Në prag të vitit 2028, Shkupi përballet me një zgjedhje historike: të mbetet peng i fasadave të vjetra që e kanë izoluar, apo të ecë drejt vlerave universale që mishëron Nënë Tereza solidaritet, humanizëm, bashkëjetesë dhe dinjitet i përbashkët. Kjo zgjedhje nuk është thjesht kulturore; ajo është historike, politike dhe morale, dhe përcakton fytyrën që Shkupi do t’i paraqesë Evropës për dekadat e ardhshme.

Nga Prof.dr Skender ASANI

Shpallja e Shkupit si “Kryeqytet Evropian i Kulturës 2028” nuk është thjesht një titull simbolik që shërben për një vit festiv apo protokollar. Ajo përbën një barrë historike, një privilegj që kërkon përgjegjësi, përkushtim dhe një vizion të ndershëm për të paraqitur identitetin autentik të qytetit përpara Evropës. Shkupi nuk është një hapësirë e thjeshtë urbane; ai është një mozaik i gjallë i shtresave kulturore që fillojnë me lashtësinë ilire dhe vijojnë përmes periudhave të krishterizmit mesjetar, katolik dhe ortodoks, trashëgimisë osmane ( muslimane ) dhe të komuniteteve shqiptare, maqedonase, hebraike dhe rome. Kjo shumësi, ky mozaik historik, është esenca e karakterit të tij evropian dhe çdo përpjekje për ta reduktuar atë në një vizion njëdimensional ose në skema të vjetruara do të ishte mohim i vetë historisë dhe identitetit qytetar.

Takimi i javës së kaluar në Bruksel, ku Ministri i Punëve të Jashtme dhe Tregtisë, z. Timço Mucunki, Ministri i Kulturës, z. Zoran Ljutkov dhe Kryetari i Qytetit të Shkupit, z. Orce Gjorgjievski raportuan para Komisionerit Evropian për Drejtësi Ndërbreza, Rini, Kulturë dhe Sport, z. Glenn Mikalef mbi projektin “Shkupi Kryeqytet Evropian i Kulturës 2028”, u zhvillua pa asnjë përfaqësues shqiptar në ekipin vendimmarrës. Ky boshllëk nuk është një detaj teknik apo formal; ai sinjalizon një rrezik të drejtpërdrejtë për integritetin e projektit, besueshmërinë ndërkombëtare dhe historinë e qytetit. Kur komunitetet që e kanë ruajtur dhe mishëruar këtë trashëgimi që nga themelimi i qytetit përjashtohen nga vendimmarrja, vizioni fragmentohet, deformohet dhe reduktohet në një narrativ selektiv. Përjashtimi i përfaqësimit të plotë etnik dhe kulturor kërcënon realizimin e një vizioni evropian të integruar dhe rrezikon të shndërrojë një mundësi historike të jashtëzakonshme në precedent problematik. Çdo heshtje, vonesë apo përjashtim i qëllimshëm ka pasoja të drejtpërdrejta për të ardhmen e qytetit dhe koha për veprim është tani, për të garantuar një vizion të drejtë, të plotë dhe të besueshëm, që pasqyron të gjithë pasurinë kulturore dhe historike të Shkupit.

Çdo tentativë për të zhvilluar projektin pa përfaqësim të barabartë të të gjitha komuniteteve, veçanërisht të shqiptarëve, zbeh legjitimitetin e tij në vetë themelet. Përfshirja e tyre nuk mund të jetë simbolike, ceremoniale apo e shtyrë për më vonë; ajo duhet të jetë e menjëhershme, e pakushtëzuar dhe reale. Delegacionet që nuk pasqyrojnë strukturën sociokulturore të qytetit nuk mund të artikulojnë zërin autentik të tij. Barazia në përfaqësim nuk është vetëm kërkesë politike; ajo është standard moral, kriter profesional dhe kusht për besueshmëri ndërkombëtare. Për të ndërtuar një narrativ të denjë, vizioni kulturor duhet të rishkruhet në mënyrë gjithëpërfshirëse, duke përfshirë të gjitha shtresat historike dhe komunitetet që e kanë ndërtuar Shkupin: kultura ilire, trashëgimia osmane, kultura shqiptare, kultura maqedonase, rrënjët hebraike dhe komunitetet rome. Çdo përpjekje për të shtrembëruar apo minimizuar këto shtylla e shndërron projektin në një konstrukt të fabrikuar politik që nuk mund të qëndrojë përballë standardeve të Bashkimit Evropian.

Figura e Nënë Terezës nuk mund të trajtohet si simbol protokollar apo imazh marketingu festiv; ajo është boshti moral i qytetit, një pikë referimi e pazëvendësueshme për çdo vizion që synon Evropën. Humanizmi dhe mesazhi universal që ajo mishëron duhet të jetë shtylla etike e çdo narrativë, dhe çdo narrativë që e shmang këtë bosht humb një nga elementët themelorë që e bëjnë Shkupin të denjë për prezantim ndërkombëtar.

Për të realizuar një projekt të besueshëm, Shkupi kërkon dialog ndërkomunitar të mirëfilltë, të vazhdueshëm dhe të strukturuar, duke mos u kufizuar vetëm në fjalime. Nevojiten politika konkrete, mekanizma bashkëpunimi, procese vendimmarrjeje të përbashkëta dhe programe kulturore që pasqyrojnë realitetin diversitar të qytetit. Secili komunitet duhet të ketë hapësirën për të artikuluar veten dhe për të kontribuar në formësimin e narrativës së përbashkët. Ky proces duhet të shkëputet qartë nga praktikat e projektit 2014, të cilat deformuan identitetin e Shkupit përmes projekteve etnocentrike që nuk reflektonin realitetin e qytetit. Rikthimi i kësaj fryme do të ishte gabim i rëndë kulturor dhe politik, duke diskredituar projektin përpara institucioneve dhe partnerëve evropianë. Shkupi nuk duhet të ndjekë rrugën e imazheve artificiale dhe përjashtuese, por të ndërtojë një model bashkëjetese moderne, transparence dhe integriteti historik.

Në prag të vitit 2028, qyteti përballet me një zgjedhje historike: të mbetet peng i fasadave të vjetra që e kanë izoluar, apo të ecë drejt vlerave universale që mishëron Nënë Tereza solidaritet, humanizëm, bashkëjetesë dhe dinjitet i përbashkët. Kjo zgjedhje nuk është thjesht kulturore; ajo është historike, politike dhe morale, dhe përcakton fytyrën që Shkupi do t’i paraqesë Evropës për dekadat e ardhshme. Duke marrë parasysh rëndësinë e këtij procesi, rekomandohet fuqimisht që institucionet shtetërore dhe partnerët ndërkombëtarë të mbështesin një rikonfigurim të menjëhershëm të projektit, që siguron përfaqësim të barabartë të të gjitha komuniteteve, nxit hartimin e një vizioni kulturor gjithëpërfshirës dhe autentik, vendos Nënë Terezën si bosht moral të narrativës së qytetit dhe garanton transparencë të plotë në të gjitha fazat e procesit. Vetëm kështu Shkupi mund të prezantohet denjësisht para Evropës si qytet i së vërtetës, harmonisë dhe trashëgimisë së shumëfishtë, duke merituar plotësisht titullin e Kryeqytetit Evropian të Kulturës për vitin 2028. Fundja, Shkupi nuk mund të jetë kryeqytet evropian me manire ballkanike.

By Cafo Boga with research help from AI

November 22, 2025

Albania stands at a pivotal moment in its political evolution. Many citizens feel constrained by a political landscape marked by institutional concentration, limited competition, and entrenched patronage networks. At the same time, the opposition struggles with fragmentation and low public trust. Although this environment often appears stagnant, history and political science show that systems like Albania’s do not remain frozen indefinitely. They evolve—slowly at first, then rapidly—driven by institutional reforms, public pressure, international engagement, and crucially, a powerful global diaspora.

This article examines these forces and highlights the increasingly decisive role Albania’s diaspora can play in accelerating democratic renewal.

A Shifting Political Landscape

In dominant-party systems, power tends to accumulate in the hands of a few, but endurance is not permanence. In countries across Eastern Europe, the Balkans, and Latin America, long-standing political monopolies eventually gave way to reform through a combination of internal fractures, anti-corruption investigations, scandals, civic pressure, and international conditions.

Albania exhibits many of the same indicators of a system that is beginning to transition rather than stagnate.

Internal Party Fractures

Dominant parties often fall not because of strong opposition but because of internal erosion. Conflicts between older elites and younger members, policy disagreements, and corruption investigations create pressure that eventually fractures unity. As more associates face legal scrutiny, maintaining party cohesion becomes increasingly difficult.

Public Fatigue and Accountability

Corruption scandals and governance fatigue gradually erode public trust. Although public pressure in Albania has not yet reached the critical mass seen in Slovakia, Romania, or Armenia, dissatisfaction—especially among younger generations—is rising. Public confidence becomes volatile during periods of economic stress or major institutional failures.

EU and International Oversight

Albania is in the accession process for the European Union, and this creates a unique source of external leverage. Chapters 23 and 24—focused on the judiciary, fundamental rights, and corruption—cannot close until concrete reforms are delivered. This creates continuous pressure for accountability, transparency, and judicial independence. Institutions like SPAK represent a structural shift toward rule-of-law enforcement that political elites cannot ignore.

What Triggers Political Renewal?

In semi-captured states, several triggers tend to converge before meaningful change occurs:

Major corruption or abuse-of-power scandals that shift public sentiment

Elite fragmentation, especially within the ruling party

Economic downturns that weaken patronage networks

Institutional consolidation of independent bodies such as SPAK

International pressure from the EU, US, and OSCE

Emergence of credible new political movements

When these forces align—even gradually—the political landscape becomes more competitive and open.

How Long Can a Leader Survive Amid Scandals?

Prime ministers or presidents in dominant-party systems can remain in power despite scandals when they retain control over party structures and parliamentary majorities. But survival becomes impossible when corruption cases move close to the core of the governing network, or when internal factions doubt the leader’s ability to protect them.

Corruption alone does not topple leaders—but corruption combined with internal fractures, institutional pressure, and declining international support eventually does.

The Albanian Diaspora: A Strategic Force for Democratic Renewal

With more than one-third of Albanians living abroad, the diaspora is not a peripheral actor—it is one of Albania’s most powerful assets for national transformation. Historically, large diasporas have been decisive in political transitions across Europe, Asia, and Latin America. Albania’s diaspora is no exception.

Below is an expanded and detailed analysis of the diaspora’s potential influence.

1. Transforming Elections Through Diaspora Voting

Low diaspora participation has allowed domestic political structures to remain predictable and clientelist. When diaspora voting increases, several effects occur:

Clientelism weakens, because diaspora voters are not dependent on local patronage networks.

Parties are forced to modernize their platforms, addressing economic development, rule-of-law, and European integration.

Elections become more competitive.

Romania’s decisive election shifts in 2014 and 2019 were driven substantially by diaspora voters. Albania could experience similar dynamics if remote or embassy-based voting becomes accessible and turnout rises.

2. Influencing International Policy and Diplomatic Pressure

Diaspora communities can influence governments in host countries—especially EU member states, the US, and the UK—through:

Advocacy organizations

Letters and hearings with parliamentarians

Engagement with European Parliament committees

Public awareness campaigns in host-country media

Partnerships with think tanks and policy centers

Albania’s political leadership is sensitive to international perceptions. When diaspora advocacy elevates Albania’s issues abroad, it amplifies pressure for domestic reforms.

3. Strengthening Civil Society and Independent Media

The most transformative force in democratizing countries is not political parties but strong civil society and investigative journalism. Albania’s diaspora can:

Provide financial support to independent media outlets

Fund investigative journalism projects

Support NGOs focused on anti-corruption, rule of law, youth activism, and social justice

Help build legal defense funds for journalists and whistleblowers

Promote fact-checking initiatives and transparency platforms

This approach reduces the influence of controlled or partisan media sources and expands the public’s access to reliable information.

4. Funding and Supporting New Political Alternatives

Diaspora communities can play a critical role in:

Helping new political movements organize professionally

Providing expertise in policy development

Offering logistical support and connections

Encouraging ethical standards and transparency

However, this should be done without direct interference and always transparently under legal frameworks. Many successful political movements in Europe—such as those in Slovakia, Bulgaria, and Armenia—benefited from diaspora involvement that strengthened their credibility and professionalism.

5. Returning Expertise: A Long-Term Nation-Building Strategy

One of Albania’s greatest losses has been the continuous outflow of skilled professionals—economists, engineers, doctors, lawyers, researchers, and IT specialists. Diaspora engagement can reverse some of this damage through:

Mentorships and knowledge-sharing networks

Temporary return programs

Virtual participation in government committees or advisory boards

University partnerships with Albanian institutions

Business development and investment in high-value sectors

Countries like Estonia, Georgia, and Israel have used their diaspora expertise to build highly efficient state systems. Albania can do the same.

6. Shaping a New Political Culture

Diaspora Albanians who live in orderly societies—Germany, Italy, Switzerland, the US, the UK, Canada—carry with them:

Expectations of transparency

Respect for rule-of-law

Rejection of bribery and patronage

Civic responsibility

A belief in functional institutions

When these values are shared with family members, local communities, and online networks, they gradually reshape Albania’s political culture. Culture changes slowly, but it is irreversible once started.

Conclusion: The Diaspora Is Not a Spectator—It Is a Power Center

Albania’s political system may appear difficult to change, but the forces of renewal are already in motion. Domestic institutions are strengthening, public expectations are rising, and international partners demand higher standards. In this ecosystem, the Albanian diaspora is not only influential but essential.

With strategic engagement—through voting, advocacy, civic support, professional expertise, and cultural influence—the diaspora can accelerate Albania’s democratic development and help build a fairer, more transparent political future.

Albania stands at a crossroads. The diaspora has the numbers, the knowledge, and the global presence to help guide it toward the right path.

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Përtej gjetjeve strategjike, sigurisht ky opinion mbart edhe një mesazh kombëtar në mbrojtje të Presidentit Thaci, Kadri Veseli, Jakup Krasniqit, Rexhep Selimi, etj, të cilët nga bashkëçlirimtarë të Kosovës, prej më shumë se 5 vjetësh (nëndor 2020) mbahen cinikisht dhe akuzohen pabesisht nga gjykata e Hagës për: “krime kundër njerëzimit gjatë luftës 1998/99”!

Po ashtu përsëris solidaritetin vllazëror por edhe privilegjin të kontrubuoj modestisht në ndërtimin e Institucioneve të Sigurisë dhe Mbrojtjes së Kosovës, të bazuara në balancat demokratike të pushteteve, si dhe që vlerësimet, rezervat dhe këshillat strategjike (p.sh shkëputjen nga paranoja ballkanike e përqëndrimit të pushteteve), t’i ndaj z.Thaçi dhe udhëheqësit e tjerë të Kosovës së pas-çlirimit nga makineria kriminale e Millosheviçit.

Siç edhe po ndiqet nga opinioni kombëtar, dje, e mërkurë 19 nëntor, Ish-komandanti Suprem i NATO-s, gjenerali Wesley Clark, mbyll listën e dëshmimtarëve të mbrojtjes në Hagë, ndërsa gjykata ka konfirmuar se parashtrimet përfundimtare dorëzohen deri 22 dhjetor 2025.

Së dyti e çmoj me interes për opinionin mbarë-kombëtar të paraqes një përmbledhje të përditësuar: “PSE dëshmia e gjeneralit, mbart rëndësi kritike jo vetëm në mbrojtje të Presidentit Thaçi por edhe të luftës e UÇK/USA/NATO për çlirimin e Kosovës”?! “Ata që kanë luftuar për të mbrojtur familjet dhe vendin e tyre nuk mund të quhen as kriminel as terrorist”, konfirmoi para gjykatës Gjenerali *mirënjohur Amerikan.

Po ashtu, përmënd me mirënjohje, që përveç gjeneralit Clark, në mbrojtje të çlirimtarëve, kanë dëshmuar ish – ambasadori i OSBE, William Walker; ish-ndihmës Sekretari Shtetit, James Rubin, ish- përfaqësuesi OKB-së Bernard Kouchner, ish-këshilltar ligjor i delegacionit të Kosovës në Rambuje Paul Williams, etj çka konfirmon edhe qëndrimin zyrtar të ShBA se: “lufta për çlirimin e Kosovës nga pushtuesit Serb nuk ishte kurrësesi krim”, por e drejtë fundamentale e Kartës së Atlantikut (1941), Kartës së OKB (1945), etj !

Ndërsa, shpërdorimi për axhendën partiake, deri mitingjet me patriot sarahosh në Prishtinë, Tiranë e gjetkë, nuk i shërbejnë lirimit të luftëtarëve dhe as imazhit kombëtar. Për të kundërtën, kujtoj me nderim qasjen fisnike të Presidentit të Shenjtëruar Rugova me UÇK-në; vetë-dorëzimin në Hagë të Kryeministrit Hardinaj (duke i treguar botës se nuk jemi tribu/kaçak në këto troje, por ndër kombet më të vjetër të Europës); si dhe për përballjen dinjitoze të Presidentit Thaçi para “gjykatës së verbër dhe shurdhër” të Hagës, duke mbrojtur vehten, bashkëluftetarët (UÇK/USA/NATO) dhe luftën për liri në Kosovë.

Së treti, duke përsëritur përuljen për gjakun e derdhur, si dhe nderimin për sakrificat sublime të Shqiptarëve të Kosovës në shekuj, nuk mund të mos skalisim mirënjohjen kombëtare për “çlirimtarët e vërtetë” [ShBA/NATO/UK]; përfshi pêr rastin konkret, pra për mbrojtjen në gjykatën e Hagës si dhe për peshën kritike që vijojnë të mbajnë për të ndërtuar bashkëjetesën paqësore mes popujve të Ballkanit Perëndimor.

Thënë këtë, edhe për Enveristo-sovranistët e sëmurë, ngrihet një pyetje shumë e thjeshtë: “Nëse ShBA/Trump, tërheqin e trupat ushtarake nga Kosova (që sigurisht një ditë do të ndodhë) = kush është opsioni-2 i Kryeministrit në detyrë për të mbrojtur statusquonë teritoriale të Kosovës”? Pyetje që pa “lejen e vetë-vendosësve” kërkon përgjigje edhe nga Tirana Zyrtare, apo Jo?

Ndërsa për tmerrin që e ka mbërthyer z Vučič nga “Shqipëria e Madhe” dhe makthet e Millosheviçit 26 vjet mbas humbjes turpëruese me NATO-n, mund të ushqejnë agjendën e radikalëve në Beograd, interesat e Kremlinit dhe krimit të organizuar, apo sorrat rreth liqenit Ujmanit, por kurrësesi nuk trembin kombin Shqiptar si dhe as fuqinë e sprovuar (në 1999) të Aleancës transatlantike (USA/NATO/BE)!

Së treti, pavarësisht vendimit të Hagës, “në shtesë” gjeni edhe pesë gjetje si dhe 5 rekomandime strategjike:

Përtej pafajësisë së provuar së Presidentit Thaçi dhe bashkëluftëtareve të tij, këtë çështje e gjej si: “një sfidë dhe sprovë për nderin/integritetin e Gjykatës së Hagës”, për të mos vënë shenjën e barazisë mes pushtuesve gjakatarë/Serb dhe luftëtarëve të lirisë, qofshin ata Kosovarë, Amerikanë ose nga vendet e NATOs”. Pra, e gjej edhe “të fundit shanc për të mos dalë nga binarët e misionit/juridiksionit si dhe për të mos krijuar një preçedent të rrezikshëm në historinë e ndërtimit të paqes së pas-luftrave”. Nënëvizoj se ShBA, nuk e ka nënëshkruar dhe as i njeh vendimet e Gjykatës së Hagës, çka “demostron kështu edhe diferencën mes aleatëve strategjik/USA dhe aleancave antishqiptare, Ruso -Sllave.

Repektivisht faktorët dhe aktorët me peshë në Tiranë dhe Prishtinë, konkretisht Kryministrit Rama dhe Kurti, do t’Ju sugjeroja që ti tejkalojnë qofshin edhe 10-ra diferencat/mllefet politiko-primitive, pasi: “ka 101 interesa të përbashkëta që në Hagë të përfaqësohen me një Platform, një Ekip dhe një Zë” në mbrojtje jo vetëm të Thaçit etj, por edhe të gjakut të derdhur në shekuj, të luftës së drejtë për çlirimin e Kosovës nga pushtuesit Serb si dhe për zhvillimin e interesave mbarëkombetare në rajon dhe mesdhe.

Mbrojtjen e sovranitetit/statuesque-s të Kosovës si dhe zhvillimin e interesave Kombëtare në Rajon, Shqipëria dhe Kosova, do mund t’i realizojnë “vetëm duke forcuar më tej bashkëpunimin strategjik me ShBA dhe BE” (s’ka opsion-2). E thënë me thjeshtë, Prishtina dhe Tirana Zyrtare nuk do duhet kurrësesi të ndërmarrin vendimarrje që minojnë themelet e besimit nga/me USA/BE, pasi ato mbajnë ende peshë kritike për paqen dhe ardhmërinë Euroatlantike të Kombit (R.Sh dhe Kosovës).

Mbetet emergjencë Nr.1: “ngritja e një Grupi të urtësh/wise group”, me elita të gjerësisht pranuara, që përtej pazareve part-iake përulen para interesave kombëtare si dhe përgjegjësive shtetërore për ta jetësuar Platformën: “2-Shtete sovrane 1-Komb i vetëm”, e cila nuk kërcënon (as Serbinë), por kontribuon si një balancë racionale për bashkëjetesën paqësore si dhe integrimin Euroatlantik të rajonit.

Ndërsa aktorët dhe strategjistët/kolegët në Washington, do t’ju sugjeroja që perspektivën e dialogut strategjik me Kosovën ta para-kushtëzojnë JO me “deliret bollshevike të pushtetarëve që venë e vinë”, por mbi një Matricë Masash të Mirëbesimit Reciprok (MMMMR), të monitoruara nga USA/BE.

Analizë nga Rafael Floqi/

Bazuar tek informacionet e medias.

Mbyllja më e gjatë në historinë e qeverisë amerikane ka marrë fund, me pothuajse askënd të kënaqur nga rezultati përfundimtar. Demokratët nuk arritën të përfshijnë dispozitat për sigurimin shëndetësor që kërkonin në marrëveshjen e shpenzimeve. Ndërkohë, republikanët, të cilët kontrollojnë pushtetin në Uashington, nuk shpëtuan nga fajësimi, sipas sondazheve dhe disa zgjedhjeve shtetërore dhe lokale që shkuan keq për ta.

Pasojat e mbylljes goditën miliona amerikanë, duke përfshirë punonjësit federalë që mbetën pa paga dhe pasagjerët e linjave ajrore që u përballën me vonesa apo anulime udhëtimesh. Ndërprerja e programeve të ndihmës ushqimore çoi në radhë të gjata në bankat e ushqimit dhe shtoi stresin emocional gjatë sezonit të festave. Kjo preku edhe një pjesë të familjeve shqiptare të cilat marrin ndihma ushqimore, SNAP dhe WIC.

Marrëveshja përfshin ligje dypartiake të përgatitura nga Komiteti i Appropriation-eve të Senatit për të financuar disa pjesë të qeverisë, ndihma ushqimore, programet për veteranët dhe degën ligjvënëse. Të gjitha financimet e tjera do të shtyhen deri në fund të janarit, duke u dhënë ligjvënësve më shumë se dy muaj kohë për të përfunduar ligjet e tjera të shpenzimeve.

Presidenti Donald Trump nënshkroi ligjin të mërkurën, vetëm disa orë pasi Dhoma e Përfaqësuesve e miratoi. Senati e kishte miratuar të hënën.

Si filloi mbyllja

Demokratët vunë disa kushte për të mbështetur një projekt-ligj afatshkurtër për financimin, por kërkesa kryesore ishte zgjatja e një kreditimi tatimor të përmirësuar, që ul koston e sigurimit shëndetësor përmes tregjeve të Affordable Care Act.

Ky kredi u rrit gjatë përgjigjes ndaj pandemisë COVID-19 dhe më pas përmes ligjit të madh të energjisë dhe shëndetësisë të Presidentit Biden, dhe ishte planifikuar të skadonte në fund të dhjetorit. Pa të, mesatarisht, sipas demokratëve sigurimet shëndetësore do të dyfishoheshin për miliona amerikanë, dhe mbi 2 milionë njerëz do të humbnin mbulimin shëndetësor vitin tjetër, sipas Projektimeve të Zyrës Kongresuale të Buxhetit.

Lideri demokrat i Senatit, Chuck Schumer, tha: “Asnjëherë familjet amerikane nuk kanë përjetuar situate, ku kostoja e kujdesit shëndetësor rritet dyfish në një çast.”

Ndërsa demokratët kërkuan negociata, republikanët thanë, se duhet të miratohej fillimisht një projekt-ligj për financimin.

Presioni mbi demokratët

Viti i parë i mandatit të dytë të Presidentit Trump ka parë largimin e mbi 200,000 punonjësve federalë përmes pushimeve nga puna, zhvendosjeve të detyruara ose programeve të dorëheqjes së shtyrë nga administrata republikane. Agjenci të tëra që nuk përputheshin me prioritetet e administratës janë shpërndarë, ndërsa miliarda dollarë të miratuara më parë nga Kongresi janë bllokuar ose anuluar.

Demokratët kanë mbetur shpesh në dorë të gjykatave për të ndaluar disa përpjekje të Trump-it, por kanë qenë të pafuqishëm përmes ligjit. Ata gjithashtu nuk kanë mundur të ndalojnë uljen e taksave të mëdha dhe ligjet e kontrollit të imigracionit që republikanët mbështetën duke prerë shpenzime të ardhshme për programet e sigurisë sociale si Medicaid dhe SNAP.

Lojrat e fajësimit

Sipas sondazheve, rreth 60% e amerikanëve thonë se Trump dhe republikanët në Kongres kanë “shumë” ose “mjaft” përgjegjësi për mbylljen, ndërsa 54% thonë të njëjtën gjë për demokratët. Të paktën tre të katërtat e amerikanëve mendojnë se të dyja palët kanë një pjesë të përgjegjësisë, duke treguar se askush nuk ka shpëtuar pa faj.

Dëmet nga mbyllja

Zyra Kongresuale e Buxhetit thotë se ndikimi negativ ekonomik do të rikuperohet pjesërisht pas përfundimit, por jo plotësisht, duke vlerësuar humbjen e përhershme ekonomike rreth 11 miliardë dollarë për një mbyllje gjashtë-javore.

Përtej shifrave, mbyllja krijoi vështirësi të shumta për amerikanët: punonjësit federalë mbetën pa paga, udhëtarët përjetuan vonesa ose anulime fluturimesh, dhe përfituesit e programeve të ndihmës ushqimore mbetën pa mbështetje.

Senatori Jerry Moran, R-Kan., tha: “Kjo dështim dëmton të përbuzurit dhe ekonominë tonë këtu në vend, por gjithashtu dërgon një mesazh të rrezikshëm për botën që po na vëzhgon. Tregon se aleatët tanë nuk mund të na besojnë si partner dhe që kundërshtarët tanë mund të shohin se nuk mund të punojmë së bashku për të përmbushur detyrat më themelore të Kongresit.”

Si e gjykojnë njerëzit e zakonshëm mbylljen e qeverisë

Zakonisht përpiqen të përcaktojnë fajtorin duke kombinuar dëshmi të drejtpërdrejta, besimin ndaj institucioneve dhe perceptimet e tyre personale. Ata shikojnë dëshmi vizuale si video apo fotografi, dëgjohen dëshmitë e të pranishmëve dhe ndjekin raportet zyrtare ose rrjedhjet informale nga burime të besueshme. Në të njëjtën kohë, historiku i veprimeve të qeverisë, motivet politike dhe narrativat e komunitetit apo mediave ndikojnë shumë në gjykimin e tyre. Në të njëjtën kohë, historiku i veprimeve të qeverisë, motivet politike dhe narrativat e komunitetit apo mediave ndikojnë shumë në gjykimin e tyre.

Njerëzit gjithashtu gjykojnë punën dhe luftën e partive politike, duke krahasuar premtimet me veprimet reale, ndikimin e vendimeve mbi jetën e përditshme dhe mënyrën se si secila parti menaxhon konflikte dhe kriza. Shpesh, opinionet e formuara pasqyrojnë bindjet ideologjike të individëve, dhe në mungesë të informacionit të qartë, spekulimet dhe teoritë konkurruese marrin vend, duke krijuar një mozaik perceptimesh mbi përgjegjësinë për ngjarjen dhe performancën politike.

Perspektiva për komunitetin shqiptaro-amerikan

Shqiptarët në Shtetet e Bashkuara, të shumtë në sektorët federalë dhe privatë, u prekën drejtpërdrejt nga kjo krizë. Punonjësit federalë shqiptarë përjetuan vonesa në paga, ndërsa familjet shqiptaro-amerikane që varen nga ndihmat ushqimore përballuan një stres shtesë. Për bizneset shqiptare që lidhen me shërbimet, fluturimet e vonuara dhe anulimet e udhëtimeve shkaktuan humbje të konsiderueshme.

Megjithatë, komuniteti u tregua i bashkuar, duke organizuar ndihma vullnetare dhe mbështetje për familjet më të prekura. Ky incident thekson rëndësinë e angazhimit qytetar dhe politik të shqiptaro-amerikanëve për të siguruar që zëri i tyre të dëgjohet në krizat kombëtare.

Në thelb, mbyllja përfundoi, por pa fitues të qartë, ndërsa komunitetet, duke përfshirë edhe atë shqiptaro-amerikane, vazhdojnë të ndjejnë pasojat ekonomike dhe sociale.

Nga Rafael Floqi/

(Kur republikanët dhe demokratët e përdorin urinë si armë politike)

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kriza e fundit e programit SNAP (Supplemental Nutrition Assistance Program) – që u pezullua pjesërisht gjatë bllokimit të qeverisë federale – nuk është vetëm histori për numra, por për njerëz. Rreth 42 milionë amerikanë, ose një në tetë qytetarë, varen nga ky program për të siguruar ushqimin e përditshëm. Dhe megjithatë, në një vend që shpenzon miliarda dollarë për mbrojtje, për teknologji e për fushata elektorale, ndihma për më të varfrit është kthyer në monedhë pazari politik midis republikanëve dhe demokratëve.

Pas ndërhyrjes së dy gjykatave federale, administrata e presidentit Donald Trump u detyrua të rifinancojë pjesërisht programin SNAP, i cili kushton rreth 8 miliardë dollarë në muaj. Por vendimi nuk erdhi si akt i mirëkuptimit politik, por si rezultat i presionit ligjor. Të dyja partitë — republikanët që kontrollojnë Shtëpinë e Bardhë dhe demokratët që mbajnë shumicën në Kongres — po përpiqen të kthejnë krizën në fitore elektorale, duke harruar se në mes të përplasjes politike gjendet një kategori e harruar: njerëzit që nuk kanë ç’të hanë.

Republikanët: Disiplinë fiskale mbi urinë

Administrata Trump justifikoi pezullimin e ndihmës me argumentin se “fondet kishin mbaruar” për shkak të mbylljes së qeverisë. Por ky arsyetim fsheh një strategji të qartë politike: të paraqesë programet sociale si barrë buxhetore, për të fituar pikë te votuesit konservatorë që kërkojnë “disiplinë fiskale”. Në të vërtetë, kursimi i përkohshëm është iluzion; kostoja njerëzore është shumë më e madhe.

Duke reduktuar SNAP-in, republikanët po japin sinjal se shteti nuk duhet të mbajë përgjegjësi për varfërinë, por individi. Kjo filozofi, megjithëse tingëllon si vetëpërgjegjësi, në praktikë lë miliona familje të pambrojtura përballë krizës ekonomike dhe inflacionit që ka goditur fort klasën e mesme dhe të ulët amerikane.

Demokratët: Moralistë në fjalë, oportunistë në veprim

Nga ana tjetër, demokratët janë përpjekur ta përdorin krizën për të ndërtuar kapital moral dhe elektoral. Udhëheqësi i tyre në Kongres, Hakeem Jeffries, deklaroi se “Amerika është në rrugën e gabuar dhe demokratët ofrojnë një alternativë më të mirë.” Por çfarë kanë bërë realisht për ta parandaluar krizën? Përtej deklaratave dhe konferencave për shtyp, asnjë iniciativë konkrete për të mbrojtur përkohësisht përfituesit e SNAP nuk u miratua në kohë.

Në vend që të kërkojnë zgjidhje të përbashkët, demokratët preferuan ta kthejnë krizën në armë propagandistike kundër Trump-it, duke harruar se varfëria nuk ka ngjyrë partie. Ata folën për drejtësi sociale, por nuk propozuan asnjë kompromis buxhetor që të lejonte rifinancimin e menjëhershëm të programit. Në fund, deklaratat e tyre dolën më shumë si retorikë zgjedhore sesa si mbrojtje e vërtetë e të varfërve.

Uria si mjet politik

Në të dyja anët e spektrit, SNAP u përdor si armë në betejën për pushtet. Republikanët e përdorën si provë të “tepricës shtetërore”, demokratët si dëshmi të “pamëshirës së qeverisë”. Dhe ndërsa Washingtoni përplasej në debate televizive, vullnetarët në Missouri dhe Georgia mblidhnin kuti ushqimore për t’i shpërndarë në familjet që nuk kishin më ndihmë.

Në një moment simbolik, senatori demokrat Raphael Warnock e përshkroi situatën me fjalë të forta:

“Ata po vënë përballë njerëzit e sëmurë me njerëzit e uritur.” Një akuzë që vlen për të dyja partitë, sepse të dyja kanë zgjedhur të luajnë politikë me fatin e të pambrojturve.

Një demokraci që harron njeriun

Kur një shoqëri arrin në pikën që gjykatat duhet të urdhërojnë qeverinë të mos lejojë që qytetarët të uriten, atëherë problemi nuk është më buxhetor, por moral. Amerika nuk vuan nga mungesa e parave, por nga teprica e cinizmit. Një sistem politik që mat suksesin me sondazhe e jo me mirëqenien e qytetarëve është një sistem që e ka humbur shpirtin e vet.

Përfundim: Koha për të ringritur politikën mbi dinjitetin

Kriza e SNAP është kujtesë se asnjë parti nuk ka monopolin e dhembshurisë. Republikanët fshihen pas dogmës së tregut të lirë, demokratët pas fjalëve për drejtësi sociale, por të dy harrojnë themelin e kontratës sociale: askush nuk duhet të flejë i uritur në një vend që e quan veten “tokë mundësish”.

Nëse Amerika dëshiron të rikthejë besimin te politika, duhet të fillojë pikërisht aty ku ka dështuar më shumë: tek respekti për njeriun e zakonshëm. Sepse një demokraci që ndërton pushtetin mbi shpinën e të varfërve, rrezikon ta humbasë jo vetëm moralin, por edhe shpirtin e vet kombëtar.