, we have selected a few participants’ reactions on the spot. Rafaela Prifti, Dielli’s English editor, a world-class cooperator of the Fan Noli Library, and our archival research projects who came the same day from New York to be part of the networking meeting and documentary would have had pointed out at her arrival.

 “By the time I got in, the meeting was underway. It meant that I had missed the first speakers. I caught the presentation of Krenar Komoni, founder and CEO of Tiva, a multi-million-dollar family company. He got visibly emotional when he spoke about his birthplace, Kosovo. In my mind, it defined the framework for the entire event in terms of the human aspect of the business world. The topic of human connections was explored invariably during the work sessions and even the luncheon intermission.

The more the organizer Neka Doko and guests examined it, the more I appreciated the overtone of the whole experience, namely embracing vulnerability, or the risk of an uncertain step, a yet unknown future, as a sign of strength and source of courage.”

On the other hand, here is what Krenar Komoni’s wife Elisa had felt and sent to us after the event.

“I was very happy to be part of this meeting and to meet other hardworking people, especially from outside of Massachusetts who desire to become successful contributors to our community and the world.  The synergy in this room made me proud to be an Albanian-American.  I am excited that the Fan Noli Church is well-organized and reaching Albanians nationwide.

I know first-hand what it means to be a migrant.  Both my parents were highly educated in Albania, one being a professor and the other a Director of Finance, however, both had to change professions to be able to support the family.  And their only wish was for their children to achieve the American dream, therefore they invested heavily in our education.  Having heard the stories of other Albanians like myself, reminded me of our sacrifices for our achievements and as a result, I feel deeply connected to my community.

Our family’s company, “Tive,” was founded on exactly the hardworking, iron-willed, and humble principles we were brought up to have as Albanians. And as a family we have had a chance to do what we love, teach our children the principles of hard work and contribute to society in a positive way.  Mother Teresa’s words come to mind “It’s not about how much you do but how much love you put into what you do that counts”.

Thank you again for inviting us to this wonderful meeting.  I had fun visiting parts of the church I have never seen before, met with exciting people, and realized that our church and organization is the backbone of our community, and it continues to play a crucial role in our lives.  Great job to you!  The meeting was well-organized.

Happy Holidays!  I try to participate in as many Albanian driven activities as possible.  Thank you for all you do.

Elisa

And then, there is Julia Japo, a young Albanian American girl born in Boston from the Korca’s immigrants’ new generation of the after the 1990s who has learned her mother tongue early from her grandmother when growing up here. While entirely educated here she has been fluent both in English and Albanian. Julia makes a very special case of a self-aware bilingual and code-switching speaker for her generation. I happened to meet with her for the first time in 2009 at Saint George introduced by her mother Lily, and again in 2021 at the hall of Saint George as a 20-year-old student at Emmerson college here in Boston. She happily responded yes to us when volunteering to our event next to me for the digital operation of the program and virtual presentations she inserted with efficiency. Here are some interesting thoughts Julia wrote down in both languages about her introduction and what she felt being part of this first experience for her. 

“Growing up in the United States, my parents always made sure I was exposed to the Albanian culture. This ranged from teaching me the beautiful Albanian language, to the endless dances, and the classic Albanian music, but most of all, they instilled in me the Albanian mentality of being a hard worker and always fighting for what I believe in. At this event, I was able to learn more about Fan S. Noli and his contributions to the Albanian community in the United States. When I walked into the Fan S. Noli library, seeing the history surrounding me as well as all the books Noli has written about his sacrifices and pavements that he has made in Boston encapsulated me. Noli, coming from a different country, worked hard and pursued his dreams in a new land all the while being able to establish the Albanian Orthodox church in Boston, Massachusetts. Hearing and reading the endless stories about Noli made me even prouder of my heritage and that much more determined to make sure that the Albanian community continues to strive and persevere here in the United States. It was amazing to see how far Albanians have come and how large of a footprint they have made in this country. Just like Noli, I believe that with hard work, anything is achievable, and nothing is impossible.”

Hospitality in Boxes: Homemade Organic Food with Traditional Albanian, Cross- Cultural Cuisine and Soul Service

To all hosts and guests, the break after the session of networking meeting was planned to offer their free time and accommodated space to move through the reception floor and just be themselves. And then enter the kitchen area for enjoying launch and opportunities for making new connections. Each meal was freshly homemade and organically prepared, based on three different choices out of the grass feed meats of lamb and chicken and wild-caught salmon. A rich Mediterranean salad that was prepared with love and mastery by our family Chef Klajdi Doko along with the pre-selected meat all garden’s herb marinated and home cooked in advance were boxed in recycling paper containers from Whole Food stores. Followed by the Albanian Pie traditional of the Saint George’s community and two deserts homemade organic ones, all boxed and set at the kitchen table ready for picking up and enjoying. 

Two of our Life School members of Boston, Valbona Lavdari and Silva Hani were fully engaged before and after the meeting to help Bardha Plaku pack the barely hot meats and pie directly from the oven to organic containers. Our cousin Bona handled with high speedy moves, focus and efficiency for evenly distributing the salad scoops in boxes where the meat was placed. Silva had to cut her own handmade dessert a traditional Albanian cake into pieces for each sweet little box and hand with a smiling face to every guest in the room. The same way she shared her simple dessert recipe with all who were eager to know. A box with a label on it

Description automatically generated with low confidenceA picture containing indoor

Description automatically generated

Meanwhile observing the freshly organic and deliciously made, and packed meals, we could have briefly stopped by all invited guests when double-checking that everyone had it all.

The atmosphere of an Albanian American and cross-cultural culinary feast reminded me of subtle sequences from the ‘radiant circuits’ energies coming out of memory collections from the French Food Festivals of Bourgogne in the early Fall of 1998. The difference here was made by the choice of self-service, the farther away from the French table of cultural rituals, the closer to the Albanian tradition and spirit in America.

What we had experienced was a strong cohesion with the soul of volunteers who served and empowered their spirit, throughout the event. The loyalty and commitment among Life School and Fan Noli Cultural Library people were manifested through joy, high performance, and promptness to the true hospitality of Saint George. To our sensations, such soul based on the Albanian ritual of honoring the guests, the direct blessings would have come anytime from Saint George where either religious or spiritual service quality and excellence are abundant.

Furthermore, the energy of synchronization has brought up another aspect of post networking day. During the time of harmony between lunch break and free interaction while everyone was enjoying traditions of homemade meals along with new networking free connectedness an interesting state of synergy had been produced. And then, the synchronization of positive energies seemed to fuel the environment with more awareness of empathy, creativity, and social effectiveness.

As the psychologist and author of Insight (2017) Tasha Eurich had pointed out in the Harvard Business Review in 2018 “in a highly connected energy synchronization, our brain harmony or integrity achieve a state when working in a more congruent way, it is adopting a more global perspective. That happens because when people with greater self-awareness are more confident, make sounder decisions, build stronger relationships and communicate more effectively.” (17)

The Official Bridge photo between the Fan Noli Library and the Life School of New YorkA group of people posing for a photo

Description automatically generated

November 6, 2021

The 50th Anniversary of the Fan Noli Library Documentary

The second part of the event emphasized two aspects of this empowered venue: the historic Golden Anniversary of the Fan Noli Library through archival research in a digital documentary and the presence of the Very Rev. Arthur Liolin, Chancellor Emeritus of the Orthodox Albanian Archdiocese and Saint George Cathedral.

The historic anniversary of the Fan Noli Metropolitan Library while revering Fr Arthur’s presence was planned to be celebrated by a digital documentary. 

Meanwhile, a brief greeting video directed to Very Rev. Arthur Liolin from Prishtina, delivered with a lot of pathos came in virtually on time to be featured before the documentary by a Fan Noli Library friend, author, several books donator after being graduated in Feminine Theology from Yale in the late 90’ s a leader global woman who had met Fr Arthur in person, during the civil war crisis of 1999. Her moving tone and content honored his unshakable support during hard times. Her name is Ganimete Pashoja Myftiu. She is a Life School member also and keeps playing for years a crucial role as a social media spiritual educator and researcher. That video was a pleasant surprise and gift to Father Arthur’s day. 

And then the moment for the 50th anniversary of Fan Noli Library foundation via virtual presentation has arrived. While evaluating the institution’s legacy and paying tribute to Father Arthur’s role as the founder and Executive Director for more than half a century the historic, participants’ nonverbal vibes communicated with us when watching the documentary. They said later that all was meticulously arranged and produced through a chronological line of bilingual and cross-cultural data, and Bora’s narrator text and voice sounded original and well suited with music, visual motion figures, and techniques.

Although the final version of it has not seen the light of digital copyright publication yet, the historic, archival research data and credits of the documentary remain intact in their contemporary records. 

Great teamwork, of archival and digital coproduction, was made by people of Saint George and the Fan Noli Library who simultaneously contributed and produced the documentary on time fulfilling first the event’s purposeful presentation while planning a long-term project of the library- archive and future copyright publishing work.

Digital Photo of the Crew Slide, part of the Historic Documentary of the 50th Anniversary of the Fan Noli’s Library FoundationA picture containing text, screenshot, document, receipt

Description automatically generated

However, all of this wouldn’t have been possible without the steady assistance of Evans Liolin, the sole son of Father Arthur, a discreet subtle person, whom we had the honor to closely work side by side during the collection of family photos and preparation of the documentary. We have been amazed by his gentle approach to giving the hand when needed and great piece of advice.

By the way, Evans took the exclusive photo of the day when participants wished they were all included in the group photo minutes before they left the floor. After the event, he graciously answered yes to our archival request about his thoughts on the event organization and outcome on behalf of the Liolin’s family.

Here is the letter Evans Liolin heartfeltly wrote and have sent to us before we submitted the first part of Dielli’s article.

“Thank you for including me in your preparations for the 50th Anniversary of the Fan Noli Library. From our phone planning, lunch meetings, and video sessions at the family home, to our shopping adventure acquiring boxes and foodstuffs, I was deeply impressed by the planning and care you put into the experience for each person.

Your documentary was professional, concise, loving, and touched upon important milestones, something my sisters and I appreciate as much as our parents. Though I know you’d like to refine the film further, your effort and the event were perfect. Bravo!

In a small gathering, you assembled a range of talents. The afternoon was at once intimate and celebratory, hinting at future growth for our Albanian community, built from a foundation of immigrants, both old and new. I witnessed again, a handful of the many Albanians who value what my father has done for us all. It’s neither the number of people impacted, nor the breadth of his reach, though those are certainly notable, but rather the quality and sincerity of his contributions that resonate so powerfully.

As important, your efforts as guardian of the Fan Noli Library similarly reflect the full expression of talent in our broader community.

Thank you! “

The inclusive photo of the eventA group of people posing for a photo

Description automatically generated

November 6, 2021

2:02 pm

Photo courtesy of Evans Liolin

Pouring Gratitude and Future Investments for the Fan Noli Library.

Minutes before leaving Boston for New York visibly humbled and pleased the Lopari’s couple paid their dues, the way Elona would have put it while submitting the envelopes to the Archdiocese Administration Assistant desk. 

The first part came in on behalf of the Life School participation in the event. And the second went to remunerate our monthly energy classes first salary I had considered donating to the Fan Noli Library. It was quite a moment of correctness and of gratitude evenly shared in person between the CEO and the Life School Energy Trainer during their first financial interaction after remoted hard work. 

The only couple who filled their absence with dignity since couldn’t make it because of the Covid while representing at best the mission of Saint George’s Trustee and organizer for the event was Mathew and Susan Sotir. Right after a sincere apologetic email, they wrote and sent a generous check to support the event and future investments for the Fan Noli Library projects.

Another powerful couple who thanked us many times, and who before leaving the floor reminded us of, they will be the first to invest in the next event, was Krenar and Elisa Komoni.

Last but not the least voice to give the best they had, was Faton Limani and his wife Gerta Uruçi. They were both fully engaged with passionately working for years to establish and maintain their Albanian School projects in Boston. They believed in Saint George and Fan Noli Library community and always confirmed that will be there to support us. 

In the end, Frankli Zdruli deeply appreciated the way the event was organized and thanked us for the special day, he enjoyed and unfortunately his wife had missed it. On behalf of the Saint Mary’s church and the Albanian community of Worcester, he reminded us of the rewording partnership of the Fan Noli Library during 2022 undergoing work for the Worcester Historical Museum Photo Exhibit. A new project he is being proud of as the first digital of the old urban Albanian community history and display of Worcester to be recorded in Massachusetts and in the States. 

 Conclusions: 

In the first part of this article, we were focused on renewing our Interdisciplinary studies and cross-cultural communication research which have been our field of predilection since the late ’90s.

There, I was more curious to experiment with two concepts, i.e., Code Switching & Subtle Energy originated from Cross-cultural Linguistics (late 80’s -) and Spiritual Education (2010- ) two realms of my own studies and research curriculum. Whereas the most interesting part came when we went to apply that in ‘real situ’ and when more of the unexpected ‘spiritual and mission-driven factor’ data were transcending the meeting atmosphere. The ‘awe’ of subtle energies happened to go beyond the scope of this research paper.

In the second part, the welcoming of the 4 D addition to a 3 D networking meeting floor happened to entail more variations of spiritual synchronicity between the first part and the second part which made this paper a nonlinear work to write about a multidimensional Day.

Sometimes in life, in the local or global business corporation world, that nowadays seem to corroborate more and more with scientific researching data, educational, spiritual, and cultural institutions built from the core values of communities there is success and setbacks, and then progress with precaution, growth, and wisdom as the best taken away lessons from the experiences. However, it must be a time and space for new comebacks that honor the vision and seal the mission inspired by the oldest and historic Albanian American community in the States. This is exactly what happened here. In this paper context, the historic religious, spiritual, educational, and cultural institutions of Saint George and the Fan Noli Library played the Host of a Sacred Place where were invited home in the first weekend of November 2021 the founders of the Life School of New York, a new community of education and business academy created and invested by a successful MBA couple Elona and Jimmy Lopari, with the aim to start and officiate building the bridge between two entities.

The day happened to bring the best out of everything and everyone. History, legacy, hospitality, networking, and mission-driven momentums and new connections and memories for a better future in many fields.

In such an interesting context, some new firsts arrived to bring light and joy to the community. 

The event was baptized to be planned and realized from A to Z as feminine. 

Although initiated, organized, and directed by women, the men’s presence, role, and power were pivotal and honored as the head and providers of family in duty, all acting with alertness and creative state of mind from the beginning to the end.  

The presence of the Very Rev. Arthur Liolin the Prime Honoring Host of the Place for celebrating together the 50th anniversary of the Fan Noli Library institution that he founded and directed for more than 50 years was another venerating first-time factor event.

The event was also the first multidimensional business and educational venue between a mission-driven company of New York in relationship with the Fan Noli Library that has happened at Saint George in Boston.

In the realm of quantum physics, the synchronicity of subtle energies and three spiritual numbers made a first appearance as 11:11, 2:22 and 4:44 we randomly saw during the event from the start of the meeting speech to the moment when all guests left the floor and then the final number when my family and I left the building after cleaning up and putting everything away. 

As a community and family-oriented event all came together thanks to members, couples, friends, and colleagues of both communities who were there to pick up ideas, back up, support, encourage, uplift, and celebrate unified, making it a first in-person interlocal and global coming back event after the pandemic isolation of the recent years at Saint George community.

References & Notes

  1. Research paper on “Ethnographie de la communication dans la langue- culture de l’autre.” Doko N, Sorbonne University, 1998.
  2. Language Shock: Understanding the culture of conversation, by Michael Agar, 2002 p. 226-241
  3. Subtle Energy Concept by Quantum Physics – Honolulu Quantum University, 2019
  4. Nonwestern Perspective on Human Communication, Kim 2002, 151
  5. Idem, p. 178
  6. Fan S, Noli a multilingual- cultural unmatched communicator, Doko N, in Dielli March 2016, p. 7
  7. Idem, p. 8
  8. Idem, p. 8
  9. Referred to Fan S. Noli “Shakespeare & I”, 1961 in Fan Noli Library- Archive
  10.  Annual House Blessing Ritual celebrated at Saint George Cathedral and the Albanian American Community by Very Rev, Arthur E. Liolin
  11.  Referred to November 2015 Symposium interlingua- culture data.
  12. The Quantum Energy in terrain, data for the Life School Spiritual Education File
  13. The November 6, 2021 photos & ‘Crew Slide’ of the documentary. By Doko, N.
  14. Harvard Business Review Paper, 2018
  15. Idem
  16. The Quantum Energy in terrain, data for the Life School Spiritual Education File
  17. Harvard Business Review paper, 2018, p.37

Filed Under: Opinion

DIMENSIONI KOMBËTAR DHE KRIJUES I JUSUF GËRVALLËS

January 19, 2022 by s p

Dr. Myrvete Dreshaj -Baliu

(Ligjëratë e mbajtur në Universitetin “Kadri Zeka” në Gjilan, në tribunën “Janari i Përflakur”, më 17 janar 2022)

Sot, më 17 janar 2022, dyzet vjet më vonë, jemi mbledhur këtu që të shënojmë përkujtimin e një dite të dhembjes sonë të madhe dhe të krenarisë sonë të gjithmotshme, të vrasjes së tre apostujve të lirisë dhe të pavarësisë së Kosovës: të Jusuf Gërvallës, të Kadri Zekës dhe të Bardhosh Gërvallës. Si gjithmonë, është ky përvjetor i dhembjes dhe madhështisë tragjike, i lavdisë së tre dëshmorëve, të cilët deri të lavdia kanë arritur si apostuj të idesë së madhe për drejtësi shoqërore, për dinjitet, për liri dhe për pavarësi të popullit të tyre të paçliruar.Ata janë lartësuar me veprimtarinë e përkushtimin e jashtëzakonshëm ndaj çështjes kombëtare edhe me dimensionin krijues, publicistik e editorial të tyre: me idetë, me veprimet, me sjelljet, e përgjithësisht me jetën e tyre deri në rënie, si shëmbëlltyra më e mirë e atdhetarizmit tonë.Sot, në këtë tribunë të hapur, do të rievokoj dy dimensioneve të jetës dhe veprës së Jusuf Gërvallës, të para edhe si premisa të rrëfimit personal, por që do të reflektojnë edhe angazhimin e bashkëveprimtarëve dhe bashkëmendimtarëve të tij, para së gjithash, të bashkëveprimtarit Kadri Zeka dhe të vëllait Bardhosh Gërvalla.

I.Tema e lidhur me emrin e Jusuf Gërvallës, fillim¬isht vetëm me jetën e tij, më ka nxitur të merrem që kur isha nxënëse, dhe që lidhet me bisedat familjare për arsyet e arratisjes së tij nga Kosova, dhe prej saj nuk kam mundur të lirohem as si gjimnaziste, kur bashkë me disa bashkëmoshatarë e kishim themeluar një grup politik në frymën e idealeve dhe të idealistëve si ai dhe brezi i tij, që atë kohë po e bënin historinë; as si studente kur dijes sime, përtej biografisë së tij jetësore, i ishte shtuar edhe biografia e tij intelektuale dhe krijuese. Kjo mund të duket mbase krejt personale, por duke dëgjuar fillimisht tregimet e bashkë¬ko¬¬hësve për misionin e tij dhe duke dëgjuar më vonë rrëfimet e nënës Ajshe për fatin tragjik të familjes së saj, nuk kam mundur të mos e ndërtoj edhe unë një botë më vete për historinë e tij jetësore, familjare dhe më në fund kombëtare. Që nga manifestimet përkujtimore, (të filluara që më 1988) kur fillova t’i recitoj poezitë e tij dhe të shkruaj më vonë për veprën e tij (në temën e diplomës së Universitetit të Prishtinës), ngacmimi më shfaqej veçmas në çaste ballafaqimi me nënën e tij. Nga ajo kisha dëgjuar, në një qetësi dhe krenari të cilën dinte ta shfaqte vetëm ajo, për fëmijërinë, për fatin tragjik të familjes dhe sidomos për misionin e tij. Ishin disa rrëfime, të cilat, në fund të fundit, nuk dilnin jashtë kornizave të baladave e këngëve të lashta, që vinin nga thellësia e botës shqip¬tare, duke u përsëritur nga brezi në brez deri në fund të shekullit XX.Nga ajo që kisha dëgjuar nga miqtë, kolegët dhe bashkëveprimtarët e Lëvizjes ilegale për rolin e shumanshëm të tij në procesin e rezistencës së popullit të robëruar të Kosovës dhe të luftës për liri e pavarësi, biografia e tij më së miri më reflektonte gjeniun e krijuesit dhe ashpërsinë e konfliktit të tij e të popullit të tij me push¬tuesin, të cilat realizoheshin njësishëm brenda vetes. Për¬masa e angazhimit të tij më dilte e shum¬anshme: publicist, përkthyes, krijues, veprimtar i shquar i Lëvizjes Kombëtare në Kosovë dhe në mërgatë, si dhe organizator e ide¬olog i saj.

II. Le të përpiqemi të themi disa fjalë për biografinë e tij ndërmjet dokumentit, rrëfimit të Nënës Ajshe dhe horizontit të perceptimit tonë. Jusuf Bardhosh Gërvalla u lind më 1 tetor 1945 në fshatin Dubovik të komunës së Deçanit. Sikur ndodh shpesh në traditën shqiptare, Jusufi trashëgoi emrin e dajës, Jusuf Buzhalës. Më vonë, i vëllai, Bardhoshi, i lindur më 1951, do të trashëgojë emrin e babait, i cili vdes nga pasojat e përballjes me stuhitë serbe të kohës për tridhjetë vjet me radhë. Ndërsa emrin e Bardhoshit më tej, në historinë më të re të kësaj familjeje, do ta trashëgojë e bija, Bardha, e cila lind pak kohë pas vrasjes së Bardhoshit, më 1982. Sipas rrëfimit të Nënës Ajshe, pamja e parë, që do të fiksohet në mendjen prej fëmije të Jusufit, ishte kthimi i babait (deri vonë kaçak mali) në shtëpi dhe vdekja në shtratin e një kasolleje, pranë shtëpisë së tij, të cilën, për së dyti, tash pas Luftës së Dytë Botërore, ia kishte zënë koloni malazez Shaliq. Malli i shtëpisë, vuajtjet e nënës së ve me fëmijë nëpër këmbë, mungesa e shtëpisë, lakmia për të pasur një kulm mbi kokë, apo për ta rikthyer atë që me djersë dhe gjak e kishin ngritur gjysh e stërgjysh, janë shprehur aq fuqishëm në jetën dhe në krijimtarinë e tij, sa sot na duket krejt e kuptueshme pse këto elemente: nëna, shtëpia dhe vendlindja janë bërë figura gati mitike të krijimtarisë së tij letrare artistike.Gjithashtu edhe pamja e dytë nga fëmijëria e tij reflekton kujtime të rrënjosura të lëvizjeve policore dhe ushtarake në fshat e në shtëpi dhe të presionit të tyre gjatë periudhës së shpërnguljes së shqiptarëve në Turqi.Pamja e tretë dhe madje më e trishtueshmja, ishte ajo e viteve të para të shkollimit, prej nga asnjëherë nuk do t’i fshihen nga mendja skenat e rrahjes së bashkëfshatarëve dhe bashkëfamilja¬rëve të tij gjatë aksionit të mbledhjes së armëve në shkollën e Prapaqanit. Në shkollë, ku ata shkonin për të fituar hapat e parë të diturisë, Jusufi, më parë sesa të mësojë për dijen universale që sjell libri, do të mësojë për dhunën që sjellë shteti serb; më parë sesa të mësojë për kulturën që ndërton shkolla, ai do të mësojë për dhunën dhe terrorin që do të sjellë pushtuesi; më parë sesa të mësojë për historinë e ashpër dhe mësimin që duhet ta përfitojë në interes të së resë, ai do të mësojë për përvojën e hidhur që do ta përcjellë si njeri, si familje dhe si etnitet.Biografi më i mirë i tij, Kadri Rexha, kujton një moment, kur në ditët e para të vitit shkollor, Jusuf Gërvalla, me ndjenjën e fëmijës më të lumtur në botë, e këndon këngën “Mic Sokoli vesh jelekun”. Në rrethana të sotme mund të thuhet se sigurisht kjo këngë lind si rezultat i trashëgimisë historike të familjes së tij, por njëkohësisht mund të thuhet se kjo ishte edhe një prej shenjave të para të reagimit të tij dhe të përveçimit të karakterit të tij kryengritës.

III. Konceptet politike të Jusuf Gërvallës mes ideologjisë dhe lirisëNë Lëvizjen ilegale ka pasur mjaft veprimtarë të cilët kanë bërë analiza politike, kulturore, ekonomike e historike të kohës, por nuk ka pasur shumë anëtarë, të cilët kanë shkruar traktate, ku janë ndërthurur tema të natyrës historike, politike dhe sociale, si ato të Jusuf Gërvallës.Pikëpamjet politike të tij në këto shkrime do të mund të trajtoheshin jo vetëm prej qëndrimit atdhetar që ka mbajtur, por edhe prej disa parimeve të tjera, përmes së të cilave do të mund të bëhej një sintezë më e përmbledhur e temave, e mendimeve dhe e vlerësimeve të tij.Një dimension të këtij formimi, që e theksuam më lart, më të miri e shpreh publicistika, një fushë e realizuar kryesisht në shtypin ilegal të kohës. Ajo është pjesa më e sipërshfaqur ku pikëtakohen jeta dhe vepra e Jusufit në ‘misionin’ e përbashkët kombëtar dhe estetik të tyre. Mirëpo, sado ende mbetet e panjohur një pjesë e shkrimeve të kësaj natyre (kryesisht esetë politike të botuara në shtypin ilegal të Kosovës apo të Perëndimit), sikur edhe e disa prozave dhe reportazheve të shpërndara në shtypin ditor të Prishtinës e të Shkupit. Estetë e tij politike për sistemin kolonizues të Beogradit mbi Kosovën, portretizimi plotë ironi i Titos, vlerësimet politike për ngjarjet e vitit 1981 dhe sidomos paraqitja sarkastike e disa prej figurave politike të kësaj kohe nga radhët e shqiptarëve edhe sot mbeten të pakrahasueshme në letrat shqipe.

IV. Intelektuali i popullarizuar

Në lagjen e pjesëtarëve të Lëvizjes Kombëtare ka pasur veprimtarë me dije më pak apo më shumë të shquar; anëtarë të profileve të ndryshme përkushtuese; intelektualë të vendosur dhe heronj të gjallë të qelive e të burgjeve serbe; por në radhët e Lëvizjes ilegale të Kosovës, zor të ketë pasur veprimtarë më të popullarizuar se Jusuf Gërvalla. Popullariteti i tij mes shokësh nuk ishte vetëm i natyrës politike. Popullaritetin e tij e kishte kultivuar një kohë të gjatë, madje duke filluar nga rinia e hershme, në rrethet familjare, miqësore, qytetare dhe më gjerë. Ai ishte intelektuali i vëmendshëm që në jetën shoqërore u bë i popullarizuar për kulturën e tij, për sjelljen qytetare të tij, për mendimin bashkëkohor të tij, për mendimin politik të tij, për vlerat letrare të krijimtarisë së tij, për publikimet kulturore të prezantuara në mediat e shkruara dhe vizuale, për poliglotësinë e tij, për përkthimet e tij dhe pse jo edhe për kulturën gjuhësore të tij. Pavarësisht nga kjo, Jusuf Gërvalla sillej mes shokësh në përmasat e një kolegialiteti të barabartë. Kështu, historia e jetës dhe e vrasjes së tij, konceptet e veprimet politike dhe vepra krijuese e botuar apo e lënë në dorëshkrim, do ta përplotësojnë njëra- tjetrën, sa me përmasat kulturore e historike të angazhimit të tij politik, aq edhe me vlerat letrare e estetike të krijimit, interpretimit, përkthimit, esesë politike etj. Me veprimtarinë praktike në Lëvizjen Kombëtare për çlirim dhe me shkrimet e tij, Jusuf Gërvalla reflektonte përvojën popullore dhe vetjake, si njohës i mirë i etnografisë dhe psikologjisë së popullit të tij në rrafshin kombëtar; në shkrimet për mentalitetin e klasës politike shqiptare dhe të klasës politike jugosllave, Jusuf Gërvalla shprehte shkollën e papërkulshmërisë ndaj regjimit jugosllav dhe lidhjes së vazhdueshme me shtetin amë; në tekstet kritike-analitike për këtë Lëvizje, ai reflektonte përvojën personale; ndërsa në Programin pragmatik të Lëvizjes ai reflektonte përvojën historike shqiptare dhe përvojën politike e militante të lëvizjeve kombëtare në botë, që luftonin për çlirimin e tyre nacional. Pra, ai ishte intelektuali, që e gjente vendin e vet mes miqsh, për urtinë e tij mendore dhe për zjarrminë e tij në temat politike; për njohjen e kulturës klasike dhe për kulturën moderne të gjykimit; për sjelljen shembullore mes shokëve dhe për qëndrimin e ngurtë ndaj njerëzve të pushtetit. Ai ishte intelektuali që nuk e kishte lakminë e zënies së vetëm një majeje, ai ishte intelektuali që brenda kulturës së tij rrezatonte fusha të shumta të dijes, rrezatonte kulturë të gjithanshme dhe ishte gati të komunikonte me një numër të madh personalitetesh të profileve të ndryshme, pa frikën se do të belbëzojë për temat e shtruara.Ai ishte një kitarist mes fshatarësh, një poliglot mes gjuhëtarësh, një shkrimtar dhe përkthyes mes letrarësh, një krijues dhe kritik i saj mes kritikësh, një artist, këngëtar dhe komponues mes artistësh, një pjesëtar i Lëvizjes ilegale mes patriotësh, Jusuf Gërvalla nuk kishte pse të mos ishte krenar dhe i popullarizuar mes bashkëkombësve të tij.

V. Vepra letrare Sikur është vlerësuar edhe më parë, vlera letrare dhe artistike e veprës së Jusuf Gërvallës qëndron në tri përmbledhjet e tij poetike dhe në romanin “Rrotull”, ndërsa më pak në dramën “Procesi”. 1. Poezia e Jusuf Gërvallës në rrafshin tematik e motivor është e gjerë, ajo bartë shenjat esenciale të traditës sonë letrare. Po në rrafshin meditativ e refleksiv është e thellë, ka palcën e shenjës etnike, jo si retorikë a patetikë, por si burim origjine e frymëzimi. Në rrafshin emocional është e çiltër dhe e sinqertë, e përjetuar thellë dhe natyrshëm nga një shpirt i ndjeshëm lirik. Në rrafshin estetik është e krijuar nga një penë e talentuar, që reflekton shprehshmëri të vazhdueshme semantike pa përpjekje për estetizim e abstraksion të theksuar, si në strukturën ritmike edhe në atë figurative. Jusuf Gërvalla është krijuesi që hulumton dhe artikulon modele krijuese që karakterizohen nga imazhet dhe përjetimet e drejtpërdrejta ndjesore të mjedisit ekzistencial, nga aroma e ngrohtësia e tij, dëshira dhe dashuria për ta pasur gjithnjë, nga malli dhe dhembja për të. Këtë prirje dhe vlerë artistike identifikuese e gjejmë tek një numër i madh i cikleve dhe i poezive të të dy vëllimeve të para, “Fluturojnë e bien” dhe “Kanjushë e verdhë” që bëjnë shenjat e veçanta poetike të një ambienti shqiptar, po pak a shumë edhe universal, si nëna, shtëpia dhe vendlindja, me të cilat njeriu gjithherë është i lidhur si individ dhe si qenie shoqërore. Autori, në këtë pikë identifikimi na del mjaft i përkryer në realizimin e plotnisë së tij jetësore dhe krijuese. Ndërsa në vëllimin e tretë poetik “Shenjat e shenjta” zëri i tij poetik pasurohet edhe me elemente të theksuara të lirikës personale, intime dhe të ironisë. Edhe sot tërësia poetike e vëllimeve me poezi të Jusuf Gërvallës vazhdon të krijojë dhe të zhvillojë një lidhshmëri të pashkëputshme të komunikimit me lexuesin. Ajo na shfaqet si një ligjërim poetik që ndjek natyrshëm linjën e një rrëfimi të urtë, të butë, të rrafshët, spontan e të paimponueshëm, të lidhur dhe të kondensuar mrekullisht. Ajo qëndron mbi fenomenin e dhembjes, mallit e të shqetësimit, si veçori kryesore të frymëzimit të poetit, që nuk shpërthen me tone revoltuese dhe alarmuese, jo pse nuk përjetohet thellë, por pse, përmes shqetësimeve ‘qetësuese’ ajo di ta rrisë intensitetin e brendshëm dhe të krijojë një harmoni estetike me mjete të qëlluara shprehëse. Dhe, sigurisht këta përbërës të lirikës së tij e bëjnë atë një zë të veçantë të poezisë së sotme shqipe. 2. Romani “Rrotull” i Jusuf Gërvallës, i shkruar dhe i përfunduar për të gjallë të tij, por i botuar vetëm pas vrasjes (1983), paraqet një zhanër shkrimi që sjell elemente të reja e origjinale në lëmin e poetikës së ligjërimit romanor. Ai reflekton prirjen dhe vizionin e autorit për të krijuar një strukturë të brendshme romanore krejtësisht individuale, si formësim modern artistik: me mënyrën dhe organizimin e rrëfimit, me rolin e rrëfyesit, me procedimin e ligjërimit, me pasurinë gjuhësore dhe me prezencën e elementeve etnografike, të cilat ndërtohen prapë mbi gjuhën e mjedisit. Ai sjell një sistem shenjash, ku rrafshi i gjuhës së rrëfimit aludues përligjëson strukturën e ndërtimit të brendshëm kuptimor (të ndërtimit të temës, të ideve, të ngjarjeve, të shprehshmërisë, të veprimeve të personazheve dhe të vetë fatit të heroit), si dhe formën e ligjërimit (të ndërtimit të një sistemi të veçantë të komunikimit artistik), ku shenja (të folurit figurativ popullor ose me rrotulla, siç thuhet në Rrafshin e Dukagjinit), ngrihet në strukturë letrare të shkrimit, në botën krijuese të Jusuf Gërvallës. Përmes një fabule të thjeshtë, si në përrallën popullore kodifikohen nyjat e rrëfimit të ngjarjes, rreth të cilave zënë e thuren ndodhitë njëra pas tjetrës, shtresohen përmasat e zhvillimit të një mjedisi të caktuar jetësor dhe shpalosen fate, bëma, situata e gjendje të brendshme psikologjike të personazheve. Janë të rralla prozat romanore të letërsisë bashkëkohore shqipe, madje edhe ato që studiuesit sot i klasifikojnë si moderne a postmoderne, në të cilat janë ndërtuar raporte të tilla të ndërlikuara si në romanin “Rrotull”, ku personazhi kryesor Keta dhe përfytyrimi real apo mitologjik për të, kulti i fjalës, fjala e dhënë dhe fjala e thënë, fjala dhe togfjalëshi, frazeologjizmat dhe të menduarit kolektiv, paradigma e titullit të veprës dhe koncepti i ndërtimit motivues e përmbajtësor i saj, janë në përpjesëtim të drejtë me zhvillimin e ngjarjeve dhe të kompozicionit të romanit. Në këtë mënyrë Jusuf Gërvalla e ka pasuruar letërsinë bashkëkohore shqipe jo vetëm me prozën etnografike, e cila në të vërtetë nuk i ka munguar, por edhe me stilin etnografik të ligjërimit të saj. Kështu, ai e ndërlidhi më së miri ligjërimin gojor të të folurit me stilin shkrimor të prozës shqipe. 3. Drama “Procesi” e Jusuf Gërvallës është vepra e fundit, e shkruar në rrethana të veçanta historike e jetësore dhe intelektuale e politike të tij. Ajo përbën një tërësi personazhesh tipike të ndërtuara për qëllime pragmatike dhe artikulon një ngjarje konkrete të ndodhur atyre ditëve në Kosovë, si proceset politike pothuajse të përditshme kundër shqiptarëve që kryheshin në ish-Jugosllavi. Kjo dramë mbështetet kryesisht në një fakt: në veprimtarinë e Lëvizjes ilegale të popullit shqiptar të Kosovës për çlirim dhe bashkim kombëtar dhe mbi një reagim historik të kujtesës kombëtare të shqiptarëve të Kosovës për çlirim jo vetëm kombëtar. Pra, një tekst i realizuar mbi modelin e trakteve dhe pamfleteve politike të kohës. Më në fund, kjo është dramë e shkruar pikërisht për këtë qëllim. Veçantia e saj, lidhet me faktin se, dramën e ka shkruar një shkrimtar me vizion dhe me rezultate të arrira në fushë të letërsisë, i cili deri atëherë e kishte mbajtur të ndarë pikëpamjen politike të tij me konceptin për krijimin letrar. Ndonëse është marrë edhe me politikë edhe me letërsi në të njëjtën kohë, Jusuf Gërvalla ato i ka parë brenda kufijve të tyre autonom.

VI. Përfundim

Jusuf Gërvalla përfaqëson individualitetin pasionant të krijuesit klasik, që arrin të realizojë dhe të ndërtojë simbiozë të suksesshme në mes të letërsisë e politikës, shoqërisë e artit përgjithësisht, veprimtarisë atdhetare e krijimtarisë artistike dhe në mes të idealeve, shpesh edhe iluministe e të esencave estetike. Ai, si pak të tjerë, la modelin origjinal të realizimit dhe të pranisë së tij në fusha të veçanta të dijes krijuese dhe vepruese. U shënjua si poet, prozator, publicist, gazetar, muzikant, përkthyes dhe veprimtar militant për lirinë e Kosovës e bashkimin kombëtar. Secili dimension krijues e veprues i ka esencat e veçanta e afirmative të tij. Në këtë rrjedhë, Jusuf Gërvalla ishte intelektuali që ka lënë gjurmë individualiteti në fusha të shumta të artit. Ai ishte krijuesi i talentuar letrar, publicisti i shkëlqyer, përkthyesi i përkryer, kompozitori e artisti i pasionuar, të cilit, fati historik, për të krijuar plotninë e lirisë, ia ndërpreu veprimtarinë e tij letrare dhe artistike. Ai, me talentin dhe aftësitë e tij, ishte intelektuali i shquar dhe figura poliedrike e viteve ’70. Ai, sot, është krijuesi që u rri pranë shkrimtarëve shqiptarë të gjysmës së dytë të shekullit XX, ai është shkrimtari pa të cilin nuk mund të botohet antologjia e poezisë së kësaj periudhe. Jusuf Gërvalla është figurë e rëndësishme e Lëvizjes politike kombëtare, pa të cilin nuk mund të ndërtohet sinteza programore e Lëvizjes Kombëtare të shekullit XX. Ai është njëri prej heronjve të rënë bashkë me Kadri Zekën dhe Bardhosh Gërvallën, të gjysmës së dytë të shekullit XX, pa të cilët nuk mund të shkruhet historia e re e popullit shqiptar. Lavdia e tyre e ka lëvizur ndërgjegjen tonë dhe, duke e lëvizur ndërgjegjen, do të thoshte Profesor Qosja, e ka lëvizur historinë tonë, por tragjedia e tyre ndërkaq, e ndodhur në zemër të Europës, e ka lëvizur edhe ndërgjegjen ndërkombëtare.Gjilan, më 17 janar 2022

Filed Under: ESSE

LUFTA NË SYTË E NJË FËMIJE…KRIMI E GJENOCIDI SERB NË KOSOVË

January 19, 2022 by s p

Gazetarja Dafina Buçinca, autorja e librit “Fëmijë në luftë”, në një rrëfim të dhimbshëm rreth luftës së Kosovës dhe masakrave të regjimit serb mbi popullsinë shqiptare dhe mbi të gjitha përjetimet e fëmijëve mbi genocidin që serbët ushtruan në Kosovë. Në rrëfim e saj dhënë Editorit të Dielli Sokol Paja, gazetarja Dafina Buçinca analizon detaje dhe fakte sesi regjimi e terrori serb i ushtruar ndikoi mbi fëmijët ua ndryshoi jetën përgjithmonë.  


“FËMIJË NË LUFTË”…NJË DËSHMI E TERRORIT E KRIMEVE SERBE NË KOSOVË

Unë kisha lindur në kohën kur situata në Kosovë filloi të trazohet. Atë kohë filluan ato tubimet serbe që kishin për qëllim marrjen e autonomisë së Kosovës. Gjë që ndodhi dy vjet më vonë me ardhjen në pushtet të Sllobodan Millosheviçit. Pastaj largimi i dhunshëm i Babës nga puna, që na e vështirësoi shumë jetën, për të vazhduar me ato vitet e tensionuara në pritje të asaj që do të ndodhte. Ishim të privuar nga çdo e drejtë, madje ishim të detyruar t’i fiknim dritat në mbrëmje, të mos e ndeznim zjarrin në shtëpi, në mënyrë që të mos bëheshim shënjestër; shto terrin informativ, mungesat e ushqimit, shkuarjen në shkollë fshehurazi e shumë të tjera, derisa një ditë shpërtheu edhe lufta, që filloi me vrasjen e mësuesit, për të vazhduar me daljen në skenë të UÇK-së, largimin nga shtëpia, kthimin, largimin në male, jetën aty e deri te dita e çlirimit. Pra, e gjithë fëmijëria ime lidhet ngushtë me luftën. Kjo fjalë më ka përcjell gjatë gjithë jetës. Ja, edhe tash, pas kaq vitesh ne po flasim prapë për të, për luftën. Lufta filloi në Drenicë dhe duke qenë se unë jam lindur e rritur në Zabel, një fshat i vogël ky në mes të Drenicës, patjetër që ajo na përfshiu edhe neve, për të kaluar pastaj në tërë Kosovën. Për mënyrën se si e kujtoj unë atë dhe shumicën e atyre që e kemi përjetuar, flet romani im.  

LUFTA NË SYTË E FËMIJËVE… PËRJETIME TË GJALLA

Është diçka që shpesh e mendoj, si do të isha unë, po të mos kaloja nëpër ato që kam kaluar, apo edhe si do të isha unë nëse do të lindesha në një vend krejt tjeter? A do të isha kjo që jam? Besoj se nuk do të isha kjo që jam. Femijëria lë gjurmë të pashlyera te secili dhe ndikon fort në formimin e individit e fëmijëria ka ndikuar edhe në krijimitarinë time, sepse në vend që të shkruaja p.sh., një roman dashurie, unë krijimtarine time lertrare e nisa me një roman autobiografik që flet për luftën.

MASAKRA E POKLEKUT, KRIM DHE GJENOCID SERB NË KOSOVË

Drenica ishte një nga zonat më të prekura nga lufta. Kur ndodhi masakra e Poklekut, ishim të tmerruar.  E dinim se kjo po na priste edhe neve. Nga çasti në çast kjo mund të na ndodhte edhe neve. Por, për fat, në Zabel nuk ndodhi ndonjë masakër e tillë, ani pse ishim të rrethuar për shtatë javë radhazi. Ne arritëm të shpëtonim duke u organizuar dhe duke u larguar fshehurazi gjatë natës. Më vonë dëgjuam se po atë natë ishte planifikuar një masakër mbi ne. ”Shpëtuam për një fije floku”, kjo shprehje e përkufizon më së miri atë natë të tmerrshme plot ankth e frikë. 

FIGURA E NËNËS DHE BABAIT NË ROMANIN “FËMIJË NË LUFTË”

Nëna dhe Babai janë prindër tradicionalë shqiptarë, janë të vërtetë sado që kjo mund të tingëllojë vrazhdë, por nuk do të isha e sinqertë më lexuesit nëse do t’i paraqisja ndryshe. Nëna paraqet femrën e nënshtruar, të përkushtuar 100% ndaj familjës dhe fëmijëve të saj, femrën që nuk ka as ëndrra as dëshira, edhe nëse i ka nuk guxon t’i shfaqë. Ajo është simbol i dashurisë dhe përkushtimit ndaj familjes. Ndërsa babai ishte njeri josentimental, ai i shfaqte ndjenjat e tij shumë rrallë dhe atë vetëm ndaj nesh fëmijëve, por jo edhe ndaj nënës. Ai madje as nuk e përqafoi atë në ditën që u ndanë për të mos u takuar kurrë më. Ai ishte i angazhuar në çështjen e çlirimit të vendit. Atdheu ishte mbi çdo gjë tjetër, atdheu ishte para familjes së tij. 

FËMIJËT NË LUFTË SI MEMORIE E KOHËS, SI HISTORI… 

Tragjedia jonë e shikuar me sytë e fëmijës flet shumë, fëmijët nuk flasin për luftën në piedestal, me diskurs e stil të lartë siç jemi mësuar të lexojmë e shohim deri tani, fëmijët nuk flasin për heronj, flasin për njerëz të zakonshëm që lufta, regjimi e terrori serb i ushtruar mbi ta ua ndryshon jetën përgjithmonë.  

“FËMIJË NË LUFTË”, NJË HOMAZH PËR TË GJITHË FËMIJËT E KOSOVËS

Romani im është zëri i fëmijëve të luftës kudo në botë, veçanërisht është zëri i fëmijëve të vrarë gjatë luftës në Kosovë, të cilët kanë mbetur pa zë në liri. Për të cilët edhe 23 vjet pas luftës nuk është ndërtuar një memorial kushtuar atyre. 

“FËMIJË NË LUFTË” NJË AKUZË NDAJ REGJIMIT SERB DHE KRIMEVE NË KOSOVË

Romani im “Fëmijë në luftë” është roman që përmes rrëfimit dëshmon për atë që ka ndodhur gjatë atyre viteve. Është ajo që unë dhe familja ime kemi përjetuar gjatë atyre viteve të tmerrshme për popullin tonë. Por, jo vetëm familja jonë, në roman janë të përfshirë edhe një numër i madh personazhesh, të cilët janë të vërtetë, janë historitë e tyre, jetët e tyre të humbura, për të cilat dikush duhet të japë llogari para drejtësisë.

Filed Under: Featured

SHQIPËRIA KA NEVOJË PËR NJË NARRATIVË TË RE…

January 18, 2022 by s p

Anita Likmeta, Ambasadore e Programit “Connect Albania” për IOM Albania, projekt i cili funksionon pranë “Dhomës së Biznesit të Diasporës Shqiptare” në një rrëfim për Diellin e Vatrës në New York, dhënë Editorit Sokol Paja shprehet se Shqipëria ka nevojë për politika gjithëpërfshirëse të afta për të forcuar të rinjtë shqiptarë që të mos e braktisin Shqipërinë.

Si mund të ndalet largimi i të rinjve nga Shqipëria?

Ne kemi nevojë për politika gjithëpërfshirëse të afta për të forcuar të rinjtë shqiptarë: sa herë që kthehem në Shqipëri e ndjej qartë se sa të zhgënjyer janë në lidhje me vendin, politikën dhe të ardhmen.

Si mund të kthehet Shqipëria një atraksion për rininë dhe vizitorët e huaj? Siç e kam thënë edhe në intervista të tjera, shezlongët në bregdetin e bukur shqiptar nuk mjaftojnë më. Shqipëria ka nevojë për një narrativë të re, duhet të fokusohet në kulturën e saj.

Si mund të krijohet një përvojë unike kombëtare duke marrë modelin ndërkombëtar në lidhje me punësimin dhe integrimin e të rinjve shqiptarë?

Është e nevojshme të forcohen korridoret tashmë ekzistuese ndëruniversitare dhe të hapen të reja në mënyrë që të krijohen kushtet për integrim dhe lindje të sinergjive të mundshme në drejtim të rritjes.Nevoja e krijimit të markës shqiptare…Kjo është një ëndërr e imja dhe shpresoj të bëhet edhe një projekt për t’u fokusuar për shumë shqiptarë. Bota nuk njeh Made in Albania, nuk njeh historinë dhe kulturën tonë. Është koha për ta thënë, secili në sektorin e tij. Made in Albania është fillimi i një rruge drejt një të ardhmeje të mundshme dhe jam e sigurt se është një projekt që do të jetë në gjendje të forcojë demokracinë tonë të re.Anita dhe projektet e së ardhmes…Projektet e mia aktuale janë të gjitha të orientuara nga shoqëria, por do të flas kur, siç thuhet, të kenë këmbë. Stay tuned 🙂

Prezantim për lexuesin, kush është Anita Likmeta?

Anita është diplomuar për Filozofi, më pas është sipërmarrëse në sektorin dixhital, më pas është ambasadore e Connect Albania për Kombet e Bashkuara. Ajo njihet si një ndër 150 gratë unstoppable në inovacion në Itali dhe është emri i parë italian, edhe se ajo është Shqiptare, në Evrope si nga 50 gratë më frymëzues sot në Evropë në fushën e teknologjisë dhe inovacionit. Anita Likmeta, lindur ne Durrës, sot jeton e punon në Milano, Itali. E larguar me familjen nga Shqipëria në moshën 11 vjec në vitin e mbrapshtë ’97, Anita do të niste një jetë të re në Itali, plot sfida dhe sakrifica si mijëra familje emigrantësh që lanë atdheun në ato vite në kërkim të një jete më të mirë. Dëshira për dije dhe vullneti i hekurt për të shkëlqyer në cdo fushë e bëri Anita Likmetën të spikasë. Në Itali ajo mbaroi shkollën e mesme klasike, ndoqi Akademinë Dramaturgjik “Corrado Pani” dhe u diplomua për Filozofi në Universitetin e Romës La Sapienza. Ajo ka nisur angazhimet e saj profesionale, si gazetare për gazetën italiane ”Il Fatto Quotidiano”, për të vazhduar me “Il Giornale”, ka shkruajtur për gazetën e Vatikanit Avvenire dhe aktualisht shkruan për “Huffington Post Italia” ku merret me temat e politikës dhe migracionit. Likmeta është përfshirë gjerësisht në fushën e sipërmarrjes dhe inovacionit. Që nga janari 2014 shkruan në Huffpost Italia, ku mes shkrimeve të saj nuk mungojnë analizat mbi situatën aktuale politike në Shqipëri. Anita është dhe Ambasadore e Programit “Connect Albania” për IOM Albania, projekt i cili funksionon pranë “Dhomës së Biznesit të Diasporës Shqiptare”. Connect Albania është pjesë thelbësore e Programit të IOM Albania “Angazhimi i Diasporës Shqiptare në Zhvillimin Social dhe Ekonomik të Shqipërisë” me kontributin financiar dhe mbështetjen e Ministrisë italiane të Punëve të Jashtme dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar dhe në koordinim të ngushtë me Ministrinë e Shtetit për Diasporën, si dhe Ministrinë për Evropën dhe Punët e Jashtme, Ministrinë e Financave dhe Ekonomisë dhe Agjencisë Italiane të Bashkëpunit për Zhvillim (AICS) në Tiranë.

Filed Under: Sociale

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 2455
  • 2456
  • 2457
  • 2458
  • 2459
  • …
  • 2776
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community
  • U zhvillua veprimtaria përkujtimore shkencore për studiuesin shqiptaro-amerikan Peter Prifti
  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT