Prof. Dr.Muhamet Racaj/

Forcat e Sigurisë së Kosovës (FSK) janë furnizuar me një kontingjent të madh dronësh luftarakë kamikaz të modelit “SkyDagger 15”, një prodhim i njohur turk. Kontrata me kompaninë Baykar, kompania amë e prodhuesit Skydagger, u nënshkrua në dhjetor të vitit 2024, ndërsa dorëzimi i dronëve ishte parashikuar për janar 2026, por ky operacion u realizua tre muaj më herët. Dhjetëra ushtarakë të FSK-së tashmë janë trajnuar për përdorimin e këtyre dronëve kamikaz, të fuqishëm dhe të përshtatshëm për goditjen e objektivave lëvizëse dhe statike në terren¹.Kjo blerje përkujdes për forcimin e flotës së FSK-së me mjete të avancuara teknologjike ushtarake dhe është pjesë e një procesi të vazhdueshëm për të rritur kapacitetin goditës dhe aftësinë taktike, duke bashkëpunuar në mënyrë komplementare me dronët Bayraktar TB2 dhe dronët Puma¹.

“SkyDagger 15” është një dron luftarak modern i projektuar për misione taktike dhe operacione inteligjence në fushëbetejë. Ky dron përfaqëson një teknologji të avancuar që kombinojnë manovrabilitetin, fleksibilitetin dhe fuqinë operacionale për të mbështetur forcat e armatosura në një gamë të gjerë situatash. Artikulli shqyrton dedikimin, karakteristikat luftarake dhe teknike, pjesët kryesore, krahasimin me dronët ndërkombëtarë, si dhe aspektet e autonomisë dhe sigurisë së komunikimit të këtij droni.

1. Dedikimi

Droni luftarak “SkyDagger 15” është i dedikuar kryesisht për misione taktike dhe operacione inteligjente në fushëbetejë. Ai përdoret për mbledhjen e inteligjencës nga ajri, vrojtimin e objektivave armikë në kohë reale, transportin e pajisjeve të vogla në zona të paarritshme, si dhe për operacione sulmesh precize si dron kamikaz (loitering munition). Kjo e bën atë një mjet të domosdoshëm në arsenal për forcat e armatosura, veçanërisht në operacione të shkurtra dhe urgjente².

2. Karakteristikat Luftarake

“SkyDagger 15” karakterizohet nga manovrabiliteti i lartë dhe stabiliteti edhe në kushte atmosferike të vështira, gjë që e bën të përshtatshëm për përdorim në terrene të ndryshme dhe situata kompleksë. Ai arrin rezultate të shkëlqyera në misione të shkurtër taktike, ku nevojitet reagim i shpejtë dhe goditje e saktë. Në varësi të misionit, mund të pajiset me sensorë të ndryshëm gjeolokues dhe kamera me rezolucion të lartë, si dhe me municione të dedikuara për goditje efektive. Ky dron mund të përdoret në operacione të vrojtimit të zonave armike, kërkim-shpëtimit, inspektimit të infrastrukturës kritike dhe sulmeve të precizizuara³.

3. Karakteristikat Teknike

● Koha maksimale e fluturimit pa ngarkesë: deri në 36 minuta.

● Koha e fluturimit me ngarkesë maksimale prej 5 kilogramësh: deri në 14 minuta.

● Rreze maksimale e veprimit: 10 kilometra.Shpejtësia maksimale: 130 km/h.

● Kapaciteti maksimal i ngarkesës: 5 kilogramë.

● Pesha totale pa ngarkesë është e lehtë, duke mundësuar manovrabilitet dhe lëvizshmëri të lehtë në terren²,³.

4. Pjesët Kryesore

“SkyDagger 15” përbëhet nga komponentë të avancuar teknologjikë, përfshirë:

● Sistem avionik të integruar,

● Sensorë gjeolokues dhe kamera me rezolucion të lartë,

● Motorë elektrikë me efikasitet të lartë,

● Bateri me kapacitet të mirë për kohëzgjatje të madhe,

● Sistemi i komunikimit të enkriptuar për siguri dhe besueshmëri,

● Sistemi i mbajtës së ngarkesës, i cili është modular dhe mund të përshtatet për municione ose pajisje të tjera operative².

5. Krahasimi me Dronet e Ngjashëm Ndërkombëtarë

Në krahasim me dronët e ngjashëm ndërkombëtarë, “SkyDagger 15” është një dron i fokusuar në operacione taktike me kosto relativisht të ulët dhe kapacitet të mirë ngarkese. Ai karakterizohet nga kohë e përshtatshme fluturimi për misione të shkurtra dhe mesatare, rreze veprimi e konsiderueshme dhe shpejtësi e lartë, duke e bërë atë optimal për misione taktike, patrulla dhe sulme të shpejta.

Nga ana tjetër, Bayraktar TB2, gjithashtu turk, ka kohë shumë më të gjatë fluturimi që arrin deri në 27 orë, kapacitet armësh shumë më të madh dhe rreze veprimi shumë më të gjërë (150-300 km), i cili e bën atë të përshtatshëm për operacione strategjike, mbikëqyrje afatgjatë dhe goditje në thellësi të territorit armik³.

Një tjetër krahasim vjen me dronin kinez CW-15, i cili i shfrytëzon teknologjitë e nisjes dhe uljes vertikale (VTOL) për të siguruar kohë të gjatë fluturimi deri në 180 minuta dhe përdorim në terrene të vështira, edhe pse kapaciteti i ngarkesës së tij është më i ulët dhe shpejtësia maksimale ndërmjetëse krahasuar me SkyDagger 15 dhe Bayraktar TB2⁴,⁵.

Kështu, SkyDagger 15 zë një vend unik në klasifikimin e dronëve ushtarakë duke ofruar një kombinim të mirë performancash, fleksibiliteti dhe kostoje efektive për nevoja taktike dhe operacionale.

6. Si ndryshon autonomia dhe siguria e komunikimit të tij

Autonomia e fluturimit të SkyDagger 15 është e përshtatur për operacione taktike me kufizime në distancë dhe kohë, duke ofruar 36 minuta fluturim pa ngarkesë dhe 14 minuta me ngarkesë maksimale prej 5 kilogramësh. Kjo periudhë lejon kryerjen e misioneve taktike, patrullave apo goditjeve të shpejta në terren.

Në aspektin e sigurisë së komunikimit, SkyDagger 15 përdor teknologji moderne të enkriptimit për të siguruar rujtejn dhe integritetin e të dhënave gjatë komunikimit midis dronit dhe operatorit.

Ai bazohet në kombinimin e algoritmit të shkëmbimit të çelësave Diffie-Hellman dhe HMAC për autentifikim dhe integritet, duke e mbrojtur nga sulmet e ndërhyrjeve në rrjet, si sulmet Man-in-the-Middle.

Për më tepër, përdoren frekuenca të ndryshme (2.4 GHz për kontroll manual dhe 433/915 MHz për telemetri) me modulime dhe sisteme që minimizojnë interferencat, rrisin sigurinë dhe e bëjnë komunikimin më të besueshëm gjatë misioneve⁶,⁷.

Përfundim

Droni luftarak “SkyDagger 15” në dispozicion të Forcave të Sigurisë së Kosovës është një pajisje thelbësore për modernizimin dhe fuqizimin e kapaciteteve operative taktike. Ai plotëson nevojat për misione taktike të shkurtra dhe mesatare, duke ofruar stabilitet, shpejtësi, saktësi dhe siguri të komunikimit. Në kombinim me dronë të tjerë si Bayraktar TB2 dhe Puma, ajo kontribuon në ndërtimin e një force të përgatitur mirë ndaj sfidave bashkëkohore të sigurisë dhe mbrojtjes.

Literatura e Shfrytëzuar:

¹ Telegrafi.com, “FSK është pajisur me dronë kamikaz Skydagger,” 2025.

² SkyDagger.com, “SKYDAGGER RTF 15 Technical Specifications,” 2025.

³ Wikipedia.org, “Baykar Bayraktar TB2,” 2019.

⁴ Jouav.com, “CW-15 Multi-purpose and long endurance VTOL drone,” 2023.

⁵ Marids.es, “Explore the Features of the CW-15 Multi-purpose VTOL Drone,” 2025.

⁶ ArXiv.org, “Securing UAV Communication: Authentication and Integrity,” 2023.

⁷ YouTube.com, “Drone Communication,” 2025.

Rafael Floqi/

Mbyllja e qeverisë federale është rikthyer sërish si një plagë e vetë-shkaktuar në jetën politike amerikane. Këtë herë, shkaku kryesor është financimi i subvencioneve shëndetësore që lidhen me “Affordable Care Act”, ndihma e cila ka bërë të mundur që miliona amerikanë të kenë sigurim shëndetësor me çmime të përballueshme. Përplasja është e qartë: Demokratët kërkojnë zgjatjen e këtyre kredive tatimore, ndërsa Republikanët, të udhëhequr nga Presidenti Donald Trump, refuzojnë kategorikisht. Rezultati është një tjetër krizë politike, që në vend të zgjidhjes së problemeve reale të qytetarëve, sjell pasiguri, tensione dhe paralizë institucionale.

Në planin politik, të dyja palët kanë argumentet e tyre. Demokratët pretendojnë se pa këto subvencione, qindra mijëra familje do të shohin primet e sigurimeve të tyre të shëndetit të dyfishohen. Në një kohë kur inflacioni dhe kostoja e jetesës tashmë janë rritur, një barrë e tillë do të ishte e papërballueshme për shumë shtresa të mesme dhe të ulëta. Këtu qëndron edhe thelbi i betejës së tyre: sigurimi shëndetësor nuk është luks, por një domosdoshmëri bazë, dhe shteti duhet të ndihmojë qytetarët të mos përballen vetëm me koston e tij.

Nga ana tjetër, Republikanët dhe administrata Trump e shohin këtë si një rast për të vënë kufi shpenzimeve federale dhe për të çmontuar atë që prej kohësh e kanë kritikuar si një ndërhyrje të tepërt të qeverisë në tregun e shëndetësisë. Sipas tyre, vazhdimi i subvencioneve është një barrë fiskale që përjetëson varësinë nga shteti dhe pengon zgjidhje të tjera më “tregu-lira”. Në këtë këndvështrim, qëndrimi i tyre lidhet me një filozofi më të gjerë politike mbi rolin e qeverisë.

Por, përtej argumenteve ideologjike, është realiteti praktik ai që godet më fort. Me mbylljen e qeverisë, mijëra punonjës federalë janë dërguar në shtëpi pa paga, shërbime publike janë ndërprerë, dhe qytetarët e thjeshtë kanë humbur akses në shumë prej kanaleve të komunikimit me administratën. Një telefonatë e zakonshme në Shtëpinë e Bardhë apo në një agjenci federale nuk merr më përgjigje, por një mesazh të regjistruar që justifikon ndërprerjen për shkak të “mungesës së financimit”. Kjo krijon jo vetëm frustrim, por edhe një ndjesi braktisjeje nga institucionet që supozohet të jenë në shërbim të publikut.

Historia na kujton se kjo nuk është hera e parë që Shtetet e Bashkuara përballen me një mbyllje të qeverisë. Më e gjata dhe më e dhimbshmja ndodhi në vitet 2018–2019, kur Presidenti Trump këmbënguli për financimin e murit në kufirin me Meksikën. Atëherë, shumica e amerikanëve ia atribuoi fajin Presidentit dhe republikanëve në Kongres, megjithëse demokratët nuk dolën plotësisht të pafajshëm. Edhe atëherë, qytetarët e perceptuan mbylljen si një “problem madhor për vendin”.

Këtë herë, situata është më e ndërlikuar. Sondazhet të kryera para mbylljes tregonin se një pjesë e konsiderueshme e amerikanëve — përfshirë edhe votues të regjistruar demokratë — ishin të pavendosur nëse ia vlente të shkohej deri në mbyllje për këtë çështje. Ndërkohë, të pavarurit dhe republikanët e kundërshtuan hapur këtë taktikë. Për pasojë, rreziku politik për demokratët është më i madh sesa në 2019. Ata mund të perceptohen jo si mbrojtës të qytetarëve, por si nxitës të një krize të panevojshme.

Megjithatë, kjo nuk e amniston administratën Trump nga përgjegjësia. Qeveria federale e ka përshkallëzuar krizën duke njoftuar pezullimin e fondeve të infrastrukturës në shtetet me prirje demokratike dhe anulimin e miliarda dollarëve për projekte energjie të pastër. Kjo duket më shumë si një përpjekje për të ndëshkuar kundërshtarët politikë se sa si një vendim i bazuar në shqetësime fiskale. Kur bllokohen fondet për rrugë, ura, projekte të transportit publik apo për energjinë e rinovueshme, viktimat e para nuk janë politikanët në Uashington, por punëtorët, komunitetet lokale dhe qytetarët e zakonshëm që humbasin vendet e punës apo shërbimet e nevojshme.

Një tjetër dimension shqetësues është ndikimi që mbyllja mund të ketë mbi sigurinë publike. Për fat, shërbime kritike si parashikimi i motit dhe monitorimi i stuhive nga NOAA dhe Shërbimi Kombëtar i Motit nuk janë ndërprerë. Në një sezon uraganesh të paparashikueshëm, ky është një lehtësim i madh. Por edhe këtu, përvoja e vitit të kaluar tregon se shkurtimet e bëra nga administrata ndaj agjencive të tilla dobësojnë aftësinë për të mbrojtur qytetarët nga fatkeqësitë natyrore. Nëse mbyllja zgjat, edhe këto agjenci do të ndjejnë presionin.

Në këtë lojë nervash, pyetja kryesore është: kush do të fajësohet? Sondazhet sugjerojnë se publiku është i ndarë, por një pjesë e mirë thotë se faji bie mbi të dyja palët njëkohësisht. Ky është ndoshta verdikti më i drejtë: demokratët që zgjedhin të shkojnë në ekstrem për të fituar një betejë politike, dhe republikanët që instrumentalizojnë qeverinë për të realizuar qëllime ideologjike, duke harruar rolin e saj thelbësor si garant i stabilitetit për qytetarët.

Pasojat e këtij lloj qeverisjeje me kriza të vazhdueshme janë të rënda. Së pari, shkatërrohet besimi i publikut tek institucionet. Kur qytetarët shohin se qeveria e tyre ndalon së funksionuari çdo disa vjet për shkak të grindjeve partiake, ata humbasin besimin se politika mund të ofrojë zgjidhje afatgjata. Së dyti, krijohet një kulturë e rrezikshme ku kompromisi shihet si dobësi, dhe konfrontimi si mjeti i vetëm për të fituar. Në një demokraci funksionale, duhet të ndodhë e kundërta.

Një tjetër pasojë është ndalimi i përkohshëm i shumë shërbimeve që ndihmojnë ekonominë kombëtare. Nga miratimi i granteve për kërkime shkencore, tek përpunimi i lejeve të emigracionit dhe deri tek pagesat për kontraktorët federalë, zinxhiri i ndikimit prek sektorë të shumtë. Çdo ditë mbylljeje përkthehet në humbje ekonomike, shpesh të pallogaritshme. Në këtë kuptim, të dyja palët duhet të mbajnë përgjegjësi për dëmin që i shkaktojnë jo vetëm qytetarëve, por edhe ekonomisë kombëtare.

Në fund, mesazhi i kësaj mbylljeje është i qartë: Shtetet e Bashkuara kanë nevojë për një kulturë të re politike. Një kulturë ku shëndetësia nuk përdoret si peng për betejat ideologjike, ku fondet për infrastrukturë dhe energji nuk mbahen peng për hakmarrje politike, dhe ku hapja e qeverisë nuk shihet si një fitore partiake, por si detyrim minimal ndaj qytetarëve.

Mbylljet e qeverisë nuk duhet të bëhen normalitet. Ato janë simptomë e polarizimit ekstrem dhe e dështimit për të gjetur rrugë të përbashkëta. Qytetarët e thjeshtë nuk duan spektakël politik, por stabilitet, siguri dhe mundësi për një jetë më të mirë. Kur politikanët dështojnë ta ofrojnë këtë, demokracia humbet nga vetëbesimi i saj.

Derisa udhëheqësit e zgjedhur ta kuptojnë këtë, vendi do të vazhdojë të mbetet peng i përplasjeve ciklike. Dhe çdo herë që dritat e qeverisë fiken, ndizen gjithnjë e më fort pyetjet mbi sa e aftë është politika amerikane për të udhëhequr një vend të madh dhe për të qenë shembull në botë.

Nga Kristina Nano/

Opozita nuk është thjesht një strukturë politike, është një gjendje mendore, një mënyrë të menduari, një formë ekzistence që lind nga dialektika e historisë. Hannah Arendt na kujtonte se liria politike nuk është thjesht e drejta për të zgjedhur, por mundësia për të filluar diçka të re. Në këtë kuptim, një opozitë fituese nuk është ajo që numëron mandate, por ajo që arrin të krijojë një horizont të ri ku qytetari sheh veten jo si i përdorur, por si bashkëautor i të ardhmes.

Në historinë e mendimit politik, nga Aristoteli deri te Tocqueville, opozita shihet si balancë e pandërprerë midis pushtetit dhe shoqërisë. Një opozitë fituese nuk ngrihet mbi mohimin, por mbi afirmimin e një alternative etike dhe vizionare, të aftë të kthejë zemrën e qytetarit nga apatia në pjesëmarrje. Në kohët moderne, opozita është e destinuar të humbasë kur e redukton veten në teknikalitet zgjedhor.

Giovanni Sartori theksonte se demokracia jeton mbi konkurrencën e ideve, jo mbi monopolizimin e tyre. Një opozitë fituese nuk është kurrë derivat i mazhorancës, por është shkolla e së ardhmes, laborator i gjuhës së re politike. Në kontekstin shqiptar, ku partitë shpesh kanë mbetur peng i klientelës dhe i pazareve afatshkurtra, opozita e vërtetë duhet të shfaqet si institucion kulturor, si një hapësirë që nuk prodhon thjesht kandidatë, por formon qytetarë të lirë, lidership të përgjegjshëm dhe një etikë të re politike.

Max Weber dallonte tre lloje legjitimiteti, tradicional, karizmatik dhe racional-legal. Një opozitë fituese ka nevojë për një lidership që ndërthur karizmën me racionalitetin, duke e shndërruar energjinë e turmës në vizion afatgjatë institucional. Lideri opozitar nuk është as tribuni i zemërimit, as teknokrati i ftohtë, ai është mjeshtër i besimit.

Një lidership bashkues nuk e ndan shoqërinë sipas vijave të urrejtjes, por e mblidhet rreth boshtit të vlerave të përbashkëta, dinjitetit, drejtësisë, besimit se politika mund të jetë vend i moralit. Në këtë kuptim, një lider opozitar fitues është ai që arrin të shndërrojë konfliktin politik në kontratë shoqërore, të ngjizë një besëlidhje të re midis qytetarit dhe politikës. Konteksti shqiptar e bën këtë vizion edhe më të ndërlikuar. Opozita aktuale shpesh duket e fragmentuar, e zhytur në retorikë të konsumuar, pa horizont të përbashkët.

Fragmentimi ka prodhuar jo vetëm dobësi numerike, por edhe humbje të besimit publik. Qytetarët e shohin shpesh opozitën si simetri të deformuar të pushtetit dhe jo si alternativë. Një opozitë fituese në Shqipëri duhet të bëjë tri gjëra thelbësore:

Të rikthejë besimin moral pasi qytetari shqiptar është i etur për autenticitet. Pa besim, çdo strategji elektorale është bosh.

Të ndërtojë një projekt afatgjatë, jo vetëm për zgjedhjet e ardhshme, por për dekadën e ardhshme. Edmund Burke theksonte se shoqëritë janë kontrata midis të gjallëve, të vdekurve dhe të palindurve; opozita duhet të mendojë jo vetëm për çastin, por për brezat. Të përqafojë pluralitetin, një opozitë që përjashton bëhet sekt. Një opozitë që bashkon bëhet shpresë. Bashkimi opozitar nuk është aritmetikë votash, por sintezë etike.

Rousseau do të thoshte se vullneti i përgjithshëm nuk është thjesht shumator i interesave, por rezultat i harmonizimit të tyre mbi bazë të përbashkët. Në këtë frymë, një opozitë fituese në Shqipëri është ajo që arrin të krijojë një narrativë të përbashkët, ku çdo forcë politike sjell tingullin e saj, por të gjitha bashkohen në një simfoni që ngre horizontin e kombit.

Bashkimi opozitar nuk është anulim i dallimeve, por mozaik i pluralitetit. Vetëm kështu lind një lidership bashkues, jo si imponim, por si rezonancë morale ku secili sheh një pjesë të vetes. Historia ofron mjaft shembuj. Pas Luftës së Dytë Botërore, demokracitë europiane e rindërtuan kontinentin jo mbi kalkulime elektorale, por mbi doktrina të qarta dhe mbi lidership që mishëronte vizion afatgjatë. Konrad Adenauer në Gjermani, Alcide De Gasperi në Itali apo Robert Schuman në Francë ishin liderë opozitarë përpara se të bëheshin shtetformues.

Ata nuk fituan thjesht zgjedhje, ata fituan shpresën e popujve të tyre. Edhe në kontekstet më të vështira, opozita është bërë fituese kur ka ditur të jetë zë moral, jo vetëm numër elektoral. Martin Luther King Jr. nuk kishte mandat politik, por kishte lidership që ndërtoi një opozitë morale kundër segregacionit dhe ndryshoi historinë e Amerikës. Si e imagjinoj unë një opozitë fituese?
E imagjinoj si një shkollë të vlerave, si një institucion moral, si një laborator vizioni.

Një opozitë që nuk kërkon të përmbysë pushtetin për të marrë vendin e tij, por për ta shndërruar politikën në hapësirë të besimit dhe të shpresës. Si e imagjinoj një lidership opozitar bashkues e fitues? Si një lider që nuk ka frikë nga dialogu, por as nga vetmia. Si një lider që ngre ura pa shkrirë identitetin, që pranon pluralitetin pa e zbehur thelbin, që e vendos misionin përpara aritmetikës, dhe që e sheh veten jo si zot i një partie, por si kujdestar i një besëlidhjeje kombëtare. Një opozitë e tillë do të ishte fituese jo vetëm në zgjedhje, por në histori. Sepse do të rikthente në Shqipëri atë që politika i ka munguar më shumë, shpresën se e ardhmja është e përbashkët dhe se lidershipi është akt i së ardhmes, jo i së shkuarës.

Prof.dr. Muhamet Racaj/

Ky studim analizon fenomenin në rritje të provokimeve ushtarake dhe politike dhe dimensionet e tyre komplekse në vitin 2025, duke përfshirë shkeljet e hapësirës ajrore të Estonisë, Polonisë dhe vendeve aleate. Analiza multidisiplinare përpiqet të zbulojë strategjinë e Kremlinit pas këtyre aktëve, duke evidentuar synimin për të krijuar presion rajonal dhe për të kufizuar zgjerimin e NATO-s. Diskutohen pasojat për sigurinë euro-atlantike dhe Ballkanin, me theks në nevojën për përgatitje ushtarake dhe bashkëpunim strategjik për parandalimin e një konflikti më të gjerë.

Hyrje

Në dekadën e fundit marrëdhëniet midis Rusisë dhe Perëndimit kanë qenë në një vijë të hollë krize, pas krizës së Krimesë në 2014 dhe pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës në 2022. Këto ngjarje kanë theksuar dallimin strategjik midis interesave ushtarake dhe politike ruse, që synojnë rivendosjen e ndikimit në hapësirat e ish-Bashkimit Sovjetik dhe pengimin e integrimit euro-atlantik të vendeve të Europës Lindore dhe Ballkanit.
Provokimet në formën e shkeljeve të hapësirës ajrore, përdorimit të dronëve dhe veprimeve të tjera hibride, fuqizojnë narrativën e polarizimit strategjik dhe përforcojnë implementimin e politikave të justifikuara nga Moska si mbrojtje e “interesave të saj” historike³. Kjo periudhë karakterizohet nga një përshkallëzim gradual i tensioneve në kufijtë lindorë të NATO-s, në një mënyrë që përfshin qasje të kontrolluara ruse duke shmangur një konfrontim të hapur me Aleancën¹¹.
Në këtë kontekst komplekse, për studim është e rëndësishme të kuptohet si këto provokime ndikojnë në stabilitetin rajonal, sidomos në atë zonë të ndjeshme si Ballkani Perëndimor, ku ndikimi rus, i ushqyer nga faktorë historikë dhe politikë lokalë, vazhdon të mbetet faktor i rëndësishëm⁸.

Konteksti dhe shkeljet e hapësirës ajrore si provokime ushtarake dhe politike

Në vitin 2025, intensiteti i shkeljeve të hapësirës ajrore të vendeve anëtare të NATO-s, si Estonia, Polonia dhe Rumania, ka arritur nivele alarmante. Eskalimi i frekuencës dhe agresivitetit të këtyre incidenteve, ku avionë ushtarakë rusë hyjnë pa leje dhe pa paralajmërim në hapësirën ajrore sovrane, tregon për një strategji të mirëplanifikuar nga Moska¹.
Incidenti në Estoni në shtator 2025, ku tre avionë MiG-31 qëndruan të pandaluar për rreth 12 minuta, është një demonstrim i qartë i sfidës së hapur të Rusisë ndaj sovranitetit territorial. Reagimet diplomatike dhe ushtarake ishin të menjëhershme me dërgimin e notës protestë nga autoritetet estoneze dhe aktivizimin e njësive të mbrojtjes ajrore të NATO-s¹¹. Shkelje të ngjashme janë evidentuar në Poloni dhe Rumani, duke përfshirë edhe përdorimin intensiv të dronëve rusë në hapësirat ajrore baltike dhe polake², që shton rrezikun për keqkuptime dhe incidente të paqëllimshme ushtarake.
Përveç aspektit taktik, këto veprime kanë një komponent të fortë psikologjik dhe propagandistik, duke synuar dërgimin e mesazheve kërcënuese ndaj Perëndimit dhe përforcimin e perceptimit të fuqisë ruse në arenën ndërkombëtare³.

Strategjitë ushtarake dhe politike të Rusisë

Rusia ka zbatuar një strategji të shumëanshme që përfshin forcimin ushtarak në Ukrainën Lindore, ndërthurjen e forcës ushtarake me diplomacinë agresive, dhe përdorimin e kërcënimeve bërthamore si instrument presioni⁶. Mobilizimi i mbi 150,000 trupave dhe krijimi i zonave të kontrolluara të influencës në Donbas dhe rajonet përreth sigurojnë një fakt të kryer në terren për të penguar avancimin e NATO-s dhe forcimin e kapaciteteve të aleatëve në këtë hapësirë⁴.
Paralelisht, Rusia ruan një luftë hibride, duke përdorur gjithashtu fushata propagandistike dhe sulme kibernetike për të minuar unitetin dhe stabilitetin e Perëndimit³. Partneriteti strategjik me Kinën është i pranishëm, por ndryshe nga përfytyrimet e fundit, bashkëpunimi nuk ka arritur të përkthehet në një aleancë ushtarake të plotë, duke detyruar Moskën të praktikojë një balancim të kujdesshëm mes agresionit dhe nevojës për minimizimin e rrezikut të përshkallëzimit⁷.

Impaktet dhe përgatitjet në Ballkan dhe Kosovë

Ballkani Perëndimor vazhdon të jetë një skenë e ndjeshme fatkeqësisht e prekur nga ndikimi rus, kryesisht përmes mbështetjes së Beogradit zyrtar⁸. Rusia përdor strategji të përzier të ndikimit politik, ekonomik dhe ushtarak në rajon për të zgjeruar sferën e saj të influencës dhe për të kundërshtuar integrimin euro-atlantik të Kosovës dhe vendeve të tjera.
Kosova, në këtë kuadër, është një zonë kyçe për stabilitetin rajonal dhe kërkon përgatitje serioze dhe shumëplanëshe për të përballuar rreziqet e destabilizimit apo provokimeve me përkrahje ruse⁹. Masa prioritare janë përforcimi i kapaciteteve operacionale të Forcës së Sigurisë së Kosovës, digjitalizimi dhe modernizimi i sistemit të inteligjencës, dhe bashkëpunimi i ngushtë me NATO-n dhe SHBA-në në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes¹⁰. Deklaratat e Kryeministrit Albin Kurti për solidaritet me vendet baltike pas provokimeve të vitit 2025 janë shembull i një qasjeje politike që kërkon mbështetjen e komunitetit ndërkombëtar⁹.

Reagimet ndërkombëtare dhe strategjitë e përballjes

Aleancat ndërkombëtare NATO dhe Bashkimi Evropian kanë dënuar ashpër sjelljet provokuese të Rusisë dhe kanë forcuar praninë ushtarake në kufijtë lindorë të Aleancës. Interceptimi i avionëve rusë dhe masat parandaluese duke përfshirë rritjen e kapaciteteve mbrojtëse në vendet baltike, Poloni dhe Rumania janë shenja të gatishmërisë për rezistencë aktive¹¹. Përcaktimi i buxheteve më të mëdha për mbrojtjen dhe rritja e aftësive ushtarake nga këto vende janë shembuj që shtrihen edhe në periferitë europiane¹².
Në nivel global, Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të jenë një faktor kyç në koordinimin e politikave mbrojtëse dhe në mbështetjen strategjike të vendeve anëtare dhe partnere, duke përforcuar bashkëpunimin në fushat e inteligjencës, trajnimit dhe furnizimit me teknologji ushtarake¹¹.

Përfundime dhe rekomandime

Provokimet ruse në vitin 2025 janë pjesë e një strategjie agresive komplekse që synon të zhvendosë ekuilibrat e fuqisë në Evropë dhe Ballkan, duke krijuar përgatitje për një konflikt më të gjerë. Ndërhyrjet e kontrolluara të Rusisë synojnë të testojnë durimin dhe reagimet e NATO-s, duke përdorur edhe kërcënimet bërthamore si instrumenti presion⁶.
Përballja me këtë sfidë kërkon një shkallë të lartë përgatitjeje ushtarake dhe bashkëpunimi strategjik ndërkombëtar. Rritja e kapaciteteve mbrojtëse në vendet anëtare të NATO-s dhe rajonin e Ballkanit, bashkëpunimi i ngushtë i vendeve të Ballkanit me Aleancën dhe SHBA-në, si dhe monitorimi i vazhdueshëm i fushatave propagandistike janë hapa esencialë për stabilitetin e mëtejshëm¹⁰.
Rekomandohet gjithashtu një përqendrim i shtuar në inteligjencën dhe sigurinë kibernetike si elemente kyçe të parandalimit, si dhe zhvillimi i mekanizmave të kundërmasave ndaj ndikimeve negative politike dhe ekonomike që vijnë nga Rusia³.
Studime të mëtejshme duhet të theksojnë zbulimin e modeleve të reja të provokimit dhe metodave të avancuara për parandalimin e përshkallëzimit të konfliktit³.

Literatura e shfrytëzuar:

1. “Avionë luftarakë rusë shkelin hapësirën ajrore të Estonisë”, DW, 2025.
2. “NATO dhe reagimet ndaj shkeljeve të hapësirës ajrore ruse”, NATO Defense College, 2025.
3. Patterson, R., “NATO’s Future Russia Strategy”, NATO Parliamentary Assembly, 2025.
4. Revista Ushtarake, Mars 2025, Akademia e Forcave të Armatosura të Shqipërisë.
5. “Strategjia ruse dhe konflikti në Ukrainë”, Institutet e Sigurisë Europiane, 2025.
6. Analiza mbi kërcënimet bërthamore dhe luftën hibride, Revista Ushtarake, 2023.
7. “Roli i Kinës në marrëdhëniet strategjike me Rusinë”, NATO Reports, 2024.
8. “Ekspansioni rus në Ballkan dhe sfidat për Kosovën”, Qendra për Studime Rajonale, 2025.
9. Deklaratat e kryeministrit Albin Kurti dhe analizat e sigurisë, Ministria e Mbrojtjes së Kosovës, 2025.
10. “Strukturat dhe kapacitetet e forcave të sigurisë rajonale”, Raporti i NATO-s për Ballkanin, 2025.
11. “NATO intercepton fluturimet ruse mbi Estoni”, Top-Channel, 2025.
12. “Rritja e buxheteve ushtarake nga vendet baltike dhe Polonia”, Balkan Security Review, 2025.
Photo by: www.twz.com

Hisen Berisha/

Dëshmia e James Rubin në Dhomat e Specializuara në Hagë nuk është një detaj dytësor në proceset gjyqësore për Kosovën, por një sinjal i qartë mbi mënyrën se si bashkësia ndërkombëtare e sheh raportin midis luftës për liri dhe standardeve të drejtësisë. Rubin, si njëri ndër zërat e njohur të diplomacisë amerikane gjatë viteve të 90-të, përfaqëson kujtesë historike për rolin e SHBA-së në çlirimin e Kosovës, dhe dëshminë që lidh politikën ndërkombëtare me proceset aktuale gjyqësore.

Në këtë kuadër, vlen të theksohet se Rubin gjatë dëshmisë së tij në Hagë nënvizoi disa të vërteta të pamohueshme se: akuzat ndaj UÇK-së ishin të fabrikuara nga rusët dhe të sponsorizuara nga serbët; nuk është gjetur asnjë provë se drejtuesit e UÇK-së kanë dashur të ekzekutojnë njerëz; dhe se Hashim Thaçi gjithmonë dëshironte të sigurohej që Amerika të qëndronte në krah të tij dhe të Kosovës.

Këto deklarata jo vetëm që rrëzojnë narrativat e shpifura kundër luftës çlirimtare, por i japin edhe një bazë më të fortë morale-politike mbrojtjes së saj në çdo instancë ndërkombëtare.

Ky akt ka dy mesazhe thelbësore:

1. Për drejtësinë, se çdo proces gjyqësor duhet të jetë transparent, me bazë në prova, dhe jo në narrativat e fabrikuara nga propaganda serbe.

Dëshmitë si ajo e Rubin shërbejnë për ta vendosur kontekstin e drejtë historik: se ndërhyrja e NATO-s dhe rezistenca e UÇK-së ishte përgjigje ndaj një regjimi gjenocidal.

2. Për politikën, se Kosova nuk duhet të lejojë të relativizohet lufta e saj çlirimtare.

Nëse në sallën e Hagës artikulohet e vërteta për spastrimin etnik dhe dhunën sistematike të Serbisë, atëherë detyra e institucioneve të Kosovës është që ta forcojnë këtë të vërtetë edhe në skenën ndërkombëtare, duke mos e lënë të deformohet nga propaganda.

Prandaj, dëshmia e Rubin nuk është thjesht pjesë e një dosjeje gjyqësore, është dëshmi politike e morale.

Është kujtesë se lufta e Kosovës nuk ka qenë konflikt i barabartë palësh, por luftë mes agresorit dhe viktimës. Dhe është obligim i klasës politike të Kosovës që këtë kapital të së vërtetës ta ruajë, ta mbrojë dhe ta shndërrojë në forcë diplomatike.