Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

Procesi i njohjes ndërkombëtare të një shteti të ri përbën një test të aftësive diplomatike, kapaciteteve për lobim global dhe menaxhimit të koalicioneve strategjike. Njohja e fundit e Kosovës nga Siria përfaqëson një moment historik për shtetësinë e saj dhe simbolizon suksesin e një diplomacie të koordinuar dhe të mbështetur fuqimisht nga aleatë strategjikë dhe koalicione ndërkombëtare.

Ky hap nuk është thjesht formal; ai reflekton një proces shumëplanësh që përfshin negocime bilaterale, rajonale dhe multilaterale, duke konsoliduar legjitimitetin ndërkombëtar të Kosovës dhe duke forcuar pozitën e saj në arenën globale. Arritja është rezultat i koordinimit të ngushtë ndërmjet Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Arabisë Saudite, Turqisë, Izraelit dhe partnerëve të tjerë me ndikim, të cilët kanë ndihmuar në krijimin e një rrjeti global mbështetjeje që mundësoi njohjen nga Siria.

I. Rrjeti Ndërkombëtar i Mbështetjes për Kosovën

Diplomacia kosovare ka zhvilluar një rrjet global mbështetjeje, i strukturuar mbi tre shtylla kryesore:

1. Mbështetja e SHBA-së

Shtetet e Bashkuara kanë luajtur rol vendimtar si ndërmjetësues strategjik, duke përdorur kanale bilaterale dhe multilaterale për të lobuar tek vendet që nuk e kanë njohur Kosovën. SHBA-ja ka organizuar takime të nivelit të lartë midis zyrtarëve kosovarë dhe atyre sirianë, ka ofruar ekspertizë juridike dhe politike, dhe ka garantuar mbështetje diplomatike të vazhdueshme.

Shembull konkret: Në janar 2025, një delegacion i udhëhequr nga Ministria e Jashtëm e Kosovës zhvilloi një seri takimesh në Uashington dhe Riad, ku SHBA-ja shërbeu si ndërmjetësues i besueshëm. Ky bashkëpunim lehtësoi një kuadër garantues për njohjen nga Siria.

2. Përfshirja e vendeve arabe dhe rajonale

Arabia Saudite, duke përdorur kanalet e saj diplomatike në Lindjen e Mesme, ka influencuar politikën e Sirisë për njohjen e Kosovës, duke argumentuar se kjo është e rëndësishme për stabilitetin rajonal dhe marrëdhëniet multilaterale. Përfshirja e vendeve arabe ka qenë vendimtare për krijimin e një klimë besimi dhe përgatitjen e terrenit për vendimmarrjen siriane.

3. Roli i Turqisë dhe Izraelit

Turqia ka shfrytëzuar lidhjet kulturore dhe historike me vendet arabe për të lehtësuar dialogun strategjik midis Kosovës dhe Sirisë. Izraeli ka ofruar mbështetje strategjike, duke demonstruar rëndësinë e koalicioneve rajonale dhe multilaterale, dhe duke kontribuar në konsolidimin e legjitimitetit ndërkombëtar të Kosovës.

Shembull konkret: Takimet diplomatike në Riad (Shkurt 2025) dhe Ankara (Mars 2025) rezultuan me një kuadër negociues që përfshinte stabilitetin rajonal, të drejtat e pakicave dhe kontributin e Kosovës në paqen rajonale, duke bindur palën siriane për njohje.

II. Rëndësia Strategjike e Njohjes nga Siria

Njohja nga Siria ka një ndikim të dyfishtë: simbolik dhe praktik.

Dimensioni simbolik:Ky hap tregon se shtetësia e Kosovës po pranohet edhe nga vende jashtë perëndimit tradicional, duke rritur legjitimitetin ndërkombëtar të vendit dhe afirmuar Kosovën si aktor të pavarur dhe demokratik. Njohja nga një vend me profil kompleks politik si Siria shërben si precedent diplomatik për shtetet që ende nuk e kanë njohur Kosovën.

Dimensioni praktik:Hapi hap rrugë për thellimin e marrëdhënieve diplomatike dhe ekonomike me vendet arabe dhe lindore, duke forcuar pozicionin e Kosovës në forumet ndërkombëtare. Njohja mund të ndikojë në pjesëmarrjen e Kosovës në organizata rajonale dhe ndërkombëtare ku Siria ka rol vendimtar.

Shembull konkret: Pas njohjes, janë zhvilluar diskutime për bashkëpunim ekonomik në energji, infrastrukturë dhe arsim, ku Siria mund të funksionojë si ndërmjetësues rajonal, duke rritur mundësitë e projekteve të përbashkëta.

III. Dinamika e Diplomacisë Multilaterale

Ky sukses është rezultat i një strategjie shumëdimensionalë:

Diplomacia bilaterale: Takimet një-në-një adresuan shqetësimet specifike të Sirisë dhe ofruan garanci mbi qëndrimet politike dhe rajonale të Kosovës.

Diplomacia rajonale: Aktivizimi i Turqisë dhe Arabisë Saudite krijoi presion të koordinuar dhe një klimë bashkëpunimi strategjik.

Diplomacia multilaterale: Përdorimi i forumit ndërkombëtar (Bruksel, OKB, Konferenca për Lindjen e Mesme) për shpërndarjen e informacionit dhe fuqizimin e njohshmërisë së Kosovës si shtet i pavarur dhe demokratik.

Shembull konkret: Në Konferencën për Lindjen e Mesme në Bruksel (Prill 2025), diplomatët kosovarë, të mbështetur nga SHBA dhe Turqia, prezantuan argumente mbi stabilitetin rajonal, të drejtat e pakicave dhe kontributin e Kosovës në paqen rajonale, duke bindur palën siriane për njohje.

IV. Precedentë Historikë dhe Analizë Krahasuese

-Rastet e Balltikëve (Estonia, Letonia, Lituania, 1991): Njohja nga vendet jashtë Bashkimit Sovjetik, e ndërmjetësuar nga SHBA dhe vendet skandinave, rrit legjitimitetin dhe konsolidon shtetësinë e re.

-Sudani i Jugut (2011): Mbështetja e SHBA-së dhe vendeve të Bashkimit Afrikan siguroi njohjen ndërkombëtare dhe hap rrugë për pjesëmarrjen në organizata ndërkombëtare.

-Kosova (2008–2025): Njohja nga Siria pasqyron një model të ngjashëm, ku koalicione globale dhe rajonale garantojnë legjitimitet dhe ndikim strategjik.

Këto precedentë tregojnë se njohja nga vende me profil kompleks politik ka një efekt multiplikues mbi legjitimitetin dhe mund të nxisë njohje të reja nga shtete të tjera.

V. Impakti Rajonal dhe Global

Rritja e legjitimitetit ndërkombëtar: Kosova konsolidon statusin si aktor global dhe partner i besueshëm.

Përshtatja me interesat rajonale: Njohja tregon gatishmërinë për dialog dhe bashkëpunim rajonal, duke hapur ura për marrëveshje ekonomike dhe politike.

Influenca mbi vendet e tjera: Ky precedent mund të stimulojë shtete që nuk e kanë njohur Kosovën për të bërë të njëjtën gjë, duke përdorur argumentet diplomatike të provuara me Sirinë.

VI. Rekomandime Strategjike për Konsolidimin e Suksesit

Vazhdimi i lobimit aktiv: Përdorimi i kanaleve bilaterale dhe multilaterale për vendet që ende nuk e kanë njohur Kosovën.

Përforcimi i rrjetit diplomatik global: Përfshirja e shteteve me ndikim rajonal dhe global për të siguruar mbështetje strategjike dhe legjitimitet politik.

Shfrytëzimi i njohjeve të reja: Avancimi i marrëveshjeve ekonomike, politike dhe kulturore me vendet partnere.

Promovimi i imazhit të Kosovës: Prezantimi i Kosovës si shtet demokratik dhe i angazhuar në paqe, stabilitet dhe bashkëpunim rajonal, duke rritur besueshmërinë ndërkombëtare.

Njohja e Kosovës nga Siria përfaqëson një arritje diplomatike strategjike dhe precedent historik, që tregon fuqinë e lobimit ndërkombëtar, efektivitetin e rrjetit global të mbështetjes dhe aftësinë për të konsoliduar shtetësinë në arenën ndërkombëtare. Ky rezultat forcon legjitimitetin ndërkombëtar të Kosovës, hap mundësi të reja për bashkëpunim ekonomik, politik dhe rajonal, dhe e pozicionon vendin në një rol më të fortë dhe me ndikim strategjik global.

Fitim Zekthi/

Shqipëria ka një klasë politike tmerrësisht të korruptuar. Sistemi politik i ndërtuar prej saj, prej më shumë se tre dekadash, ka krijuar gradualisht një sistem të mbyllur, i cili qeveris në bashkëpunim me krimin e organizuar dhe me biznesin klientelist që përfiton rentat, kontratat dhe privilegjet e të mirave publike. Sasia e pushtetit, e parave dhe e fuqisë për dhunë, kërcënime apo shantazh që zotëron kjo klasë politike është e frikshme. Gjatë këtyre tre dekadave, ajo ka ndërtuar një nga ambientet ose habitatet me pandëshkueshmërinë më të madhe, jo vetëm në Ballkan, por në gjithë hapësirën nga Rusia deri në Paqësor. Drejtuesit e kësaj klase politike janë, pa dyshim, ndër më të pasuruarit në ndonjë vend. Fakti që kjo klasë politike, politikanët e saj të lartë, drejtuesit qeveritarë apo ish-qeveritarë, sulmojnë egërsisht SPAK-un dhe GJKKO-n tregon jo vetëm që ata për herë të parë po preken, po ndihen të prekshëm dhe të hetueshëm, por edhe që SPAK-u është në anën e së drejtës.

Sado dobësi që të ketë SPAK-u dhe GJKKO-ja, dy institucione të vogla përballë ngrehinës tredekadëshe të pushtetit gjigant e korruptiv, të paprekshëm deri tani, janë në anën e drejtë. E drejta nuk mund të jetë kurrë në anën e një klase korruptive tredekadëshe, që ka masakruar ligjin, rendin, pronën dhe paranë publike pa mëshirë, kur kjo klasë nis më në fund të hetohet nga një prokurori apo gjykatë që për herë të parë në këto tre dekada nuk janë emëruar prej saj. Ky kor i tmerrshëm i klasës politike kundër SPAK-ut tregon vetëm fuqinë, pushtetin dhe korrupsionin e kësaj klase. Ky kor do behet edhe me i eger, bashkepunimi i tij mes vedi me i hapur dhe klasa politike do sillet plotesisht si nje parti e vetme. Ajo luan gjithçka, në lojë ka lekuren, parate, historine e saj. Mjere njerezit e gjore qe jo vetem jane rregjuar prej vjedhjes por duhet te durojne edhe luften e politikes kunder SPAK qe qenka, sipas tyre, organizatë terroriste kundër kombit.

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

Pushteti, dija, padituria

Në çdo epokë historike, ka ekzistuar një vijë e hollë që ndan dijen nga padituria, urtësinë nga arroganca dhe shtetndërtimin nga shkatërrimi institucional. Por kur kjo vijë fshihet, kur në majat e shtetit ngjitet injoranca – qoftë e veshur me retorikë populiste, me pseudo-patriotizëm, apo me kult personaliteti – atëherë fillon procesi më i rrezikshëm për një komb: vetëdjegia politike.

Në këtë frymë, thënia:nuk është vetëm një figurë metaforike, por një diagnozë filozofiko-politike për ato shoqëri që e kanë lejuar paditurinë të institucionalizohet dhe injorancën të ngjitet në piedestalin e vendimmarrjes. Qeveria që nuk di, por beson se di, është më e rrezikshme se ajo që e pranon mungesën e dijes, sepse e para gabimet i bën me bindje, ndërsa e dyta mëson me përulësi.

Qeverisja pa dije

Në shtetet e brishta të demokracisë, injoranca politike ngjitet në pushtet jo për shkak të forcës së saj, por për shkak të dobësisë së sistemit. Ajo merr forma të ndryshme:

-Injoranca institucionale – mosnjohja e rendit kushtetues dhe e ndarjes së pushteteve;

-Injoranca profesionale – përjashtimi i dijes dhe përmbysja e meritokracisë përmes militantizmit;

-Injoranca morale – perceptimi i pushtetit si privilegj personal dhe jo si përgjegjësi publike.

Rezultati është i njëjtë: deformimi i shtetit dhe shkatërrimi i drejtësisë publike. Kur dija përjashtohet nga qeverisja, pushteti humbet busullën e orientimit dhe shndërrohet në një rreth vetëkonsumues, që digjet në flakën e vet të paaftësisë.

Dija si themel i shtetit të së drejtës

Shteti modern mbështetet mbi arsyen publike dhe kërkon që pushteti të jetë i ngritur mbi dije, urtësi dhe integritet. Dija në qeverisje nuk është luks intelektual – është kusht i ekzistencës së shtetit vetë. Pa dije, ligji shndërrohet në instrument force; drejtësia bëhet selektive; ndërsa administrata – në mekanizëm klientelist.

Në këtë rreth vicioz, pushteti që duhej të ndriçonte qytetarin, bëhet flakë që e verbon atë. Historia e shtetndërtimit, nga Athina klasike e deri te demokracitë bashkëkohore, dëshmon se kur padituria bëhet pushtet, dija hesht. Por heshtja e dijes është akti i parë i shkatërrimit të demokracisë.

Kur pushteti digjet nga brenda: metafora e vetëshkatërrimit

Metafora e qeverisë që “i vë flakën vetes” është përkthim figurativ i procesit të brendshëm të konsumimit të legjitimitetit politik. Në momentin kur një qeveri vepron pa dije, pa konsultim institucional dhe pa respekt ndaj ligjit, ajo fillon të digjet nga brenda.

Në fillim, ajo duket sikur ndriçon rrugët e të tjerëve – me propagandë, me sloganë e me iluzione të rreme suksesi. Por drita që buron nga flaka e vetëshkatërrimit nuk është dritë e dijes, por zjarr i mashtrimit. Në fund, ajo qeveri nuk ndriçon më as vetveten, sepse është shndërruar në hi të vetëkonsumimit moral e institucional.

Verbëria e masës dhe roli i shoqërisë

Rreziku më i madh nuk qëndron vetëm te ekzistenca e qeverive injorante, por te pranimi i tyre nga një shoqëri e dorëzuar. Kur qytetarët pranojnë që rrugën t’ua ndriçojë zjarri i paditurisë, ata bëhen pjesë e verbërisë kolektive. Kështu lind ai që Gramsci e quante “njeriu i dorëzuar ndaj pushtetit” – ai që nuk reagon ndaj padrejtësisë sepse është mësuar të mos shohë.

Verbëria politike nuk është mungesë shikimi, por mungesë guximi për të parë të vërtetën.

Rrugët e të verbërve ndriçohen nga flaka e vetëshkatërrimit të atyre që marrin pushtetin pa ditur çfarë është ai. Kombi shqiptar, që ka kaluar shekuj përpjekjesh për liri e vetëdije kombëtare, duhet ta ketë mësuar: Qeveria pa dije është pushtet pa shtet, dhe pushteti pa shtet është rrënim i kombit.

Historia si mësuese e popujve

Historia botërore është dëshmitare e qeverive që janë vetëdjegur në flakën e paditurisë së tyre:

-Perandoria Bizantine u shemb nga arroganca e mendjeve të ngushta që nuk pranonin reformën.

-Franca e shekullit XVIII shpërtheu në revolucion sepse elitat jetonin në iluzionin e dijes absolute, ndërsa populli në errësirën e skamjes.

-Jugosllavia e fundit u përmbys nga padituria nacionaliste që e shndërroi flakën e urrejtjes në dritë të rreme patriotike.

Në të gjitha këto raste, flaka që mendohej se ndriçonte, dogji gjithçka, sepse mungoi dija, urtësia dhe respekti për njeriun.

Përmasat bashkëkohore të qeverisjes së paditurisë

Në epokën moderne, injoranca politike nuk manifestohet më si analfabetizëm, por si mosvlerësim i dijes. Një qeveri mund të ketë diploma, por të mos ketë dije; mund të ketë teknologji, por të mos ketë urtësi; mund të ketë aparate shtetërore, por të mos ketë shpirt institucional. Kjo është forma më e rrezikshme e injorancës: ajo që fsheh boshësinë pas gjuhës teknokratike.

Ajo përdor retorikën për të mbuluar paaftësinë, statistikat për të fshehur realitetin dhe imazhin për të zëvendësuar përmbajtjen. Në këtë mënyrë, pushteti humbet kuptimin si shërbim publik dhe bëhet akt vetëshkatërrues moral e institucional.

Zgjidhja: Kthimi te dija, urtësia dhe njeriu

Për të shpëtuar nga flaka e vetëshkatërrimit, çdo qeveri duhet të ngrihet mbi tri shtylla të pathyeshme: Dijen – që udhëheq çdo vendim me argument dhe vizion; Urtësinë – që ruan masën, maturinë dhe drejtësinë në ushtrimin e pushtetit; Humanizmin – që e vendos qytetarin në qendër të çdo politike publike. Vetëm këto tri vlera krijojnë qeveri që ndriçojnë shoqërinë me dritën e mendjes, jo me zjarrin e propagandës. Sepse dija nuk digjet – ajo ndriçon. Ndërsa injoranca, sado që duket si dritë, është vetëm flakë që përfundon në hi.

Mësimi për kombet e vogla dhe shtetet në tranzicion

Kombet e vogla, si Kosova, e kanë më të domosdoshme qeverisjen e dijes, sepse çdo gabim i injorancës në krye është shumëfish më i shtrenjtë se në shtetet e mëdha. Në shtetet e reja, ku legjitimiteti ndërtohet çdo ditë, një vendim i marrë nga padituria mund të kushtojë dekada zhvillimi.

Evarist Beqiri/

Ndikimi i grupeve të interesit në politikat publike dhe normimi i veprimtarisë së tyre është thelbësor për një shoqëri demokratike. Veprimtaria e tyre ngërthen të drejtën kushtetuese të shprehjes dhe të organizimit kolektiv, me parimin e pluralizmit politik. Nga ana tjetër, konflikti i interesit në vendimmarrjen publike është “thembra e Akilit” të demokracisë liberale. Prandaj, normimi i lobimit ndikon drejtpërdrejt në rritjen e transparencës dhe llogaridhënies, duke forcuar kështu demokracinë.

Në disertacionin e realizuar në vitin 2017, mbi ndikimin e grupeve të interesit në politikat publike, ne e kemi trajtuar gjerësisht fenomenin e lobimit dhe domosdoshmërinë e normimit të tij (Shiko:https://unitir.edu.al/…/grupet-e-interesit-dhe-ndikimi…/). Tashmë, pas afro dhjetë viteve nga ky studim, Shqipëria po i afrohet një vendimi historik. Për herë të parë kemi një projektligj për lobimin, i cili do të shndërrohet së shpejti në ligj.

Ky hap i bën të dukshme ato procese që deri dje ishin të padukshme. Grupet e interesit ndihmojnë në hartimin e politikave. Dhe nga ana tjetër, ato i çojnë institucionet më afër qytetarit.

Projektligji parashikon krijimin e një regjistri detyrues për lobimin. Raportime periodike për aktivitetet dhe burimet e tyre financiare. Mekanizmat ligjor synojnë që të vendosin rregulla të qarta, duke i dhënë lobimit një fytyrë më transparente dhe të mbikëqyrur. Gjithsesi, ne kemi parë shpesh në Shqipëri, që hartimi i një ligji të mirë, nuk është garancia përfundimtare e funksionalitetit të tij në praktikë. Ajo që çalon historikisht tek ne, është mungesa e kulturës së zbatimit të ligjit.

Vlen të theksohet se, ky projekt-ligj është një instrument drejt rritjes së integritetit, transparencës dhe llogaridhënies në proceset e vendimmarrjes publike. Rregullimi i lobimit shënon një hap përpara në forcimin e demokracisë dhe në luftën kundër korrupsionit. Në këtë kuadër, ky është një lajm i mirë për demokracinë shqiptare, si edhe për procesin e integrimit në BE.

Megjithatë, sfidat mbeten. Ndikimi i grupeve të interesit në Shqipëri shpesh është i padukshëm dhe i paauditueshëm. Ligji nuk do të jap efektet e duhura, nëse nuk shoqërohet me mekanizma të fortë mbikëqyrës dhe sanksione efektive. Njëkohësisht, nevojitet ndërgjegjësim i gjerë qytetar për ndryshimin e kulturës institucionale. Një fokus i veçantë duhet kushtuar rëndësisë që ka transparenca dhe llogaridhënia. Qytetarët duhet të dinë, se kush përpiqet të ndikojë kë, në vendimet që prekin jetën e tyre. Ndërkohë, institucionet duhet të jenë efektive dhe funksionale.

Ky projekt-ligj nuk shënon fundin. Ai është vetëm hapi i parë drejt rrugëtimit, për një administrate publike më të përgjegjshme, më të hapur dhe më të prirur drejt së mirës publike. Për të arritur këtë objektiv, do të duhet vullnet politik, angazhim qytetar dhe mbikëqyrje serioze.

Njëkohësisht, do të duhen burime njerëzore profesionale për mbikëqyrjen e zbatimit të ligjit dhe për hetimin e shkeljeve të tij. Vetëm kështu fenomeni i lobimit mund të transformohet nga një proces misterioz, në një instrument të shëndetshëm të politikës publike. Sot e gjithë ditën, influenca e grupeve të interesit në politikat publike dhe rregullimi ligjor i veprimtarisë së tyre, mbetet një sfidë e madhe edhe për demokracitë me një traditë me të konsoliduar se vendi ynë.

Nga Rafael Floqi/

Nëse ke vënë re se sigurimi i makinës tënde është rritur ndjeshëm në rinovimin e fundit, nuk je i vetëm. Në mbarë Shtetet e Bashkuara , dhe për pasojë, edhe në tregjet e lidhura me to , çmimet e sigurimeve të automjeteve janë rritur me ritme të paprecedent që prej vitit 2020. Pandemia, inflacioni, zinxhirët e furnizimit dhe ndryshimet klimatike janë shndërruar në një katërkëndësh presioni që godet drejtpërdrejt xhepin e konsumatorëve. Por ka shenja se tregu po fillon të qetësohet. Sipas një studimi të LexisNexis, rreth 40% e kompanive të mëdha të sigurimeve kanë dorëzuar kërkesa për ulje tarifash në muajt e fundit, një lajm inkurajues pas viteve të shtrenjtimit të vazhdueshëm. Megjithatë, edhe pse mesatarisht çmimet po stabilizohen, për shumë shoferë fatura e siguracionit është rritur, shpesh pa asnjë aksident apo shkelje të re. Arsyeja? Një përzierje faktorësh që variojnë nga inflacioni tek moti ekstrem, nga teknologjia e makinave moderne deri te rregulloret shtetërore.

Inflacioni – armiku i padukshëm i çdo kontrate sigurimi

Inflacioni është thembra e Akilit e gjithë ekonomisë, dhe sektori i sigurimeve nuk bën përjashtim. Kur kostoja e punës dhe e pjesëve të makinës rritet, çdo dëm që paguan kompania e sigurimit bëhet më i shtrenjtë. Kjo detyron kompanitë të kompensojnë humbjet përmes rritjes së primeve. Eksperti Bob Passmore nga Shoqata Amerikane e Sigurimeve thekson se “rritja e çmimeve në katër vitet e fundit është e lidhur drejtpërdrejt me nivelet më të larta të inflacionit në 40 vite.” Edhe pse në vitin 2025 pritet një ngadalësim i rritjes, presioni mbi çmimet mbetet real.

Riparimet e makinave – teknologjia sjell siguri, por jo kursim

Paradoksi më i madh i epokës moderne është ky: sa më inteligjente të bëhen makinat, aq më e shtrenjtë është t’i riparosh. Sensorë, kamera, kompjuterë dhe sisteme asistence , të gjitha rrisin ndjeshëm faturën e riparimeve. Sipas studimit të J.D. Power, nga viti 2022 deri më 2024 kostoja mesatare e riparimeve u rrit me 26%. Pra, edhe pse teknologjia duhet teorikisht të ulë aksidentet, në praktikë ajo ka sjellë fatura më të kripura , dhe për pasojë, siguracione më të shtrenjta.

Kriza e zinxhirit të furnizimit dhe tarifat e reja doganore

Pandemia nxori në pah sa e ndërlidhur është ekonomia globale. Mungesa e pjesëve, vonesat në transport dhe rritja e kostove të punës bënë që çdo riparim të zgjasë më shumë dhe të kushtojë më tepër. Edhe pse situata është përmirësuar disi, tarifat e reja tregtare mbi pjesët e këmbimit pritet të rrisin përsëri çmimet.

Sipas Passmore, “tarifat dhe mungesa e furnizimit detyrojnë siguruesit të përshtasin çmimet për të shmangur humbjet.”

Faktori lokal: moti ekstrem dhe rritja e rrezikut rajonal

Në shumë rajone amerikane, rritja e çmimeve lidhet edhe me rreziqet lokale. Stuhitë, përmbytjet, zjarret në pyje apo breshëri dëmtojnë mijëra automjete në të njëjtën kohë. Kur numri dhe kostoja e dëmeve rritet, kompanitë rishikojnë rrezikun për atë zonë dhe e reflektojnë në çmime. Edhe ndryshime të tjera, si rritja e vjedhjeve apo aksidenteve, ndikojnë menjëherë në prime.

Rregulloret shtetërore dhe kufiri i fitimit

Shumë pak e dinë se siguracionet janë ndër sektorët më të rregulluar në SHBA. Çdo kompani duhet të arsyetojë zyrtarisht çdo kërkesë për rritje çmimi përpara autoriteteve të shtetit ku operon. Regulatorët detyrohen me ligj të sigurojnë që rritjet të mos jenë “të tepruara apo diskriminuese”. Megjithatë, duke qenë se fitimi në këtë industri është më i ulët krahasuar me sektorë të tjerë, çdo valë dëmesh , si pas fatkeqësive natyrore , mjafton për të shkaktuar një valë rritjesh.

Profili personal dhe politikat individuale

Edhe faktorët personalë luajnë një rol vendimtar. Mosha e drejtuesit, historia e aksidenteve, shpejtësitë, kreditë, madje edhe gjendja civile ndikojnë në mënyrë të ndjeshme në çmimin përfundimtar. Një ndryshim në ZIP code, pra në zonën e banimit, mund të sjellë rritje të menjëhershme të kostos. Qytetet e mëdha me trafik të dendur janë më të shtrenjta se zonat rurale, për shkak të rrezikut më të madh për aksidente apo vjedhje.

Si të mbroheni nga rritja e çmimeve

Në një treg gjithnjë në lëvizje, konsumatori duhet të jetë aktiv, jo pasiv. Disa hapa praktikë mund të ndihmojnë:

Drejtoni me kujdes – çdo aksident apo gjobë ndikon direkt në primet.

Kërkoni zbritjet që ofron kompania juaj: për makina me sisteme sigurie, për studentë apo për pagesa automatike.

Krahasoni ofertat – ndryshimi i kompanisë mund të sjellë kursime të ndjeshme.

Rishikoni policën – ndoshta keni mbulime të panevojshme që mund t’i eliminoni.

Pay,per,mile insurance – nëse nuk udhëtoni shumë, siguracioni me pagesë për kilometër mund të jetë alternativë më ekonomike.

Në vend të përfundimit

Siguracioni i makinave është një pasqyrë e qartë e ekonomisë bashkëkohore: çdo problem global reflektohet menjëherë në nivel individual. Nga çmimet e pjesëve elektronike deri te moti ekstrem, gjithçka ndikon në një numër të vetëm në fund të faturës suaj. Megjithatë, ndërsa tregu duket se po hyn në një fazë stabilizimi gjatë vitit 2025, konsumatori duhet të mbetet vigjilent , sepse, si në çdo industri financiare, çmimi i paqes është vëmendja e përditshme.