I nderuari President Clinton, Sekretarja Clinton,
Zonja dhe Zotërinj, Miq të dashur,
Fjala e Presidentes Jahjaga me rastin e pranimit të çmimit “Leadership in Public Service” nga Nisma Globale Clinton/
I nderuari President Clinton, Sekretarja Clinton,
Zonja dhe Zotërinj, Miq të dashur
I nderuari President Clinton, Sekretarja Clinton,
Zonja dhe Zotërinj, Miq të dashur,
Mirëmbrëma. Sekretare Albright, të falemnderit për prezantimin dashamirës, u preka shumë.
Është një nder i madh të jem me ju sonte për të pranuar çmimin për ‘Lidership në sferën publike’ të ndarë nga Clinton Global Initiative, nga njerëzit të cilët përmes përkushtimit të hatashëm në sferën publike dhe lidershipit të tyre u kanë sjellë paqe dhe drejtësi miliona njerëzve, dhe të cilët vazhdojnë të punojnë me të njëjtin pasion për t’i përmirësuar jetërat e njerëzve anë e kënd globit. Veprat tuaja e kanë definuar kohën në të cilën veprojmë.
Zotëri President, Zonja Sekretare, e konsideroj këtë nder, këtë çmim të veçantë shpërblim për njerëzit e Kosovës, jetërat e të cilëve ju i keni prekur dhe ndryshuar përjetë përmes vendimit tuaj të parandaloni gjenocidin në Kosovë, dhe duke na qëndruar pranë që atëherë për të na ndihmuar ta ndërtojmë shtetin tonë në paqe, të lirë, demokratik.
Para pesëmbëdhjetë vitesh, Kosova ishte vend i mbuluar nga gërmadhat. Jetërat ishin thyer në mijëra copë. Familjet ishin ndarë. Shumë prej tyre përjetësisht. Lidhjet mes komuniteteve etnike ishin shkatërruar plotësisht.
Por nga hiri dhe nga ato momente dhembje, një vendosmëri, një vullnet I pashoq – dhe jo dëshpërim – u shfaq. Ne ishim të vendosur të ecnim tutje, të ndërtojmë një Kosovë tjetër.
Dhe këtë e bëmë. Përkundër shumë prioriteteve që i ka një shoqëri që sapo e ka mbijetuar luftën, me gjithë lëkundjet e tranzicionit dhe sfidat për të krijuar një shtet të qëndrueshëm, ne arritëm ta bëjmë. Sot Kosova frymon në liri dhe në paqe dhe me vetëbesim po e trason vizionin e saj të anëtarësimit në Bashkimin Evropian dhe NATO.
Si Presidente, unë jam shumë krenare që jam pjesë e kësaj përpjekje dhe që u shërbej qytetarëve dhe vendit tim.
Kosova – ajo Kosovë të cilën ju e çliruat dhe rindërtimin e të cilës e ndihmuat – do të vazhdojë të jetë një rrëfim i madh shprese.
ÇELË SHABAN GJONBALAJ I VUTHAJVE – MARTIR I MASAKRËS SË PREVISË
Nga Ramiz LUSHAJ/
1. Çelë Shaban Gjonbalaj është një trim i njoftun nga historia. Sikurse vendasit, shqiptarët etnik, dhe vet shkijet ardhacak e pushtues, ia dinin e thirrej shpesh me të dytin emër simbolik: Sokol. Vërtet ai ishte sokol i krahinës së Plavë-Gucisë e i Maleve Shqiptare.
Luftëtar si në legjenda. Më kallxojnë se Çela paska luftue edhe në Shekullar. Krejt i ri, 22 vjeç. Thonë se në luftna i mori nandë plagë si medalje trimnie. Kësisoj më përnget si një Gjergj Elez Ali modern.
Si Çela i Derës së Gjonbalajve të Vuthajve, e gjithë krahina etnike shqiptare e Plavë-Gucisë janë legjendarë modern të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Janë rrit’ në luftna e i kanë rritë luftnat. I kanë dhanë aq shumë Kombit Shqiptar saqë Historia Shqiptare me liderët e bijtë e vet të derisotëm iu mbeten ende borxhlinj.
Këta plavë-guciasit heroik prej kaherit po edhe me Luftën Ndër/Kombëtare të Nokshiqit e Ultinës së Epërme të Limit (1879-1880) kontribuan për me i pru’ Kombit tonë pranverën e Pavarësisë në Vlorën e 1912-tës e tashti nuk e mertojnë me ua kthye sadopak shpinën me heshtje tue i lanë nën dimnin sllav.
2. Ky Çelë Shabani i Gjonbalajve, mixha i nanës së Bruno Selimajt të Nokshiqit e banor jetërrit’ në qytetin ilir të Gucisë, e pat’ vra një prijës trim malazez. Urosh i thoshin. Kambekrye antishqiptar zezanik. Iu duel atij fortas. Doli fitues Çela i Gjonbalajve. Ia preu trupin me shpatë. Si a kanë adeti i atëherit, ia mori kryet me veti. Ia kunji në Vuthaj, në troje të veta. Makabritet krenash. Zakon djalli i huajtur nga otomanët e cerrnagorët. Njëherash, edhe mesazh shqiptar për të gjithë sllavët e atyhit dhe të Çetinës e Beogradit.
Shkijet e shkinat derdhën shumë lotë. Vajet janë ndie gatë e larg. Ishte i pashëm e i përgjakshëm. Po nget ajo që rrallkush e pritke. Çohen shkinat e i shkojnë tek kulla Çelë Shabanit të Gjonbalajve. Aty lëshohen në lutje e në vaj. Po e lypin kryet e Uroshit malazez. Iu vjen keq e ua japin. Shkinat e stafetojnë në duar tue ia puth faqet.
Pas 19 tetorit 1912 Cerrnagorët e Çetinës i pushtuan Plavën e Gucinë me forcat e shumta të Divizionit Lindor (Grupimi i Verilindjes) i drejtuar nga gjeneral agjutant e brigadieri serdari, Janko Vukatiq, kryeministri i ardhshëm i mbretnisë së Malit të Zi (1913-1915). Nga Kaza e kthyen në Kapiteni me pesë komuna. Një prej tyre ishte komuna politike e Gërçarit, e cila përfshinte Gërçar, Dosugje, Zagrajë, Vermosh, Krushevë, Kolini, Qosaj, Gjonbalaj, Vuthaj, Çerem, Valbonë, Curraj. U vendos sistemi ushtarako-policor i administrimit, me komandë, polici, xhandarrmëri. Kapiten ishte Milivoje Dragoviq, ndërsa kryetar i komunës së Gucisë – Miliq Saviq, i komunës së Plavës – Lluka Dedoviq. Në komunën e Gërçarit ishin funksionarë: Ali Ibrahimi, Hasan Smajli, Nikë Prela, Ako Ali Velia. Po kështu edhe në dy komunat e tjera të Brezovicës e të Vojnosellës.
Një natë, njerëzit e natës mbi Plavë-Guci, forca të policisë e xhandarrmërisë malazeze, po e rrethatojnë e shënjestrojnë disa kulla malësore, ndër to edhe të Çelë Shaban Gjonbalajt. Krisma armësh. Poterë. Thirrje. Tek dera e kullës po del baba i Çelës. Ky burrë ndihet i nxanun ngushtë. Po don me ia arrestue djalin. Çka me i ba derzhavës. Iu thotë se është i plagosun e nuk mundet me iu dal tek dera e kullës. Çela po i ndie fjalët nga brenda e çohet ultas në krevat. Ata hyjnë mbrenda tanë egërsi. I shkojnë tek krevati. E kqyrin Çelën e i gjuhen në shkelma krevatit të tij prej druni. Nuk po mujnë me e godit fizikisht. Ata lëshojnë klithma urrejtjeje.
Komandanti i tyne po i thërret rrmisht Çelë Shaban Gjonbalajt pa iu afrue krevatit të tij:
-Çou Sokol! Ti si e kie vra Uroshin kie me na tregua sa trim je…
3. Luftëtari malësor Çelë Shaban Gjonbalaj i jep forcë vedit e i shtrengohet me gjak e shpirt trupit të vet. I ka vesh opingat me gjak. Plagët i dhimbshin fort. Iu foli mrrolshëm: Eci në kambet e mia. Mos me më prek kurrkush në udhën teme.
Edhe toka e mali thonë se ka sy e veshë. E paskan pa Çelën të rrethuem nga armët e tue ecë kryenelt për në Guci. Prej asaj dite e sot ende duket çudi si ka mujt me i qitë hapat me tana ato plagë trupit, ku e ka gjetë gjithë atë fuqi mbinatyrore?!
Një kohë të gjatë e kanë mbajt në burg në qytetin e Gucisë. Boll i dhanë përkujdesi shtëpia e tij, vllaznia e vet, krahina e vet. Kur i çonin bukë e ushqime njerëzit e tij iu kontrollohej trohë për trohë edhe buka e gatueme në saç, edhe psherja e djathit të bjeshkës, prej frike se mos futin në to ndonjë letër a gja tjetër.
Më 21 mars 1913 dikush nga ushtarakët pushtues malazezë të burgut po i thotë dikujt nga të shtëpisë së Çelë Shaban Gjonbalajt për mos me i çue ma bukë e ushqime pasi ka me u pushkatue për veprimtarinë e tij kundër mbretnisë së Malit të Zi e Krajl Nikollës.
4.Të nesërmen më 22 mars 1913, Kapiteni i Plavë-Gucisë, Milivoje Dragoviq, ban një aktakuzë me nr. Akti zyrtar 463 për të gjykuar 25 gucias. Ndër ta edhe Çelë Shaban Gjonbalaj.
Në proçes-verbalin e Gjykatës Ushtarake të Plavës, që mban dt. 22 mars 1913, nënshkrua nga kryetari Mulla Ajro Balshiq (turqisht), gjykatësit – nënoficerë Milun Pantoviq, Ture Gjuriçanin, sekretari Radoje Zaçeviq, shkruhet për akuzën e gjyqit ndaj tre të gjykuarëve: “… kundër Haxhi Haxhë Radonçiqit, Selë Mat Llalliçiqit dhe Çelë Shabanit, të gjithë nga Gucia, për shkak të tradhtisë së madhe të bashkimit me kaçakë dhe të gjetjes së armëve dhe të municionit tek ata”.
I pari në gjyq po thirret 60 vjeçari Radonçiq, pasanik, mysliman, analfabet, i cili dëshmon për herë të parë në jetë të vet para (pa)drejtësisë në Plavë: “Edhe pse u dorëzova kur ushtria juaj e mori Gucinë, unë dhe shoqëria ime kemi mendue se kjo do të jetë një kohë kaluesedhe se ne do të gjykojmë përseri dhe do t’ju vrasim dhe dëbojmë. Për këtë arsye i kemi fshehur armët, i kemi ndihmuar kaçakët, jemi takuar me ta dhe kemi bërë marrëveshje në dobinë tonë…”
Në gjyq, pas tij, thirren edhe Selë Matë Llalliçiqi dhe Çelë Shaban Gjonbalaj. Kryetari i trupës gjykuese po i dvet: “ Ti Selë dhe ti Çelë, a keni qënë në shoqëri dhe në takime me kaçakët së bashku me Haxhi Haxhë Radonçiqin? Sekretari gjyqësor e ka formulue përgjigjen e të dyve me do fjali: ”Vallahi po, gjithëçka ka bëra ai edhe ne e kemi bërë kabull. Tjetër nuk dimë t’ju tregojmë. Më mirë e dinë Mulla Sheqa dhe Mulla Hysa dhe le të tregojnë edhe të tjerët”. Pasi ua kanë lexue dy të gjykuarëve është firmosë nga sekretari i gjyqit, Zeçeviq.
Në sallën e gjyqit po vijnë për të deklarue edhe Mulla Sheqa e Mulla Hysa (me shokë). Po i dvetin: ju të dy së bashku me këtë shoqëri , a keni pasur ndonjë takim me kaçakët…? Ata vetëdeklarojnë: “Pranojmë se kemi bërë mbledhje të fshehta, kryesisht natën, jemi dërguar nga kjo shoqëri tek kaçakët dhe i kemi informuar ata”. Trupi gjykues i dveti prapë: A e dini edhe ndonjë tjetër që ka qënë me ju pos kësaj shoqërie? Ata rideklarojnë: “Vallahi nuk dimë askënd”. Ua bajnë edhe të fundit dvetje: Keni për të thënë diçka tjetër? Ata e mbyllin deklaratën e tyre me thanien: “Për dritë s’kemi gjë tjetër për të thënë dhe si tregoi Haxhi Haxha, ne kemi qënë shoqëri”.
Nga aktet dokumentare të kohës del se Çelë Shaban Gjonbalaj ishte një luftëtar organizator, ndër ma kryesorët e aktiv në krahinë, me veprimtari të shumanshme kundër pushtuesve sllavë, si lidhjet me kaçakët e maleve, mbajtja e furnizimi me armë e municione për një luftë të hapur kundërgoditëse për largimin e pushtuesve nga Plavë-Gucia, etj.
Një fakt tjetër: Çelë Shaban Gjonbalaj ishte njeri i ditun. Ai dinte shkrim e këndim në gjuhën zyrtare të kohës, në osmanisht, pasi afër xhamisë së Gjonbalajve, qyshse në vite të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit ishte ngrit “Mejtepi i Vuthajve”. Kësokohe në Plavë-Guci kishte edhe shkolla në gjuhën serbe, po astenji shkollë nuk ishte në gjuhën shqipe derisa erdhën Austro-Hungarezët (1916-’18). As serbët e as otomanët nuk e donin shkollimin e shqiptarëve etnik në shqip.
5.Tri akte u kryen brenda ditës së 22 marsit 1913: Aktakuza e Milivije Dragoviqit. Gjykimi nga trupi gjykues me kryetar Mulla Ajro Balshiq. Ekzekutimi i 25 guciasve (ndoshta 26) sipas urdhërit tjetër të kapiten Dragoviqit. E gjithë kjo vërteton se si kryheshin akuzat, gjyqet e pushkatimet e barbarëve sllavë në tokën etnike shqiptare të Plavë-Gucisë, ndaj shqiptarëve të atyshëm, etnik, atdhetar trima, legjenda të historisë.
Kapiteni M. Dragoviq, në shkresën e tij zyrtare (pa numër akti), i ridrejtohet për të dytën herë Gjykatës Mbretënore Ushtarake të Plavës, në të cilën vendimon: “Sipas urdhërit verbal të z. brigadier (Avro) Cemoviq, pushkatimi të bëhet në vendin e djeshëm. Sipas vendimit tuaj, pushkatimin do ua bëjnë ushtarët e batalionit të djeshëm, ndërsa ata që i përcjellin (të dënuarit) të kthehen këndej”.
Në një burim zyrtar gjejmë emrat e të pushkatuarëve, që po i vetrenditim në listnim:
1. Çelë Shaban Gjonbalaj
2. Haxhi Haxha Radoniçiqi
3. Haxhi Beqa
4. Mulla Sheqa (Omeragaj)
5. Ak Ala (Çekaj)
6. Began Sharkoviqi
7. Nuc Jakupi
8. Jup Racaj
9. Malë Haxhi Sejda (Nikaj)
10. Ibrahim Radoniçiqi
11. Halil Radoniçiqi
12. Mujë Agë Tali (Omeragaj)
13. Murat Haxhi Radoniçiqi
14. Ramë Zeqiri (Kolina)
15. Aso Alki (Kolina)
16. Ramë Shujakoviqi (Shujaku)
17. Selë Matë Llalliçiqi
18. Akë Lec Çekaj
19. Jakup Arif Pepaj
20. Akë Smajli (Balaj)
21. Metë Shabani
22. Abdyl Zeka
23. Shaban hasani
24. Malë Ibishi
25. Ramë Ibishi
Fakti se si kryeheshin nga Mbretnia e Malit të Zi dënimet ndaj shqiptarëve etnik (të origjinës shqiptare, vendali plavë-gucias) në Masakrën e Previsë (tetor 1912-nëntor 1913) na e dëshmon qartë edhe korrespondenca e Qatipit Josif Shoshkiq, qatip i Kapitenisë së Polimlës – Krushevë drejtue Drejtorisë Krahinore në Andrijevicë. Aty thuhet se një ditë ma para, më 21 mars 1913, kryetari i Gjykatës Ushtarake të Plavës, Mulla Ajro Balshiq, iu kërkonte me shkresë zyrtare që “të gjendet një vend i përshtatshëm për pushkatimin e njëzet e gjashtë tradhtarëve të shtetit, të fesë myslimane, nga Qarku i Plavë-Gucisë”. Dihet edhe koha kur u shkoi shkresa: ora katër e gjysmë pasdite.
Pra, një ditë përpara, ende pa u mbledh Gjykata Mbretnore Ushtarake e Plavës, ishte marrë vendimi për pushkatimin e malësorëve gucias, ndër të cilët edhe Çelë Shabani i Gjonbalajve të Vuthajve. Gjyqi ishte vetëm një akt formal.
Për ma tepër, një ditë përpara, ishte caktue edhe vendi i pushkatimit të tyre “në Previ”, pikërisht aty në një grop të përbashkët, i zgjedhur si vendi më i sigurt në rajonin e kapitenisë.
Në Masakrën e Previsë kanë pasë rol negativ, prosllav e kundërshqiptar, edhe popi i Gucisë, Gjorgje Shekullarac, murgjit rusë të Manastirit të Deçanit (me në krye Maksimin), kreu Mulla Hajro Bashiqi (Basha) që ktheu identitet etnik e fetar në Balshiq e u shpërbleu me funksion juridik ushtarak në krahinë, etj.
Masakra e Previsë është një nga masakrat ma të mëdha në historinë e botës prej se nga koha e Krishtit e Muhametit, një masakër e kryer nga vet Mbretnia e Malit të Zi të Krajl Nikollës së Parë, e cila i përmban pesë elementë të dënueshëm ndërkombëtarisht: Terror. Genocid. Krime kundër Njerëzimit. Krime Lufte. Spastrim Etnik. Kjo Masakër tragjike e jashtëzakonshme është ende e pazbardhur dhe një ditë të afërt kur bota e sotme të mësoj rreth saj atëherë do të shohim se do i vendosin shqiptarët në krye të listës botërore si kombi ma i diskriminuar në glob nga fqinjët e vet ballkanik sllav e helenë me lidhtarë e përkrahës të tyre në Euro-Azi.
Masakra e Previsë ka hy’ në kangët e pupullit, iu jehojnë kohnave, gdhendin heroiken e tragjiken e shqiptarëve:
Kur kanë shkue në previ
Me hap vorret i kanë shti.
Djali i Memës a’ ngushtue:
-Ç’janë këto vorre babë,
Që jemi tue i marue?
Nuk janë vorre, po jan’ llogore
Me luftue me Cerrnagore!
Pas pak burrat i kanë rreshtue,
Ni batare ja u kanë lëshue.
Shtatëqind vetë janë pushkatue,
Asnjë gjallë nuk ka pshtue…”
6. Pushtuesit malazezë i vrisnin shqiptarët etnik e të origjinës në tragjiken e përgjakshme Masakra e Previsë e, njëherash, Kapitenia, Komanda e Vendit, kishte lëshue urdhnin e lig, barbar: Askush nuk mundet me i vajtue mashkujt e vrarë prej tyre (!) Asnjë kullë nuk duhej të derdhte lotë, të kryente vajtimin e trimave të pushkatuar.
E ky po do’ me ia dit’ për shkijet e Çetinës nana e Çelë Shaban Gjonbalajt të Vuthajve. Ajo, Dada, apo Dadëmadhja si i thojshin, ishte e fortë si Ajkuna e Eposit të Kreshnikëve të Veriut. Si Ajkuna e vajtoi djalin e vet.
Dy javë ka zgat vajtimi për Çelë Shabanin. Grania e Gjonbalajve e nga vllazni të tjera të Vuthajve, ndonja edhe nga krahina etno-historike e Plavë-Gucisë, të afërme nga viset përrreth, gjithato, rende-rende, ditëpërditë, vinin tek kulla e vajtonin me kangë të traditës.
Aty shkonte edhe Mark Bozhi i hypun në kali shale e ndalke përjashta, në afri oborrit. Ai dinte edhe shqip. I fjala shkruante ato kangë vajtimi. Njana mbas tjetrit, pa ua harrue as pikë e as presje.
Dadëmadhja, nana e Çelë Shaban Gjonbalajt, nga atdhetaria kombëtare në gene e truall, nga zemra e plasun për djalin e pushkatuem prej shkijeve, nga urrejtja e saj kundër sllavëve, në kangët e saj të vajit i shante edhe Krajl Nikollën, edhe shtetin e vogël mbretnor malazez, edhe kapedanët në krahinën e Plavë-Gucisë. Të gjithë ata që e kishin hak. Kjo i kushtoi jo pak Dadëmadhes. Në krye të dy javëve e kanë mshilë në burg. E kanë torturue psikologjikisht e fizikisht kit’ grue burrneshë të Alpeve Shqiptare. Po e ceki një rast.
Roja i burgut i veshke rrobat e djalit të saj, Çelë Shaban Gjonbalajt të pushkatuem. I veshke çakshire, jelek, plis, qystek, kobure… I shkojke Dadëmadhes tek qelia e i thoshte krejt cinizëm, barbarizëm, antishqiptarizëm:
-A po i njeh? A po din se të kujat’ janë këto?…
Dadëmadhja e mallkonte me tanë forcën e shpirtit, me rrgallet e fjalëve nga ma të ashprat.
Pos kësaj i banin edhe tortura të tjera psikologjike: E çojshin Dadëmadhen në vendin ku ishte plagosë djali i saj, Çelë Shaban Gjonbalaj dhe ia tregonin gjakun e patharë në tokën shqiptare. Ajo i mallkonte shkijet dhe i thurte lavde trimnisë së djalit të saj.
Kjo ishte një Nanë e Madhe Shqiptare.
Sot, Çelë Shaban Gjonbalaj, daja e Bruno Selimajt, është një nga martirët e Masakrës së Previsë, një trim legjendar i Kombit Shqiptar.
LAMTUMIRE BESA IMAMI;“YLL’ I PASHUAR” I SKENËS SHQIPTARE
Nga: Prof. Murat Gecaj/
1.Në vitet ’80-të të shekullit të kaluar, kisha nisur kërkimet për veprimtarinë e mësuesve atdhetarë shqiptarë, sidomos për ata që kishin mësuar në Normalen dhe Gjimnazin e Shkupit, ku nxënësve të tyre ua mësuan shqipen, Sali Gjukë Dukagjini e Bedri Pejani. Kjo ishte dhe arsyeja, se përse shkova edhe në familjen e tre prej mësuesve të familjes Imami, pasardhësit e të cilëve jetonin në kryeqytetin tonë. Kështu, aty u njoha me bashkëshorten e mësuesit atdhetar gjakovar Ferid Imami, tani “Mësues i merituar”, nënë Behixhen, por dhe me djemtë e vajzat e saj. Përveç të dhënave, që mora për Feridin, pra për njërin ndër nismëtarët e çeljes së shkollës shqipe në Gjakovë dhe normalist i Shkupit, aty u njoha me dëshmi e fakte edhe për vëllain e tij, Ahmet Imamin, i cili kishte mësuar në Normalen e Elbasanit dhe ishte ndarë përgjithnjë nga jeta, në moshë të re.
Gjithshtu, në atë vatër familjare mikpritëse, më treguan me dhimbje për birin e Feridit e Behixhes, dëshmorin e Atdheut, Besim Imami. Ndërsa aty pata kënaqësinë të njihja nga afër edhe vajzën e tyre të dashur, artisten e madhe të skenës shqiptare, Besa Imamin, nënën e kolegut publicist, Artur Zheji, si dhe motrën e saj, Lirinë.
Shpesh e kisha parë Besën që luante në skenë, aktore shumë të talentuar në mjaft drama e filma shqiptarë. Ndër ta, më kishte mbetur në mendje, e skalitur aq bukur prej saj, figura e Donika Kastriotit, në filmin “Skënderbeu”. Prandaj, njohja nga afër bëri që të më shtohej shumëfish respekti për të, duke patur parasysh traditën arsimdashëse dhe ndihmesën e dhënë, nga babai e xhaxhai i saj, për shkollën kombëtare shqipe, sidomos në Kosovë.
2.Ja, pas kaq vitesh, dje mora lajmin e hidhur të ndarjes përgjithnjë nga jeta të “yllit të pashuar” të skenës shqiptare, Besa Imami. Kështu, ajo la në pikëllim familjarët e saj, por dhe sa e sa kolegë, miq e dashamirë të artit shqiptar. Natyrshëm, bashkë me lexues të tjerë, i hodha një vështrim të shkurtër jetës së saj të begatë, e cila do të ruhet gjatë në kujtesën e brezave.
Lindi në qytetin plot tradita të Gjakovës, në gusht të vitit 1928. Kur ajo ishte në moshën 9-vjeçare, familja u shpërngul në Tiranë. Jetën artistike në skenë e nisi si amatore. Kështu, rol pas roli, në teatër e kinematografi, që nga viti 1946 dhe deri më 1988, “Artistja e merituar” Besa Imami i dha publikut shqiptar dhjetëra role të spikatura në dramaturgji. Ndër ta, po përmendim këtu: Mbretëresha Tautë (“Artani”), Nënë Zyraja (“Bashkë me agimin”), Prenda (“”Cuca e Maleve”), Rusha (“Halili dhe Hajria”), Laja (“Lulja e shegës”) etj. U rikthye përsëri në skenë në vitet e Demokracisë, pra më 2004, kur luajti në dramën e R.Pulahës, “Streha e të harruarëve”. Por edhe në kinematografi Besa Imami krijoi e skaliti figura të shumta, si: Donika (“Sknderbeu”), Marta (“Brazdat”), Tana (“Në fillim të verës”) etj. Ndërsa luajti dhe në operën “Kavaleria Rustikane” të P.Maskanjit.
Pak ditë më parë, në qytetin e lindjes së saj, Gjakovë, u organizua një ceremoni e bukur. Me atë rast, Besa Imamit iu dha titulli i merituar, “Nderi i skenës shqiptare”.
Me një veprimtari kaq të pasur artistike, por dhe të shtrirë gjatë në kohë, artistja e shquar Besa Imami la gjumë të pashlyera te shikuesit shqiptarë. Prandaj ajo do të jetë e paharruar, jo vetëm për familjarët e saj, por dhe për bashkëpunëtorët e skenës së teatrit e kinematografisë dhe për publikun e gjerë artdashës shqiptar.
…Për ta nderuar jetën dhe kujtimin e kësaj artisteje shumë të njohur të skenës shqiptare, sot në mesditë u organizuan homazhe pranë trupit të pajetë të saj, i cili ishte vendosur në mjediset e Teatrit Kombëtar, në kryeqytetin e Shqipërisë. Përveç familjarëve të saj, erdhën mjaft artistë e shkrimarë, përfaqësues të jetës politike e shoqërore, nga media e shkruar dhe ajo elektronike etj. Pastaj, e mbuluar me kurora dhe lule të freskëta, ajo u përcoll për në banesën e fundit.
Tiranë, 22 shtator 2014
TË LUMTË, SHQIPËRIA IME!
Nga: Prof. Murat Gecaj/
Foto:Shefqet KERCELLI/
Tani, kur po i shkruaj këto pak radhë, është mesdita e datës 21 shtator 2014. Të gjithë bashkëkombësit e mi, që ndodhen në Sheshin “Nënë Tereza” të kryeqytetit, por dhe përgjatë Bulevardit “Dëshmorët e Kombit” e kudo në Shqipëri e trojet tjera amtare, me sy e mendje të përqëndruar kanë ndjekur dhe po ndjekin me interes të jashtëzakonshëm mbërritjen në vendin tonë të Papa Françeskut. Ndërkaq, ata po përcjellin me shumë vëmendje Meshën e Shenjtë, që ai po drejton, bashkë me ndihmëtarët e vet.
I zbritur në Aeroportin Ndërkombëtar “Nënë Tereza” të Rinasit, në mengjesin e kësaj të diele, përmes rrjeteve të fuqishme audivizive, ne pamë që kreu i Vatikanit e përshkoi “Rrugën e Durrësit” i pritur me gëzim e brohoritje nga qindra veta. Por, në saj të mjaft gazetarëve të ardhur nga vende të ndryshme të Europës e botës, kjo ngjarje historike u përcoll për miliona besimtarë katolikë dhe të interesuar të tjerë.
Në Tiranën tonë, Papa Francesku u ndodh ndërmjet një befasie shumë të këndshme, emocionuese dhe, ndoshta, të papërjetuar ndonjëherë më parë prej tij. Kështu, duke “prishur” dhe portokollin e hartuar, ai hyri nëpër “tunelin” e madh njerëzor dhe të stërgjatë, ku binin në sy portretet e martirëve të fesë katolike, i shoqëruar me lule e brohoritje të fuqishme nga besimtarët e të gjitha feve, të cilët kishin dalë për ta pritur dhe nderuar atë. Ishte ky një rit i njohur e traditë shumëshekullore e shqiptarëve, për ta pritur mikun në shtëpinë e tyre.
Sapo mbërriti në afërsi të Sheshit “Nënë Tereza”, Papa Françeskut iu ofrua një pritje e paharruar, nga Presidenti i Republikës, Bujar Nishani. Pas fjalës mireseardhëse të tij në mjediset e Presidencës, Papa Françesku iu drejtua shqiparëve me fjalë zemre e dashamirëse. Ai i bekoi ata për paqe, harmoni fetare dhe përparim të pandalshëm, drejt Europës së Bashkuar.
Gëzimin dhe lumturinë e tij ne e pamë të shprehur aq natyrshëm, kur i përshendeste parreshtuar mikpritësit e zjarrtë shqiptarë, të moshave e feve të ndryshme. Papa Francesku u përkul nga makina e tij e hapur, i përqafoi dhe i bekoi disa fëmijë. Me siguri, kjo gjë do të jetë lumturi e gjatë për ata dhe një kujtim, që rrallë u përsëritet në jetë.
Emocionuese ishte edhe kur, para Meshës së Shenjtë, kryebashkiaku Lulëzim Basha i dorëzoi atij, simbolikisht, Çelësin e kryeqytetit Tiranë.
Nuk e di as se çfarë mendojnë besimtarët katolikë të Romës e më gjerë, në Italinë fqinje, por mendoj që, me pritjen madhështore që iu rezervua Papa Françeskut dhe me Meshën e Shenjtë, që u mbajt në Sheshin “Nënë Tereza”, u konkurrua me dinjitet me atë, në Sheshin “Shën Pjetri” të Vatikanit.
Mesazhi i të gjitha veprimtarive të deritanishme dhe i atyre, që do të organizohne deri në mbyllje të tërë vizitës afër 12-orëshe të Papa Franceskut në Shqipëri, është: Paqe, vëllazërim e mbarësi për të gjithë shqiptarët.
Sonte, por edhe nesër e më gjatë, nuk do të reshtin komentet e shkrimet rreth kësaj vizite historike të Papa Françeskut në Shqipëri, e cila e pason atë të Papa Gjonpalit II, në vitin 1993. Bazuar në ato çfarë panë e dëgjuan, ata nuk kanë si të mos shkruajnë me nota pozitive e dashamirëse për Atdheun tonë, për tërë këtë pritje të shumëpritur dhe e cila do të ruhet gjatë, në kujtesën e bashkëkombësve të mi.
Prandaj, si gjithë të tjerët, kam arsye që sot të ndjehem krenar dhe nga zemra të shprehem: “Të lumtë, Shqipëria ime, vendi i paqes e përparimit dhe i bashkëjetesës shembullore fetare!” Në këtë udhë, “çelësin” e hyrjes në Bashkësinë e Europiane e kemi në duart tona.
Tiranë, 21 shtator 2014
PETOVA -IME NJË ANDËRR E PËRPARIM HYSI
NGA GËZIM LLOJDIA/
1.Petova është një katund në Myzeqe.Ku gjëndet aktualisht Petova?Themi në Myzeqe . Pa kërkuar adresë.Por aerodrom nuk ka ,udhë sigurisht fushë dhe jetë ka gjithashtu frymon në të gjitha jetët. Dhe atje ku vagëllima e diellit dhe perëndimi i tij puthen ëmbëlsisht.Sipër është manastiri.Ky katund i vogël por shpirtërisht pa përmasa gjeografike ka qenë epiqëndra e një rrëfimi të tërë të shkrimtarit fierak, Përparim Hysi.
2.
Përparim Hysi është një tregimtar shqiptar.Përparim Hysi është një rrëfimtar i shkqlyer.Sapo kam përfunduar rrëfimet e tia, dhe ndjehem se kam lexuar Milto Sotir Gurën,Mitrush Kutelin,Sotir Andonin,Dhimitër Xhuvanin etj,ky rrëfimtar në penën time është Jakov Xoxe, i kohëve të sotme ,ky rrëfimtar i një mënyre shpjeguese. Qasja narrative, më shumë se çdo tjetër,u ofron shkrimtarëve një shans për të menduar dhe shkruar për veten e tyre. Ne të gjithë kemi përvoja të paraqitura në kujtesën tonë, të cilat janë të denja për ndarjen me lexuesit. Por nganjëherë ato janë ndërfutur kështu me kujtime të tjera, që vijnë nga kohët e largëta.Ky rrëfimtari ynë, Perparim Hysi na rrëfen në mënyrën më të bukur, po aq lirike dhe po thjeshtë ,jetën e e një katundi në zemër të Myzezqesë.Quhet Petovë.
3.
Tendencat e sotme e kanë lënë në hije librin.Një arsye e gjetur si shkak është zhvillmi i fuqishëm i internetit dhe mjeteve të tjera audiovizive.Një arsye tjetër është se botimet sidomos ato shqiptare të cilat thyejnë çdo rekord , janë vërshime ujërash në stinë dimëri,ujërash të trubulluara. Rrallë e tek në këtë përmbytje nëse kërkon si kërkuesit e arit,mes kësaj turbullire, nëse gjen si ata gurët e çmuar,ka vec pak botime.
Autorët e sotëm vargëzojnë shumë , por poezi të vërtetë nuk shkruajnë. Rrallë dhe për mall do të gjesh në këtë përrua të rrëmbyeshëm,poezi që të lënë mbresë dhe ndenjë. Ngase vjen kjo?Parëndësia e fjalës?Apo pathellësia e kërkimit,ka nxjerr botime të shterpëzuara!
Autorët e sotëm shkruajnë kilometra të tëra në prozë,por tregim të mirë apo roman nuk ka .Ku letërsia e viteve të hershme shqiptare, ajo e viteve “30 deri diku nga vitet50- 60 ,kur u ngritën murre.
4.
Një ndër ato botime, që dua ta krahasoj jo vetëm lëndën, por edhe mënyrën e të shkruarit me divët e letrave shqipe është botimi i fundit i autorit Përparim Hysi:”Një mesh për rrobaqepësin e Konti Monte Kristo”.
Në të vërtetë ky titull është i rremë për mua. Unë do ta kisha quajtur thjeshtë dhe bukur Petova .Ose dicka që fillon me Petovën ose dicka që përfundon me Petovën. Kjo Petova mu shfaq në ëndërr. E përfytyroj atje,diku C’frymë mistike kishte gëlltitur në vite? A është Petova si Gororneci ynë ku nëpër peragmente të zverdhur flitet se në katundet me pyje e ahorë hijerëndë,me burime e ujëra që pëlcasin në hënë të ngrënë dikur gatuhej edhe magjia.Në Goronecë ndryshe nga të tjerët ujërat rridhin në të kundërtë.Në Goronecë vashat laheshin në vivar gollomesh.Në Goronecë ,druri pritej vetëm në hënë të plotë.Me pak llafe ky iëhstë porterti i Goronecit.
Nga shkon udha o udhëtar i botës për në Petovë? Përvijojnë kërkimet e tyre në rrafshin gjatësor,për të gjetur ku bie Petova dhe dua të them se diku ajo bie është si katundet e tjerë të sofrës së madhe të begatë të Zotit.Petova është në Myzeqe.Është një katund në përfytyrimin tim si të gjithë katundet shqiptare.Por Petova ngjanë nga pena e këtij rrëfimtari, krejt ndryshe.Lexo Kutelin apo Milto Sotir Gurën,lexo rrëfimtarët e hershëm shqiptarë për të kuptuar ku bien katundet tanë dhe si jetojë atje,në kohë të kohës,
E quajta të rremë titullin e botimit. Petova është zemra e gjithë kësaj lënde apo zahire që ka prerë,shkundur e grumbulluar të bërë dëng nga rrëfimtari ynë. Përmasat e saj nuk kanë hapësira gjeografike, por vetëm shpirtërore. E pamatshme është Petova në sytë dhe mëndje të rrëfimtarit tonë. E gjithë kjo shtëllung shpirtërore ka ardhur tek ne,nga pena e këtij rrëfimtarit. U skriptua çdo ndryshim i frekuencës së shpirtit.
” Një zë,që ndal vrullin në mes.Fatin,lereni në vorbullën e vet!Fati është parathënë.Cdo copëz e ndryshuar.Për njeriun më mire, le të vdesë.Askund se gjejmë dot thelbin e së vërtetës.Dhimbshëm na lënë të presim. Rrëfimi është gjetur në të gjitha format e krijimtarisë njerëzore dhe artit, duke përfshirë atë të fjalës, shkrimit, këngës, filmit, televizionit, lojrave, fotografisë, teatërit.
Nëse autori del jashtë Petovës, tregon se ai diku ka ngecur,nëpër lluc apo baltë,pluhur e shi,jashtë asaj hapësire gjeografike edhe pena thyhet .Prandaj edhe rrëfimet që vijnë jashtë Petovës,që nuk kanë frymën dhe mirësinë saj i lexova shpejt dhe mu dukën pa ndenjë. Ndryshe ishte me tregimet ku autori mollohis çdo herë nga një rrëffim të ri . Është finë.Ka varg të bukur. Përdorë doza humori.Mjaftë kuptimplotë.Për të gjithë brezat.Këto janë rrëfimet e Perparim Hysit. Sigurisht jo nën hënë të ngrënë, por mes ditës me diell,në një katund të Myzeqesë,në Petovë.
Njihet fakti që letërsia e sotme vuan nga e njëjta temë. Shiko mik,se vetëm Petova ka prodhuar kaq tema ,ku mërfilli bëhet letërsi.
Dhe lexohet letërsi. Petova është si Gororneci ynë.Ku plakat e mëhallës mollohisnin historira për vashat,dhe nur e bukuri u ndrisnin kur shkonin në qish,veshur me atë bukuri e seriozitet o Zot,lemë të shoh!Kur ujërat e moqillës përmbysnin sofan,plakaria lëshonin kujën :C’bëni kështu o të shkretë,në natën xixëllëk,ku verbohej i verbëri,dhe vashat në Gjomitë, ëndërroheshin të shkoni nuse në fshatrat pranë detit.
Petova nuk është në një kohë, por në të gjitha kohët. Prandaj ,rrëfimet për Petovën tregojnë se çfarë diademi ka gjetur rrëfimtari. Shumë autorë shqiptarë kanë gabuar ngase kanë zgjedhur si tema vende, që kurrë si kanë parë apo si kanë njohur,për të bërë letërsi të madhe. Të mëdhenjtë e kësaj fushe u bënë të këtillë,ngase e kanë sjellë gjithë mademin e saj me po atë shkëlqim,bukuri e lezet si e kanë përjetuar në kohët e tyre.Pra kanë sjell atë, që kanë përjetuar dhe njohur. Nuk ka nevojë të krijosh fabula. Aty fabula flet vetë,ngase katundi shqiptar gjithë kohës ka vuajtur nga pesha e dhimbjes, dhe era të eklipsuara në mjegullnajën e shpirtit . Shtresa e parë shtëllung, përzihet. Por enigma mbyt të çarën, aq shpesh sa mëngjeseve ato i shikon me një ngrysje mistike. Ekzistencë e kufizuar. Nëpër itinerarin enigmatik të “këtij botimi ….Bëjmë rrugëtimin e mbrëmjes. Befasisht. Ngecim në vend. Rruga një siluetë e ngrirë. Cili tregim është ky zotëri?
5.
41 rrëfime të autorit Përparim Hysi, tregojnë nivelin e lartë krijues në botimin e fundit. Tregimet janë të shkurtra janë shkruar qartë dhe me finesë. Fabula është e gjetur për çdo tregim. Personazhet janë real.Cfarëdo të mbeten në kujtesë?Farua,apo mësuesi i fshatit,kulaku,mbledhje e partisë,zbori,prishja e objketeve të kulteve,besnikëria e qenëve, arixhofka,gjyshja hanko Hazbua,dhe të tjerë të rrëfyera me ndenjë nga rrëfimtari Përparim Hysi.Kur lexon këto rrëfime mëndja të gjesdis tek rrëfimtari i madh M.Kuteli.Proza e mirë është poezi dhe rrëfimtari është një llojë këngëtari,që rrëfen mirë,bukur dhe sinqerisht .
E njësova këtë autorë më të tjerë, që sot punohen nëpër shkolla në lëndën e letersisë ,por besojë do të kem të drejtë, sepse rrfëimet e këtij autori nuk bien poshtë atyre emrave, që kanë bërë letrat shqipe ndër kohëra.
Duke rrëfyer histori. Rrëfimi nga një pikë e caktuar e mendimit, shpesh autorit, e përcjell këtë ndenjë si dhe detajet specifike dhe të ofruara për ti marrë lexuesit duke përfshirë edhe elementet.Tregimet e këtij autori kanë një bazë dhe kjo pikë është përcaktuar shpesh në fjalinë hyrëse, por mund edhe të gjenden si të fjalisë së fundit në paragrafin e hapjes. Që një tregim mbështetet në përvojat personale, ajo shpesh është në formën e një historie. Kur shkrimtari e përdor këtë teknikë, ai duhet të jetë i sigurt për të përfshirë të gjitha konventat e tregimit: komplotin, karakterin, vendosjen, kulmin dhe sigurisht përfundimin. Tregimet ekëtij autori janë të mbushura zakonisht me të dhënat, që janë zgjedhur me kujdes për të shpjeguar, mbështetje, apo të tregoj të bukur një histori. Të gjitha detajet lidhen me pikën kryesore ku shkrimtari është duke u përpjekur për të bërë.Dhe në të fakt rrëfimtari Përparim Hysi e ka bërë.Disa nga elementët e përdorur nga autori;është thënë nga një këndvështrim i caktuar,e bën dhe mbështet njëbazë , është i mbushur me detaje të sakta,përdor fjali me kuptim, përdor konfliktin ,fare pak dialogun,të gjitha këto kanë sjell një prurje që rrall e ndesh ndër botimet e shumta,që bëhen sot. Dihet, që qëllimi i një raporti rrëfimi është për të përshkruar diçka.. Është teksti për dashurinë? Jeta në korsi të shpejtë? Shoqëria? Pasuria dhe pushteti? Varfëria? Me fjalë të tjera, raportet narrative shpesh dalin nga qëllimi i autorit apo nga pikëpamje të shprehur përmes libërit.Dihet gjithashtu se komponenti kryesor i një tregim është historia, të dhënat që duhen të jenë të zgjedhura me kujdes të shpjegojë, për të mbështetur, dhe të rritur këtë histori. Tregimet që ka sjell autori Përparim Hysi,janë përgjithësisht janë të shkruara në vetën e parë. Tregimet mbështeten fakte në konkrete, detaje shqisore për të përcjellë pikën e tyre. Këto detaje të krijojnë një efekt të unifikuar me forcë, një përshtypje dominuese.Dhe të gjithë këto,kaën një bazë ,fshatin myzeqar,Petovën dhe një rrëfimtar të shkëlqyer si Përparim Hysin.
- « Previous Page
- 1
- …
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- …
- 605
- Next Page »