Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Homazh per Prof . Dr. Betim Muco :“ Me mbani mend duke qeshur”….

by

Nga Violeta MIRAKAJ/
Diten e Shtune, me date 11 Korrik 2015 ,shoqata “Bijte e Shqipes” ne Filadelfia; organizoi nje veprimtari ne 6 – mujorin e largimit nga kjo jete te Prof. Dr. Betim Muco. Kjo veprimtari u ideua nga poetja Iliriana Sulkuqi me nje perkujdesje te perkor , si dhe nga i palodhuri Llazar Vero, duke pase dhe ndihmen e kryetarit te shoqates Z. Tajar Domi, Vlashi Fili, Bujar Gjoka dhe anetaret e tjere me familjaret e tyre.
Salla u mbush plot.Ishin te shumte ata qe kishin ardhur ta takonin, jo vetem te familjes ,si Znj.Marta Muco me femijet; por dhe miqte e tij dhe te familjes nga Washingtoni dhe New York.
Bashkebisedimi midis te pranishmeve ishte i grohte, sollen vete fjalet e miresise qe ai na la. Pak e njihnim Prof. Dr. Betim Muco.veprimtaria e tij ishte e madhe
Betim Muco lindi ne vitin 1947 ne Tirane. Eshte diplomuar per fizike dhe ka ushtruar profesionin e kerkuesit shkencor ne fushen e shkencave te tokes. Botimet e para letrare i ka qe nga shkolla e mesme. Ka botuar mjaft libra me poezi, tregime, romane e letersi per femije dhe ka perkthyer ne shqip shume autore te njohur nga letersia boterore. Qe nga viti 2001 ka pase jetuar e punuar ne Merilend, SHBA ku ka qene aktiv si ne profesionin e tij ashtu dhe ne letersi
Konsulent, Incorporated Reseach Institutions for Seismology (IRS), Washington DC, SHBA.
Themelon dhe drejton shtepine Botuese Equinoxes Publishing House,LLC, ku boton 10 libra ne shqip dhe nje ne anglisht. Per 10 vjet me radhe Editor Shkencor ne General Dynamics Information Technology. Fiton qendrimin e perhershem ne SHBA ne dy kategori: Per interesa kombetare te SHBA dhe si individ me aftesi te shquara. Per vite me rradhe ne Shqiperi eshte Pergjegjes i Rrjetit Sizmologjik, Instituti i Sizmologjise, Akademia e Shkencave, Rruga don Bosko, Tirane , Shqiperi
Ne vitet 1974 – 1993 –Kerkues kerkimor shkencor, Instituti i Sizmologjise, Tirane, Shqiperi
Arsimimi dhe kualifikimi i tij eshte i vazhdueshem gati ne gjithe jeten e tij duke qene shkencetar vizitues ne disa vende ne Departamentin e Shkencave te Tokes dhe per 6 muaj ne Japoni ne Institutin e kerkimit te termeteve, Universiteti i Tokios
Titulli “Drejtues Kerkimesh” (ekuivalent me Profesor) .
Doktor i Shkencave, Teza: “Vecori te termeteve te Shqiperise dhe roli i ujerave nentokesore ne gjenerimin e tyre”,Fakulteti i Gjeologjise e minierave, Universiteti Politeknik, Tirane , Shqiperi.
Dallohet per pjesemarrje dhe udheheqje ne projekte nderkombetare si psh Koordinator dhe studjues kryesor i projektit “Harta dhe Vleresimi i Gjeohazardeve te Balkanit (OOP – 024) projekti i dhene nga US Civilian Research and Development Foundation (CRDF) etj…
Te gjithe kete veprimtari shkencore jane realizuar ne botime te 4 librave mbi sizmologjine, botuar ne shqip (autor apo bashkeautor) dhe nje liber mbi rreziqet gjeologjike te Shqiperise, botuar ne anglisht (bashkeautor). 39 artikuj shkencore profesionale botuar ne revista te huaja apo nderkombetare te te shkencave te tokes dhe ne permbledhje studimesh nga Shtepi Botuese shkencore nderkombetare…etj…
Poste honorifike e anetaresi ka pase qe nga Anetar i Borditn te lidhjes se Shoqatave Shqiptare te Mjedisit, Tirane ,Shqiperi deri ne (1994 – 2015), Anetar I jashtem per Shqiperine ne Bordin e Drejtoreve te Instituteve Kerkimore te Bashkuara per Sizmologjine (IRIS), SHBA ; Anetar i Shoqates Gjeofizike Evropiane, Anetar i Komitetit Themelues te Agjensise Boterore te Monitorimit Planetar dhe Reduktimit te Riskut te Termeteve, Gjeneve, Zvicer; apo Anetar i shoqates Gjeofizike te Amerikes (AGU); Perfaqesues i Shqiperise ne Shoqaten Nderkombetare te Sizmologjise dhe Fizikes se Brendesise se Tokes (IASPEI) etj…
Veprimtaria shkencore e prof. Dr. Betim Muco eshte sa e larmishme dhe e gjere, duke nisur nga artikuj botuar ne revista dhe botime te huaja te recensionuara dhe vazhdon me artikuj botuar ne revista dhe botime te recensionuara te Shqiperise, artikuj abstrakte dhe postera paraqitur ne konferenca, workshope apo veprimtari te tjera shkencore nderkombetare apo rajonale.
Nje kujdes te madh ka treguar per kumtesat profesionale paraqitur ne veprimtari kombetare, artikuj popullore botuar ne Shqiperi,apo takime shkencore dhe konferenca nderkombetare te ndjekura etj..
Me seriozitetin e shkencetarit dhe me frymezimin e poetit dhe te prozatorit, dallohet dhe ne krijitarine artistike si dhe ne perkthimet. Nje vlere te pashoqe ka “Antologji e Poezise Boterore te shekullit 20- te” ku duke ju referuar parathenies se kesaj permbledhje ai shprehet : “ Poezia eshte nje perpjekje per te rithene vetveten. Ajo lind nga shpirtra qe shohin atje ku jo te gjithe shohin dot dhe duke kapercyer kohera, epoka e sisteme shoqerore behet pasuri e cmuar e krejt njerezimit. Kjo antologji permbledh 135 poete nga e gjithe bota qe kane jetuar dhe krijuar kryesisht ne shekullin e 20-te “ I vjen keq se nuk ka mundur te beje me shume, pasi poetet jane perfaqesuar nga nje tufe poezish qe jo kurdohere shprehin dimensionet e verteta te artit te tyre poetik..”
Nje nga miqte e ngushte te Prof. Dr.Betim Muco eshte shkrimtari Roland Gjoza – New York. Ne pamundesi me ardh ne kete perkujtimore, dergon nje mesazh miku, vellai ku midis te tjerave shprehet “ ..te lutem transmetojani familjes Muco, nderimin gjer ne shenjteri te kesaj dite, aq te rendesishme, jo vetem per ta, po dhe per miqte, letrat, shkencen. Betimi eshte ringjallur, qe diten kur u kujtua dhe s’harrohet me…….Ajo qe e la. Zemra. Jo nuk e lodhi shkenca , ajo perpikmeri e rende prej ekzaktesie, jo, nuk e lodhen udhetimet e pafundme kozmopolitin fisnik, qe donte t’i shijonte te 1000 bukurite divine te kesaj bote perpara se te shkonte andej nga 100 vjetet, jo nuk e lodhen c’lidhej me njerezit, po me te fshehten e frymezimit spontan qe e rremben njeriun prej sferes fizike dhe e con ne tejjete…Pikerisht ne tejjete e kishte kerthizen. Po ndoshta atje e donin me fort dhe i kishin caktuar ndonje detyre… Ndoshta… Ne frymezim eshte , ne frymezim, ne nje kopesht me Danten,i cili ben mekatin s’e nuk e le te shfaqet njerezisht. Na e mori Dante, as Ajnshtani, as Kolombi, as Marta, s’paten fuqi ta mbanin . Keshtu e kane poetet. Po nuk ikin vertet, vetem sa bejne nje sfide, keta anarshiste te statukuose dhe vijne ku i zeme me goje. Si sot , ne kete takim miqsh e familjaresh , qe e kane ate fuqi sa ta lene Danten vetem. Po, po, e ka kete fuqi, “Bijte e Shqipes” ne Filadelfia, e ka kete fuqi Marta, miqte. U shfaq. Syri eshte me i varfer se ndjenja, ndonese shquhet. Te mos harrojme se sot kemi ngapak Zot midis nesh. Dhe ndodh mrekullia, jo permes fjaleve te ungjillit, po permes fjaleve te shpirtit. Kemi humbur format, s’kemi veshje e tipare qe te na dallojne, po jemi bere lende efemere, vetem e vetem qe Betim Muco te ngjallet! Dhe ja ku e ngjallem. ….”
Z.Tajar Domi shprehet : “Duke respektuar ne kete menyre, thjesht por me shpirt dhe me zemer Prof.Betim Mucon, ne respektojme veten, respektojme vlerat tona intelektuale kombetare, dhe mburremi denjesisht para botes per keto kapacitete, qe ne cdo vend te jene, konkurojne me koken lart dhe fitojne. Por, ne nuk duhet t’i leme qe fjala e tyre te degjohet vetem pas vdekjes. Edhe per se gjalli, ishin po ato. Te percojme tek te rinjte, kontributet e tyre……..Emra te tille si i Prof. Betim Mucos e shume te tjere, duhet ta bejne kete brez te ndjehet krenar, e ne kete rruge te shtohet edhe me shume atdhedashuria e ndjenja kombetare.
Kombit i nevojiten vlera, qe ai te njihet e te zhvillohet perkrah kombeve te tjere. Betimi ishte nje vlere e tille e madhe dhe i tille mbetet edhe pas vdekjes.Ai la pas nje trashegimi brilante te jetes se tij …krijimtari artistike dhe shkencore….
Po keshtu per veprimtarine letraro -shkencore te Betim Muco e solli Vlashi Fili .
Ne shenimet e saj ja si shprehet poetja Natasha Lako : “I rende si guret e dheut mbeti Betim Muco, por ndoshta edhe njeriu me delikat dhe i ndjeshem i kesaj bote dhe i asaj Lidhje Shkrimtaresh, aq te perfolur prej te gjitheve ne ne korr.
Betimi i le shqiptareve talentin dhe ndershmerine, permbajtjen fisnike, busullen e anijes letrare qe nuk pranon kurrefare patetike dhe profka te medha, si dhe modestise ne te jetuar thelle. Ja perse edhe nje godine do te behet e shenjte kur te ruaje edhe emrin e tij te rralle, pavaresisht se ai shkeli gjithe anet e botes.
Jam krenare qe kam shkruar per vepren tende letrare , mik qe dashur te afrosh popullin tim me te gjithe shkrimtaret dhe poetet si me nje jete hoshenari, larg zhurmave te medha. E dija qe te pelqenin udhetimet, por nuk e dija qe mq ngut do te nisje udhetimin tendte fundit.
E di qe fjala e Betim Muco do te bekoje popullin tim ne jete te jetes me nje ze burri te vertete.”
Marta Muco ,bashkeshortja falenderoi te pranishmit,si dhe u ndal shkurtimisht te puna e palodhur e Betim Muco ; lidhja e tij me krijimtaririne artistike dhe ne vecanti marredheniet e mira qe kishte ai me te gjithe boten sizmologjike.Shume botime te tij si ne poezi dhe ne proze ju dhuruan shoqates, dhe shkolles shqipe.
Faruk Myrtaj dergon kete mesazh : Betim Muço përktheu, si zakonisht për kënaqësi të tij, edhe tregimin “Vdekja e Plakut” të Vasili Shukshin. Deri në rreshtin e mbramë një prozë humane, teksa ndjen orën e fundit Plaku i prozës s’rri dot pa i thënë plakës së tij se ‘..kish qenë ca i ashpër me të!’
Kjo mu kujtua kur Astrit Lulushi, me të cilin na ndodhi të hanim bukë tek Muçot, më bëri të ditur se Betimi ishte nisur për tjetërkund…
Kisha vetem e-mailin dhe telefonin e tij, të Betim Muços, por ngurrova cilin te perdorja. Si për të provuar atë që sapo kisha dëgjuar, m’u duk me e lehtë, t’i shkroja pikërisht atij, Betimit.
Përgjigja më erdhi shpejt. Adresa e dërguesit ishte po ajo, e Betim Muços. Edhe pse ne fund te rreshtave ishte emri i Marta Muços:
“E di që me shpirt ke qenë këtu me mua, ndërsa përcillja Betimin e shtrenjtë në banesën e fundit. E mbarova detyrën e parë. Tani kam Tiranën, që është më e vështirë për mua, por që unë do ta bëj edhe atë për Betimin tim të dashur.
Po dhimbja nuk më lehtesohet Faruk. Ku ta gjej forcen? Nuk ka asnje gjë në këtë botë, që ma zevendeson humbjen. Avash avash do filloj të mbledh e sistemoj dhe botoj c’la pas Betimi. Por kam nevoje per pak kohe. Se besoj se mund të prek ende ndonjë gjë të tij pa qarë me lote, akoma jo….”
Zogjtë, duke imituar poetët, kthehen hera herës tek foleja e tyre, që ne njerëzit e quajmë Atdhe. Njeriun e sotëm, kudo, e udhëzojnë, e joshin, me globalizmin, por në asnjë rast nuk mundin, as kur ia bëjnë fare shkoqur ftesën, të harroj atdheun…
Shkrimtarët nuk ikin kurrë prej atdheut, as kur detyrohen, janë atje edhe kur fizikisht shfaqen tjetërkund. Ekzili ndaj është burim veprash të mëdha dhe ndaj përshkëndit memoria e tij e fosfortë.
Shkrimtarit, pavarësisht distancave e gjuhës me të cilën niset për tek lexuesi, edhe kur ndodh të mos përkthehet kurrë, i përndrit vegimi i mundësisë së komunikimit  me shkrimtarë e lexues në botë, kudo ku merr me mend se ka shkak se mund ta ndjejnë apo të ketë shembëllime subjektesh, kumtesh estetike apo sociale.
 Por, pa dyshim, përgjithnjë e pashmangshëm, krijuesi është e ndjehet në gjuhën e vetë, në trojet ku gjuha artikulohet në belbëzimet e para të fëmijëve…
Betimi, shume vite përpara se të vihej në rrugë prej Atdheut, solli në shqip “Virgjëreshat Shqiptare” të (nobelistes së mëvonshme) Munro dhe vetëm paskësaj u nis vetë për matanë Atlantikut. Prej strehës së ngrohtë në Botën e Re, solli në shqip Antologjinë e Poetëve të Botës, të asaj bote që ishte, pavarësisht nesh, por që tashmë e kemi prej ndërmjetësimit të tij.
Këto solla ndërmend teksa po besoja se Betimi më ishte përgjigjur prej andej, nëpërmjet po asaj Marte, që dukej se sapo kishte marrë përsipër të përgjigjej për dy persona njëherësh…
Padyshim ishte e vetmja mënyre : T’i ikte dhimbjes, duke bërë jetën e të Dyve.
Pra, siç kishte ndodhur deri sot, me ne miqtë e shumtë të Betimit të Saj dhe të Fëmijëve të Tyre  aq të dashur.
Plaku i Shukshin, mbase ndaj u përkthye, që të na thotë të gjithëve, dhimbshëm, në emër të Jetës:
“…Kam qenë ca i ashpër me ju…”
Faleminderit, që ishe aq i dashur me ne të gjithë, Betim.
Nje nga miqte e tij, Vaid Hyzoti u shpreh :“….per nje cast mendova se qiejte ku banon tani Betimi yne, u perthyen, e ulen dhe e sollen mes nesh, ashtu te qeshur, sic na e la amanet… ishte gjithe ai bashkebisedim qe u soll sot ketu nga vete fjalet e miresise qe ai na la. Te gjithe e njihnim dhe e kishim ne kujtese buzagaz, duke mbajtur ate amanet qe u kishte lene :”Me mbani mend duke qeshur”. …. Betimi punoi, shkroi e skaliti fjalen vetem per te tjere, me heshtje dhe te pashoqe….
Dhe ja, ne kete dite ishte i pranishem me ne shkencetari i nivelit te larte ne fushen e sizmologjise, poeti , prozator dhe perkthyesi i talentuar Prof. Dr. Betim Muco. Emri i tij do te jete gjithmone midis nesh, se vepra e tij e ben ate te pavdekshem

Violeta Mirakaj
New York, 13 korrik 2015j
Homazh per Prof. Dr. Betim Muco
1947- 201
“ Me mbani mend duke qeshur”
Diten e Shtune, me date 11 Korrik 2015 ,shoqata “Bijte e Shqipes” ne Filadelfia; organizoi nje veprimtari ne 6 – mujorin e largimit nga kjo jete te Prof. Dr. Betim Muco. Kjo veprimtari u ideua nga poetja Iliriana Sulkuqi me nje perkujdesje te perkor , si dhe nga i palodhuri Llazar Vero, duke pase dhe ndihmen e kryetarit te shoqates Z. Tajar Domi, Vlashi Fili, Bujar Gjoka dhe anetaret e tjere me familjaret e tyre.
Salla u mbush plot. Ishin te shumte ata qe kishin ardhur ta takonin, jo vetem te familjes ,si Znj.Marta Muco me femijet; por dhe miqte e tij dhe te familjes nga Washingtoni dhe New York.
Bashkebisedimi midis te pranishmeve ishte i grohte, sollen vete fjalet e miresise qe ai na la. Pak e njihnim Prof. Dr. Betim Muco.veprimtaria e tij ishte e madhe
Betim Muco lindi ne vitin 1947 ne Tirane. Eshte diplomuar per fizike dhe ka ushtruar profesionin e kerkuesit shkencor ne fushen e shkencave te tokes. Botimet e para letrare i ka qe nga shkolla e mesme. Ka botuar mjaft libra me poezi, tregime, romane e letersi per femije dhe ka perkthyer ne shqip shume autore te njohur nga letersia boterore. Qe nga viti 2001 ka pase jetuar e punuar ne Merilend, SHBA ku ka qene aktiv si ne profesionin e tij ashtu dhe ne letersi
Konsulent, Incorporated Reseach Institutions for Seismology (IRS), Washington DC, SHBA.
Themelon dhe drejton shtepine Botuese Equinoxes Publishing House,LLC, ku boton 10 libra ne shqip dhe nje ne anglisht. Per 10 vjet me radhe Editor Shkencor ne General Dynamics Information Technology. Fiton qendrimin e perhershem ne SHBA ne dy kategori: Per interesa kombetare te SHBA dhe si individ me aftesi te shquara. Per vite me rradhe ne Shqiperi eshte Pergjegjes i Rrjetit Sizmologjik, Instituti i Sizmologjise, Akademia e Shkencave, Rruga don Bosko, Tirane , Shqiperi
Ne vitet 1974 – 1993 –Kerkues kerkimor shkencor, Instituti i Sizmologjise, Tirane, Shqiperi
Arsimimi dhe kualifikimi i tij eshte i vazhdueshem gati ne gjithe jeten e tij duke qene shkencetar vizitues ne disa vende ne Departamentin e Shkencave te Tokes dhe per 6 muaj ne Japoni ne Institutin e kerkimit te termeteve, Universiteti i Tokios
Titulli “Drejtues Kerkimesh” (ekuivalent me Profesor) .
Doktor i Shkencave, Teza: “Vecori te termeteve te Shqiperise dhe roli i ujerave nentokesore ne gjenerimin e tyre”,Fakulteti i Gjeologjise e minierave, Universiteti Politeknik, Tirane , Shqiperi.
Dallohet per pjesemarrje dhe udheheqje ne projekte nderkombetare si psh Koordinator dhe studjues kryesor i projektit “Harta dhe Vleresimi i Gjeohazardeve te Balkanit (OOP – 024) projekti i dhene nga US Civilian Research and Development Foundation (CRDF) etj…
Te gjithe kete veprimtari shkencore jane realizuar ne botime te 4 librave mbi sizmologjine, botuar ne shqip (autor apo bashkeautor) dhe nje liber mbi rreziqet gjeologjike te Shqiperise, botuar ne anglisht (bashkeautor). 39 artikuj shkencore profesionale botuar ne revista te huaja apo nderkombetare te te shkencave te tokes dhe ne permbledhje studimesh nga Shtepi Botuese shkencore nderkombetare…etj…
Poste honorifike e anetaresi ka pase qe nga Anetar i Borditn te lidhjes se Shoqatave Shqiptare te Mjedisit, Tirane ,Shqiperi deri ne (1994 – 2015), Anetar I jashtem per Shqiperine ne Bordin e Drejtoreve te Instituteve Kerkimore te Bashkuara per Sizmologjine (IRIS), SHBA ; Anetar i Shoqates Gjeofizike Evropiane, Anetar i Komitetit Themelues te Agjensise Boterore te Monitorimit Planetar dhe Reduktimit te Riskut te Termeteve, Gjeneve, Zvicer; apo Anetar i shoqates Gjeofizike te Amerikes (AGU); Perfaqesues i Shqiperise ne Shoqaten Nderkombetare te Sizmologjise dhe Fizikes se Brendesise se Tokes (IASPEI) etj…
Veprimtaria shkencore e prof. Dr. Betim Muco eshte sa e larmishme dhe e gjere, duke nisur nga artikuj botuar ne revista dhe botime te huaja te recensionuara dhe vazhdon me artikuj botuar ne revista dhe botime te recensionuara te Shqiperise, artikuj abstrakte dhe postera paraqitur ne konferenca, workshope apo veprimtari te tjera shkencore nderkombetare apo rajonale.
Nje kujdes te madh ka treguar per kumtesat profesionale paraqitur ne veprimtari kombetare, artikuj popullore botuar ne Shqiperi,apo takime shkencore dhe konferenca nderkombetare te ndjekura etj..
Me seriozitetin e shkencetarit dhe me frymezimin e poetit dhe te prozatorit, dallohet dhe ne krijitarine artistike si dhe ne perkthimet. Nje vlere te pashoqe ka “Antologji e Poezise Boterore te shekullit 20- te” ku duke ju referuar parathenies se kesaj permbledhje ai shprehet : “ Poezia eshte nje perpjekje per te rithene vetveten. Ajo lind nga shpirtra qe shohin atje ku jo te gjithe shohin dot dhe duke kapercyer kohera, epoka e sisteme shoqerore behet pasuri e cmuar e krejt njerezimit. Kjo antologji permbledh 135 poete nga e gjithe bota qe kane jetuar dhe krijuar kryesisht ne shekullin e 20-te “ I vjen keq se nuk ka mundur te beje me shume, pasi poetet jane perfaqesuar nga nje tufe poezish qe jo kurdohere shprehin dimensionet e verteta te artit te tyre poetik..”
Nje nga miqte e ngushte te Prof. Dr.Betim Muco eshte shkrimtari Roland Gjoza – New York. Ne pamundesi me ardh ne kete perkujtimore, dergon nje mesazh miku, vellai ku midis te tjerave shprehet “ ..te lutem transmetojani familjes Muco, nderimin gjer ne shenjteri te kesaj dite, aq te rendesishme, jo vetem per ta, po dhe per miqte, letrat, shkencen. Betimi eshte ringjallur, qe diten kur u kujtua dhe s’harrohet me…….Ajo qe e la. Zemra. Jo nuk e lodhi shkenca , ajo perpikmeri e rende prej ekzaktesie, jo, nuk e lodhen udhetimet e pafundme kozmopolitin fisnik, qe donte t’i shijonte te 1000 bukurite divine te kesaj bote perpara se te shkonte andej nga 100 vjetet, jo nuk e lodhen c’lidhej me njerezit, po me te fshehten e frymezimit spontan qe e rremben njeriun prej sferes fizike dhe e con ne tejjete…Pikerisht ne tejjete e kishte kerthizen. Po ndoshta atje e donin me fort dhe i kishin caktuar ndonje detyre… Ndoshta… Ne frymezim eshte , ne frymezim, ne nje kopesht me Danten,i cili ben mekatin s’e nuk e le te shfaqet njerezisht. Na e mori Dante, as Ajnshtani, as Kolombi, as Marta, s’paten fuqi ta mbanin . Keshtu e kane poetet. Po nuk ikin vertet, vetem sa bejne nje sfide, keta anarshiste te statukuose dhe vijne ku i zeme me goje. Si sot , ne kete takim miqsh e familjaresh , qe e kane ate fuqi sa ta lene Danten vetem. Po, po, e ka kete fuqi, “Bijte e Shqipes” ne Filadelfia, e ka kete fuqi Marta, miqte. U shfaq. Syri eshte me i varfer se ndjenja, ndonese shquhet. Te mos harrojme se sot kemi ngapak Zot midis nesh. Dhe ndodh mrekullia, jo permes fjaleve te ungjillit, po permes fjaleve te shpirtit. Kemi humbur format, s’kemi veshje e tipare qe te na dallojne, po jemi bere lende efemere, vetem e vetem qe Betim Muco te ngjallet! Dhe ja ku e ngjallem. ….”
Z.Tajar Domi shprehet : “Duke respektuar ne kete menyre, thjesht por me shpirt dhe me zemer Prof.Betim Mucon, ne respektojme veten, respektojme vlerat tona intelektuale kombetare, dhe mburremi denjesisht para botes per keto kapacitete, qe ne cdo vend te jene, konkurojne me koken lart dhe fitojne. Por, ne nuk duhet t’i leme qe fjala e tyre te degjohet vetem pas vdekjes. Edhe per se gjalli, ishin po ato. Te percojme tek te rinjte, kontributet e tyre……..Emra te tille si i Prof. Betim Mucos e shume te tjere, duhet ta bejne kete brez te ndjehet krenar, e ne kete rruge te shtohet edhe me shume atdhedashuria e ndjenja kombetare.
Kombit i nevojiten vlera, qe ai te njihet e te zhvillohet perkrah kombeve te tjere. Betimi ishte nje vlere e tille e madhe dhe i tille mbetet edhe pas vdekjes.Ai la pas nje trashegimi brilante te jetes se tij …krijimtari artistike dhe shkencore….
Po keshtu per veprimtarine letraro -shkencore te Betim Muco e solli Vlashi Fili .
Ne shenimet e saj ja si shprehet poetja Natasha Lako : “I rende si guret e dheut mbeti Betim Muco, por ndoshta edhe njeriu me delikat dhe i ndjeshem i kesaj bote dhe i asaj Lidhje Shkrimtaresh, aq te perfolur prej te gjitheve ne ne korr.
Betimi i le shqiptareve talentin dhe ndershmerine, permbajtjen fisnike, busullen e anijes letrare qe nuk pranon kurrefare patetike dhe profka te medha, si dhe modestise ne te jetuar thelle. Ja perse edhe nje godine do te behet e shenjte kur te ruaje edhe emrin e tij te rralle, pavaresisht se ai shkeli gjithe anet e botes.
Jam krenare qe kam shkruar per vepren tende letrare , mik qe dashur te afrosh popullin tim me te gjithe shkrimtaret dhe poetet si me nje jete hoshenari, larg zhurmave te medha. E dija qe te pelqenin udhetimet, por nuk e dija qe mq ngut do te nisje udhetimin tendte fundit.
E di qe fjala e Betim Muco do te bekoje popullin tim ne jete te jetes me nje ze burri te vertete.”
Marta Muco ,bashkeshortja falenderoi te pranishmit,si dhe u ndal shkurtimisht te puna e palodhur e Betim Muco ; lidhja e tij me krijimtaririne artistike dhe ne vecanti marredheniet e mira qe kishte ai me te gjithe boten sizmologjike.Shume botime te tij si ne poezi dhe ne proze ju dhuruan shoqates, dhe shkolles shqipe.
Faruk Myrtaj dergon kete mesazh : Betim Muço përktheu, si zakonisht për kënaqësi të tij, edhe tregimin “Vdekja e Plakut” të Vasili Shukshin. Deri në rreshtin e mbramë një prozë humane, teksa ndjen orën e fundit Plaku i prozës s’rri dot pa i thënë plakës së tij se ‘..kish qenë ca i ashpër me të!’
Kjo mu kujtua kur Astrit Lulushi, me të cilin na ndodhi të hanim bukë tek Muçot, më bëri të ditur se Betimi ishte nisur për tjetërkund…
Kisha vetem e-mailin dhe telefonin e tij, të Betim Muços, por ngurrova cilin te perdorja. Si për të provuar atë që sapo kisha dëgjuar, m’u duk me e lehtë, t’i shkroja pikërisht atij, Betimit.
Përgjigja më erdhi shpejt. Adresa e dërguesit ishte po ajo, e Betim Muços. Edhe pse ne fund te rreshtave ishte emri i Marta Muços:
“E di që me shpirt ke qenë këtu me mua, ndërsa përcillja Betimin e shtrenjtë në banesën e fundit. E mbarova detyrën e parë. Tani kam Tiranën, që është më e vështirë për mua, por që unë do ta bëj edhe atë për Betimin tim të dashur.
Po dhimbja nuk më lehtesohet Faruk. Ku ta gjej forcen? Nuk ka asnje gjë në këtë botë, që ma zevendeson humbjen. Avash avash do filloj të mbledh e sistemoj dhe botoj c’la pas Betimi. Por kam nevoje per pak kohe. Se besoj se mund të prek ende ndonjë gjë të tij pa qarë me lote, akoma jo….”
Zogjtë, duke imituar poetët, kthehen hera herës tek foleja e tyre, që ne njerëzit e quajmë Atdhe. Njeriun e sotëm, kudo, e udhëzojnë, e joshin, me globalizmin, por në asnjë rast nuk mundin, as kur ia bëjnë fare shkoqur ftesën, të harroj atdheun…
Shkrimtarët nuk ikin kurrë prej atdheut, as kur detyrohen, janë atje edhe kur fizikisht shfaqen tjetërkund. Ekzili ndaj është burim veprash të mëdha dhe ndaj përshkëndit memoria e tij e fosfortë.
Shkrimtarit, pavarësisht distancave e gjuhës me të cilën niset për tek lexuesi, edhe kur ndodh të mos përkthehet kurrë, i përndrit vegimi i mundësisë së komunikimit  me shkrimtarë e lexues në botë, kudo ku merr me mend se ka shkak se mund ta ndjejnë apo të ketë shembëllime subjektesh, kumtesh estetike apo sociale.
 Por, pa dyshim, përgjithnjë e pashmangshëm, krijuesi është e ndjehet në gjuhën e vetë, në trojet ku gjuha artikulohet në belbëzimet e para të fëmijëve…
Betimi, shume vite përpara se të vihej në rrugë prej Atdheut, solli në shqip “Virgjëreshat Shqiptare” të (nobelistes së mëvonshme) Munro dhe vetëm paskësaj u nis vetë për matanë Atlantikut. Prej strehës së ngrohtë në Botën e Re, solli në shqip Antologjinë e Poetëve të Botës, të asaj bote që ishte, pavarësisht nesh, por që tashmë e kemi prej ndërmjetësimit të tij.
Këto solla ndërmend teksa po besoja se Betimi më ishte përgjigjur prej andej, nëpërmjet po asaj Marte, që dukej se sapo kishte marrë përsipër të përgjigjej për dy persona njëherësh…
Padyshim ishte e vetmja mënyre : T’i ikte dhimbjes, duke bërë jetën e të Dyve.
Pra, siç kishte ndodhur deri sot, me ne miqtë e shumtë të Betimit të Saj dhe të Fëmijëve të Tyre  aq të dashur.
Plaku i Shukshin, mbase ndaj u përkthye, që të na thotë të gjithëve, dhimbshëm, në emër të Jetës:
“…Kam qenë ca i ashpër me ju…”
Faleminderit, që ishe aq i dashur me ne të gjithë, Betim.
Nje nga miqte e tij, Vaid Hyzoti u shpreh :“….per nje cast mendova se qiejte ku banon tani Betimi yne, u perthyen, e ulen dhe e sollen mes nesh, ashtu te qeshur, sic na e la amanet… ishte gjithe ai bashkebisedim qe u soll sot ketu nga vete fjalet e miresise qe ai na la. Te gjithe e njihnim dhe e kishim ne kujtese buzagaz, duke mbajtur ate amanet qe u kishte lene :”Me mbani mend duke qeshur”. …. Betimi punoi, shkroi e skaliti fjalen vetem per te tjere, me heshtje dhe te pashoqe….
Dhe ja, ne kete dite ishte i pranishem me ne shkencetari i nivelit te larte ne fushen e sizmologjise, poeti , prozator dhe perkthyesi i talentuar Prof. Dr. Betim Muco. Emri i tij do te jete gjithmone midis nesh, se vepra e tij e ben ate te pavdekshem

Violeta Mirakaj
New York, 13 korrik 2015

Ç’pamje kishte Vlora në vitet 1940-44?

by

Nga Gëzim Llojdia/
1.Ç’pamje kishin qytetet shqiptare në vitet 1940-44?Afërmendsh më duhet të them se në dimensionet e kohës është një periudhë historike ,por e mbetur ende nën tisin e harresë,mbuluar mjerisht nga një mjegullnajëe çuditshme.Në thelb, ky ishte gjëmimi i shekullit të XX,kumbimi i të cilit të copëtonte shpirtin. Kurrsesi, ky gjëmim,kjo rrapëllimë nuk mundej të kalonte pa i vrarë edhe veshin dhe syrin një krijuesi si Luan Çipi me profesion ekonomist,autor i 9 librave,”Mirënjohje e qytetit të Vlorës”,ky autor sjell një histori të shkurtër të disa qyteteve jugore në periudhën e viteve 40-44,në një këndvështrim krejt ndryshe.Hija e qyteteve shqiptare në vitet” 40 përthyhej me tisin e errtë të kohës.
2.Ndërtimet dhe arkitektura e Vlorës në vitet ’40.Luan Çipi në botimin” Rrëfenja dhe tregime” sjell nga kujtesa e një fëmije 6-7 vjeçarë pasqyrën e qytetit të Flamurit në kohën e luftës së përbotshme. Nga Lagjja Karabash,thotë L.Çipi ku banonim fillimisht me qira, në Muradie ku u mbartem me vonë, apo ne Vrenez, Varosh, Topana, kur shkonim në tëafërt e miq, apo kur shëtisnim me araba me kuaj gjate rruge se Skelës, apo kur me shëtiste babai me veturën e tij Fiat 22 me 7 vende, për deri ne Ujë te Ftohte, nga Qafa e Topit, Pusi Mezinit, ne Narte, apo Kanine. Një rrugë e shkurtër hekurudhore, me platforma tëtërhiqeshin me kuaj, ca kohe, qarkullonte nga Vlora ne Skele dhe zgjatime te tjera kalonin deri ne kripore te Nartës, ndërsa njëtjetër hekurudhe me vagonë dhe lokomotive, lidhte Vlorën me Selenicën, nga sillej bitum për deri ne Portin e Skelës…
Qyteti ipërshkruar nga L.Çipi edhe në foto historike të ruajtur nga dëshmitarë të kësaj periudhe tregojnë fytyrën e qytetit, pak të njohur ,të errtë të historisë. Urbanistika e katër lagjeve të hershme tregon përfund katër kodrave( Qafës së Koçiut,Msovunit,Budakut dhe Kuzumbabasë)shtiriej e banesave qytetare dhe ka njëarsye që shqyrton këtë shtrirje të qytetit detarë.Deti ka qën sundimtar i mjaftë ha tokë.Një gravurë e hershme paraqet kalanë e Skelës në Vlorë,kur deti atëherë kishte nën sundimin e tij, sipërfaqe të tëra toke . Dallgët e detit arrinin deri pranë, ndërkaq anijet nëpërmjet një kanali lundronin për të shkuar drejt ngrehinës ,me një formë piramide .Nga kalaja e Vlorës, sot nuk ruhet asnjë gjurmë mbi tokë, pasi më 1905, gurët e saj u përdorën për të shtruar rrugën Vlorë-Skelë.Urbanistika e një qytetet detar sigurisht që do të pranonte si zgjidhje shtrirje të qytetit larg kërcënimit të detitkështu konstrukti i qytetiut do të gjente vend dhe bazë për të qëndruar larg dihatje dhe zëmërimit të detit.
Ndërkaq ata që kanë jetuar pranë detit ja njohin huqet atij.Ligësia e vetëtimave shpaloste egërsinë e moteve të luftës.
Autori tregon urbanistikën e qytetit ,përbëhej nga banesa qytetare :”I mbaj mend shtepite 2-3 katesh,thotë autori, te qytetit te Vlorës, te vendosura si ne një grope, ne pllajënpërfund kodrave te “Qafes së Koçiut”, “Mesovunit”, “Budakut” dhe “Kuzbabasë” nga njëra ane dhe detit, nga ana tjetër. Duke qene nën nivelin e detit dhe pa sisteme kanalizimesh dhe derdhje shtytëse ujerash, qe me rënien e shirave te pare, qyteti përmbytej dhe gjithë pjesa jugore e perëndimore e tij kthehej ne një liqen te madh e te pafund te lidhur me kënetën e Nartës dhe me detin…përmbytjet e qytetit nuk janë ndalua ndonëse një rrjet inxhinjerik kanalesh ka përshkruar qytetin.Treguesi i një urbanistike jo shumë funksionale.Të dhëna tëtilla u vijnë në ndihmë,edhe arkitektëve dhe urbanistëve të sotëm .
3.Si mund të shfaqej ndryshe një qytetet shqiptar në vitet’ 40?Po madhështia e kulteve në qytet, çfarë shprehte?Me një kthjelltësi gati të habitshme,moshë minore ai shquan nëhorizont,kambanat dhe minaret ,katër Xhami dhe dy Kisha Ortodokse e një Katolike si dhe një duzine godinash komode, të ngritura vitet e fundit kryesisht nga pasanike çifute,thotë autori.Nëse rilindasit kishin një arsye më shumë,që të kërkonin,që në ditët e Lidhjes së Prizrenit, të luftohej ndarja fetare,ku propaganda e këtyre institucioneve,kishte krijuar një tis të hollë me kufij religjoz. Por, që në një farë mënyre u shërbenin atyre shteteve,nga ku drejtoheshin selitë e tyre. Kisha ortodokse e Greqise.Kisha katolike ,Italisë , ,xhamia ,turqëve ,xhonturqëve.Kjo në një farë mënyre kishte krijuar tek shqiptaret një dëshpërim.Përse Zoti nuk ishte me fatin e tyre? Përse i kishte dënuar? Braktisur,po përse? Prej kohësh,zemra,që tundeshin pa energjinë e shpirtit.Aso kohe duke mos gjetur dot,ndonjë formulë,u kërkua nga rilindësit,të kishin një besim. Ky përputhej me interesat e shqiptarëve.Të kundërmonte erë nga parfumosja hyjnore.Sidoqoftë, të posedonte frymën mistike.Por të ishte i tëri shqiptar,i prirë nga shenjtorë shqiptare.Por tharmi i tij ishte:të flisnin gjuhën e mëmësisë së tyre. Ëshët një fakt që në pavarësi klerikët kontribuuan për mëvetësin. Në ato pozicione, njëqind mote më larg në vendstrehimet e dikurshme janë sot, ngrehinat religjioze të qytetit historik.Këto pamje i kemi parë nëpër foto të kohës,por ende nuk dimë mirë kontributin e tyre në dobi të qytetetarëve në vitet ’40.
Të ngulitura në kujtesë shquajnë një pjesë reale një fotografim të shpejtë nga pamja e qytetit të hirtë . Autori më tej si në një film pa zë ,shfaqe banesat e tjera qytetare Shtëpitë e tjera ishin me dy dhe e shumta me tre kate, te ndërtuara me mur guri te gjere, lidhur me balte e traversa druri dhe te mbuluara me tjegulla vendi. Rrugët ishin te ngushta dhe me kalldrëm. Rruga Vlore – Skele ishte gjithashtu me gur dhe çakëll e kufizuar me kanale te hapura, ndërsa paralel me te kalonte një hekurudhe e ngushte, qe përshkohej nga 2-3 vagonë te tërhequr me kuaj. Për distanca të gjata përdoreshin karroca me kuaj dhe shumë pak autovetura e autobusa…
Një album i arkitektit P.Stefa për Vlorën e vjetër kanë ato imazhe ,që ne kemi imagjinuar për banesat karakteristike qytetare tëkohës.Për banesat qytetare vlonjate,studiuesi i fotografisë Qerim Vrioni aty nga viti 2007,në një nga sarajet e vjetra të Vlorajve,hapi një ekspozitë.Shumë prej atyre banesave janë sot monument kulture.Këto banesa ende i rezistojnë kohës. Ndonëse në shumë prej tyre karakatinë,fishkëllen era . Vargmali Shashicës ,që përsëritet vazhdimisht çuditshëm.Qafa që çdo stinë ,ripërtërijnë mbulesën gjelbëroje.Erëra jugore,që çdo stine përcjellin mërzinë.Mjegullat e dendura “sinoptika”e motit ,çdo kohë varen përmbi pikëllimin e detit.Pamjet mëngjesore, me mbrëmje të freskëta. Një këndvështrim për qytetin është si një dritare. Pas qelqeve ndjehet, aroma e detit.Në listën e trashëgimisë Grand hotel”Korça”nuk figuron dhe as si godinë nuk gjendet më në këtët qytet.Ku ishte grand hoteli, cili e ndërtoi,sa shtretër dispononte ai?Autori L.K.Çipi thotë se hoteli u ndërtua në lagjen Muradie,afër xhamisë së madhe dhe bashkisë në fillimin e rrugës kryesore të qytetit ,që nga lindja tëçonte drejt qafës së Koçiut,hotel “Korça” u hap në vitin 1914 kishte 25shtretër,tre kate ,sallë dhe restorant,ishte pronë e I.Çipit ku emrin e mori për shkakun e përpjekjeje patriotike të korçarëve në mbrojtje të republikës së Korçës,kundër aneksimit.Në këtë hotel u strehuan patriotë e luftëtarë,burra shteti si Fan Noli dhe kishin selitë e tyre shumë shoqëri patriotikesi:”Djalëria e Vlorës”,’Bashkimi’,”Opinga’,’Mësuesit e Labërisë’,”Labëria” etj.Luan Çipi sjell në kujtesë një histori që zgjati33 vjet por që u shua me shtetëzimin e tij në vitin 47,dhe ju hoq emri i miratuar nga bashkia Vlorë në vitin 1914.
4.Zënia e luftërave të përbotshme,lufta e parë ,lufta e dytë ,pra ishte më tepër se llaftari.Flamuj shtetesh pollën motet.Regjistrohen, malazezët, francezët, austro-hungarezi, greku, sërbi,italiani,gjermani.Pasqyra e pushtimeve:përveçse sulme e pushtime varre të hapura, morte të rënduar,arkëmorte të rëndë.Fytyra e tyre, pasqyronte :ushtri që infektonin vdekjen.Në këtë babiloni pushtuesish,pushtimet do të klasifikoheshin,përveçse të egra,të përbindshme pushtime.Ata,që janë të pushtuar e dinë se çfarë ngjyre ka në të vërtetë,pushtimi. Sillen për këtë kohë shumë faktorë përcaktues,por lihet në hije,vet tharmi i saj,vullneti i krijuesit tonë.Rrjedhat, që do të shoqërojnë zhvillimet shqiptare kanë edhe dorën e Perëndisë.Ndërkaq kjo nuk predispononte se kombi ynë ishte i zgjedhuri i Perëndisë.Por urën e mbarësisë e qëroi vetë Perëndia.Po përse Zoti i dha këtë dorë mirësie kombit tonë ?Ishim një popull i vuajtur në mes fqinjëve tinzar-pushtues.Nëse ky bekim nuk do të kishte ardhur asnjëherë,a do të kishte jetuar kombi ynë ?Nëse, jetuam është edhe fryma shpirtërore dhe qëndresa e kahershme e jona.Kanë ardhur shumë kombe.Jetuan një pjesë,tek të tjerët zbriti nata. “Shumë kombe janë shuar, por shqiptarët kanë patur uratën e Zotit,që mbenë e kombi ynë,s`ka rënë poshtë.”thotë N.Frashëri. Në fytyrën e tokës shqiptare, shfaqet fryma e një bukurie ballkanase,por me fytyrë mesdhetare,brenda suazës së Europës.Ka parametra gjeografik të mrekullueshëm vendi ynë,por si shfaqen ato në vitete trishta
Autori L.Çipi përshkruan Vlorën qytetin e pushtuar nga italianët.Qyteti imilitarizuarqendër e flotës dhe e aviacionit ushtarak italian u bë i pasigurt.Fillimi i luftës italo-greke është koha kur aviacioni anglez filloi të mitraloj qytetin.Në bregdetin e sotëm të gjiut të Vlorës ende janë gjurmët e një anije spitaliera, që gjendet e fundosur nga bombardimet e aviacionit anglez.Qyteti detar njëkohësisht historik filloi të boshatisej, thotë autori nga popullata.Informatat, që sjell autori L.K.Çipi, shprehin interes.Bombardimet angleze janë përmendur pak si faktorë, që ndikuan për pakësimin e rezistencës pushtuese përmbi popullatën vendase.
Autori Luan.K.Çipi si një historian i vërtetë,por dhe një krijuesi i këndshëm sjell bindshëm duke piktuar historinë e disa qyteteve qyteteve të tjera,fqinje të afrim dhe tëlargët me qytetin e Flamurit në vitet ’40-‘44 si Fieri,Gjirokastra.Këndvështrimi është i thjeshtë.Një fëmijë i vogël i endur në tollovit e viteve ‘40 mes epidemisë së luftës dhe ngjarjeve, që koha sjell pandërprerë.Ndryshe nga fëmijët e tjerë bashkëmoshatarë të tij, autori ka një sy të mprehtë për të vëzhguar ngjarjet dhe për ti rrëfyer, 70 mote më vonënë formën artistike.Ndoshta detaje më të habitshme në lidhje me ngjarjet dhe ky angazhim i sinqertë në librin tij, është për tu vlerësuar.Kadare është njësuar me Gjirokastrën ,pikërishtnga një roman si:“Kronikë në gurë” stili dhe sjella e jetës qytetare në vitet e luftës .Nëse themi: Gjirokastra, na shfaqen përshkrimet e qytetit të gurtë nga dora e një shkrimtarit, tëhuajt që nuk ekanë parë kurrë e përfytyrojnë qytetin e gurtë ,sterrat e tij, banesat e ndërtuara ndryshe,urbanistikën e tij të çuditshme ,përshtatur me terrenin.Luan.K.Çipi ndjek këtë drejtim për të mërritur në destinacion.Ai rrëfen,çfarë ka parë, pornë të vërtetë ato janë fotografime historike,dëshmi autentike,ato tregojnë jetën e një qyteti në kohët e pa rrëfyera , ende të panjohura,siç janë vitet ’40 të shekullit të shkuar.

In Memoriam

by

PALOK TRABOINI-(Hot, 10 prill 1888 – Shkodër, 14 korrik 1951)/
Mësues, sekretar i Ded Gjo Lulit, flamurtar e luftëtar i Deçiqit, publicist dhe poet./
Palok Traboini ka lindur në prill të vitit 1888 në Traboin të Hotit, në trojet që ndodhen në shtetin e Malit të Zi, në një familje që i takon fisit Gojçaj. Ka mbetur jetim në moshë të vogël dhe e ëma Nora, gjendur në varfëri, deshi ta çonte në Shkrel tek gjinia e vet, por vojvoda i Traboinit, Dedë Gjo Luli, që kishte mendimin për të shkolluar një njeri nga Hoti, ku të gjithë ishin analfabetë veç priftit, ndërmjetëson dhe e dërgon në Shkodër, në Shkollën Tregtare Italiane, e ku ky vogëlush hotjan do të jetonte në shtëpinë e profesorit zemërmirë Andrea Skanjeti (i vjetri), italian ky i martuar me një vajzë shqiptare, atë bukuri qytetare shkodrane që tashmë të gjithë e njohin si Xhokonda shqiptare, “Motra Tone” e Kolë Arsen Idromenos. Me të mbaruar shkollën në vitin 1908, në pamundësi për të vazhduar studimet e larta për gjuhësi, siç aspironte, kish arritur të mësonte 5 gjuhë, me ndërmjetësimin e Kolë Idromenos emërohet mësues në shkollën e fretënve. Po këtë vit martohet me vajzën e profesorit të vet, Katrinën, çfarë e afroi familjarisht me rrethin e elitës aristokrate shkodrane, bartëse e kulturës dhe traditave që prej kohës së venecianëve, se Shkodra dihet, ishte një Venecia e vogël, madje e ngjashme edhe nga rrethimi me ujra; tre lumenj e një liqen përreth qytetit që frymëmerrte prej daljes përmes Bunës në det, duke u bërë qendra tregtare ndër më të njohurat në Ballkan. Shërbeu si mësues në Prizren në vitet 1910-11 dhe u gjend në mes të luftëtarëve në Hot kur nisi kryengritja e Malësisë së Madhe, më 24 mars 1911. Dedë Gjo Luli, të cilit i shërbente si sekretar (sipas shkrimeve të Gjush Sheldisë që mbajnë vitin 1959), duke qënë se ishte i vetmi hotjan i shkolluar, njohës i shumë gjuhëve dhe i pari mësues i Malësisë së Madhe, e ngarkon me detyrë të sjellë flamurin kombëtar të porositur muaj më parë nga Kolë Ded Gjo Luli gjatë një vizite që kishte bërë në kancelaritë e oborrit perandorak në Vjenë. Por, disa hotjanë të moshuar, luftëtarë të kryengritjes antiosmane, thonin se flamuri ishte porositur në një punëtori artistike të kryeqytetit perandorak me përkujdesjen e pretendentit si pasardhës i heroit kombëtar të shqiptarëve, Gjergj Kastrioti – Skënderbeut. Ky pretendent për kurorë në Shqipëri që mbante një emër të gjatë aristokratik Juan Alardo Castriota de Perez y Valesco, më herët kishte patur lidhje me Faik Konicën, por më pas shkrimtari ynë e kishte satirizuar thekshëm. Flamuri që solli Palok Traboini është pikërisht ai që njihet si “Flamuri i Dedë Gjo Lulit “ dhe është fiksuar në fotografi nga Kel Marubi me shënimin “Flamuri që u ngrit në Deçiq”. Ai flamur është shpalosur së pari tek Kisha e Traboinit në Hot, dhe luftëtarët …’e ngritën disa herë në Majën e Bratilës, duke i paraprirë kështu shpalljes së pavarësisë e ngritjes së flamurit kombëtar shqiptar në Vlorë me 1912”. (sipas Prof.dr. Gjovalin Shkurtaj, 2002).
Palok Traboini ish mik e bashkëluftëtar me poetin Hilë Mosi, tribunin Luigj Gurakuqi, shkrimtarin e botuesin e shquar Dom Ndoc Nika, me luftëtarë si Prel Keri e Ndoc Deda, i afërt shpirtërisht e familjarisht me Kolë Idromenon, inxhinjerin Zef Skanjeti e Jak Zorbën, koleg me mësuesit Mati Logoreci, Lazër Lymezi, Kolë Kodheli, Kolë Rrota, Ndoc Lezhja, Lukë Lukaj, Kolë Laca, Pjetër Pali (mësues ekzekutuar nga diktatura menjëherë pas luftës së dytë botërore) e tjerë.
Ka qënë një prej bashkëpunëtorëve të gazetës “Koha – Bashkimi“, Shkodër 1910, ku gjenden koleksionet e shkrimeve, të cilat bashkë me poemën epike “Lufta e maleve“ për kryengritjen e vitit 1911, përbën krijimtarinë e tij të zbuluar deri më tash, si autor i para pavarësisë. Palok Traboini është bashkëthemelues i Internatit (ose siç quhej në Mirditë ) Konviktit “Mirdita”. Konvikti “Mirdita u themelue në vitin shkollor 1925-1926 në një pjesë të Qelës së Abacisë. Në atë vit shkollor Kolë Dema ishte drejtor, Cin Çapeli dhe Palok Traboini mësues (AQSH, F.586, viti 1930, D.105, f.1).
Veç Oroshit të Mirditës(1925-26) ka qënë mësues në shkollën Franceskane, në Barbullush (1923-1924), në Shirokë( 1930-31), Bërdicë, Bajzë të Kastratit, Hot i Ri, në fshatrat shqiptare në Mal të Zi dhe Traboin të Hotit( 1940-1942).
Është propozuar për t’u dekoruar pas vdekjes nga veteranët kombëtarë të Hotit të Ri, në vitin 1962, si luftëtar për pavarësi, por edhe si i pari mësues i Malësisë së Madhe, por Kuvendi Popullor i atëhershëm e ka lënë në harrim, ashtu siç vazhdojnë ta lënë në harrim edhe sot e kësaj dite shtetarët e kohërave të reja, edhe pse demokracia shumë gjëra i ka rishikuar për të shmangur denigrimet e qëllimshme historike.
Shpirti, idetë e atdhedashuria e zjarrtë i kanë mbetur derdhur në esè e vargje, ndërsa trupi i luftëtarit që kish marrë edhe plagë, më 14 korrik 1951 shkoi të pushojë në Rrmaj, në varrezën katolike të Shkodrës.
Falë librit të çmuar të Petraq Pepos, shkrimeve historike të At Donat Kurtit, kujtimeve të botuara apo të lëna, të luftëtarit kryengritës Martin Ujk Çeku-Traboini, regjisorit të mirënjohur Andrea Skanjeti që ruajti dhe ma dorëzoi kopjen e vetme të poemës së humbur “Lufta e maleve” të vitit 1911 të Palok Traboinit, falë fondit të çmuar të Bibliotekës Kombëtare në Tiranë ku m’u vunë në dispozicion numrat e gazetës “Koha Bashkimi”, Shkodër, të vitit 1910 dhe revista “Hylli i dritës”(1937), falë thesarit tonë kombëtar Fototekës “Marubi”, e, për të mos i harruar, ish nxënësit e miqtë e tij në të gjallë si Pjetër Hil Pali, Gjergj Gjok Shabani, Palok Prel Vuçetaj, Kolë Duku dhe Preng Gruda që më vunë në dorë dëshmitë e dorëshkrimet e tyre është bërë e mundur që në kuadrin e 100 vjetorit të pavarësisë të botohet libri “Flamuri në Deçiq” me autor Palok Traboini (Gojçaj). Gjithçka që ka të bëjë me krijimet e Palok Traboinit janë botuar pjesërisht më parë apo kanë mbetur në dorëshkrim dhe i takojnë viteve 1908-1911. Libri përfshin katër kapituj që paraqesin aspekte të ndryshme të krijimtarisë e të jetës së këtij autori. Promovimi i librit të Palok Traboinit “Flamuri në Deçiq” është bërë në Prizren ku ka shërbyer mësues para pavarësisë si dhe në Tuz të Malësisë, ku është dhe vendlindja e tij.
Nuk ka asnjë dekoratë apo vlerësim nga shteti shqiptar dhe megjithëse propozuar nga veteranët e Pavarësisë në vitin 1962, nuk ka asnjë shkollë me emrin e tij, anipse është mësuesi i parë malësor dhe shkollën e Hotit të Ri e ka themeluar me inisiativën e shpenzimet e veta.
Mosmirënjohja njerëzore është cilësia më e keqe që mund të kenë njerëzit, por kur kjo mosmirënjohje ndodh nga shteti, kjo konsiderohet më e rëndë. Sepse kur një shtet nuk nderon atdhetarët, kështu ai harron e çnderon vetveten përkarshi popujve e kombeve të tjerë.

NJE PERKTHYESE SI DOREIDA GEDAJ

by

Shqiptarja, Doreida Gedaj do ta mbaje mënd mënd gjatë /
Prezencen e saj dinjitoze ne ne krah te kancelares Gjermane si perkthyese e ne koferencen e Shtypit/
Nga Liliana PERE/
Vajza perkthyese Doreida Gedaj, shume e re dhe simpatike nga Elbasani me njé siguri dhe saktesi absolute ka perkthyer 4 ore rresht, takimet e Kancelares Angela Merkel ne Tirane
Doreida ka nderuar jo vetëm kancelaren Gjermane dhe kryeministrin shqiptar por edhe popullin shqiptar duke treguar kështu një kulturë të lartë shqiptare dhe evropiane.
E qetë, pa emocione, me një gjuhë të rrjedhshme shqipe e gjermane, Doreida Gedaj ka marrë vlerësimet maksimale si nga stafi I kryeministrit ashtu edhe nga kancelarja gjermane.
Doreida ka ka bere krenare gjithe shqiptaret, Me njé perkthim ne njé kohe record pa emocione , me njé gjuhe te rrjedhshme dhe te artikuluar bukur , pa asnjenderprerje , perktheu koferencen e shtypit me njé rritem te jashtzakonshem.
Ajo ndjehet e gezuar dhe krenare me kete prezanim te larte professional se perfaqson denjesisht profesionalizmin e larte te femres shqiptare
Koj vizite mjaft e rendesishme e motivon kete vajze. Ajo punon ne Ambasaden Gjermane si perkthese Gjermanisht Shqip.
Kancelarja Angela Merkel nuke u zhgenjye asnjehere.
Vizita e Kncelares Merkel eshte njé dite e shenuar per te gjithe Shqiptaret. Te gjithe e adhurojme kulturen dhe korrektesine Gjermane.E ndjejme we kemi nevoje ta fusim ne jeten dhe punen tone kete culture.
Kjo është vizita e parë e një kancelareje Gjermane në Shqipëri pas asaj të kancelarit Schroeder në vitin 1999 dhe në këtë prizëm mund të konsiderohet si një vizitë historike. Është një vizitë që e sjell Shqipërinë në qendër të vëmendjes së opinionit Europian. Është një vizitë që tregon vëmendjen që i kushton Gjermania Federale jo vetëm Shqipërisë, por edhe rajonit të Ballkanit Perëndimor.Kjo vizite I perket promovimit të mëtejshëm të marrëdhënieve bilaterale midis vendit tonë dhe Republikës Federale Gjermane. Synimi eshte qe keto mardhenje te shtrihen dhe te ngrihen ne njé nivel te konsiderueshem, si në aspektin politiko-diplomatik, ashtu edhe në atë ekonomik.
Rajoni ndjehet me I sigurt me kete vizite ekujlibruese, dhe me shpresa te medha të njé dore të forte dhe njé perkrahje te njé shteti te fuqishem , I vendose ata ne pozita te forta pune, per te arritur standartet e kerkuara, per te qene pjese e Europes se Bashkuar. Jane kaq shume vlera ne kete vizite sa c’do qytetar I ndjen dhe I kupton, pasi është një vizitë në ndjekje të procesit të Berlinit we nga viti i kaluar me konferencën e mbajtur atje, me ftesë të kancelares Merkel. Është një vizitë që synon të konsolidojë marrëdhëniet gjithnjë e më konstruktive që po ndërtohen në rajon dhe që në një lloj mënyre synon të përgatisë pritshmëritë e rajonit nga vijimi i procesit të Berlinit në Konferencën e Vienës,si vijimin e politikës dhe prezencës gjermane në Ballkanin Perëndimor.
Gjermania ka patur tradicionalisht një vështrim që e konsideronte Ballkanin Perëndimor si një rajon me interes, si pjesë të Europës dhe natyrisht me interes të Gjermanisë. Mirenjohja jone per shtetin Gjerman eshte e thelle Vlen te permendet prania e Gjermanisë në operacionet paqeruajtëse, siç ka qenë ai i ESFOR-it në Bosnjë, KFOR-it në Kosovë, përfshirë praninë ekonomike të Gjermanisë me ndihma të jashtëzakonshme. Vetëm në rastin e Shqipërisë, gjatë 25 viteve të fundit kontributi gjerman i kalon 1 miliard eurot. Pra, është një zhvillim i natyrshëm i politikës gjermane ndaj rajonit.Eshte nje ndikim I padiskutueshem we shpreh interes per vendet ne zhvillim ,në vizitën e gruas së hekurt të Europës në rajonin tonë.
Liliana Pere
Presidente
Gruaja Shqiptare ne Bote

Kur historinë e shkruajnë historianët

by

Meditime për monografinë e Kristo Frashërit “Ahmet Zogu: Vështrim Historik”*/
Shkruan:Dr Gëzim Alpion/
Universiteti i Birminghamit, Angli/
Në leksionin me temën “Përse Shqipërisë i duhen ‘intelektualë publikë’”, që zhvillova në “Qendrën e Studimit të Politikave Europiane për Zhvillimin Rajonal dhe Lokal” në Tiranë këtë vit, me 16 prill, një pjesëmarrës shprehu shqetësimin se në Shqipëri botimet shkencore nuk propagandohen sa duhet. Nuk mund të komentoj se sa bëhet në Tiranë në këtë drejtim. Ajo që di është se, ndërsa prezantimi i librave të prodhuar në masë dhe me cilësi të diskutueshme në Shqipëri është bërë diçka e modës, për monografinë e Kristo Frashërit “Ahmet Zogu: Vështrim Historik”, që u vu në qarkullim nga “Botimet M&B” në Tiranë vitin që kaloi, deri tani, nuk është bërë ndonjë prezantim.
Duke parë zallahinë mediatike që bëhet në Tiranë për libra me tema të ndryshme, përfshirë botimet sensacionaliste për ndonjë figurë historike, nga autorë me kredenciale akademike dhe integritet profesional të diskutueshëm, Frashëri nuk e përmbajti dot habinë të përzier me një dozë pezmatimi të ligjshëm për heshtjen e plotë të mediave dhe Tiranës zyrtare ndaj librit të tij për Zogun. Dhe kjo, në një kohë kur, jo rrallë, mediat shqiptare, të politizuara deri në palcë, turren pas politikanëve që i financojnë kur këta të fundit duket se janë në konkurrencë se kush e kush të arrijë më parë në prezantime librash që kanë për autorë sejmenxhinj, busulla morale e të cilëve anon gjithmonë në kahun e pushtetmbajtësit të radhës.
Përse injorohen veprat e një studiozi skrupuloz si Frashëri dhe trumbetohen me të madhe botime që nuk kontribuojnë në zgjerimin e njohurive apo rritjen e shijeve estetike të lexuesve? Mos vallë në Shqipëri nuk ka auditor të etur për të kremtuar botime serioze që nuk i bëjnë fllad askujt dhe i qëndrojnë besnik vetëm paanësisë? Apo ndoshta shkalla e izolimit (më shumë e vetimponuar sesa e diktuar), zemërngushtësia dhe xhelozia akademike kanë arritur në një shkallë edhe më të frikshme dhe të dënueshme se ç’mendohet në këtë kohë kur Shqipëria po vuan një ngërç të stërzgjatur intelektual?
Nuk them që botimet e autorëve të kalibrit të Frashërit t’u nënshtrohen promovimeve bajate, qëllimi i të cilave është mbulimi me lëvdatë sa hipokrite, aq edhe të pamerituara, i autorëve dhe librave që trumbetohen si kanonike, megjithëse të gjithë e dinë, përfshirë autorët, se janë të destinuara për harresë. Po kështu, nuk po rekomandoj që të shkruhen recensa për vepra të dijetarëve cilësore si Frashëri, thjesht meqë paçavure të tjera të botuara lartësohen pa asnjë arsye. Unë do të preferoja që për një vepër cilësore më mirë të mos shkruhej gjë sesa të shkruhej pa cilësi dhe jo për motivin kryesor: pra, propagandimin e dijes pa asnjë kusht.
Pavarësisht pezmatimit të justifikueshëm të Frashërit për harresën dhe injorimin e veprës së tij, ky studiues, ashtu si disa autorë cilësorë në Shqipëri, nuk shkruajnë për t’u vënë re apo për të mbledhur lëvdata. Për këtë kategori studiuesish, vlerësimet e tepruara rezervuar për liliputët letrarë dhe studiues të paskrupujt janë ofendim për intelektin.
Ajo që më ka bërë përshtypje në lidhje me indiferencën ndaj studimit të Frashërit për Zogun është heshtja e historianëve. Historia, si disiplinë shkencore, dhe historianët, si studiues, nuk e kanë pasur asnjëherë të lehtë gjatë gjithë historisë së ekzistencës së shtetit shqiptar. Kjo për shumë arsye, të cilat nuk mund të përmenden të gjitha apo trajtohen në thellësi në këtë shkrim. Fatkeqësisht, historia e Shqipërisë si fushë studimi ka një traditë të palakmueshme; ajo vazhdon të përjetojë një kaos endemik si rezultat i trysnive direkte apo të tërthortë nga politikanë me mendësi ‘monarkësh absolute’. Kjo nuk do të thotë se Shqipëria nuk ka pasur apo nuk ka historianë të mirëfilltë. Frashëri dhe veprat e tij dëshmojnë më së miri se në një situatë të tillë anormale, zëri i arsyes, logjika e ftohtë dhe përkushtimi i paanshëm akademik ndaj së vërtetës, gjithmonë mbijetojnë. Problemi është se historianët e llojit të Frashërit nuk u vijnë për shtat satrapëve shqiptarë, gjë që shpjegon më së fundi edhe ‘preferencën’ që disa politikanë kanë manifestuar kohët e fundit për historianë të huaj.
Për sqarim, nga arsimimi formal, unë nuk jam historian dhe, për pasojë, i ‘pakualifikuar’ të gjykoj një monografi të karakterit historik. Justifikimi im më i mirë se përse po shkel pa leje në një fushë si historia është se, si sociolog, gjithmonë i kam qëndruar konsekuent parimit veberian se historia zë vend primar në çdo studim të shkencave sociale apo humane, veçanërisht ato sociologjike.
Figura historike kontroversale si Zogu shpjegojnë edhe interesin e vazhdueshëm që ata ngjallin, veçanërisht ndër historianë, po edhe autorë të fushave të tjera. Megjithatë, vetëm një historian i paanshëm është në gjendje të japë një panoramë objektive, pa politizuar çështjet, por në të njëjtën kohë pa nguruar t’i thotë gjërat troç, pavarësisht se kujt i pëlqen apo i djeg troçësia. Në këtë drejtim, monografia e Frashërit, megjithëse e shkurtër, është një tekst që do t’ju shërbejë si historianëve dhe studentëve të historisë, ashtu edhe lexuesit të zakonshëm. Frashëri shkruan me një stil joshës dhe gjuhë koncize, ndërsa analiza dhe konkluzionet mbështeten vetëm në dokumente historike të interpretuara me objektivitet.
Frashëri, me të drejtë, e vë theksin që në fillim në sajesat që vihen re në literaturën për Zogun. Në këtë drejtim, është e rëndësishme të theksohet se, si çdo politikan me ego të fryrë, edhe Zogu, nëpërmjet historianëve të oborrit, filloi të arnojë pretendime donkishoteskë për gjenealogjinë e tij ‘pejgamberiane’ si pinjoll i vonë i Skënderbeut.
Një ndër meritat e Frashërit në këtë vepër është se ka arritur të trajtojë në mënyrë koncize, pa tendencë, dhe hapur shumë çështje të ndërlikuara dhe sensitive në lidhje me Zogun si njeri dhe politikan, ashtu si edhe pasojat negative afatshkurtra dhe afatgjata të regjimit të tij. Ajo që e bën lexuesin të mendojë dhe reflektojë nga ky libër është se sa të përbashkëta negative ka politika shqiptare në metodat që përdor për të uzurpuar pushtetin dhe për të qëndruar në fuqi me çdo kusht. Kjo, fatkeqësisht, është e vetmja ‘vazhdimësi’ e dukshme në historinë e fragmentuar të shtetit shqiptar gjatë monarkisë absolute, komunizmit totalitar dhe aktualisht demokracisë plutokratike.
Me të drejtë, Frashëri i kushton vëmendje në këtë libër veçanërisht dy momenteve kulmore të regjimit të Zogut që cënuan drejtpërdrejtë dhe rëndë integritetin kombëtar të shtetit shqiptar, sovranitetin territorial, dhe pavarësinë e vendit. Bëhet fjalë për shpërblimin që Zogu i bëri Pashiçit, duke i dhuruar territore nga trungu i atdheut për ndihmën vendimtare të Serbisë në kthimin e tij në pushtet pas Revolucionit të Qershorit, si dhe kapitullimin e regjimit zogist ndaj Musolinit. Largimit i Zogut nga Shqipëria një ditë para pushtimit, çështja e arit që mori me vete në mërgim, si dhe shpërndarja e qeverisë dhe mosorganizimi i saj në mërgim, e bënë Zogun përfundimisht një figurë që nuk mund të gëzonte kredibilitet në planin kombëtar dhe ndërkombëtar për të marrë përsipër drejtimin e rezistencën së Shqipërisë ndaj pushtuesve fashistë dhe nazistë. Konkluzioni që lexuesi nxjerr nga narracioni i Frashërit për këto aspekte të rëndësishme të regjimit zogist, si dhe për tendencën e Zogut për të mos debatuar me kundërshtarët e tij politikë, eliminimi fizik që Zogu u bëri disa prej tyre, përdorimi nga ana e tij e ryshfetin për të siguruar besnikërinë e sejmenëve në parlament dhe krahina anembanë Shqipërisë për të konsoliduar dhe përjetësuar pushtetin e tij absolut është se ata përkojnë me karakterin e një njeriu që nuk ka asnjë skrupull për të kënaqur egon e tij.
Ahmet Zogu në librin e Kristo Frashërit nuk është vetëm një figurë kontroversale apo thjesht negative. Ndër monografitë për Zogun që kam lexuar, kjo është një vepër që merr përsipër dhe arrin të realizojë me sukses identifikimin njëkohësisht jo vetëm të anëve të errëta të kësaj figure komplekse, por edhe aspektet pozitive të regjimit zogist. Frashëri thekson veçanërisht progresivitetin e reformave që u trashëguan nga qeveria e Lushjes si dhe të reformave që u inicuan dhe përpjekjet e lavdërueshme për aplikimin e tyre gjatë sundimit të Zogut në fushën administrative, juridike dhe arsimore. Përpjekja për të paraqitur me objektivitet figurën komplekse të Zogut dhe regjimin e tij bënë që monografia e Frashërit të veçojë nga shumë vepra të tjera për Zogun të karakterit fund e krye panegjirik, tërësisht demaskues apo thjesht grotesk.
Si çdo historian i mirë, Frashëri e zbulon figurën e komplikuar të Zogut nëpërmjet materialeve arkivorë, dhe një numër botimesh që kanë për autorë vetë Zogun, sejmenë që i thurrën lavde si shpërblim për përfitimet personale, një numër kundërshtarësh (si ata që u pezmatuan me Zogun, pasi ai ua drodhi, ashtu edhe opozitarin-bashkëpunues Konicën, vitrioli i të cilit nuk motivohej thjesht nga hatërmbetje personale), dhe autorë të huaj, veçanërisht studiuesin amerikan Bernd Fischer.
Mënyra se si Frashëri e trajton në librin e tij kontributin e Fischer-it për sa i përket studimit të Zogut dhe regjimit të tij përbën një shembull të shkëlqyer se si studiuesit shqiptar duhet të angazhohen me veprat e kolegëve të huaj. Frashëri e vlerëson objektivitetin e Fischer-it, por edhe ofron kritikë konstruktive në lidhje me ndonjë mangësi në veprën e tij, gjë të cilën e bën jo në mënyrë tendencioze dhe me qëlllim denigrues, por gjithmonë brenda etikës akademike, duke u përpjekur të shpjegojë se çfarë mund ta ketë kufizuar perceptimin e Fischer-it në kohën kur shkroi librin e tij për Zogun, të botuar për herë të parë në gjuhën angleze në vitin 1984. Me qëndrimin e tij ndaj veprës së Fischer-it, Frashëri përcjell mesazhin në kohën e duhur se ndaj studiuesve të huaj nuk duhet të sillemi si inferiorë patologjikë, se studiuesit e huaj kanë po aq të drejtë sa studiuesit shqiptarë të merren me studimin e historisë dhe figurave historike shqiptare, dhe se të gjithë së bashku si studiues mund të përfitojmë nga arritjet dhe mangësitë e botimeve të njëri-tjetrit.
Përfundimisht, mund të them se unë e shijova leximin e monografisë së Frashërit për Zogun. Uroj që ky libër të tërheqë vëmendjen e lexuesve, veçanërisht të brezit të ri, që nuk di shumë për këtë figurë kontraversale, enigmatike dhe ekzotike si për ne shqiptarët, ashtu edhe për të huajt, një personalitet që është nxirë krejtësisht dhe padrejtësisht nga kundërshtarët e tij, si dhe lartuar kohët e fundit në një piedestal të diskutueshëm.
Edhe ndonjë mangësi e vogël e këtij studimi si, për shembull, përsëritjet që vihen re aty këtu, veçanërisht në lidhje me dy veprimet antikombëtare të Zogut apo të tre reformave progresive të përmendura më lart, mund të evitohen lehtë në një ribotim të edituar. Këto përsëritje nuk janë gabime stilistikore; ata dëshmojnë dëshirën e Frashërit për të bindur ata që e glorifikojnë plotësisht apo e përçmojnë në ekstrem Zogun se ai nuk është as kundër, as në favor të tij. Si historian me integritet dhe respekt për historinë si shkencë, qëllimi i parë dhe i fundit i Frashërit është të shikojë nëpërmjet mikroskopit të objektivitetit një figurë që luajti rol të rëndësishëm në fatet e vendit në një kohë kur përpjekjet e intelektualëve në diasporë për të sendërtuar ndërgjegjen kombëtar, për fat të keq nuk infektuan sa duhet drejtuesit e shtetit shqiptar që doli nga rrënojat e një kombi që kishte jetuar të shumtën e kohës ose i pushtuar, ose nën rrezikun konstant të pushtimit për afro 20 shekuj. Duke lexuar veprën e Frashërit, mendja nuk ka se si të mos të të shkojë në pazarllëkun e viteve të fundit të Tiranës me Greqinë në lidhje me kufirin detar, ryshfetin, që mbetet tipar dallues i kohës tone po aq se edhe gjatë regjimit zogist, dhe parlamentin shqiptar, dikur nje instrument oborri, ndersa sot nje kuvend kunatash grindavece te diplomuara ne vulgaritet. Monografia e Frashërit duhet tju shërbej si paralajmërim drejtuesve të Kosovës që të mos sillen si sekserë prostitutash në kurriz të vendit tani kur po diskutohen kufijtë. Asnjë kompromis me serbët dhe malazezët nuk vlen po qe se për çmim ka tkurrjen e mëtejshme të trojeve. Çdo kompromis i tillë ka vetëm një emër: tradhëti kombëtare.
Thuhet se Çërçilli dikur ka thënë se Ballkani gjeneron më shumë histori se ç’mund të përtypë. Ndoshta. Eshte me vend të kujtojmë këtu edhe klishenë se historia përsëritet ngaqë njerëzimi nuk nxjerr mësime nga gabimet. Kjo është e vërtetë, veçanërisht për gadishullin Ballkanik. Por gjërat duhet dhe mund të ndryshojnë, veçanërisht në Shqipëri. Një mënyrë për të sjellë këtë ndryshim është tua besosh historinë historianëve. Të kuptohemi drejt: historianëve që nuk kanë çmim. Libri i Frashërit për Zogun tregon se ka të tillë.
***
*Kristo Frashëri, “Ahmet Zogu: Vështrim Historik”, Tiranë: Botimet M&B, 2014, ISBN: 978-9928-172-22-8, Çmimi 1000 lekë.
*Gëzim Alpion u lind në Peshkopi më 1962. Ai ka studiuar në Kajro për BA dhe MA, dhe në 1997 mbrojti doktoratën në Universitetin e Durhamit. Ai ishte lektor në Universitetet e Huddersfield, Sheffield Hallam, dhe Newman përpara emërimit në vitin 2002 në Departamentin e Sociologjisë në Universitetin e Birminghamit ku aktualisht është Drejtor i Programeve të Kombinuara në Shkollën e Qeverisjes dhe Shoqërisë. Alpion është anëtar i bordit të disa revistave shkencore, përfshirë ‘Celebrity Studies’, që botohet nga Routledge.Fillimisht ai tërhoqi vëmendjen e mediave britanike me botimin dhe vënien në skenë në disa qytete angleze të dramave ‘Vouchers: A Tragedy’ (2001) dhe ‘If Only the Dead Could Listen’ (2008). Monografia ‘Mother Teresa: Saint or Celebrity?’ është botuar në gjuhën angleze nga Routledge në Londër dhe New York (2007), New Delhi (2008), dhe në gjuhën italiane nga Salerno Editrice në Romë (2008). Kjo vepër dhe vëllimet me esë ‘Foreigner Complex’ (2002) dhe ‘Encounters with Civilizations: From Alexander the Great to Mother Teresa’, botuar në Indi (2008) dhe Amerikë (2009 dhe 2011) nga Transaction Publications, janë vlerësuar shumë nga kritika akademike. Autor i një numri studimesh në revista shkencore dhe përmbledhje akademike, Alpion konsiderohet si eksperti më autoritar për Nënë Terezën në gjuhën angleze. Ai ka botuar artikuj në disa gazeta ndërkombëtare si ‘The Guardian’, ‘Hindustan Times’, ‘The Middle East Times’, and ‘The Hürriyet Daily News’.