ESSE – Page 305 – Dielli

REKUEM PËR TY SHOTË

November 2, 2017 by dgreca

NGA ZGAN HAKLAJ/

1 Shota

E dashur Shotë Haklaj, dhembja për ty na është kthyer në krenari dhe gjaku yt në një pishtar të përjetshëm lirie, të cilin unë së bashku me familjen time, me mijëra demokratë, qindra artistë nga të gjitha trevat e trojeve etnike e përcjellim me krenari si pishtar olimpik në çdo cep të Atdheut.

Ti ngadhnjeve mbi terrorin e errësirën dhe fluturove si shqipe e lirë drejt parajsës, aty ku e kanë vendin djemtë e vajzat si ti të cilët janë martirizuar për Lirinë, për Demokracinë dhe Fjalen e Lirë.

16 vjet më parë ndërrove jetë duke lënë pas emrin dhe shembullin e ndritur të një vajze, e cila ashtu si Shote Galica nuk u tremb përballë çetnikëve e terrorit shtetëror.

Në çdo përvjetor tandin ne vijmë me betimin solemn për të qënë më të vendosur në rrugën në të cilën ti ece, rrugë të cilën ta ndërpreu në mes terrori shtetëror në lulen e rinisë.

Demokratët shqiptarë, Unioni Artistik i Kombit Shqiptar, Unioni i Gazetarëve të Shqipërisë, populli i Tropojës dhe të gjithë ata për të cilët është e shenjtë Liria e Fjalës, të Drejtat e Njeriut dhe Demokracia, të kujtojnë me nderim dhe mirënjohje.

Trupin tënd të njomë do ta tretë dheu i zi.

Guximi yt do të mbetet frymëzim për çlirimin e Fjalës së Lirë nga vargonjtë e pushtetit autoritarist.

Kujtimi yt do të jetë i përjetshēm!

Shpirti yt u prehtë në paqe!

Pazari i Shkodres dhe Bigjisteni ne kujtimet e artistit

October 29, 2017 by dgreca

Homazh Simon Rrotes ne 130 vjetorin e lindjes/

Nga Pjeter Logoreci/

Plot 130 vjet ma parë, lindi në Shkoder, mjeshtri i pikturës e atdhetari i rradhë, Profesor Simon Rrota. Për qytetin e Shkodres, veprat e tij, së bashku me ato të piktorve te tjerë si: Kolë Idromenos, Ndoc Martinit…etj, u banë shumë të njohtuna e të admirueme. Në Galerinë e Artit në Shkoder, në mes pikturave të klasikëve të pikturës shqiptare e shkodrane, paraqiten edhe kuadrot e Simon Rrotës, të cilat dallohen nga mëndyra me të cilën ai personalizon karakteret e portreteve (p.sh. dy figurat e prindëve), si dhe mjeshtria tij e vecantë e përdorimit të ngjyrave që në nji farë mëndyre perfaqson karakterin e tij të qetë, por të fortë. Me anën e këtij shkrimi dëshiroj me kujtue artistin e madh, në shenjë mirënjohje për cka ai i trashigoj brezave nëpërmes artit të tij, piktures. Po vendos këtu mbresat qi ai ka fiksue në ditarin e tij, perjetimet e para të jetës së tij, përshtypjet mbi ambientin oriental e të mbrapambetun të kohës kur u rrit si dhe kontaktin e parë me kulturen perëndimore nëpërmes Etenve Franceskanë e sidomos prej poetit At Gjergj Fishta e artistit shumëdimensional Kolë Idromeno.

Kujtimet e fminisë

Nga ditari i Simon Rrotës

Atë vjetë qi linda unë, bash nder ato ditë të vjeshtës, pati vershue lumi Kir me furi (lum ky qi buron në fshatin Kir të Dugagjinit, zbret në Shkoder, kalon kah Ura e Mesit, në Bardhaj, kalon mbrapa vorreve katolike, ecë drejt deri nën Uren e Kirit e mandej derdhet në Lumin Drin), kështu me diftonte nana. Familja banonte në rrugën Luigj Gurakuqi, në shtëpi të Gjush Cecës (karshi shtëpisë Muze Luigj Gurakuqi); prandej edhe lindja eme aty ndodhi me 23 tetuer 1887, në Shkoder.

Kur mbusha katër vjetat, prindja më dërguen në shkollë bashkë me vëllaun tem Ndocin (ma vonë Patër Justin Rrota), te Tina e Nikë Gjergjit, dera e parë në të majtë në rrugicën Vjerdhej. Kjo shkollë, qysh atëherë, ishte në gjendje primitive, me pak banka e shumica e fëmijve uleshin per tokë; e me kujtohet mirë se nana na rrihte shumë pse ndyjshim branavekët (veshje kombtare në vend të pantallonave, por ishin shumë të gjana e nji copet, mashkujt-fëmi e burra i kishin të shkurta 2-3 gisht nën gju, ndersa femnat – gra e vajza – i kishin të gjata deri në fund të kambëve), me dhe. Dita, ma të shumten, na kalonte tue luejtë me selter (njifarë soj abetarit ose fletore) në dorë, mbasi germat e alfabetit nuk i njifshim aspak; nganjiherë, kur iu tekte Tinës, na mësonte ndonji germë. Tue kenë se ishim të vegjël, edhe vajzat e mëdha rrijshin me ne, dhe qindisnin me gjergjef (dy rrathë druni vec e vec, me diametër rreth 25-30 cm, vegël kjo qi nevojitet për qindisje), bajshin carape etj. Por dobi mësimit, në këtë shkollë, nuk kishte vec lojë, uratë (lutje) e pak mësim feje. Po në këtë rrugë ishte edhe nji shkollë tjetër; ajo e Kushë Mices, vetëm për vajza sa për punë dore.

Prindët e shifshin se na nuk kishim kurrfarë dobije prej asaj shkolle, e , sidomos unë, qi ma të shumtën e kohës nuk shkojshe aspak në shkollë por shkojshe te nana daje e eme (nana e nanës teme, pra gjyshja nga nana) qi e kishte shtëpinë përballë derës së shkollës; ajo më donte shumë kështu më pëlqente me ndejë aty te ajo. Prandej, nji ditë nana i tha nji shoqes vet: m´i dërgo femitë në Shkollën Franceskane, dhe kështu u ba. Kjo shkollë na pelqeu shumë pse ishte e rregullt e me banka, e tjetër prej asaj të pares, prandej u vume me dishirë me msue e me ndigjue mësuesin tonë i cili edhe ai si na, ishte i veshun me branavekë e quhej Cin Gurakuqi.

Cudija ma e madhe për mue ishte kjo; aty mësimet u bajshin italisht pse ashtu ishte programi e se, në atë kohë, ishte gjuha zyrtare qi njifte populli. Prandej, edhe na filluem me zanë këtë gjuhë simbas seltereve (abetareve) qi na nepshin. Mësues tjerë qi ishin nder klasë ma të nalta, ishin edhe Cin Llupi, Fra Evarizio, Patër Vitalioni, Patër Leoni, Patër Luka, Patër Guido, Patër Sebastiani, këta të gjithë italianë, ashtu edhe Andrea Scanetti, i cili u ba vendas dhe zotnonte mirë gjuhën tonë, dhe Mark Capaliku, shqyptar, qi ma vonë u ba frat misionar. Ma vonë erdhen edhe dy mësuesa tjerë prej Zarës, të cilët flitshin shqyp por qi na nuk i kuptojshim (arbresh), por mesimet i bajshin italisht. Këta qëndruen shumë kohë në Shkoder me familjet e tyne e quheshin: Nicola Marushiq dhe Marku, qi ishte i vëllaj i tij; ata kjenë shumë të mirë në dhanjen e mësimit vecanërisht Nicola, ma i madhi, qi na mësonte mue dhe shokët e mij, qi të gjithë kanë dekë; Zef Haxhija, Gaspër Daragjati, Marjan Prela (ma vonë frat) Marin Sirdani (ma vonë frat) ndërsa vëllau jem Ndoci (ma vonë Pater Justini), asht gjallë.

Si lokal, Shkolla e Frentënve Franceskanë ishte ku asht sot, por jo ashtu, mbasi përpara ajo ishte nji banesë private, e ma vonë kjo u përdor si shkollë e në vjetin 1899 u shtuen disa oda (dhoma) tjera e u ba krejt e re; ndërsa saloni i teatrit, kje ndertue pak vjet ma parë se ndertesa e shkollës. Më vjen në mend se ky salon u ndertue në oborrin e shkollës, në krahun e djathtë mbi do jerevi (fjalë turkisht, ndertesë e ulët me mure të lehta për tu përdorë si depo) pronë private e Shan Cungelit, i cili punonte nder freten. Gjatë ndertimit, fretnit vuejten shumë për shkak të qeverisë turke, e ngacmueme prej këtyne të vendit (myslimanve) qi nuk dojshin ndertesa, e, teatri, pa lejen e Stamollës (kryeqyteti i Perandorisë Otomane), nuk mund t´u ndertonte. Prandej puntorët u veshnin me zhguna (veshja e fretënve) si fretnit, për mos me ra në sy të qeverisë turke. Ashtu ishin kohnat atëherë e u jetonte me krye në gërshanë. Njata fretën franceskanë, qi sot masa e re e hjedh poshtë edukaten e tyne, e qesin poshtë vuejtjet e sakrificat qi ata banë për të mirën e popullit qi, jo vetëm më mësuen fenë, por edhe kulturen, muziken, pikturen, letersinë etj., në ato kohë të rrezikshme nën absolutizmin e Sulltan Hamidit, i ranë murit me krye (rrezikuen jeten e tyne) për me kulturue popullin tonë, pa qëllim propagandet. Po të ishte ndryshe, pse atëherë nuk hapen shkolla o teatro civilët e privatët e atëhershëm, por pritshin qi këto gjana ti bante kleri me përgjegjësinë e vet e, ndoshta, dikush u gëzonte kur fratin o jezuitin e futshin në burg. Cdo kohë ka edhe njerzit e vet qi dishmojnë të kaluemen e atë cka panë e vertetuen me sy të vet.

Mesimet në Shkollën Franceskane ishin mjaft të rregullta, edhe baza materiale nuk mungonte kurr, pse Austria, plotësonte të gjitha nevojat e shkollës me: tekste të ndryshme, fletore etj., qi u a nepshin tanë nxanësve sa herë kishin nevojë, e , në fund të vjetit na falshin të gjithë librat, për me na dhanë tjerë për vjetin e ri shkolluer. Kjo shkollë ishte mjaft e ndjekun prej nxanësve, numri i të cilëve i kalonte 400 fëmi, të përziem bashkë, pasanikë e të vorfën, tue mos pasë asnji dallim as në mësime as në lojë. Sikur thashë ma nalt, të gjithë mësimet u nepshin italisht, përvec katekizmit, mbasi ishte landë fetare, e atë e bajshim në shqyp prej ndonji frati italian qi zotnonte mirë gjuhën tonë. Prandej mos ti bajë përshtypje ndokuj kjo gja se ashtu ishte koha atëherë. Kaq asht e vertetë qi, kur ndijshim ndonji frat tue fole shqyp, i thojshim shoqi shoqit: edhe ky flitka si na, por nuk thojshim kurr shqyp, pse gjuhën tonë, si fëmijë qi ishim, nuk dijshim me e dallue cka ishte, mbasi fjalën shqyp e Shqypni, nuk e ndijshim kurr prej të tjerëve, me pak fjalë, na nuk ishim edukue prej të huejve, me ndjesi kombëtare, deri sa erdhën fretnit shqyptar si: Patër Gjergj Fishta, Patër Pashko Bardhi, Patër Severin Lushaj etj. Njatë herë kuptuem se ishim edhe na shqyptarë të vegjël. Patër Gjergji nuk vonoi me shkrue vjersha e kangë shqype me ndiesina patriotike tue përshkrue Skanderbegun e luftat e tij, e kështu filluem me marrë vesht se Turqit ishin anmiqtë tonë.

Si e kujton mjeshtri Simon Rrota Pazarin e vjetër të Shkodres e Begjistenin?

Sistemi (ndarja) e rrugëve të pazarit të atëherëshëm, ishte në këtë mënyrë:

…rruga fillonte në krye të pazarit, me zanatlijtë përkatës, e të parët ishin ARKAXHITE. Këta bajshin arka nusesh (në vend të bauleve), me ngjyra simbas modelit të arkave qi vijshin prej Venedikut. Përvec arkave, bajshin ferraca, cakorka (vegël druni qi u rrotullonte, u sillte) qi përdorshin gratë për me mbështjellë fijet e mëndashit, të pambukut etj. Mbas këtyne DYFEKXHITE, qi riparojshin armë të ndryshme, e ndërmjet tyne, kishte edhe dugajë tjera të ndryshme. Me tutje vijshin TEQELITE qi shitshin pemë (fruta). Këta u dallojshin prej të tjerëve për mënyrën e paraqitjes bukur e me sistem të produkteve, e simbas stinës, u gjente cdo pemë në teqe (zona ku ishin vendosë pemëshitësit, ishte afër nji Teqje Bektashijsh, prandaj u thirrshin teqeli). Vetë rasa i terhiqte njerzit kur kthejshin në qytet e nuk rrinte kush pa ble pemë për familje e vecanërisht për fëmij. Në vazhdim ishte VENDI I DRITHNAVE, vendi i elbnave (bereqetit – drithnave) si: drithë, grunë, elb, tërshanë, etj. Shitja u bante me masat e peshimit qi u përdorshin atëherë: korriqe, babune, koshiq (te trija këto ishin enë druni të rrumbullakta me madhsi simbas llojit) gjithashtu edhe me barrë (thes – deng qi peshonte 100 okë). Këtu populli blente berecetin (kokërr, ta pa bluem), për vedi, ashtu edhe simitcitë (fjalë turke – furrtar) si të qytetit ashtu edhe të pazarit, blejshin me shumicë për nevojat e tyne. Por ma e shumta e familjeve e gatujshin buken në furrat e shtëpisë, pse e kishin për marre (turp) me ble buken te furrtarët. Mbasi të kalojshe elbnat, ma nalt ishin DJATHNAT E MIELLNAT. Aty ishte nji shesh i vogël e nën hijen e nji mandi të madh rrijshin hamallicat (gra qi jetojshin tue bajtë me pare, gjana të ndryshme, prej pazarit në qytet). Njikohësisht në këtë vend shitesh mielli i grunit, kollomoqit (mistrit). Ma nalt u bante tregu i djathit, tlynit (gjalpit), vojit të ullinit, voeve (vezëve), pulave etj., gjanave ushqimore.

Në anën e djathtë, ishte SOKAKU I TALLAGANXHIVE, qi punojshin tallagana (veshje e trashë punue me lesh dhije, pa mangë, qi përdorej në dimen si pallto), shajak për tirqe (formë pantallonash të trasha, të bardha, të punueme me lesh delje, për dimen), gjurdija (nji farë jeleku – zhile, ngjyrë e zezë, e trashë, punue me lesh delje, pelhure shumë e dendun e rrastë për dimen) të gjithë këto artikuj ma të shumtën për malsorë e katundarë. Por bajshin edhe punë speciale për myslimanët e Shkodres, pse tirqit ata i dojshin të përshtatshëm mbas dishirit të tyne. Tue vazhdue gjatë rrugës të tallaganxhive, fillonte, pak ma nalt, SQELJA E PESHKUT, ku shitej peshk gjithëfarë sojit me shumicë e pakicë. Këtë gja e kishin zanatë Shirokasit (banorët e katundit Shirokë, në breg të Liqenit të Shkodres, 5-6 km larg qytetit) qi e zejshin peshkun në liqen, me sasi të madhe, mbasi aso kohë, liqeni ishte krejt i joni, prandej kishim rasë të mirë me gjujtë peshk. Tue u kthye prej sqelës, vijshin ZAGANJORET, (banorë të katundit Zogaj, përtej Shiroket, po buzë liqenit) qi tregtojshin voj e lëkura të ndryshme e përvec këtyne bajshin edhe këpucë të lehta të shkurta (pa qafë) bojë të zezë, qi aso kohe populli i përdorte shumë pse ishin të buta e të lehta, të vlefshme nëpër shtëpi.

Po aty, jo fort larg, ishte nji GJELLTORE (restorant) ku pasanikët edhe tjerë, dërgojshin shegertat me marrë gjellë për misditë. Por kishte edhe asish qi shkojshin aty me hangër, por ma të shumtit, ishin të huej. Për ato kohna, u paraqiste mirë, i pajisun me gjanat e nevojshme e me tavolina, baras si restorantet e sotëm; i zoti i këtij, ishte nji ortodoks qi i thojshin emnit Pllazho. Përballë tij ishte HANI I ALI TIRANES, ku gjejshin strehë të gjithë ata qi vijshin nga Shqypnija e mesme dhe e jugut. Më shumë vijshin prej Krujet e Tiranet, qi bijshin me shitë voj, lëkura etj. Fytyrat e disa prej tyne më bijnë në mend, ndër ta ishin Ymer Qosja, Guti, Hoc Muharremi etj. Këta tregtarë, mbasi shitshin mallin e vet, kur kthejshin në shtëpitë e tyne, blejshin beze, pambuk etj.

Tue u kthye prej zaganjoreve, vinte ndërtesa e madhe e BEGJISTENIT e ndertueme prej Vezirit të Shkodres (autoritet i naltë Turk). Thonë se pati thirrë pasanikët ma të mdhaj të pazarit qi u merrshin me tregti, tue i thanë se: me atë ndertesë, ai siguronte mallin e tyne tue vue katër pazvan (roje të armatosuna) natën në rasë rrezik zjarri si edhe kundër hajnave. Ndertesa kishte katër dyer të mëdha e të forta e të veshuna me pafta hekuri. Aty mbrendë ishte edhe KAFEXHIJA qi i shërbente vetëm atyne qi ishin në Begjisten dhe nuk kishte të drejtë me cue kafe jashtë kësaj ndertese ashtu sikurse edhe të tjerët (të jashtmit) nuk mujshin me cue kafe aty mbrendë, pervec tamlit (qumësht), në verë. Kështu ishte ligji (rregulli) caktue atëherë. Kjo ndertesë, ndër ato kohna, ishte vendi ma i pasun i pazarit; kush kalonte aty pari mbeste i mahnitun prej përshtypjeve të madhe qi i bante kjo ndertesë dhe fytyrat e ndryshme të tregtarëve. Sot Begjisteni, asht shkatrrue krejt e lanë mbas dore, ndërsa do të kishte kenë i vetmi monument kombëtar në Pazar të Shkodres.

Tue dalë prej kësaj ndertese, u hynte ne SOKAKUN E HAMZ AGES, sokak ky mjaft i mbushun me dugajë tregtarësh mjaft të përmendun qi u merrshin me tregti të ndryshme e mbasi i kam njoftë të gjithë, po me kande (pëlqen) me i permendë. Tue fillue nga qoshja: Mustafe Sadiku, Engjëll Coba, Sali Sahatcija, Alush Spahija, Beqo Bekteshi, Gjon Ashiku, Nikolla Berovic, Lazer Kraja, Kolë Vogli, Kolë Zadrima, Alush Mati. Në anë të sokakut, fillonte Ndreke Kaculini, Dan Berberi, Januz Rrepishti, Sule Fani, Kolë Saraci, Halil Reci, Lan Mustafa, Pjeter Leka etj. Mbasi kalonte ky sokak, vinte KULLUKHANJA, (ndertesë e vogël ku rrijshin rojet e armatosuna, me ndrresa për natën e për ditën) si dhe RRUGA E KASAPVE, qi ishte mjaft e gjatë. Në gjysë të saj, ishin KRYPNAT, ku magazet, ishin të mbushuna me krypë të bardhë e të zezë qi ia shitshin tregtarve të vegjël. Aty ishin edhe TERZITE (rrobaqepsat) qi punojshin kostume kombtare për myslimanët, si: xhamadana (afërsisht si xhaketë por pa sumblla-pulla), jelekë (si formë zhile), xhybe (në formë pallto, jo fort e trashë, pa mangë e gjatë deri nder gjuj) etj. Në vazhdim ishin edhe MAGAZET E MEDHA, pjesa aristokrate e pazarit (pasanikët), në të cilat u bante tregti me shumicë: me qinda denga përnjiherësh. Këto magaze, ishin të mbushuna me mallna jo vetëm poshtë por edhe nalt. Qe disa emna të këtyne tregetarve; Parrucajt (katolik), Kolë Suma, Gjokë Naraci, Palokë Darragjati, Loro Zef Shiroka, Ndrekë Shiroka, etj. Ky i fundit, aso kohe, ishte i vetmi qi shiste PAFTEN (pelhurë) speciale për branavekët (fjalë qi rrjedhë prej italishtes: branghe venete), ngjyrë vjola të mbylltë dhe të zezë qi perdorshin gratë katolike e, përvec këtij askush tjetër nuk mund ta shiste. Nji karakteristike tjetër e pazarit ishte edhe TRUMA ( pompë uji, me bisht e santuf me shollë – lekurë të trashë, qi manovrohej me dorë) e kujxhive (argjendar, fjalë turke), jo pse kishte formë ndryshe prej të tjerave, por vetëm për ujin e mirë qi kishte, në mbarë pazarin. Aq i kishte dalë nami (fama) sa edhe prej sokaqeve ma të largëta të pazarit, vijshin shegertët (djelm të ri shërbyesa të tregtarve e dugajxhive qi i përdorshin për cdo lloj pune), me marrë ujë për zotnitë e tyne, pse uji i trumave tjera a i pusave, nuk ishte aq i mirë.

E keshtu, Ditari i piktorit Simon Rrota vazhdon ma ndej me pershkrimin e zakoneve, festave, dasmave, vdekjeve, ….etj, … te cilat do te vijne rasti qi te ja paraqes lexuesit nji here tjeter…..

Wien, me 23.10.2017

NJE PERSONALITETE SI BUJAR LESKAJ

October 29, 2017 by dgreca

PERSONALITETE SI BUJAR LESKAJ EMANCIPOJNË DHE ZHVILLOJNË SHOQËRINE/

-Model i thjeshtësisë qytetare, intelektualit, pedagogut, politikanit dhe mbi të gjitha shërbestar i Shqipërisë.

1 Bujar Leskaj

Aty ku s’ka rrugë hapeni vetë-Hanibali/

Nga Enver Memishaj/*

Më 3 korrik të vitit që shkoi Prof. Bardhosh Gaçe dhe Gëzim Zilja organizuan një grup vlonjatësh për t’i uruar z. Bujar Leskaj, Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, 50 vjetorin e lindjes…

Nën thinjat e bardha që kishin filluar t’i pushtonin kryet fshiheshin 50 vjetë jetë të atij burri me aktivitet intensiv dhe të shumëanëshëm. Befas më shkreptiu në mëndje kujtimi i paharrueshëm dhe i papërsëritshëm i udhës së jetës që kishim përshkruar bashkë.

Shumë gjëra doja t’i thoja atë ditë Bujarit, për 25 vjet që kishim kaluar bëshkë, në të mirë dhe në të keqe, në vështirësi dhe ditë të lumtura, por kishte radhë, sepse duhet të fliste edhe Ibrahimi, edhe Bajrami, edhe Mevlani…

Kështu që u lash radhë shokëve, por në vetdijen time u kujtuan u përsëritën e ripërsëritën ngjarjet e një jete të ngjeshur me ulje e ngritje, që kishim përshkruar bëshkë. E së fundi këto mendime vinin e rreshtoheshin në një artikull gazete. E shihja atë, mikun tim, se si diti me mëndjemprehtësinë karakteristike të tij të ndërtoi marrëdhëniet e individit me shoqërinë dhe shtetin, me synim për ti dhënë vendit të tij.

Porsa artikulli hartohej në kujtesën time e fshija menjehërë sepse nuk isha unë ai që duhet të shkruante për Bujar Leskaj, por koha kaloi e ky mendim i përsëritur dhe ripërsëritur në proçesin e kujtimeve erdhi së fundi e u pasqyrua në këtë artikull, sepse duhet të jemi ne që të pohojmë për këtë vend. Vendosa kështu sepse ka rëndësi jo historia e tij, por vepra e tij në dobi të shoqërisë sonë.

Nuk do të flas këtu për sukseset e tij në punë, ato janë evidentuar në shtyp dhe po kështu vazhdojnë të evidentohen çdo ditë. Askush s’ka bërë përpara tij sa ai në krye të Kontrollit të Lartë të Shtetit. Unë do të flas për personalitetin e tij.

Pra, do të bëj të njohur anën njerëzore të Bujar Leskajt, sepse njerëzit kanë se çfar të mësojnë nga shembulli i jetës së tij, nga miqësia tij, dashuria dhe besimi. Me këtë frymëzim po ua përcjell lexuesve vetijat e qytetarit vlonjat Bujar Leskaj.

Pas vitit 1997, rrethanat e bënë shumë të vështirë jetën e familjes sime, por duke pasur pranë një mik si Bujar Leskaj, i cili ma mbajti kokën lart, vështirësitë u kapërcyen e unë vazhdova të luaja një rol në shoqëri.

Kështu po radhis këtu poshtë ato që nuk munda t’ia thoshja atë ditë Bujarit, me qëllim edhe t’i jap fund xhelozisë së njerzëve të pakët që ndofta luajnë rol lidhur me vlerësimin e personalitetit të tij.

Njeriu

Do të dëshëroja të shkruaja se si e kam njohur unë këtë njeri. Atë e njohin shumë në Shqipëri në Kosovë dhe në gjith Europën si dhe në Amerikë.Ai me veprimtarinë e tij, zellin, alturizmin, dëshirën e mirëfilltë për të ndihmuar të tjerët, këmbënguljen për të vërtetën, me përkushtim arriti suksese në jetë që e bënë qytetar me vizion europian.

Le të nderojmë pra njeriun, model i thjeshtësisë qytetare, intelektualit, pedagogut, politikanit dhe mbi të gjitha shërbestar i Shqipërisë.

Mundësitë që na shfqen në jetë janë të shumta dhe të ngatërruara, por Bujar Leskaj diti t’i kapte dhe t’i shfrytëzonte mundësitë në favor të tij. Ai diti të mësojë nga praktika jetësore dhe pësimet e tij, apo të shoqëris rreth tij, diti t’i kthente në mësime te vyera për jetën e tij të ardhshme, diti pra të kap shansin e jetës dhe ta shfrytëzoi atë për t’u ngjitur lart e më lart, në shoqëri, në politikë, në administratën shtetërore.

Dinte me gjakftohtësi të xhvishte dëgjesat nga veli i gojëdhënës, dhe kështu ishte gjakftohtë dhe nuk krijonte përplasje në jetë. Përplasjet dhe debatet i kishte për ide dhe mendime shoqërore.

I kudondodhur në gëzime dhe hidhrime të shoqërisë. Ai kujtohet me respekt që nga njerzit e zakonshëm e deri te ata që janë vlera të vërteta të shoqërisë njerzore. Kështu ai ngushëllon një djal të mbetur jetim në Durrës duke i thënë: “ Behu i fortë Xhoi se edhe xhaxhi Bujarin e ka lënë nëna 12 vjeç. Jetën e ke përpara dhe derën time do ta keshë të hapur kurdoherë”. Fjalët e tija ishin mjaft prekse për momentin, kujton gjyshi i djalit Agim Bleta. Momente të tilla është e vështirë që të shkulen nga kujtesa e familjarëve dhe shoqërisë.

Bujari kishte zemër të butë dhe ishte ashtu si e kishte emrin: bujar. Një ditë ndodheshim në vendlindjen e nënës së tij, në Vajzë të Vlorë. Në bisedë me Namik Zenelin, që kishte vuajtur 17 vjet në burgje ai na tregoi se djalin e tij të vetëm e kishte martuar në moshën 16 vjeçare… Ashtu i tha Bujari dhe hoqi nga gishti unazën e tij të shtrenjtë dhe ia vuri në gisht djalit të Namikut…

Sa e sa raste ka të tilla, sa sponsorizime, sa përkrahje dhe mbështetje për grupet folklorike, sa mbështetje për të mundurit dhe të varfërit kemi parë të bënte Bujar Leskaj.

Të gjith luftojmë për ekzistencën në jetë, për të qenë të pranishëm në këtë botë. Një rëndësi shumë të madhe ka kurajua, guximi, vullneti dhe bindja e njeriut për të arritur majat. Në saje të këtyre cilësive Bujar Leskaj arriti aty ku është sot.

Intelektuali atdhetar

Shkollën e parë të jetës e filloi në moshën 12 vjeçare kur i vdiq e ëma. Shkollën e mesme e kreu me rezultate të shkëlqyera. Në vitin 1990 u diplomua në Fakultetin Inxhinjerisë, në vitin 1998 në Fakulteti e Ekonomisë dhe në vitin 2002 në Fakulteti Drejtësisë, avokat në vitin 2004.

Natyra e kishte gatuar me një brumë që donte vetëm të ecte përpara dhe të ngjitej lart, prandaj pas tre diplomave të universitetit, mendja tij vazhdoi të thithë dituri me studime pas universitare në SHBA, në Gjermani dhe në Universitetin e Tiranës master në financë dhe doktor i shkencave ekonomike në vitin 2009.

Kultura e lartë e kishte bërë të dallonte kotësinë dhe vlerën. Kështu ai kishte ndërtuar murin e lartë të vlerave intelektuale dhe atdhetare, që të gjitha sulmet dhe shpifjet thyheshin përpara këtij muri e bëheshin copë e thërrime.

Ajshtajni pati thënë se ” e keqja shoqërisë nuk i vjen nga injorantët që flasin, por nga të diturit që heshtin”. Nisur nga ky parim Baujar Leskaj nuk mund të heshtëte në pranverën e përgjakut të vitit ‘97, kur shumë kush nga ata që e quanin veten trima u futën skutave. Në këtë moment të vështirë për vendin ai nuk heshti, ngriti zërin dhe shkoi nga e vërteta. Kështu ai mori pozicionin luftarak , pozicion që do shpinte shumë përpara.

Por duhet thënë se për t’i hyrë kësaj rruge në nje kohë shumë të veshtirë për vendin ai më parë e pati shtruar udhën e tij të jetës me shembullin në shkollë në shoqëri dhe në punë. Atë vit dukej sikur Partisë Demokratike i kishte mbaruar municioni, por gjithmonë në kohë të vështira dalin disa njerës që dinë përse luftojën si Bujar Leskaj dhe e nxjerrin në dritë të vërtetën.

Bujari ka një dashuri të pa kufishme për atdheun e tij, veçanërisht për Vlorën por edhe për vendin e origjinës Drashovicën. Kudo ku punoi përsipër tavolinës së punës në mur do të kishte varur një pamje të bukur të Vlorës. Më vonë ai nuk i ndau asnjëherë nga zyra portretet e Ismail Qemalit dhe Ibrahim Rugovës. Mbante në zyrë përpara vetës tij edhe miniskluptura të Ismail Qemalit, Rugovës, Nënë Terezës etj. Ka pasion pikturën dhe zotron një koleksion të madhe pikturash shumë vlerëshe si dhe një bibliotekë të madhe.

Flet me durim dhe dashuri të veçantë për trojet shqiptare jashtë kufijve zyrtarë. Në krye të Institutit Politik “Ismail Qemali”, që e kishte themeluar dhe e drejtonte vetë, zhvillonte konferenca me tema atdhetarie, veçanërisht për Kosovën dhe personalitete të shquara të historisë sonë.

Vlonjatët krenohen me emrin e Bujar Leskajt, sepse ajo çka bëri ai për Vlorën dhe fshatrat e sajë, për personalitete të mbuluara me harresë, për ngjarje historike, për data përkujtimore, për folklorin, për propozime për dekorime të personaliteteve dhe fshatrave, për lidhjet e Shqipërisë dhe Labërisë me Kosovën, për botime në fushën e kulturës etj, etj janë vepra të mëdha atdhetarie.

E kam parë me sytë e mi se sa i guximshëm, sypatrembur dhe optimist ishte Bujari si intelektual atdhetar.

Politikani

Në turbulencat politike shqiptare ai me mendje prehtësinë karakteristike të tij diti të orjentohej drejt. Historia e politikanit Bujar Leskaj si mund të filloi ndryshe veçse duke sjellë ndërmënd atë hark kohor që na kthen mbrapa në vitet e përpjekjeve për të qëndruar përball tytave të pushkëve të komunistëve në pranverën e përgjakutr të vitit ’97. Ishte një periudhë kohore heroike që e vinte në provë njeriun. Atë vit kur Bujar Leskaj me shokë qëndroi si burrat, Sali Berisha na quajti qëndrestar.

Në përpjekjet për të qëndruar përpara luftës që ishte ndërmarrë kundër Partisë Demokratike, më 26 shkurt 1997, unë thirra një takim në Zyrat e Tatim Taksave, ku isha drejtor. Për të marrë pjesë në këtë takim lajmërova shumë anëtarë dhe simpatizant të Partisë Demokratike. Unë kam mbajtur shënim për ata që nuk erdhën, nga frika ose siç thotë populli ata që u futën në brekët e grave.

Disa qytetarë të tjerë, që sapo morën vesh se po bëhej një takim në Zyrën e Tatim Taksave, nuk pritën lajmërim, por erdhën atje me qëllimin për t`iu shërbyer idealeve paqësore të Partisë Demokratike dhe për të ndalur revanshin e komunistëve të Vlorës.

Ndër këta qytetar përmëndim me nderim Bujar Leskaj. Pranvera e përgjakur e atij viti, e vuri këtë burrë në mendime të thella se nga anonte rrafshi i ballancës së drejtësisë. Ai e pa se komunistët kishin marrë armët, dhe se drejtësia ishte me Partinë Demokratike, prandaj që ato ditë ai nuk u nda asnjë çast nga Partia Demokratike. Bujari ishte njeri me aftësi të mëdha dhe Partia në ato kohë shumë të vështira pati nevojë për ndihmën e tij dhe ai ja dha pa kursim. Ai në emër të një qëllimi fisnik për t’i shërbyer demokracisë ishte i aftë dhe pranoi edhe të sakrifikoi. Koha i dha të drejtë atij dhe e vërtetojë këtë.

Ekzistenca i mban të fshehura vlerat dhe jemi ne ata që duhet t’i zbulojmë. Kështu edhe në rastin e Bujarit ishte Partia Demokratike dhe kryetari saj z. Sali Berisha, pas përshkrimit që unë i bëra Berishës për Bujarin, që zbuluan vlerat e tij në fushën politike. Bujari e justifikoi vlerësimin që i patëm bërë duke dhënë një kontribut të vlefshëm për PD-në. Është e rëndësishme të shkruajmë se Bujari nuk ua ktheu krahët edhe atyre të krahut tjetër. (Shih: “Fillimi i lëvizjes demokratike Vlorë 1990 -199”,Tiranë 2011, f. 139-140)

Kështu gjatë periudhës 1997- 2011 Bujar Leskaj ishte anëtar aktiv i Partisë Demokratike, anëtar i Bordit Financiar 2001-2005, anëtar i Këshillit Kombëtar, deputet 2005-2009, Ministër i Kulturës 2005-2007, anëtar i delegacionit të NATO-s, anëtar i Komisionit të Financës.

Por një aktivitet të vlefshën politik dhe atdhetar ka bërë si themelues dhe drejtues i Institutit të Stdimeve Politike “Isëamil Qemali”

Nëpunësi i lartë i shtetit ose shërbestar i shqipërisë.

Puna e kryer si doganier , drejtor dogane në Vlorë dhe N/drejtor i Përgjithshëm i Doganave, pedagog në Fkultetin e Ekonomisë 2000-2011, Ministër i Kulturës dhe nga viti 2012, Kryetar i Kontrollit të Lartë të Shtetit, kudo i sukseshëm. Këto detyra të larta shtetërore e paisën atë me një përvojë të gjithanëshme të cilën e vuri në shërbim të shtetit dhe shoqërisë. Kush ka punuar me Bujar Leskajn, kush e ka pasur epror është habitur nga leximi shpejtë, përpunimi , analiza dhe orjentimet që ai jepte mbi materialet që kishte në dispozicion.

Botues

Botimet e tij përmblidhen në dy grupe: Botime në fushën e ekonomisë këtu fusim edhe punimin e vlefshëm për doktoraturën dhe botime në fushën e analizës historike. Ai me veprën e tij synon të vlerësojë shkrimet dhe veprat e të persekutuarve politik për t’u kuptuar më mirë dhe për t’u rivlerësuar e ridimensionuar historia, duke hequr dorë nga dalldia e historisë komuniste, që të dijmë nga vijmë e ku do të shkojmë.

Nga shkalla e rrëfimtarit ai kalon tek kultura e reflektimit një shkallë më e lartë e shoqërisë, prandaj kur lexon veprat e Bujar Leskajt e ndien veten të lirë dhe të shtohet dashuria për atdhuen. Brenda një harku kohor, të shkurtër ai u dallua për një krijimtari e gjerë, pedagogjike, politike, publicistike, dhe historike, me këto vepra:

Në fushën e ekonomisë:

“Senjorazhi dhe disa probleme të tij në Shqipëri” (2009); “Paraja dhe banka” ,( 2011) “Leksione në Financë” (2011), (2012). Artikuj në periodikë shkencorë dhe në shtypin e përditshëm, pjesëmarrje në Konferenca shkencore, ideator dhe bashkautor në botimet e Kontrollit të Lartë të Shtetit si “Historiku i KLSH-së 1925-2012”, “Eurosai”, (2012), etj.

Në fushën e historisë:

“Përfaqësuesit e Vlorës në Kuvendin e Shqipërisë, 1912-2009”, (2009); “Brenda dhe jashtë parlamentit” (2009); “Muzat e Qëndresës” (Nëpër libra të kryqëzuar), ( 2011). Po kështu ai është autor i shumë shkrimeve publicistike.

Vlerësimet dekorimet

Puna e tij, aktiviteti shoqëror, krijimtaria dhe rezultatet e arritura në administratën shtëtërore janë vlerësuar e çmuar shumë si nga shoqëria civile edhe nga shteti. Përmendim “Nder i Labërisë”, nga shoqata Labëria, me dekorata të larta nga Presidenti i Republikës. Ai është vlerësuar edhe nga shtetet europiane si nga Polonia etj, për veprimtarinë e tij dhe rritjen e bashkpunimit midis shteteve.

Familja

Gjyshi i Bujarit, Halit Jaho Leskaj ishte një i burgosur politik, por Bujari nuk e përdori kurrë burgun e gjyshit për përfitime shoqërore e politike, aq sa shumica e njerëzve nuk e dinë këtë fakt. Ai kishte vendosur të çante vetë e të bënte dritë në errësirën e udhës së jetës.

Ai do ta kujtojë gjith jetën nënën, që e la në moshën 12 vjeçare, duke ideuar edhe nje pikturë shumë vlerëshe të sajë, e cila e bënte të ëndërronte… Farudini babai tij ishte një qytetar i urtë e i dashur, urtësi dhe dashuri që ia injektoi edhe Bujarit që e rriti me dashuri të madhe duke plotësuar mungesën e nënës.

Silvana, një vajzë plot hire, e mbi të gjitha një vlonjate që trashëgonte zakonet e mira të Labërisë u bë mbështetsja e arritjeve të Bujarit e mbi të gjitha ajo i fali atij katër fëmijë. Kështu që jeta e Bujarit dhe e Silvanës do të vazhdoi më tej nga fëmijët e tyre…

* * *

Do të dëshëroja më në fund, që ky artikull ta bënte Bujarin të ndihej i ripërtërirë që të rrojë e jetojë sa më gjatë. Unë jam i lumtur dhe krenar që kam një mik si ai.

Shkrimi u dergua per Diellin nga autori Enver Memishaj. Faleminderit!

NJË DHURATË E VEÇANTË NGA KIÇO ÇEKU

October 22, 2017 by dgreca

Skice nga Fuat Memelli-Boston/

Në Boston jemi një grup shokësh që mblidhemi herë pas here, pimë kafe (nganjëherë edhe ndonjë gotë raki)e bisedojmë për tema nga më të ndryshmet, por “çekani” më tepër rreh te Shqipëria.Grupi ynë përbëhet nga dardharët Sotir Pani e Kiço Çeku, korçari Jani Plasa, gjitokastriti Kostandin Mosko dhe unë nga Sinica.Për të bërë pak humor, grupin e kam quajtur:”Na bashkoi Bostoni”. Para disa ditësh kur u takuam te kafja jonë e preferuar,ishim :Sotiri Kiçua dhe unë. Shokët e tjerë mungonin me arsye.(Ne i “shkruajmë mungesat” si në shkollë dhe arsyet e tyre.)Këtë rradhë Kiçua ardhi me një pako të mbështiellë. Pasi shijuam kafenë e bëmë ca muhabet, Kiçua hapi pakon e na tha: “Sot iu kam sjellë një dhuratë të veçantë. Është kjo tufa e çajit, farat e të cilit i kam sjellë nga Shqipëria, që janë marë më parë në malin eGramozit.U mora rreth 20 vjet me to për t’i përshtatur në klimën e ashpër të Bostonit.Te shtëpia ime kam disa rrënjë por unë u mplaka, jam 80 e ca vjet por nuk dua të humbasë këtu në Boston çaji shqiptar i malit.Mbilleni në një vazo te shtëpitë tuaja, ujiteni nga pak në fillim sa të zihet , pastaj kur të ritet e të lëshojë shumicën e luleve, mblidhini ato, thajini dhe pini për mall një çaj mali shqiptar.Më parë i kam dhënë filiza çaji Kostës e Janit, tani e kini rradhën juve”.

Kaq tha Kiçua e pastaj na dha sejcilit nga disa filiza çaji. I kish mbështjellë me letër të lagur me ujë që filizat të qëndronin të freskët. Më emocionoi kjo dhuratë e vogël në dukje , por mjaft domethënëse. Nxora aparatin dhe bëra foton që shikoni. Ajo flet më shumë se këto rradhë.Dy fotot e tjera me çaj, Kiçua i ka bërë më parë te shtëpia e tij. Zëri i profesionit të agronomit, e ka ndjekur pas shqiptaro- amerikanin Kico Çeku edhe në Amerikë, prandaj u mor për shumë vite këtu jo vetëm me çajin, por edhe me bimë të tjera etero-vajore të sjella nga Shqipëria e të mbjella te shtëpia e djemve në Florida.

Në 15 ditëshin e dytë të tetorit dhe fillimin e nëntorit, ai do të jetë në Shqipëri. Do takojë miqtë e tij të vjetër në Tiranë e gjetkë ku ka punuar. Do takojë inxhinierin e vjetër të pyjeve, Pirro Xhumetiku, të cilin e ka patur krah të djathtë kur mbolli për herë të parë në zonën e Malësisë së Madhe në rreethin e Shkodrës , sherebele dhe bimë të tjera etero-vajore në tokat gurishtore të asaj zone.(Theksoj se pas viteve ’90, shumë familje në atë zonë mbjellin këto bimë nga të cilat sigurojnë të ardhura të mira. Ato i janë mirënjohës Kiços, i cili futi ato për herë të parë në atë zonë.)Do takohet në Tiranë edhe me Kadri Ballën e do ta ndihmojë atë për të mbjellë çaj në disa toka të varfra larg Tiranës. Do takojë miq të tjerë në Tiranë, në rrethin e Krujës ku punoi për shumë vite dhe kultivoi në atë rreth( e të tjerë) borzilokun, nga mori edhe nofkën: Kiço Borziloku.Do shkojë edhe në Korçë e Dardhë , fshat ku ka edhe origjinën. Në Dardhë ka kultivuar për shumë vjet çajin e malit, duke i sjellë të ardhura ish kooperativës. Do takojë edhe fshatarë, me të cilët ka punuar vite me rradhë në regjimin e kaluar. Fshatarët janë miqtë e tij më të afërt, Për ata na flet shpesh me dashuri e mall këtu në Boston. Do takojë në Tiranë edhe Viktor Demirasin, zv. kryeredaktorin e gazetës “Devolli”, për të marë prej tij disa kopje të kësaj gazete për ne këtu në Boston. E presim të na vijë shpejt Kiço Çekun, ngarkuar me mbresa e mall Shqipërie.

Fjalë Poetike të Mbledhura nga Toka e Vendlindjes…….

October 17, 2017 by dgreca

Esse rreth penës poetike të poetit Adnan Mehmeti/

1-adnan-mehmeti

Shkruar nga Raimonda MOISIU/

1 Raimonda 5 Poezia e Adnan Mehmetit merr forma të gjithanëshme në temat kryesore- që nga lirikja tek epikja dhe deri në atë elegjike dhe baladë. Së bashku me mënyrën dhe këtë llojshmëri trajtash të reja, vargu i ideve të poetit sa vjen dhe maturohet duke shpërfaqur parimet e stilit poetik të admirueshëm e të talentuar, rolin e poetit vizionar, vëzhgues dhe njeriut bashkëkohor, i cili përpiqet të kuptojë marrëdhënien e njerëzores me natyrën, botën e tij të brendëshme, ndjenjat, motivet sociale e historike, gjuhën letrare, humanizmin, letërsinë e reformuar, kombinimin e gjuhës poetike me stilin e të shprehurit, strukturën dhe format, të cilat ushtrojnë një ndikim të rëndësishëm dhe të krahasueshëm në gjuhën amëtare e identifikimit të vlerave të vërteta, që përcaktojnë rolin frymëzues dhe mundësitë e një krijuesi, në letërsinë bashkëkohore. Arritja e tij rezultative është sa komplekse aq edhe e ngrohtë, e sjellëshme dhe e larmishme, sikundër është edhe personaliteti krijues i poetit dhe publicistit Adnan Mehmeti, ëndërrues i përjetshëm dhe vizionar, që ndonëse ndërhyn thellë në eksplorimin e së panjohurës dhe ndërrthurrjen e bukur të gjetjeve e metaforave poetike, të mbledhura këto nga toka e atdheut dhe duke i veshur mjeshtërisht me artin e kuptimit filozofik dhe detajin artistik të fjalës.

I lindur dhe rritur në Luginën e Preshevës, nën ndikimin dhe influencën e traditës epike, baladave dhe legjendave, lirisë dhe dashurisë për familjen e atdheun, me brengën tronditëse për vendlindjen e tij e cështjen kombëtare; se kujt i takon Lugina e Preshevës…!

“Cdo ditë jemi/Një hap pranë vdekjes/Cdo ditë jemi/Një hap prapa jetës./Po ne të shpërndarë nëpër kontinente/Nëse nuk bëmë asgjë për atdheun/S’kemi bërë asgjë për vete./E kujt do t’i takojmë atëherë,/Harresës apo vdekjes?”(poezia “Kujt i takojmë”, fq.142 nga cikli “Festa larg atdheut”).

Me fjalë të tjera, në këto vargje, poeti Mehmeti kridhet thellë në misteret e instiktit shpirtëror, psikikes dhe humanes, stilit të tij poetik; të ndjeshëm e të ngrohtë, imagjinatës dhe avokimi i primatit të bukurisë natyrore, përkufizimit më të ashpër të “Harresës apo vdekjes?”- dhe më të thjeshtë në vargje, për brengën tronditëse, të cilën e vemë re që në titull të kësaj poezie; “Kujt i takojmë?” – dhe më pas në vargun ku ai personalisht e publikisht, mjaft sugjestiv dhe i qartë, iu drejtohet bashkëkombasve, njerëzimit-shoqërisë shqiptare; “Nëse nuk bëmë asgjë për atdheun”! Poeti Mehmeti na lejon të shohim një argument gradual të shpalosur filozofik rreth fjalës “Atdheu”, rreth formës e përmbajtjes, mes jetës e vdekjes, mes dashurisë e urrejtjes, ngjarjeve historike dhe rolit të saj në poezi: “S’kemi bërë asgjë për vete”.

“U fikën dritat nga stuhia/Në Luginën e Preshevës./Si t’i shohim fytyrat e ngrira?/As kandilat nuk ndricojnë më…/Atje në Luginën e Preshevës/Jehona e këngës për liri/Një popull të vrarë mbi të vrarë e ngriti/Me trimat që prinë si vetëtimë./”(poezia “Kushtrimi”, fq.111, nga cikli “Vend Perëndie”). Mehmeti mendon se nuk është më e mundur apo e përshtatëshme të flitet për një version të centralizuar dhe të thjeshtëzuar në “Luginën e Preshevës”, por për t’i mbijetuar me çdo mënyrë dashamirëse e kuptimplote, sfidave, ngjarjeve dhe hapësirës historike, brenda kulturës sonë të identitetit historik e shqiptar, dhe bashkëkombasve të mërguar an’ e kënd, botës! Prandaj poeti Mehmeti kërkon një negocim të ndërsjelltë ndërmjet individit dhe marrëdhënies së njerëzimit, njerëzve që e rrethojnë dhe botës shqiptare me historinë, duke e shëndrruar fjalën “atdheut”, më filozofike dhe më humane, roli i vetëvendosur midis traditës, së kaluarës dhe së tashmes, për të hedhur dritë drejt së ardhmes.

“Merreni dashurinë/ Cojeni përtej detit/Për ta murosur në vendlindje./Nuk do të vonohet shumë për trupin tim,/Ndoshta njëqind vjet…./ Trupi im, nga vonesa/Gjysmëmbetur rrugëve të botës,/Baladë e heshtur,/Do të qëndiset në pëlhurën e hijes sime/Për të ardhur me kuajt e erës/Përtej shtatë maleve,/Përtej shtatë kontinenteve.”(poezia; “Me kuajt e erës përtej detit”, f.17).

Poeti Adnan Mehmeti është njohës i thellë i traditës letrare. I gjendur mes meditimit dhe tundimit të bukurisë, dashurisë dhe tërheqjes shpirtërore, poeti insiston që në vargun e parë, për të shprehur zërin romantik të gjendjes shpirtërore; “Merreni dashurinë/ Cojeni përtej detit,”-komunikon me imazhet e botës së brendëshme shpirtërore, asaj të jashtëme njerëzore dhe gjeografike- “Për ta murosur në vendlindje,”-është avokimi i primatit të dhimbjes, largësisë nga toka mëmë, mallit, brengës, vetmisë, dhe atdhedashurisë për vendlindjen. Gjithashtu në vargjet e mësipërme Mehmeti ndjehet i kapur nga skepticizmi: “Trupi im, nga vonesa/Gjysmëmbetur rrugëve të botës,/”- dhe nevojës për besim, midis arësyes dhe imagjinatës: “Do të qëndiset në pëlhurën e hijes sime/Për të ardhur me kuajt e erës/”-njëlloj ngushëllimi apo katharsisi ky, për të mbijetuar në realitetin e jetës së përditëshme.

Poeti Mehmeti na jep një përkufizim ideo-artistik me butësinë e paepur, të ngrohtë dhe të thjeshtë poetike, ai përcjell ndjenjat e tij më të qarta për jetën dhe vdekjen, dashurinë dhe dhimbjen, në aspektin personal dhe përgjithësues, në të njëjtën ide, që mbartin drithërimën dhe të prekshmen për nga mesazhi; “Dashuria ime/ Është bar i gjelbër,/Mbin aty ku nuk shkelet,”-vargje ku ndjehet aroma e dashurisë, romantizmi, një paralelizëm ky edhe me gjendjen shpirtërore të poetit, se dashuria nuk vdes kurrë, por rritet, sikundër rritet bari, – antagoniste të së vërtetës të cilat formësojnë mendimin dhe poezinë e Adnan Mehmetit.

“Camëri,toka ime!/Ndërgjegja ime e vrarë!/Camëri toka ime!/Shpirt pa qiell e pa varr!/Camëri, toka ime!” (poezia “Camëri, Toka ime!”, fq..31)

Forca e mendimit filozofik dhe artistik e penës poetike të Adnan Mehmetit në këtë poezi, se poeti është më i interesuar dhe brengosur për ngjarjet historike dhe “Ndërgjegja ime e vrarë”(nënkupto-ndërgjegjen kombëtare), sesa për përvojën individuale.

Poeti Adnan Mehmeti demonstron mjeshtërisht zërin e tij poetik, përpiqet të komunikojë emocionalisht ndjenjën e fuqishme dhe të vecantë të dashurisë për “Camëri”, dhe ta bëjë atë epike nëpërmjet imazheve, që ai e përfytyron dhe e ndjen brenda universit të “Toka ime”. Vetëm në disa vargje, nga prozaike në poetike, Mehmeti ka aftësinë të përcjellë një mësazh të fortë dhe madhështor të identitetit historik të trojeve shqiptare, një analizë historiko-sociale bashkëkohore që eksploron thellësisht temat e ndryshme universale e historike të dramës së copëtimit të tokës mëmë. Poeti tregon patriotizmin e guximshëm të tij, duke e ndarë këtë shqetësim dhe interes të vecantë në stilin e vargut; rimë, kadencë dhe format e reja poetike, të cilat jo vetëm kanë kontribuar në përzgjedhjen poetiko-filozofike, por të sjellin ndërmend pafundësinë e meditimit po aq të ndjeshëm dhe të maturuar poetikisht, intensitet thellësisht i mendimit artistik e filozofik, që nënkupton kontrastet mes brengës së “Shpirt pa qiell dhe varr!”, dhe bukurisë së atdhedashurisë për “Camëri, Toka ime!”.

Cfarë do të thotë të jesh Poet…? Është nderim, zotësi apo detyrë…? Poeti është si ai bilbili që këndon në errësirë dhe ngazëllen me tingujt e ëmbël e të këndshëm, me zërin melodioz të një “muzikanti” që nuk e shohim dhe nuk e dimë nga vijnë ata tinguj të magjishëm. Gjuha e poetit është njerëzore, jetike, metaforike dhe melodioze, poeti është “bilbili” nën efektin e frymës dhe muzës poetike, psikikes e filozofikes në universin e marrëdhënieve dhe ekzistencës njerëzore.

Në vargjet lirike të qeta dhe me një lirizëm të përmbajtur e strikt te poezia “Deti dhe Poeti”, (fq. 30) –kushtuar poetit lirik arbëresh, Zef Serembes, – e cila është tërësisht një formë poetike në përputhje me idenë. Aty poeti Mehmeti reflekton dhimbjen e dashurinë, shprehet lirshëm e koshient në thjeshtësinë e tij, përpos pasionit dhe intimitetit njerëzor; “poeti, deti, fati, të dashurën, Adriatiku, Atlantiku,-det dashurie”- dhe nënkupton marrëdhëniet e dashurisë njerëzore me ankthin e pritjes, ëndrrat dhe dëshirat; “E kërkova poetin,/Poeti kërkonte të dashurën./Të dy një fat kemi;/-motivit e veprimit, të përjetuarit të këtyre vlerave dhe përmbajtjen e tyre ideo-artistike, bota njerëzore në akord me natyrën dhe pozitën gjeografike. “Unë përtej Atlantikut,/Ti përtej Adriatikut;/Një det dashurie/Për të shtrenjtën Shqipëri!”

Mehmeti depërton jo vetëm në gjetjen e frazava të duhura me figura artistike e filozofike, por eksploron synimet e tij poetike, interesante, ndjesore dhe fabulore, nëpërmjet vetëdijes dhe subjektivitetit të ndajfoljeve të vendit, të mirëvendosura këto në vargun poetik, duke qenë sentimental edhe joshës; “Unë përtej Atlantikut,/Ti përtej Adriatikut;/-” që hapin; “Një det dashurie/Për të shtrenjtën Shqipëri!”-për të justifikuar jo vetëm admirimin kundrejt poetit arbëresh Serembe, por edhe kundrejt POETIT –në përgjigje të pyetjes; “Cfarë do të thotë të jesh Poet…!”.

Aftësia e të shprehurit të filozofisë së jetës u bë poezi, dhe idea, fabula, përvojat jetësore morën formën e tyre, dhe forca shprehëse e tyre, ndoshta edhe befasuese, suportohet nga një numër i poezive të zgjedhura në vëllimin poetik “Ndajfoljet e vendit”, të vendosura në dymbëdhjetë kapituj me titujt respektivë sikundër:“ Me kuajt e erës përtej detit”, “Zgjedhja e vendlindjes”, “Trillet e dashurisë”, ‘Adresa ime nr 74”, “Në cep të diellit”, “Mbretëresha e zemrave të zgjuara”, “Letargjia”, “Vend perëndije”, “Diellin e kam futur në xhep”, “Dashuri e vazhduar”, “Festa larg atdheut”, dhe “Ecje vertikale”. Tekstet e poezive janë modeste e të paharrueshme, ku mitet e legjendat, jeta e vdekja, dhimbja e dashuria, historia dhe mitologjia, besimi dhe zgjënjimi, përvojat social-ekonomike dhe kulturore, etj, shfaqen përmes fjalësh në vargjet lirike, traditën epike nga heroike në shpirtërore, nga lirike në elegjike me intensitet të fortë emocional, meditative dhe klasike, mishërimmin simbolik të emocioneve dhe dukurive të jetës, qëndresat e një momenti të caktuar dhe poeti Mehmeti kridhet nën “hijen” e tyre, duke kërkuar vlerat simbolike, burimin e një vullneti poetik lirik të shfaqur në poezi historike; heronjtë e vërtetë, njerëzit e shquar të kombit, dhe vende historike, me filozofinë e jetës për jetën, ai ka krijuar heronjtë e poezive të tij. Duke lexuar poezitë e poetit dhe publicistit Adnan Mehmeti, vemë re se ai demonstron një prirje sigurie ndaj asaj që në thelb ai ka dashur të shprehë, duke e shprehur sikundër e ndjen, mendon dhe dëshiron ta thotë. Vëllimi poetik “ Ndajfoljet e vendit” balancon dhe prek simbolikën e traditës gjeografike dhe historike, fjalë dhe kundrinorë vendi, cfarë fshehin ato në të vërtetë, duke u mbështetur në kriteret sipërfaqësore dhe ndërgjegjen e poetit, në vargjet poetike e poezitë historike, filozofike, romantizmi, drama sociale, lirike, epike, klasike, folklori dhe spiritualizmin. Në këtë vëllim poetik, poeti Mehmeti ka ndërtuar sistemin e tij simbolik poetik, duke shtjelluar imtësisht leksikun e besueshëm frymëzues në përputhje me huazimet nga burime të gramatikës, që ngjasojnë në lidhjen logjike dhe tërheqjen reciproke ndaj refleksionit të mendimeve të tij, frymëzimit artistik, nevojës për besueshmëri, stilin e të shqiptuarit dhe të rimës, megjithëse ato tingëllojnë poetike, ëmbëlsisht dhe vrullshëm.

“E largët më është vendlindja/ Rrugë e gjatë më duhet./Shoqëri do të më bëjnë malli dhe dëshirat/Për t’ju afruar, për të dëgjuar, për t’u dehur,/Me aromën e tokës ku u linda, u rrita.”(poezia “Pendimi i mërgimtarit”, fq.141)

Këto vargje na i bëjnë të qartë lidhjen shpirtërore e fizike të poetit me atdheun, duke vendosur në plan të parë simbolet e vendlindjes “Me aromën e tokës ku linda, u rrita” –apo në një varg më poshtë ku poeti thotë denjësisht; “Duke qetësuar eshtrat e thyera,/Pranë varrit të babait…”-me qëllim që të arrijë të shprehë stilin e sistemit poetik që lidh realen me idealen, në kohë e hapësirë; “ Këtu ku dhurova vitet e jetës,/Për një ëndër të paprekur.” Pra, poeti Mehmeti, ëndërrimtar, i vërtetë dhe i bësueshëm, shpërfaq një stil poetik të mprehtë, realist dhe plot finesë, i bindur në vendosmërinë e tij për ta jetuar jetën sido që të vijë e të jetë, dhe jo të “arratiset” prej saj; “Një pjesëz e popullit tim cdo herë lëviz,/Disa e trimërojnë,/Disa e ligështojnë,/Atdheun tim.” (poezia “Lëvizje”, fq. 143).-në bashkëveprim ndërmjet përvojës personale dhe asaj të shoqërisë.

Në poezi të tilla sikundër “Me Nolin në Boston”, “Nëna e Poetit”, “Ndarja e fundit me nënën”, “Betimi i ushtarëve ilirë”, “Premtimi i Skënderbeut”, “Nata në Prishtinë”, “Tri portat e dashurisë”, ‘Epitaf i pashkruar”, “Këpucët e vjetra”, “Historia lakuriqe” ,etj., Mehmeti eksploron trysninë e historisë në formësimin e ndërgjegjes kombëtare. Ndonëse ai trashëgon mjeshtërinë artistike për të ballafaquar realen, Mehmeti vazhdon të gjurmojë filozofiken për të shprehur botën shpirtërore dhe përngjashmërinë historike, shtjellon fjalë aforistike, shëmbëlltyrën dhe simbolet e tyre, vecanti kjo e stilit të tij poetik.

Poeti dhe publicisti Adnan Mehmeti është një nga poetët e më të admiruar në letërsinë bashkëkohore, një figurë emblematike në kërkim të muzës poetike e më të bukurës artistike në bashkëpunim me filozofiken, objektiven dhe liriken në të shumtat e rasteve, të shprehura në format indirekte, ndjesore dhe kuptimplote. Vëllimi poetik me titull “ Ndajfoljet e vendit”, është botim i shtëpisë botuese “ADA”.

Postscriptum

Poeti dhe publicist i mirënjohur nga Lugina e Preshevës, Adnan Mehmeti, është një figurë emblematike e dominuese e letërsisë të Diasporës dhe president i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikane, status që vazhdon edhe aktualisht ta ketë. Nën presidencën e z.Adnan Mehmeti, Shoqata ka pasur rritje në anëtarësim dhe krijimtari në nivel të admirueshëm artistik e krijues, aktivitete të ndryshme me taban historik, kombëtar, atdhetar e letrar. Nga sukseset më simbolike e historike, nën kujdesin e drejtëpërdrejtë të Mehmeti, është dalja në dritë e revistës “Pena” , organ letraro-artistik, kombëtar e historik. Aty pasqyrohen shkrime letrare, poezi, tregime, dhe publicistikë, nga autorë të ndryshëm, anëtarë të shoqatës, komunikimi me lexuesin dhe dashamirësit e letrave shqipe, në evoluimin modern të penave poetike dhe prozë. Revista “Pena’ gjendet në Bibliotekën Amerikane, në atë të Federatës Pan Shqiptare “Vatra”, dhe Bibliotekën e Kishës Autoqefale Shqiptare e Shën Gjergjit, e Fan Nolit, Boston.

Raimonda MOISIU

Tetor, 2017