Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KLERIKU ATDHETAR, MËSUES DHE VEPRIMTAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE

by

Dr. Nikollë Loka/

Hafiz Ibrahim Dalliu (1878-1952) ka qenë hoxhë, intelektual dhe veprimtar i çështjes kombëtare. Lindi në një familje tiranase në vitin 1878, djali i Mustafa Dalliut, i cili i përkiste një prej familjeve të njohura dhe të kulturuara të Tiranës. Vëllezërit e Ibrahimit, Hysniu dhe Aliu ishin përkatësisht hafiz dhe haxhi. Ibrahimi e përfundoi arsimin fillor dhe të mesëm fetar në Tiranë, ku krahas dijeve të tjera, mësoi osmanisht dhe arabisht. Vazhdoi studimet e larta për teologji në Stamboll, ku u njoh me veprimtarë të shquar të Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave të Shqipërisë. Gjatë viteve të shkollimit ai u përgatit si një ndër klerikët dhe atdhetarët më në zë shqiptarë të kohës së tij. Ibrahimi kishteqenë shok fëmijërie i Seremedin dhe Murat Toptani, me të cilët mbajti lidhje të ngushta gjatë jetës.

Kthehet në Tiranë dhe fillon punë si mësues në vitin 1901. Në bashkëpunim me Filip Ashikun ndihmoi në hapjen e shkollave shqipe në Tiranë, duke vazhduar deri në fund të vitit 1903, kur këto shkolla u mbyllën nga autoritetet osmane. Edhe pse u mbyllën shkollat legale, Hafizi vazhdoi të njëjtën veprimtari në mënyrë ilegale, duke drejtuar kurse të gjuhës shqipe në familjet e qytetarëve tiranas, si në familjen e Murat Toptanit etj., për ta rifilluar përsëri veprimtarinë arsimore legale në vitin 1908.

Fillimisht xhonturqit nuk i ndaluan veprimtaritë e klubeve shqiptare, por bënë përpjekje për t’i kontrolluar ato, duke deklaruar se të gjithë ishin osmanë. Që në fillimet e tyre, klubet e shqiptarëve u bënë qendra të veprimtarisë kulturore të elitës intelektuale dhe filluan përpjekjet për hapjen shkollave në gjuhën shqipe. Edhe vetë klubet u shndërruan në shkolla dhe në qendra për mësimin dhe përhapjen e shkrimit shqip. Si rezultat i kundërshtimit të pandërprerë të osmanëve ndaj arsimit në gjuhën shqipe dhe i përpjekjeve të nacionalistëve shqiptarë, klerikë atdhetarë myslimanë u përfshinë në punën e klubeve kulturore, duke u bërë thirrje atdhetarëve që të fillonin mësimin në gjuhën shqipe, të tjerë duke futur mësimin shqip në shkollat fetare. Në vitin 1908, Ibrahimi hapi shkollën e parë të vajzave në Tiranë, ku u përgatitën mësueset e para të njohura si: Servete Maçi etj.

Hafëz Ibrahim Dalliu ishte përfaqësues i Tiranës në Kongresin e Elbasanit, i cili trajtoi gjërësisht problemet që kishin të bënin me përhapjen e mëtejshme të arsimit në gjuhën shqipe; përgatitjen e mësuesve për shkollat shqipe dhe organizimin më të mirë të lëvizjes kulturore e asaj kombëtare. Siç është shkruar në shtypin e kohës, shpirti i Kongresit të Elbasanit përmblidhej në tri vendime: Çelja e një shkolle normale në Elbasan; krijimi i një shoqërie qendrore shkollore në Korçë; zgjedhja e Klubit të Manastirit si klub qendror për dy vjetët e ardhshëme. Në zbatim të atyre vendimeve, më 1 dhjetor 1909, u çel Shkolla Normale (pedagogjike) e Elbasanit, që ishte shkolla e parë e mesme kombëtare shqipe. Hafiz Ibrahim Dalliu ishte njëri nga mësuesit e parë të saj, krahas Aleksandër Xhuvanit, Sotir Pecit, Luigj Gurakuqit, Petër Dodbibës, Simon Shuteriqit dhe Hasan Mejzës.

Gjatë kësaj kohe, prej vitit 1909-1911, Hafiz Ibrahim Dalliu u arrestua disa herë nga regjimi osman, si veprimtar për arsimin shqip e çështjen kombëtare. Gjatë arrestimeve, atij iu sekuestruan materiale didaktike dhe material në gjuhën shqipe, ndër të cilat revista “Albania” dhe fletorja “Trumpeta e Krujës” e Faik Konicës, etj. Në vitin 1911, Ibrahimi ishte i mbyllur nga regjimi osman në burgun e Manastirit dhe më pas në kështjellën e Selanikut. Pas disa muajsh, u lirua nga burgu, për shkak të përpjekjeve të atdhetarëve Hasan Prishtina e Mihal Grameno.

Më 26 nëntor 1912, Hafiz Ibrahim Dalliu ishte pjesëmarrës aktiv në përgatitjen dhe zhvillimin e ceremonisë së ngritjes së Flamurit dhe shpalljes së pavarësisë në Tiranë, si dhe shkroi një Letër-Protestë dërguar forcave ushtarake serbe, që ndodheshin në zonën verilindore të Shqipërisë dhe përgatiteshin ta mësynin Tiranën. Në formimin me ndjenja patriotike të Dalliut ndikoi bashkëpunimi me atdhetarë shqiptare. Në librin e tij “Patriotizma në Tiranë”, autori ka përmendur mbi 150 burra aktivistë e veprimtarë të vendosur të shqiptarizmit.

Pas vitit 1912, Hafiz Ibrahim Dalliu iu kushtua publicistikës dhe letërsisë satirike. Më vonë drejtoi gazetën politike “Dajti”. Nga viti 1918 deri në vitin 1924, ai botoi një varg veprash satirike, duke u bërë kështu ndër të parët poetë satirikë që çanë rrugën e humorit në letërsinë shqipe. Ndër veprat më të dalluara janë: “Grenxat e kuqe” (1918), “Dokrrat e hinit” (1920), “Kabineti i Xhafer Ypit” (1922) etj. Ai shkroi gjithashtu edhe librin me vjersha atdhetare “Kreshniku i atdheut”, si dhe monografinë “Patriotizma në Tiranë”. Njohjen si poet ai e fitoi me elegjinë kushtuar Avni Rustemit.

Në vitin 1920, Ibrahim Dalliu është anëtar i delegacionit të trevës së Tiranës në Kongresin e Lushnjes dhe pas kthimit në Tiranë u dallua si një nga veprimtarët më aktivë në zbatim të vendimeve të Kongresit. Gjatë gjithë periudhës, deri në vitin 1924 është aktiv në ngjarjet politike të kohës. Pas rikthimit në pushtet të Ahmet Zogut, ai u largua nga politika dhe është marrë kryesisht me studime në fushën e fesë islame, duke bërë komente, përkthyer, zbërthyer e interpretuar librin e shenjtë islam e vepra të personaliteteve të shquara islame. Po ashtu ka bërë edhe studime në fushën e teologjisë islame, që përbëjnë kontribut të tij personal në këtë fushë.

Në vitet e pushtimit fashist, Dalliu u angazhua në politikë, duke u bërë deputet i Asamblesë Kombëtare, të kontrolluar nga gjermanët, në vitin 1943.

Me ardhjen e komunistëve në pushtet, në vitin 1944, ai u arrestua dhe u burgos për shkak të angazhimit të tij në politikë në krah të gjermanëve, si dhe të disa poezive të mprehta antikomuniste që kishte shkruar, në fillim të shkurtit të vitit 1948 dhe më 24 shkurt të atij viti, me vendim nr. 67, Gjykata e Tiranës e dënoi “për faje penale kundër popullit e shtetit – agjitacion e propagandë”, me 5 vjet burg, konfiskimin e pasurisë dhe humbjen e të drejtave civile për 3 vjet. Më 25 shtator 1948, Plenumi i Gjykatës së Lartë e prishi vendimin nr. 67, sepse çështja ishte pushuar nga Gjykata e Lartë. Por Hafiz Ibrahim Dalliu ishte torturuar pa mëshirë, për shtatë muaj rresht, pa marrë parasysh as moshën e tij të thyer. Doli i gjymtuar nga qelitë e errëta të diktaturës komuniste, në shtator të vitit 1948 dhe me 25 maj të vitit 1952 ndërroi jetë.

Hafız Ibrahim Dalliu konsiderohet si një nga figurat e rëndësishme të inteligjencës shqiptare. Ai ka qenë aktiv në fushat e arsimit, fesë, politikës dhe kulturës. Përveçse punonte në shkolla, vazhdonte edhe me përkthimin dhe komentimin e Kuranit. Ishte një nga themeluesit e revistës Dajti, rreth së cilës përpiqej të bashkonte intelektualët e kohës. Ai luftoi për bashkimin e trojeve etnike shqiptare dhe për këtë shkak krijoi një rreth të gjerë shoqëror. Ndërkohë kishte marrëdhënie edhe me figura të njohura si Hasan Prishtina, apo me personalitete të kulturës si: Musâ Maçi, Hafız Ali Korça, Ismail Ndroçi, Hasan Vogli, Myslim Llagami etj. Ibrahimi zotëronte arabisht, turqisht, me shumë gjasë edhe persisht. Në veprat e tij ai synonte përparimin e shoqërisë në përputhje me vlerat kulturore të kohës së tij.

Hafiz Ibrahim Dalliu botoi disa libra me karakter fetar, politik dhe social. Libri i të Falmes tregon rregullat kryesore të të gjitha namazeve ditore e periodike, si dhe dispozitat kuranore në lidhje me këtë shtyllë të islamit. Libri “Dhanti e Ramazanit” përmban rregullat e agjërimit, si e kur lejohet që të mos agjërohet, kur ndërpritet agjërimi dhe kur konsiderohet i prishur. Po ashtu, përmend dobitë fiziologjike, rëndësinë e edukimit moral nëpërmjet agjërimit dhe vlerën shoqërore të tij. Autor i ilahisë “Një lutje shpirtit të madhnueshëm të Resulull-llahit”, botuar shumë herët. Është një himn fetar i frymëzuar nga dashuria që ka myslimani për Profetin e tij dhe për islamin.

Poema satirike “Dokrrat e Hinit” vë në lojë ata njerëz që nuk i sjellin asnjë dobi atdheut e shoqërisë dhe e kalojnë kohën nëpër kafene me biseda të kota e të padobishme. Ai i ironizon pseudointelektualët, që i përdorin fjalët e huaja vend e pa vend. Sidoqoftë kryevepra e Hafiz Dalliut është vepra “E lemja dhe jeta e të madhit Muhamed a.s.”, vepër origjinale në vargje (6143 vargje), por nuk bie më poshtë edhe Tefsiri i Kuranit, i titulluar “Ajka e kuptimeve të Kuran Qerimit”, përkthyer dhe përgatitur prej vetë atij. Vlen të përmendet gjithashtu kontributi i tij i paçmuar gjatë viteve ’30 për botimet e shumta që bëri në shërbim të edukimit fetar.

Libra të tjerë me karakter fetar janë edhe: “Udha muhamedane” (vepër afër 500 faqesh), botuar në Tiranë më 1936, “Mësime teorike dhe praktike të besimit islam”, Tiranë, 1935 etj.

Te libri “Patriotizma në Tiranë”, autori ka marrë në analizë zhvillimet e shoqërisë shqiptare dhe pjesëmarrjen e atdhetarëve të Tiranës në veprimtari patriotike, para e pas shpalljes së Pavarësisë Kombëtare.

Hafiz Ibrahim Dalliu ka qenë anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Krijimtaria, veprimtaria dhe kontributi i tij u la në harresë nga sistemi komunist. Figura e tij u vlerësua e u ngrit lart vetëm pas rënies së këtij regjimi. Në prill të vitit 2016, u dekorua nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë zoti Bujar Nishani me titullin “Nderi i Kombit” (pas vdekjes). Një rrugë dhe një shkollë e mesme në Tiranë mbajnë emrin e tij.

Të jesh lider në kohët e tarifave!

by

Nga Kristina Nano

Doktorante në JMU, SHBA/

Në çdo epokë të historisë, ka ardhur një çast kur fati i popujve është varur jo më nga balanca e tregjeve, por nga cilësia e liderëve. Në epokën tonë, ky çast ka ardhur në formën e heshtur, por dramatike të rikthimit të tarifave. Me vendimin e Presidentit Trump për të rikthyer tarifat si mjet proteksionizmi ekonomik dhe presioni diplomatik, bota është futur në një fazë të re të marrëdhënieve ndërkombëtare, ku ekonomia nuk është më hapësirë e lirë shkëmbimi, por front lufte gjeopolitike.

Dhe kjo nuk është thjesht një çështje amerikane.

Ky është një ndryshim paradigme globale, që kërkon një model të ri lideri, sidomos në vendet e vogla, periferike dhe të brishta si Shqipëria. Në botën e ideve klasike, tarifat ishin instrumente të përkohshme për mbrojtjen e prodhimit vendas.

Në kohët moderne, ato ishin shenjë e proteksionizmit të shteruar. Por tani, në këtë epokë që po formësohet përtej librit të tekstualizuar të globalizmit, tarifat janë kthyer në instrumente sovraniteti, prestigji dhe presioni. Presidenti Trump nuk po i përdor tarifat thjesht për të mbrojtur ekonominë amerikane. Ai po riformulon rendin botëror sipas parimit të interesit të zhveshur kombëtar.

Ai po shkruan një version të ri të Hobbesit për shekullin XXI, ku shteti është sërish “Leviathan”, dhe rendi global është një gjendje natyrore e konkurrencës pa moral, ku vetëm të fortët mbijetojnë. Në këtë botë të re, çdo vend që nuk ka fuqi ekonomike, ushtarake apo diplomatike, është i detyruar të gjejë në cilësinë e liderit të vet, atë që s’mund ta gjejë në peshën e vet në rendin global.

Lideri si arkitekt i gravitetit kombëtar.

Në këtë kuptim, lideri i një vendi të vogël si Shqipëria nuk mund të jetë më një menaxher i buxhetit, as një administrator i koncesioneve, e aq më pak një figurë dekori për shfaqje elektorale. Ai duhet të jetë një arkitekt i gravitetit kombëtar. Një krijues i peshës që një vend i vogël nuk e ka nga historia apo ekonomia, por që mund ta fitojë nga qartësia e pozicionit, serioziteti institucional dhe kapaciteti për të manovruar me mençuri në një botë të fragmentuar.

Carl Schmitt na mësonte se sovran është ai që vendos në gjendje jashtëzakonshme.

Sot, i gjithë lidershipi shqiptar ndodhet pikërisht në një gjendje e sfide të tillë: një botë që po zhvishet nga rregullat, ku fuqitë e mëdha po tërhiqen në proteksionizëm dhe ku BE-ja po humb koherencën e saj politike. Në këtë gjendje, sovran nuk është ai që premton rrugë, paga dhe parqe, por ai që mendon strukturën gjeopolitike të kombit të vet, që formulon pozicione të balancuara, që ndërton ura mes fuqive, që parashikon lëvizjet e mëdha dhe përgatit popullin për to.

Nga lidershipi transaksional tek lidershipi transformues?

Në literaturën moderne mbi lidershipin, James MacGregor Burns ndan dy tipe liderësh:

• Transaksionalët: ata që bëjnë pazare me njerëzit, japin për të marrë, qeverisin për të fituar vota.

• Transformuesit: ata që frymëzojnë, udhëheqin me vizion dhe ndërtojnë kulturë politike që i mbijeton edhe largimit të tyre.

Në kohët e tarifave, lideri transaksional është i rrezikshëm. Ai do të kërkojë të bëjë marrëveshje të shpejta, të fitojë përkrahje përmes subvencioneve, të blejë paqe përmes borxhit. Por kjo është rruga drejt varësisë dhe dekompozimit shtetëror.

Shqipëria ka nevojë për një lider transformues që:

• Ndërton pavarësinë ekonomike përmes vizionit industrial, jo përmes koncesioneve që varin të ardhmen,

• Vendos ekuilibra diplomatikë që nuk lëkunden nga një vizitë apo një fotografi,

• Mbron interesin kombëtar pa rënë në nacionalizëm bosh,

• Dhe që i jep popullit ndjenjën e pjesëmarrjes në një projekt të përbashkët historik, jo thjesht në një fushatë tjetër zgjedhore.

Shqipëria në epokën e pas-globalizmit: një vend i vogël me sfida të mëdha.

Kur Rousseau shkruante për paktin social, ai theksonte se në çdo republikë, sovraniteti i vërtetë qëndron në vullnetin e përgjithshëm, jo në emrin e një lideri.

Por në epokën e tarifave, kur fuqitë e mëdha përdorin ekonominë si shantazh, shtetet e vogla kanë nevojë për liderë që nuk e nënshtrojnë vullnetin e përgjithshëm ndaj frikës dhe presioneve.

Shqipëria është një vend që nuk ka luksin e neutralitetit absolut, por ka mundësinë e zgjuarsisë strategjike.

Kjo do të thotë:

• Të ndërtojmë një model ekonomik të qëndrueshëm,

• Të krijojmë marrëdhënie me vlera, jo me interesa afatshkurtra,

• Të përkufizojmë një identitet strategjik shqiptar në botën që po vjen, ku të jemi më shumë sesa një pikë në hartë, të jemi një qëndrim.

Lideri i së ardhmes: ndërtues i një kulture strategjike.

Michel Foucault thoshte se pushteti nuk qëndron vetëm në institucionet, por në mënyrën si njerëzit mendojnë dhe jetojnë realitetin.

Prandaj, një lider i vërtetë nuk ndërton vetëm rrugë.

Ai ndërton kulturë strategjike.

Ai mëson popullin të mendojë në terma të vetëdijes historike, të pozicionimit, të sovranitetit real dhe të qëllimit të përbashkët.

Në këtë botë ku tarifat e Trumpit mund të bëhen standardi i ri global, Shqipëria nuk ka përballë thjesht kriza financiare apo diplomaci të vështirë.

Ajo ka përballë nevojën për rilindje të vërtetë të lidershipit: një lider që nuk është pasojë e zgjedhjeve, por pararendës i epokës që po vjen.

Një lider që nuk përdor ndarjen për të mbretëruar, por unitetin për të udhëhequr.

Që nuk imiton të mëdhenjtë për të rënë në sy, por shpik veten për të qëndruar me dinjitet në një botë të ashpër.

Koha e Madhe kërkon Njerëz të Mëdhenj.

Epoka e tarifave është epoka e pasigurisë globale, por edhe shansi i vogël i kombeve të vegjël për të krijuar peshë përmes mençurisë.

Ajo kërkon liderë që kuptojnë filozofinë e rendit botëror, që lexojnë kohën, që mendojnë përtej mandatit dhe shikojnë përtej vetes.

Të jesh lider në këtë kohë, është të jesh strateg, filozof dhe arkitekt i fatit të kombit tënd, në një botë që nuk të fal më për naivitetin.

Sepse në kohët e tarifave,

ose bëhesh mendimtar i kombit tënd,

ose mbetesh noter i interesave të huaja.

Beteja për shpirtin e Ulqinit…

by

Nga Edon Alibegu/

Për shekuj me radhë, Ulqini ka qëndruar si një bastion i identitetit shqiptar — një qytet që ka përballuar perandori, ka mbijetuar luftëra, ka mirëpritur të zhvendosurit dhe ka mbrojtur popullin e vet nga vuajtja dhe zhdukja. Nga muret e lashta të Kalasë deri tek bregdeti i artë i Plazhit të Madh, Ulqini nuk ka qenë kurrë thjesht një vend. Ka qenë kujtesë. Ka qenë kuptim. Ka qenë atdhe.

Por sot, Ulqini ndodhet sërish nën rrethim — jo nga ushtri pushtuese apo kolaps politik, por nga marrëveshje të nënshkruara në heshtje. Nga pushteti që ushtrohet pa transparencë. Kjo nuk është vetëm një çështje lokale apo një projekt rajonal. Është një provë. Një provë e demokracisë. Një provë e respektit. Një provë për të parë nëse historitë dhe të drejtat e komuniteteve të vogla mund të shpërfillen përballë kapitalit të huaj.

Më 28 mars 2025, Qeveria e Malit të Zi nënshkroi një marrëveshje për qira afatgjatë me Emiratet e Bashkuara Arabe, duke ia dhënë kontrollin mbi Plazhin e Madh, Deltën e Bunës dhe potencialisht edhe Kriporen e Ulqinit për një periudhë prej 99 vitesh — gati një shekull. Kjo marrëveshje u bë pa konsultim publik, pa tenderë konkurrues dhe pa vlerësim mjedisor. Banorët e Ulqinit — mbi 75% e të cilëve janë me prejardhje shqiptare — nuk u informuan, e aq më pak u ftuan të marrin pjesë në vendimmarrje për të ardhmen e tokës së tyre.

Nuk duhet harruar: ishin pikërisht shqiptarët e Malit të Zi që me mendje të hapur dhe me zemër të bardhë dhanë votat vendimtare për arritjen e pavarësisë — jo si të huaj, por si banorë autoktonë, si pjesëmarrës të barabartë në një të ardhme të përbashkët. Ne e mbështetëm një Mal të Zi sovran me bindjen se do të ndërtonim një shtet ku të gjitha zërat do të kishin peshë, ku diversiteti do të shihej si vlerë, dhe ku asnjë qytetar nuk do të lihej pas dore. Si ish-Drejtor Ekzekutiv i Shoqatës Shqiptaro-Amerikane të Ulqinit, kam bërë gjithçka që kjo besë të nderohet — duke bashkë-organizuar festën e Ditës së Pavarësisë së Malit të Zi në Bashkinë e Nju Jorkut, jo vetëm për të festuar shtetësinë e vendit, por edhe për të theksuar rolin e shqiptarëve dhe të gjitha pakicave në ndërtimin e tij.

Por kur vendime të kësaj rëndësie merren pas dyerve të mbyllura — pa dijeninë tonë, pa pëlqimin tonë — kjo është një shenjë se besimi ynë është keqpërdorur. Se zëri ynë është i kushtëzuar. Se roli ynë në ndërtimin e shtetit mbaron sapo dikush tjetër vendos që toka jonë është në shitje.

Ajo që qeveria e quan “valorizim” në të vërtetë është komercializim i kulturës, zhdukja graduale e zërit qytetar dhe shpërbërja e një ekosistemi që për breza të tërë ka qenë i shenjtë. Nuk është zhvillim — është zhvendosje. Nuk është përparim — është fshirje.

Ulqini ka bashkëjetuar në kohë — shqiptarë, malazezë, fqinj e miq — të lidhur jo nga harmonia e përsosur, por nga historia e përbashkët dhe lidhja e thellë me këtë tokë. Zona bregdetare që është në qendër të kësaj marrëveshjeje — Plazhi i Madh, Delta e Bunës, Kriporja e Ulqinit — nuk është vetëm me rëndësi ekonomike. Ajo është një zonë ekologjike me mbrojtje ndërkombëtare, e pasur me specie të rralla, shpendë migratorë, habitate me rërë dhe zona ligatinore që ndihmojnë në përballimin e ndryshimeve klimatike. Kjo zonë ka rëndësi thelbësore për mjedisin, por edhe për vazhdimësinë kulturore dhe sovranitetin ekonomik të qytetit tonë.

Çdo verë, diaspora jonë kthehet — nga Kosova, Shqipëria, Australi, Gjermania, Zvicra, Shtetet e Bashkuara — jo si turistë, por si familje. Ju mbushni rrugët, kafenetë, plazhet; ju investoni, ndërtoni, mbështesni ekonominë vendore dhe e mbani gjallë frymën e Ulqinit, vit pas viti. Prania juaj nuk është barrë — është burim jete për këtë qytet. Ju nuk jeni të jashtëm — jeni zgjatimi i zemrës së Ulqinit. Dhe megjithatë, zëri juaj — si ai i gjithë komunitetit — u përjashtua.

Familja ime ka jetuar në Ulqin për më shumë se njëmbëdhjetë breza. Kjo nuk është një rrëfenjë — është realitet i gjallë. Dhe, si shumë të tjerë, dua që vajza ime një ditë të ecë mbi këtë tokë me krenari, duke ditur se ende i përket popullit të saj. Por pak nga pak, kjo tokë po u jepet privatëve, në heshtje, në emër të “zhvillimit” — ndërsa ata që e kanë mbrojtur për shekuj me radhë, nuk marrin asgjë më shumë se punë të përkohshme, me paga të ulëta dhe pa përfshirje të vërtetë në proceset vendimmarrëse.

Kjo nuk është strategji për zhvillim të qëndrueshëm. Është rruga drejt përjashtimit.

Vëllezër e motra në diasporë: ju e keni mbajtur Ulqinin në zemrat dhe punën tuaj për dekada. Tani është koha ta mbroni.

Shkruani përfaqësuesve tuaj politikë. Flisni me udhëheqësit e komunitetit. Ndani këtë mesazh. Nënshkruani peticionin:

👉 change.org/p/stop-devastaciji-velika-plaža-za-buduće-generacije-ne-za-privatne-interese

Kjo nuk është thjesht një çështje e Ulqinit. Është një provë e mënyrës se si merren vendimet, kush përfiton nga to dhe nëse jemi të gatshëm të qëndrojmë kur ajo që duam më shumë është në rrezik.

Robert F. Kennedy ka thënë:

“Sa herë që një njeri ngrihet për një ideal, apo vepron për të përmirësuar jetën e të tjerëve… ai krijon një valë të vogël shprese, dhe kur këto valë bashkohen nga miliona qendra guximi dhe përkushtimi, ato krijojnë një rrymë që mund të rrëzojë edhe muret më të larta të shtypjes dhe padrejtësisë.”

Le të jetë Ulqini ajo valë. Le të jetë ky momenti ynë.

Duhet të jemi të qartë:

Jo heshtjes.

Jo tradhtisë.

Jo shitjes së asaj që kurrë nuk ju përkiste.

Ulqini nuk është për shitje. As për 99 vjet. Asnjëherë.

Nuk do të heshtim.

Nuk do të lëvizim.

Nuk do të jemi viktima.

Dhe nuk do të zhdukem në heshtje.

SHKOLLA SHQIPE NË LÜBECK, GJUHË SHQIPE DHE IDENTITET KOMBËTAR TE SHQIPTARËT NË GJERMANI

by

Andi Xhixha themelues i shkollës  shqipe në Lübeck – Gjermani rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Lübeck – Gjermani, nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, historisë, traditës e kulturës shqiptare dhe aktiviteteve patriotiko- kulturore. Me themeluesin e shkollës shqipe në Lübeck – Gjermani Andi Xhixha bisedoi editori i “Diellit” Sokol Paja.

SHKOLLA SHQIPE NË LÜBECK

Shkolla Shqipe në Lübeck është fryt i një përkushtimi të madh dhe një dëshire të thellë për të ruajtur gjuhën dhe kulturën shqiptare në diasporë. Ajo u hap më 26 mars 2022, si rezultat i përpjekje te palodhur nga ana ime dhe falë mbështetjes së madhe nga Konsulli Z. Kole Gjoka, kjo nismë u bë realitet. Mësimi zhvillohet dy herë në javë – ditën e martë dhe të enjte – dhe përfshin fëmijë të grupmoshave të ndryshme. Shkolla është bërë një pikë referimi për komunitetin shqiptar në Lübeck dhe tashmë është pjesë e një rrjeti të gjallë shkollash shqipe që po rriten në veri të Gjermanisë, duke bashkëpunuar ngushtë për ruajtjen e identitetit kombëtar përmes gjuhës amtare.

KURRIKULA MËSIMORE DHE ARGËTIMI

Në mësim përdoret një kurrikulë e përshtatur për fëmijët shqiptarë që rriten në një mjedis dy-gjuhësh. Ajo përfshin elementë të gramatikës shqipe, lexim, shkrim, këngë popullore, tregime tradicionale, poezi dhe njohuri mbi historinë dhe kulturën shqiptare. Mësimi bazohet në metoda bashkëkohore dhe teknologji të përshtatura për fëmijët. Bashkëpunimi me prindërit është thelbësor. Ata inkurajohen të flasin shqip me fëmijët në shtëpi dhe të jenë të pranishëm në aktivitetet shkollore. Komuniteti shqiptar luan një rol aktiv në funksionimin e shkollës, duke mbështetur organizimin e aktiviteteve kulturore, festave kombëtare dhe ndihmës logjistike. Thirrja ime për prindërit është e qartë: ruajtja e gjuhës është detyrë e përbashkët dhe çdo përpjekje vlen.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE, FORMËN RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË GJERMANI

Gjuha shqipe është themeli i identitetit tonë kombëtar. Mësimi i saj në diasporë nuk është thjesht edukim – është ruajtje e trashëgimisë dhe ndërtim i ndërgjegjes kombëtare. Fëmijët që mësojnë shqip rriten me vetëdijen se kush janë, nga vijnë dhe çfarë vlere ka kultura e tyre. Përmes gjuhës ata lidhen me vendin e tyre të origjinës, me familjen dhe me historinë e kombit.

SHOQËRIA GJERMANE, MBËSHTETËSE DHE MIRËKUPTUESE NDAJ NISMËS SË SHKOLLËS SHQIPE

Shoqëria gjermane ka qenë mbështetëse dhe mirëkuptuese ndaj nismës së shkollës shqipe. Falë bashkëpunimit me institucionet vendore, kemi mundur të sigurojmë hapësira për zhvillimin e mësimit. Në veçanti, në veri të Gjermanisë është krijuar një frymë bashkëpunimi midis shkollave shqipe në qytete si Elmshorn, Kiel, Bremen e të tjera. Këto shkolla po ndërtojnë ura komunikimi dhe bashkëpunimi, duke i dhënë gjuhës shqipe një jehonë të fortë në rajon. Komuniteti shqiptar në Lübeck është i përkushtuar dhe kontribuon me pjesëmarrje aktive në ruajtjen dhe zhvillimin e shkollës shqipe.

MËSIMDHËNIE PËRMES TEKNOLOGJISË, VËSHTIRËSITË NË MËSIMDHËNIE ME FËMIJËT ME DY GJUHËSI

Përdorimi i teknologjisë ka ndihmuar në përmirësimin e mësimdhënies – video edukative, aplikacione për gjuhën shqipe, libra dixhitalë dhe materiale interaktive janë bërë pjesë e orëve të mësimit. Megjithatë, sfidat me fëmijët që rriten në një mjedis dy-gjuhësh janë të shumta. Shpesh ata kanë vështirësi me shqiptimin, ndërtimin e fjalive dhe pasurimin e fjalorit. Duhet një qasje e duruar, e personalizuar dhe kreative për t’i motivuar dhe për t’i mbajtur të angazhuar.

EFEKTI QË KA PASUR TE FËMIJËT NË RRITJEN E NDJENJËS PATRIOTIKE MËSIMI I GJUHËS SHQIPE

Mësimi i gjuhës shqipe ka ndikuar dukshëm në rritjen e ndjenjës së përkatësisë dhe patriotizmit tek fëmijët. Ata mësojnë me krenari për flamurin kombëtar, për figurat e shquara të historisë sonë, për festat tona tradicionale. Në çdo aktivitet ku këndojnë apo recitojnë në shqip, ndjehet një emocion i veçantë dhe një lidhje shpirtërore me Shqipërinë. Kjo ndihmon në ndërtimin e një identiteti të fortë dhe të qëndrueshëm, pavarësisht se jetojnë jashtë kufijve gjeografikë të atdheut.

KUSH ËSHTË MËSUESI ANDI XHIXHA?

Kam përfunduar studimet Bachelor në Universitetin “Luigj Gurakuqi” në Shkodër dhe më pas Masterin në Universitetin e Tiranës. Gjatë viteve të studimeve kam punuar në mënyrë vullnetare në disa shkolla në Shqipëri. Pas përfundimit të studimeve, kam emigruar në Gjermani ku kam dhënë një kontribut të madh për hapjen e shkollës shqipe në Lübeck. Falë përkushtimit tim dhe mbështetjes se palodhur nga Konsulli Z. Kole Gjoka, u realizua me sukses hapja e shkolles shqipe ne Lübeck. Në vitin 2024, jam  nderuar me titullin “Ambasador për Paqe” në Gjermani – një vlerësim për punën e time të palodhur në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare në mërgatë. Së bashku me bashkëshorten  time, mësuesen Armela Xhixha, mendoj qe jemi zemra e kësaj shkolle – jo vetëm si mësues, por si udhëheqës, organizatorë, dhe mbi të gjitha, si prindër të përkushtuar ndaj çdo fëmije që ka nevojë për ndihmë në rrugën e ruajtjes së identitetit kombëtar.

I PAHARRUESHMI SAMI REPISHTI!

by

(Në 100-vjetorin e lindjes)

“PER NJI ELITE PATRIOTIKE, DEMOKRATIKE, DHE PROFESIONALE”

Frank Shkreli

Po të ishte gjallë, të djelën që kaloi me 6 Prill, 2025, Profesor Sami Repishti do kishte mbushur 100-vjet. Profesori i nderuar, mik e koleg i dashur ndër vite, ndërroi jetë vitin e kaluar në moshën 99-vjeçare, duke lenë kështu një boshllëk të madh në komunitetin shqiptaro-amerikan—njëri prej aktivistëve më të palodhur ndër dekada – në mbrojtje të të drejtave të shqiptarëve dhe të çeshtjes kombëtare në përgjithsi, por jo vetëm. Me rastin e kalimit në amshim të Profesor Repishtit kam shënuar, ndër të tjera, se të drejtat e njeriut – jo vetëm në trojet shqiptare por anë e mbanë botës, me largimin nga kjo jetë e Profesor Repishtit — humbën njërin prej mbështetësve më të njohur dhe më të fortë në shumë dekada. Se, marrëdhëniet shqiptaro-amerikanë kanë humbur promovuesin më të zellshëm. Dhe se komunizmi kishte humbur njërin prej kritikëve më të ashpër dhe si -ish-i burgosur vet ai i regjimit të Enver Hoxhës, viktimat e komunizmit – të gjallë e të vdekur – kanë humbur përkrahësin më të madh të tyre; sidomos klerikët katolikë të martirizuar nga komunizmi. Frank Shkreli: Sami Repishti: “Lotë, Lavdi e Lumnim” | Gazeta Telegraf – Por veprimtaria, shkrimet e veprat e Dr Sami Repishtit, në përgjithësi, të botuara gjatë dekadave e pothuaj deri në ditë e fundit të jetës së tij, mbeten sot e gjithmonë një thesar kombëtar për brezat e sotëm dhe të ardhshëm të shqiptarëve. Kontributet e tija ishin të shumta në të gjitha fushat e veprimtarisë së tij patriotike, politike, akademike dhe humanitare gjatë viteve, veçanërisht në fushën e të drejtave të njeriut, në arsim, literaturë por edhe në shumë aktivitete të komunitetit shqiptaro-amerikan.  Për dekada të tëra, Prof. Repishti ka qenë një shtyllë e fortë e komunitetit shqiptaro-amerikan. Një pasardhës i denjë i rilindasve të vërtetë të Kombit, njëri prej intelektualëve më të njohur e më të dalluar, jo vetëm në Shtetet e Bashkuara të Amerikës por edhe anë e mbarë trojeve shqiptare dhe më gjërë. Besnik ndaj Kombit, besnik ndaj miqve dhe kolegëve, anti-komunist i përbetuar, besnik dhe mbrojtës i pakompromis i demokracisë së vërtetë për shqiptarët dhe të gjithë popujt! Frank Shkreli: Lamtumirë koleg i dashur! Pushofsh në paqë profesor Sami Repishti | Gazeta Telegraf  | Gazeta Telegraf  Profesor Repishti, në këtë 100-vjetor të lindjes, vazhdon të na flasë nepërmjet shkrimeve dhe veprave të lëna pas si xhevahire shumë të çmueshme të fjalëve e të veprave të tija. Me Profesor Repishtin kam shkëmbyer shpesh komunikime dhe kemi ndarë shkrime deri vonë. Shkrimet e tija, siç e dinë të gjithë ata që i kanë lexuar gjatë viteve, ishin brilante, frymëzuese dhe edukuese –shkrime  në të cilat, me këshillat dhe përvojën e tij, theksonte të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen – gjithmonë duke qarë hallet e Shqipërisë dhe të shqiptarëve dhe duke dhënë këshilla konstruktive për një të ardhme më të mirë.. 

Duke kujtuar Profesorin e nderuar këto ditë të (100-vjetorit të lindjes së tij), mu kujtua një shkrim i tij që Repishti ma kishte dërguar në Gusht të vitit 2017, e që është botuar në gazetën Dielli të Federatës Vatra,  —PER NJI ELITE PATRIOTIKE, DEMOKRATIKE, DHE PROFESIONALE – Dielli | The Sun – Dielli | The Sun— mjaft interesant, konstruktiv dhe aktual edhe për ditët e sotëme, për ata që duan të mësojnë e të dëgjojnë – sidomos duke marrë parasysh se shqiptarët janë në prak të zgjedhjeve të 11 majit, 2025, në Shqipëri.  Në atë artikull, me rastin e fitores së Partisë Socialiste, dhe formimin e qeverisë së re (Rama 2), Profesor Repishti paralajmëronte rrezikun që vjen nga përqendimi i tre pushteteve në duart e nji partie politike të vetme: “Teorikisht, ajo ashtë nji kombinim forcash që lehtësojnë rrugën drejt nji rregjimi autoritar i cili damton zhvillimin demokratik të vendit. Kjo strukturë më shqetëson, prandej sot shkruej!”, arsyetonte ai pa frikë. Ndërkohë që bënte thirrje për një elitë të re politike për shqiptarët – elitë patriotike, demokratike dhe profesionale, siç e cilësonte ai. Po e kujtoj 100-vjetorin e lindjes së Profesor Sami Repishtit me disa shkëputje paragrafesh nga artikulli në fjalë – në kujtim të tij por edhe sepse këshillat e tija më duken tepër aktual edhe sot, sidomos në prak të zgjedhjeve të majit në Shqipëri. Veçova këta paragraph, por lexuesi i interesuar mund të lexoj shkrimin e plotë në linkun e mësipërm.

“…Me ramjen finale të komunizmit, periudha e tranzicionit në demokraci tregoi se e vjetra refuzon me vdekë, dhe e reja demokratike nuk gjen fuqi të mjaftueshme me lindë dhe me u forcue. Sot, nevoja e rishqyrtimit të rrugës së kalueme gjatë këtyne 27 viteve ashtë e domosdoshme për të gjithë, sidomos tashti me krijimin e nji situate të re koncentrimi të pushtetit që rrezikon vetë demokracinë. Shqiptarët duhet të tejkalojnë “lodhjen” që ka shkaktue periudha e tranzicionit në vendin e tyne; dhe për këte, duhet të jenë ma të bashkuem se asnjiherë ma parë. Propaganda negative dhe shterpe e “rrugaçëve” të grupeve të ndryshme nuk duhet lejue me mbajtë vendin peng në nji kaos politik e konfuzion psikologjik. Kemi nevojë për ide të reja!”, ishte thirrja që bënte Profesor Repishti ka bërë 8-vjetë më parë dhe alarmi që ai i jepte me atë rast — për nevojën e një elite kombëtare shqiptare, “patriotike, demokratike dhe profesionale” — politikës dhe shoqërisë shqiptare, një nevojë madhore politiko-kombëtare që mbetet edhe sot e kësaj dite e pa realizuar, sipas  Profesor Repishtit.

“Me ndryshimin e gjendjes politike në vend, 1990-91, populli i këputun nga vuejtja e randë dyzetë e pesë vjeçare, e ndjeu veten të vetmuem, të harruem, e me shpresa që gënjyen.  Ai nuk gjeti përsëri fuqinë e duhun me u ngritë, as me luftue, valën e frikëshme të degradimit moral të gjithanshëm, të vorfënisë dërmuese që përfshiu edhe marrëdhaniet ndër-personale. Shumë prej tyne, të huej në vendin e vet, morën rrugën e mërgimit, për nji copë bukë me nder, në nji vend ku jetohet pa frikën e shtypjes dhe të urisë. Dhe me të drejtë!..”Shembulli ma i ri i këtij degradimi moral, ka qenë shitë-blerja e votave në zgjedhjet e fundit të 25 qershorit 2017, nji njollë e zezë për demokracinë e brishtë, e pothuejse “të dështueme” në Shqipëri.”

Pprofesori, përveç se fajëson politikën për dështimin e demokracisë shqiptare, ai kritikon edhe shoqërinë në përgjithsi: “Manifestimi i plotë i efekteve të këtij “dështimi” shihet në qëndrimin pasiv, gjysëm të përgjumun, të shoqënisë shqiptare, që shijon- e nuk reagon!- programet televizive, ku politikanët e ditës sulmojnë njëni tjetrin me nji fjalor rrugaçërie që ka penetrue edhe sallën e Kuvendit Kombëtar. U përjashtue kështu revoltimi i arsyeshëm dhe pjesëmarrja aktive në transformimin demokratik të Shtetit e të shoqënisë shqiptare.  Akoma të tronditun nga persekutimet e së kaluemes jo të largët, ata që mbijetuen rregjimin komunist vegjetojnë akoma me frikë, e qëndrojnë akoma larg angazhimit serioz në jetën politike të vendit. Neutral…deri në vetë-asgjasim! Veprimtaria qytetare në Shqipëri, e pame prej së largu, paraqitet ende si “nji dëshirë” ma shumë se “nji mundësi”. Ashtë shue shpresa, bashkë me shkendinë e revoltës qytetare… Në Shqipëri, shumica e qytetarëve janë të lodhun, të pa aftë me veprue, e kufizohen me protesta verbale në ambiente të mbylluna. E gjithë kjo, në nji “Shtet” ku manipulohen zgjedhjet, eliminohen kundërshtarët politikë, në nji vend ku mediat e informimit, sidomos programet televizive – shërbejnë padronin qeveritar (ose të pasunit, baronët e drogës me autoritet). Në Shqipëri, turma të vorfnueme jetojnë, krah më krah, me nji oligarki qeveritare tejet të pasun –ose të pasun jo-qeveritarë- të gjithë të shurdhët dhe të pashpirtë, skenar i përsosun për nji pabarazi të madhe ekonomike me tone sociale të thella… Në fakt, flitet për mundësinë e nji revolucioni paqësor, si mjeti i vetëm për rrugëdalje!”.

“Anëtarët e partive politike, shumica militantë të shpërblyem dhe tru-shpërlarë, veprojnë të patrazuem nga zani i ndërgjegjes së mbytun prej të miravet landore. Sepse, “partia”- kjo mbretneshë e pakurorëzueme, ka çveshë shërbyesit e saj nga dinjiteti i aktit të lirë e të pavarun, pa dhanë asnji herë përgjigje për mijëra pyetjet që ngrihen e bien e nuk tërheqin vemendjen e mendjeve të programueme…Duket sikur barka e jonë shqiptare lundron pa një busullë morale. A. Koestler e cilësonte këte gjendje: “kemi pirë kupën e dëshprimit deri në fund!”

“Qytetarët në përgjithësi sikur kanë humbë interesin për nji angazhim aktiv, nji qendrim ky i rrezikshëm, ndërsa në Shqipëri nuk ka dalë ende nji udhëheqës që frymëzon!  Dhe kjo si rrjedhim i qendrimit komunist shqiptar, dhe atij fashist, që zotënoheshin nga nji dëshirë e fortë: me kontrollue jo vetëm trupin, por edhe mendjen e qytetarit. Me këte qëndrim, “mendimi ndryshe” (disidenca) u trajtue si krim dhe u dënue randë. Konflikti politik u krijue artificialisht, jo me shpëtue atdheun, por me shkatërrue “anmikun e klasës”. U mbushën vorrezat me mendje të ndrituna; errësina diktatoriale mbuloi vendin tonë…Sot, paguajmë akoma çmimin e kësaj marrëzie, kryesisht sepse shumica e heshtun vegjeton me ndjenjën e poshtënimit të përjetuem…”

“Na do të hyjmë në “histori”, në se bajmë “histori”; dhe do të bajmë “histori” vetëm atëherë kur të kuptojmë si duhet “historinë” e vendit tonë, pa paragjykime. “Historia” do të bahet kur të kuptojmë se nji rend publik i qendrueshëm kërkon “pushtet” dhe “moralitet”, njikohësisht; kur të përqafojmë sensin e përgjegjsisë sonë personale ndaj shoqënisë si qytetarë të lirë, dhe ndaj bashkësisë sonë kombëtare e ndërkombëtare!” 

“Akoma sot diskutojmë “meritat” e pushtimit pesëshekullor otoman. Akoma sot “krenohemi” me tmerret e murtajës së kuqe 45 vjeçare në vendin tonë, dhe akoma nuk kemi gjetë kohë me zbulue të gjitha viktimët e diktaturës dhe vorrezat e tyne, me krye ritet e përkujtimit dhe nderimit që ata meritojnë. “Diktatura e proletariatit”, në fakt diktatura e nji maniaku kriminel si E.Hoxha, ka qenë nji ndër fatkeqsitë ma të mëdha historike, ndoshta ma e madhja -për popullin tonë. Shkatërrimet që ajo i ka sjellë vendit e popullit tonë janë të pallogaritëshme, dhe vazhdojnë të na torturojnë mendërisht e fizikisht akoma sot… Kështu edhe për nostalgjinë e pushtimit otoman…Okupimi otoman dhe diktatura komuniste në Shqipëri kanë qenë dy fatkeqsitë ma të mëdha historike të vendit tonë, çmonte mendja e ndritun e intelektualit Ismail Kadare. Kjo ashtë historia e jonë!”

“Sot, tranzicioni i pafund “demokratik”në Shqipëri ka prodhue korrupsion, e cinizmin e partive politike, populizëm mashtrues, ndërsa presioni i kapitalizmit pa fre po kthen qytetarët në konsumatorë të thjeshtë. Pa qytetari, vendi i jonë kthehet në nji turmë robotësh të drejtueme nga nji qendër “kompjuterike” të manovrueme nga “specialistët” e njohun publikisht si “elita politike e vendit”. Ky “boshllek” i rrezikshëm duhet mbulue nga forca koshiente të situatës – nga nji elitë Patriotike, Demokratike dhe Profesionale!… Kjo kategori patriotësh gjindet vetëm aty ku ka qytetarë të lirë dhe në nji shtet të lirë e të sunduem nga ligji… Duhet të pyeten qytetarët cili ashtë vizioni i tyne, dhe nga këto vizione të nxjerrim përfundimet tona që duhet të jenë esenca e mendimit tonë kolektiv, dhe origjina e ngritjes sonë qytetare. Cili ashtë vizioni i kombit shqiptar në Ballkan, në Europë, në Botën e Lirë, sot në shekulin 21?  Kjo ashtë pyetja krysore që përballojmë sot në hymje të shekullit të dytë të Pavarësisë sonë kombëtare. Përgjigjja e kësaj pyetje ashtë nji imperativ kategorik, korrektësia e së cilës do të përcaktojë fatin tonë të paktën për nji shekull…e ndoshta për jetë!”, ka shkruar, ndër të tjera, Profesor Sami Repishti në artikullin që ai ka ndarë me mua në gusht të vitit 2017, linkun e plotë të cilit mund ta lexoni më lartë, siç është botuar në atë kohë në gazetën Dielli të Federatës Vatra në Nju Jork.

Ky shkrim dhe qindra të tjerë si ky, një trashëgimi dhe thesar i çmuar politik e letrar kombëtar, lënë pas nga Profesor Sami Repishti, na kujton në këtë 100-vjetor të lindjes së tij — njërit prej të mëdhëjve të Shkodrës, të Shqipërisë dhe Kombit mbarë — porositë për gjëndjen aktuale në trojet shqiptare dhe, njëkohsisht, nënvijon misionin e tij profetik, në mbrojtje të interesave kombëtare. Duke dhënë alarmin se shqiptarët kanë nevojë për udhëheqës që nuk kërkojnë karrierë politike, por për udhëheqës që shërbejnë kauzën e shenjtë të popullit të tyre, për njerëz që “vrasin frikën” duke folur të V ërtetën. Thirrja e Profesor Sami Repishtit për një elitë të re politike ndër shqiptarët –Elitë, “Patriotike, Demokratike dhe Profesionale” — jo vetëm që është aktuale sot, por edhe më e nevojshme se kurrë më parë në histori. I përjetëshëm qoftë kujtimi i Profesor Sami Repishtit!

Frank Shkreli

User comments