Frano Kulli
Dje, në përkujtimin e 554 vjetorit të vdekjes së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu ishte edhe ambasadori i Republikës së Austrisë Dr. Christian Steiner. Pa bujë, pa tam tame; pa eskorta që me zhaurimen e tyre këso ditësh bllokojnë e ia marrin frymën pothuajse së krejti jetës urbane dhe interurbane, në arealin ku ato ndodhin. Madje edhe kur kalojnë zyrtarucët tanë të rangut të ministrave.Vetvetishëm të vinte një ndjenjë ngrohtësie, në ditën me mot të ftohtë e të vrejtur të mbas mesjanarit, aty mbrenda memorialit të hapur që i rri si mburojë kishës së rrënuar të Shënkollit ku prehet heroi ynë. Më mbas veprimtarisë, unë ia shpreha ndjesinë time edhe kryetarit të bashkisë, të zotit të shtëpisë, zotit Pjerin Ndreu, për ftesën e qëmtuar. Ai është falënderues për ndihmën që shteti dhe populli austriak jep në Lezhë, në arsimin profesional…më heret qysh në fillimvitet ’90 në rindërtimin e rrjetit të spitalit rajonal aty. Dhe për krejt më së fundi, dy-tre muaj më parë, edhe për ndërtimin e dy urave të bukura mbi lumin Drin , që ndërlidhin dy brigjet e lumit por edhe të sotmen e qytetit me lashtësinë e tij; të bardha, të ndritëshme, shenjuese elegante të nevojës për urbanizimin me shije të qytetit.Për sot e për të ardhmen. Austriakët, gjithherë kanë ndërtuar ura ndër ne e me ne. Në tetorin e vitit që shkoi, në cep të Urës së Bunës , në Shkoder, me një ceremonial modest, rivendosej i restauruar, guri memorial, që shënonte përfundimin e ndërtimit të Rrugës Shkoder-Shirokë. E kishte vendosur njëqind e sa vjet më parë, në vitin 1916 Ushtria Perandorake Austro-Hungareze. Kurse për rivendosjen ishte kujdesë Gjergj Leqejza, konsulli i nderit i Austrisë në Shkoder, biznesmeni fort i njohur e i suksesshëm shkodran, por edhe filantrop me shembuj punësh të mira e të bukura , sidomos në fushen e trashëgimisë së kulturës e civilizimit tonë. Në korrikun e po atij viti, po ashtu, në vijim të platformës së ndërtimit të një administrimi austro-hungarez të Shqipërisë ata fillojnë hartimin e statistikave të popullsisë, të vendit, të ndërtesave e të sistemit të matrikullimit. Pra një “census” i përkorë, produkti i të cilit gjëndet sot në Arkivin qendror të Shqipërisë. Për krejt territorin e asaj Shqipërie, të përcaktuar nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër. Por një dëshmi tjetër e gjithë asaj çfarë u bë në atë periudhë e sjell në librin e tij:”Administrimi i Shqipërisë nga Trupat Ushtarake Austro-Hungareze në vitet 1916-1918″ Prof.Dr. Mariano San Nicolo, toger i ushtrisë perandorake, dëshmitar i ngjarjeve dhe këshilltar e autor i hartimit të urdhërave dhe dekreteve të Komandës së lartë Ushtarake të Ushtrisë Austro-hungareze në Shqipëri. Po më gjërë për këtë nuk është rasti të shtjellohet rrëfimi tani.
I asaj kohe është, gjithashtu edhe ndërtimi i një “ure” tjetër, kësaj here ure komunikimi. Me 5 dhjetor 1916 del gazeta “Posta e Shqypís’ “. E financojnë austriakët, gazeta del në dy gjuhët, pra edhe në shqip. Redaksia e përbërë nga pendat e njohura prej françeskanëve shqiptarë, At Vinçensi Prenushi, At Justin Rrota, At. Ambroz Marlaska, kishte në mes edhe një redaktor të “Neu Freie Presse”, një gazetar hebré vienez. Po “drejtuer i gjegjshem” është P. Gjergj Fishta. Dhe deviza, paraqitet që në numrin e parë: “Para sysh ne s’kemi me pasë tjeter veç interesat e verteta t’komit, mii t’cillat hollë e gjatë kemi me u mundue me tregue, mas nevojet t’vendit e t’kohës”. Dhe kjo ndodhte, në mesin e zjarrit të luftës së parë botërore dhe, mund të ndodhte se e kishte bekimin e austro-hungarezëve. Pa folë pastaj për dorën që ata i dhanë vetë Pavarësisë së Shqipërisë, për të cilën, ende sot pas më se një shekulli është e pathënë e gjitha…
Dje, ambasadori kishte ardhë për të na nderuar e respektuar heroin tonë, pikëreferimin e idenditetit tonë kombëtar. Pa na kërkuar kurrfarë “kushtëzimi vëllazërie” e pa na dhënë kurrfarë leksioni turpërues vasaliteti…