Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Mesazh ne Diten e Ringjalljes-DY LOT’ E NJI BETIM…!

by

Mbi Eshtën të deshmorve t’ Atdheut Çerçiz Topulli e Mustafa Qulli/
Ndalniu ! Ku véni, o burra ?!../
Nga At A.Harapi(1888 – 1946)/
Çerçiz e Muço, dy fjalë ka me ju Shkodra kreshnike, këtu në log të kuvendit, para se të ndaheni.
Doni t’a leni Shkodren, të shkoni e të pushoni atje, ku së pari keni pa t’amblat rreze të diellit, ku, si filiza të shëndoshtë, gëzueshem e rritët shtatin, atje prej kah Shqipnia u qiti edhe u ndriti!
Lè të lavdohen, po, per ju Gjinokastra e Leskoviku, vendet ku ju u lindët per jetë, por grimë ma pak s’do të gëzohet me ju Shkodra, vendi, ku ju nuk vdiqët, por u lindët per Atdhé.
Njimênd se ato u dhanë tamblin e gjiut, e u janë nana të natyrshme,
por ju tashma, nuk jeni njerëz të zakonshem, nuk jeni çfardo Shqiptarësh,
ju jeni heroj, jeni burra Shqiptarë; e si të tillë u priti e ju mbajti, si të tillë
sot me gëzim u percjellë Shkodra, lama e nana e heroizmit t’uej.
Jo, nuk u lëshon ju Shkoder lokja, ambel pa u puthë në të dyja faqet, thekshem pa u lëmue të dy krahët, përmallshëm pa u derdhë dy pika lotësh, lotë gëzimi e pikllimi, mbi Eshtënt t’uej. Eshtën të pamort, u falem !
Të pavdekshëm, po, pse nder vême t’ueja rueni nji visar të çmueshem, njat ide e cila e patrandun do të jesë ndër né deri sa të jetë Shqipnia.
E udha e mbarë u kjoftë!
Veç, o burra, qi vdekun flitni ; të mbetun, ngjalleni; të hupun, sot ndritni, kah rreth e rrokull t’i bini Shqipnisë, deh, lëshonje nji za, at zanin t’uej kumbues si të luajve, diftoni djelmnisë Shqiptare shka u a ushqeu idealin, shka u a mbajti karakterin, shka u bani të pavdekshëm.
Diftoni, po, se ka e do të ketë Shqipni deri sa të kemi e të mbajmë nji Zot mbi vehte; ka, po, Shqipni deri sa të dalin Shqiptarë fatosa; ka dhe do të ketë Shqipni derisa gjaku i juej i kërthnestë e i gjallë të vlojë në kujtim e ndër ndjesi të Shqiptarvet, deri qi në Shqipni, pa ndryshim krahine e besimi, të çmohen e të madhnohen thëmeluesat e Atdheut.
Kemi pse të jemi e të mahemi Shqiptarë, der të shêjte të ruhen bes’e burrni.
Me të tanë fuqinë t’uej vigane m’i a bani nji urim Shqipnisë; m’i ndiellni të mbarë e perparim, paqë e ngadhnjim.
Por edhe nji nâmë si rrëfeja, m’ i a lëshoni kulshedres së ré, rrymvet dermuese, qi po e brejnë jeten Shqiptare: atyne po, të cilët thonë se po bashkojnë e na shkatrrojnë: levdohen per dashni, e na qesin mënin e fitmen, duen të na mësojnë e po na zhburrnojnë.
Hèu ! ata mos kjofshin, e Zoti i vraftë njata, të cilët duen t’i lanë Shqiptarët pa besë ndër veti, duen t’i qesin nga morali dhe karakteri, nga familjet e historia. Nuk po u pyes kush jeni e kah po véni. Kudo shkojshi, të bardhë kjofshi; ku ndejshi, flori ndritshi. Ideali i juej më tregon se kush jeni, vdekja e juej më dishmon se ku dueni. Nuk më duhet gja kush u vrau, por knaqem, kah marr me mend até per shka ju ratë preja e dorës mizore.
Nuk marr parasyshë ç’ krahinë kjet e ç’ besim patët, më mjafton të dij se besuet në nji Zot, e si kristal i kulluet rrodhi ndër dêjt t’uej gjaku Shqiptar.
Ju mësyt Shkodren per strehë Atdhetarije, per lamë veprimi, per strofull sigurie. Edhe Shkodra me kënaqë ju priti e iu dha nderimin që ju perkitte: pa ndryshim ju rreshtoi nder fatosat e vet, nder të vdekunit e pavdekshëm, krahas me nji Dedë Gjo’ Lul e tjerë sokola.
Eh, moj Shkoder, moj mizore ! Si s’u ngine ma njiherë me gjak ?
Deri kur ma do të m’i a këndojsh kangen vdekjes e shemtimit?
Shka asht në ty qi dukesh si të ngadhnojshe ma fort mbi vdekje se sa mbi të gjallë, si të gëzojshe ma fort per të mbetun se per të gjallë? Me shka ma mund do të shuhet ajo etja e jote, qi tash sa mot të rreshkë e të pervlon?…
Ti, mizore njimend, por fatose, pse sikurse në djep t’and perkunde burrat e maleve, ashtu në prêhën t’and mblodhe, në votren t’ande rreshtove kreshnikët e Kombit. Mizore, po, por trimneshë, pse kurdoherë në vdekje pave shpetimin; në therori, fitimin; në burrni, forcen.
Mizore po, por fisnike, pse nderë e burrni i pate gjithmonë per piri.
Zotnij të ndritshëm ! Nuk due t’u ndali mâ. Keni udhë të gjatë.
Merrni këto visare të çmueshme, e shkoni! Por para se të niseni, eni këtu, e mbi këta Eshtën, shëmblles ideali, force dhe bashkimi, t’ia shtrijmë doren shoqishojt, Toskë e Gegë, muhemdanë e kristjan e me besen e burravet,
me besen Shqiptare, të lidhemi per t’i a mbajt Shqiptarit të pa prekun nji Zot të vertetë, nji Atdhé të lumtun, per të bamë Shqipninë e ré, të fortë e të madhnueshme, të dêjë per Skenderbéun.
T’i diftojmë, po, Botës, se Shqiptarët janë njimênd burra; se mund të jemi Tosk’ e Gegë, muhamedanë e kristjan, e njiheri Shqiptarë të njimendët.
Zoti i vertetë e Atdhéu lè të na bashkojnë, Zoti e Atdhéu t’ na mbajnë;
Me Zot e me Atdhé të lumnojmë!
Shenim FR: Kopjue nga “Hylli i Dritës”, fq 462, viti XII, nr.9, Shkoder 1936.
Kjo fjalë u mbajt nga At A. Harapi, tek balkoni i Postës në Fushen e Çelës,
që ishte aty ku, tashti asht ndertue xhamija.

Melbourne, Prill 2014.

SHKOI TE PUSHOJE NOBELISTI MAGJIK, GABRIEL GARCIA MARQUEZ

by

Shkoi te pushoje magjiku i madh i prozes,Gabriel García Márquez. Ai ishte shkrimtari më i njohur i Amerikës Latine. Në vitin 1982 ai u nderua me çmimin Nobel të letërsisë. Tani ai ndërroi jetë në moshën 87 vjeçare. Një karrierë që filloi me pyetjen e së jëmës.
“Çfarë t’i them tani babait tënd?” – “Thuaj se dua vetëm një gjë në jetë, dua të bëhem shkrimtar dhe kam për t’u bërë.” Në shkurt 1950, para se të mbushte 23 vjeç, Gabriel García Márquez vendosi t’i ndërpriste studimet në drejtësi, kundër dëshirës së prindërve. Pasioni më i madh i Gabrielit nuk është drejtësia, por bota e historisë. Kështu e përshkruan ai në vitin 2002 në autobiografinë e tij “Të jetosh për të treguar”.
Fëmijëria në Karaibe
Gabriel García Márquez u lind me 6 mars 1927 në Aracataca, në një fshat të Karaibeve kolumbiane, në mesin e plantazheve të bananeve, që në verë dëmtoheshin nga thatësira dhe në dimër nga rrebeshet tropikale. Me një kokëfortësi të ngjashme me atë të të birit më vonë, edhe e ëma këmbënguli dhe në vitin 1926 u martua me një telegrafist, i cili ia kishte fituar zemrën me serenata me violinë natën poshtë dritares. Se si janë bashkuar prindërit e tij, Gabriel García Márquez e tregon në romanin e tij “Dashuri në kohët e kolerës”. Shumë nga veprat e tij i kanë rrënjët në vërtetësi. Edhe tregimi i njohur “Kronika e një vdekjeje të paralajmëruar” tematizon ngjarje nga mjedisi i tij.
Gabrieli, më i madhi i fëmijëve, rritet te gjyshërit. Gjyshi i jep libra, Gabrieli përpin autorët kolumbianë dhe spanjollë, më vonë edhe Hemingway, Faulkner dhe Kafkën. Gjyshja një pastiçiere dhe rrëfimtare e talentuar, e edukon atë me histori fantastike, i tregon dhoma të ndaluara, ku thotë se jetojnë të afërmit e vdekur. Ushqim për fantazinë e Gabrielit, por edhe burim i maktheve dhjetëravjeçare. Një fëmijë i vetmuar mes grave: gjyshes, hallave dhe shërbëtoreve indiane. “Prej andej”, shkruan García Márquez në kujtimet t e tij, “vjen me sa duket bindja ime, se gratë e mbajnë botën, ndërsa ne burrat me brutalitetin tonë historik, sjellin vetëm çrregullim.”

Një botë në ndryshim

Rregull nuk ka as në atdheun e tij. E pavarur nga Spanja që prej fillimit të shekullit të 19-të, Kolumbia në vitin 1886 u bë demokracia e parë në Amerikën Latine. Por vazhdimisht ka luftëra civile të përgjakshme. Kur lind Gabrieli në vitin 1927, merr fund një periudhë e bumit ekonomik, na i cili kanë përfituar qytetet dhe investitorët e huaj. Popullsia e fshatit punon shumë dhe mbetet e varfër.
Shkak për protesta sociale, që në vitin 1928 përfundojnë në një masakër. Mbledhësit e bananeve, të cilët demonstrojnë para kompanisë amerikane United Fruit për pagat e papaguara, qëllohen me armë nga trupat qeveritare, ka shumë të vdekur. Edhe këtë ai e përshkruan në librin e tij, bestsellerin e botuar në 1967, “Njëqind vjet vetmi”.
Një tjetër ngjarje, që e shoqëron deri sot Kolumbinë, Gabo, siç e quajnë admiruesit e tij, e përjeton fare nga afër si student në Bogota. Vrasjen e kandidatit për president, liberalit të majtë Jorge Eliécer Gaitán, në vitin 1948. Gjë që ndjehet deri sot në aksionet e organizatës guerrilase FARC dhe të dhunës të karteleve të drogës.
Me të ardhura shumë të pakta
Gabriel García Márquez i ndërpret studimet dhe mundohet të punojë si gazetar. “García Márquez jetonte me të ardhura shumë të pakta”, tregon përkthyesja e tij gjermane Dagmar Ploetz. Në vitin 1958 ai martohet me dashurinë e tij të rinisë Mercedes Barcha, atyre u lindin dy djem. Gati gjithmonë mungojnë paratë.
Përvojën e urisë, varfërisë dhe dhunës ai nuk e harron kurrë. Gjithë jetën e tij ai angazhohet për të dobëtit, në vitet 60-të mbështet lëvizjet e Amerikës Latine për pavarësi. Nga kjo periudhë daton miqësia e tij e kritikuar shpesh me Fidel Castron. Në vitet 90-të dhe 2000 ai lufton kundër krimit dhe trafikut të drogës dhe ndërmjetëson në mes qeverisë dhe guerilasve.

Përralla magjike për të rritur
Suksesi i tij si shkrimtar nis në vitin 1967 me “Njëqind vjet vetmi”. Libri tregon historinë e një familjeje në fshatin fiktiv Macondo, i cili brenda një shekulli kthehet nga një copë tokë me kasolle bambuje në një qytet të lulëzuar. Realiteti dhe fantazia përzihen, libri është plot personalitete të çuditshme dhe ngjarje, që lidhen me historinë e Kolumbisë dhe të familjes së autorit. Për shumëkënd romani është një epos nacional i Amerikës Latine, historinë e së cilës ai pasqyron në mënyrë letrare.
Për shkrimtarin libri “Njëqind vjet vetmi” ka qenë si një terapi. Kritiku kolumbian i artit Carlos Rincón kujton në një intervistë: “García Márquez thoshte, se ëndrrat e tij nga shtëpia e gjyshërve deri në shkrimin e romanit kishin qenë makthe. Kur ai i ktheu jetën dhe kujtimet në fiksion, ai shpëtoi prej tyre.”
Në vitin 1982 Gabriel Garcia Marquez merr çmimin Nobel në letërsi. “Për romanet e tij dhe tregimet e shkurtra, në të cilat fantastikja dhe realja shkrihen në një botë të larmishme të imagjinatës duke pasqyruar jetën dhe konfliktet e një kontinenti”, është vlerësimi i komisionit. Krahas autores kiliane Isabel Allende ai ka qenë përfaqësuesi më i rëndësishëm i këtij “realizmi magjik” në Amerikën Latine.
Tani tregimtari i madh kolumbian ndërroi jetë në shtëpinë e tij në Mexiko City. “Dua të bëhem shkrimtar dhe do të bëhem.” Premtimin e ka mbajtur.

Ndjenja e Shqiptarizmit në vargjet e Naim Frashërit dhe të Pashko Vasës

by

Esse nga Aristotel Mici/
Naim Frashëri në Jug, dhe Pashko Vasa në Veri ishin dy nga zëdhësit më të fortë të idesë patriotike të shqiptarizmit. Tek ideja e bashkimit mbarëkombëtar ata shikonin shpëtimin dhe rilindjen e kombit. Që të dy ata i quanin të dëmshme përçarjet krahinore dhe fetre.
Toleranca fetare e të dy poetëve patriotë, Naimi Frashërit dhe Pashko Vasës, nuk e çudit aspak lexuesin e kohës së Rilindjes, dhe as të kohës së sotme, pasi ajo është edhe tolerancë tradicionale e mbarë kombit, gjë që flet për një psikologji të qytetëruar, për një civilizim mbarëshqiptar. Të dy poetët e përmendur, mbi gjithçka kanë vënë mëmëdhenë. Kështu Pashko Vasa e personifikon “Shqypninë” si një Zonjë madhështore: “Ti ke pas kenë një zonjë randë, Që burrat e dheut të thojshin Nanë”.

Ndërsa Naim Frashëri i drejtohet Nënës Shqipëri me apoteozë, duke u përfalur me përgjërim: “Shqipëri të qofsha falë,/ Të kam mëmë e më ke djalë”.
Në të dy rastet, uni lirik i poetëve, tregon që bijtë e shqipes ta ndjejnë veten si vet poetët.

Konkretisht, heroi lirik i Naimit mëson bashkëkombësit të jenë të bashkuar rreth Nënës Shqipëri, që në radhë të parë Shqipëria të jetë metaforikisht “Parajsa” e tyre, dhe feja të mos i përçajë, se jemi vëllezër të një kombi, të një gjaku, të një gjuhe dhe një bese:
Gjithë ç`jemi shqipëtarë,
Jemi një fis e një farë,
Kemi të tërë një shpresë,
Një gjak,një gjuhë,një besë.
Të bashkuar dhe jo të ndarë, shqipëtarët do ta shpëtojnë mëmëdhënë, prandaj ai i këshillon bashkëkohësit:
“Lëreni më nj`anë fenë,
Të shikojmë mëmëdhenë”
(Parajsa)
Po është e vetkuptueshme se me këtë këshillë Poeti shtron nevojën e bashkimit kombëtar, duke u ngritur kundër ndasisive fetare, që viheshin re gjithandej. Pra, Naimi, kur thotë “Lëreni më nj’anë fenë”, nuk ngrihet kunder feve dhe as nuk tregohet “atheist”. Për më tepër, për të qënë sa më i vërtetë, pas kësaj porosije, ai bën edhe pak didaktikë :
“Fet` e besët t`i kemi,
Po të ndarë të mos jemi,
Hoxh’ e xhami e dervishë,
Priftër e kllogjër’ e kishë
Nderë që kanë ta kenë,
Po të duan mëmëdhenë,
Të duan njerëzinë
Dhe tërë Shqipërinë
Kjo ide e Naim Frashërit, që feja të mos na ndajë,që, për Shqipërinë “ t`i lëmë më nj’anë besimet fetare”, për analogji na kujton vetiu thirrjet e famshme të Pashko Vasës në poezinë e tij të njohur “O moj Shqypni, e mjera Shqypni”.
Shqyptar’ me vllazën jeni tuj u vra
Ndër nji qind çeta jeni shpërnda;
Sa thonë “kam fe”, sa thonm din,
Njeni jam “turk”, tjeteri “latin”;
Do thonë “jam grek”, “shkje” disa tjerë;
Por jeni vllazën t’ gjith more t’ mjerë.

Pra dy autorë të famshëm të Rilindjes kanë ide të njëjta për bashkimin kombëtar, duke kërkuar që ndasitë fetare të mos bëhen pengesë për idealet patriotike. Ideja e shqiptarisë së këtyre dy autorëve të Rilindjes sonë fletë për një dukuri të psikologjisë sonë kombëtare, për atë që shqipëtarët ndjenjën patriotike e kanë të shenjtë dhe mbi gjithçka. Kjo ide e fuqishme e karakterit atdhetar të shqiptarit i pat tërhequr vemëndjen studjuesit austriak J. G. Hahnit, i cili rreth 150 vjet më par, më 1867, siç e thekson edhe Prof. Çabej, kur në veprën e tij shkruante: “Greku dhe vëllahu lirinë politike ia sakrifikon besimit. Shqiptarit i vjen aq rëndë të durojë zgjedhën, sa lirimin nga kjo zgjedhë e paguan me besimin e të parëve” . Më një fjalë, thënë më shkoqur, te shqiptari ndjenja kombëtare qendron e fuqishme dhe mirëkuptimi ndër fetar midis tyre është gjë normale. Aspekt i kësaj dukurie janë edhe martesat midis mijëra e mijëra shqiptarëve me besime të ndryshme, gjë që dëshmon realisht pohimin e Hahnit.
Siç pohojnë studjuesit e letërsisë, poezia e Pashko Vasës “O Moj Shqypni e mjera Shqypni”, gjallëroi jehonën patriotike në kohën e Rilindjes, duke u endur si fletë volante ne vitin 1880 nga një vend me shqiptarë në tjetrin, nga Stambolli, në Bukuresht, në Egjypt e deri tek arbëreshët e Italisë.
Kjo poezi u shkrua me dashurinë për atdheun që dergjej nën thundrën e pushtimit të Perandorisë Otomane të Turqisë. Kjo poezi dallohej nga një notë dhimbjeje për “Nanën Shqypni” si edhe nga grishja drejtuar bashkatdhetarëve për të kapërcyer dasitë ftare dhe për t’u bashkuar në emër të pavarësisë kombëtare:
Çonju shqiptarë prej gjumit, çonju,
Si vëllazën në një besë shtrengonju !
Dhe mos shikoni kisha e xhamia,
Fe e shqyptarit asht shqyptaria.
”Kjo vjershë luajti një rol të madh për zgjimin kombëtar të shqiptarëve. E vënë në muzikë, ajo u këndua si himn patriotik” . Thirrje e famshme e Pashko Vasës që të baskohemi si komb, pa u përçarë nga fetë, për analogji, na kujton vargjet e Naim Frashërit të shkruara në vjershën “Parajsa”:
“Lëreni më nj’anë fenë,
Të shikojmë mëmëdhenë”
Po është e qartë për çdo shqiptar se kur poeti thotë “Lëreni më nj’ anë fenë”, ai as nuk është kundër fesë dhe ass nuk flet si atheist, po kërkon si atdhetar, që ndasitë fetare të mos bëhen pengesë për bashkimin e kombit. Pra dy autorë të famshëm të Rilindjes Kombëtare, sipas mënyrës së tyre, kërkojnë që të arrihet bashkimi kombëtar, pa u përçarë nga besimet fetare. Po ndersa për Naim Frashërin rreth këtij problemi nuk bëhen vërejetje, kur ai shkruan: “Lëreni më nj’anë fenë për atdhenë”, Pashko Vasës i bëhen kritika, madje dikush ka kërkuar dhe çkishërimin e tij, duk e quajtur Rilindasin e Madh person antife, mohues të feve dhe dhe zëdhënës të një feje tjetër, të shqiptarizmës. Ta gjykosh kështu këtë personalitet të Rilindjes sonë do të thotë ta nxjerrësh mendimin e tij poetik jashtë nga konteksti historik i zgjimit kombëtar, së dyti, të mos vlerësosh veprën e tij letrare, historike, essistike prej afro një mij faqesh, dhe, së treti të mos kesh para sysh stilistikën, e fjalët e figurshme në krijimin poetik. Studiuesit serizë të letërsisë nuk janë shprehur kundër kësaj poezie, as kundër autorit të saj aq patriot. Pranjdaj duket e çuditshme pse kritika ndaj poezisë “Moj Shqypni e Mjera Shqypni” të Pashko Vsës është zgjuar tani, pas një qind e dyzetë vjetësh që nga koha e publiokimit të saj.
Po të shikosh me kujdes vargjet e poezisë “Moj Shqypni e Mjera Shqypni”, kupton me një herë frymëzimin e autorit dhe mjetet artistike që ai ka përdorur. Ashtu si e thamë, poezia nis me personifikimin e Shqipërisë si një Zonjë e “randë”; në mënyrë metaforike burrat e dheut e “quajshin nanë”. Po poeti do që kjo Nanë t’i ketë kryet lart, prandaj ai u bën grishje gjithë shqiptarëve që të çohen nga gjumi i robërisë turke, duke përdorur fjalë figurative siç është metonimia “Mos shikjoni kisha e xhamia”, thënë ndryshe mos u përçani nga fetë, pra ka të njejtin mendim që shpreh edhe Naim Frashëri “Të lëmë më nj’anë fenë,/ Po të shikojmë mëmëdhenë”. Në vijim të mendimit të tij patriotik, Pashko Vasa vazhdon me vargun tjetër poetike ”Fe e shqyptarit asht shqyptaria”. Kështu në rastin konkret kemi të bëjmë me një shprehje figurative, siç është metonimia, që lejon përdorimin e një fjale, a po shprehjeje, në vend të një tjetre, duke u mbështetur në afrinë kuptimore. Më qartë, autori nuk është ngritur kundër fesë dhë as ka predikuar një “fe tjetër”. Për ta kthjelluar mendimin edhe më shumë , le të kujtojmë dhe disa shprehje të tjera figurative të këtij lloji, siç janë, fjala vjen, “deveja është anija e shkretëtirës”, në këtë rast fjala “deve” , ka një kuptim figurative, është metonimi, se quan veprimin e një qënieje me një tjetër, duke u mbështetur tek aftësija për të transportuar mallra. Po kështu shprehja: “fëmijët janë lulet e jetës”, që me më shumë fjalë do të thotë se ”ashtu si lulet zbukurojnë natyrën, fëmijët zbukurojnë jetën”. Atëherë për analogji të të menduarit poetik edhe fjalët e vargut “fe e shqiptarit asht shqyptaria” marrin ngjyrim emocional sipas figurës letrare të metonimisë . Fjala “fe” në rastin konkret nuk është përdorur për motive teologjike, po për të shprehur poetikisht idealin patriotik të shqiptarit.
Autori duke sublimuar ndjenjën e shqiptarizmit, nuk e mohon as Zotin, as fenë. Kurrë ai nuk ka pasur një synim të tillë. Shenojmë se në veprën e tij letrare Pashko Vasa nuk ka asnjë qendrim antifetar dhe asnjë pretendim për të krijuar ndonjë fe tjetër. Vlen të përmënden për këtë dhe vargjet e fundit të kësaj poezie:
“T’ desim si burrat, që diqën motit.
E mos të marrohna përpara Zotit.”
Pra, autori ka nderim para fronit t Zotit dhe nuk del kundër tij. Për më tepër, në romanin e vet “Bardha e Temalit”, Pashko Vasa na ka dhënë figurën e një prifti human siç është në vepër, At Leonardin, i cili u rri aq pranë malësorëve të vuajtur e të plagosur, duke marrë pjesë në brengat e tyr. E gjykuar në mënyrë simpliste dhe jo estetike, ka pasur raste, që poezia “O Moj Shqypni e Mjera Shqypni” të jetë lexuar në publik e krasitur, ose e “ripunuar”, gjoja për ta bërë dhe më aktuale, gjë që fletë për një mungesë thellimi në kuptimin patriotik të autorit. I bëmë këto komente si argument për të pohuar se akuza kundër rilindasit të famshëm, Pashko Vasës dhe poezisë së tij “Moj Shqypni e Mjera Shqypni” na duket e pambështetur si nga ana logjike dhe e kuptimshmërisë stilistike dhe patriotike.

ILIA KARELI – NJË RAST QË DUHET LEXUAR THELLË

by

Përjetim/

Kudret Kume, alias Ilia Kareli iku si në tragjeditë e moçme greke, iku sa edhe tragjediani i të gjitha kohrave, Shekspiri, nuk do ta skenonte kaq egër. Iku duke lënë pas një shije të hidhur që në gojën e analistëve e poltikanëve ka mbirë e po shumohet djegëse si hithrat.
Një therje në fyt me një thikë artizanale burgu gardianit duke lënë jetimë dy fëmijë, nuk mund të kalohej lehtë, pa një vedetë tipike greke, vedetë e cila, më e fortë se ajo e maleve veriore të Shqipërisë, është e gjallë dhe vepron dhunëshëm në malet e Kretës.
Mbase nuk do të ndodhëte sikur vedeta të tilla kaq makabre (deri në shkulje zemre “për analizë” – unikale në botë, a thua se zemra ishte “kutia e zezë” e ngjarjes)  të ishin lexuar “vedetat e vogla”, të shumëta ndaj shqiptarëve në këto vite mërgimi.
Në burgjet greke flitet se janë të dënuar për kohë deri përjetë 2800 shqiptarë.
Në dhomat e paraburgimit, një ndër gazetat më të mëdha të Greqisë “Eleftherotipia”, këto ditë shkruante se në 169 raste dhune të egër asnjë ushtrues nuk është dënuar. Fajtor gjithnjë ka qenë i rrahuri dhe hero polici!
Sa e sa herë në mjetet e komunikimit masiv janë dhënë skena makabre të rrahjeve barbare të të pandehurve, kryesisht shqiptarë.
Për të vazhduar më tej me mijërat e fëmijëve të trafikuar, të humbur pa nam e pa nishan, të vajzave si mall “mishi të bardhë”, për “30 dibranët e 9 marsit 1996” që dikush këmbëngul se ata janë në një burg të sigurisë së lartë në ishullin e Korfuzit…
Për ta heshtet, për ta asnjë zë zyrtar shtetëror nuk është dëgjuar…
Për të vazhduar me rastin (rastet) unikal të kuadratit ushtarak me uniformë që parakalon para presidentit të republikës me këngë që shprehin rracizëm mesjetar drejtpërdrejt ndaj Shqipërisë e shqiptarëve.
Në mërgatën dhe për mërgatën shqiptare në Greqi, mërgatë që numron çerekun e shqiptarëve të Republikës së Shqipërisë, ka probleme që do të thoja të pa shtruar për zgjidhje.
Në Athinë ka një ambasadë. Në Selanik dhe në Janinë ka konsullata. Të tria këto përfaqësi, bashkarisht nuk kanë më shumë veta se sa një minibashki e Tiranës, një drejtori në bashkinë e Tiranës apo një bashki e një qyteti provincial në Shqipëri. Një personel në këtë numur përballë një “Tirane” mërgimtarësh me komplekse të mëdha hallesh mund të them se është me “duar lart”.  Me këtë nuk dua të bëj thirrje që të shtohet numëri, por të vihen në lëvizje potencialet intelektuale, të vjetrat por më shumë të reja, potencialet intelektuale të djemëve dhe vajzave  shqiptare që mbarojnë universitetet greke, që njohin gjuhën, ligjet, psikologjinë, që mund të kthehen në vlerë për shtrimin dhe zgjidhjen e problemeve të shumëta të mërgimtarëve.
Ka shumë, por unë do të ndalem në njerin prej profesioneve të fituara me mund dhe djersë në universitetet e Greqisë, profesionin e juristit. Juristët e rinj shqiptarë, po nuk patën nënshtetësi greke, nuk mund ta ushtrojnë profesionin e tyre, nuk mund të marrin leje ushtrim profesioni. Edhe në rastet kur ata e marrin nënshtetësinë, e shumëta mund ta ushtrojnë profesionin e tyre si shegertë të ndonjë avokati grek, thjesht për të mbledhur informacion për klientin.
Do të dëshiroja që shteti shqiptar, Ministria e Drejtësisë, ta shihte me sy e ta mblidhëte këtë potencial të madh juridik në interes të emigrantit.
Një regjistrim në amzën e Ministrisë së Drejtësisë, një certifikim njohjeje të profesionit të tyre nga Ministria  greke e Drejtësisë, një organizim pjesë e një drejtorie jo të veçantë, do të zgjidhëte shumë probleme të karaketrit juridik, do të grumbullonte një informacion të madh për të dënuarit në veçanti.
Shpërblimin ata nuk do ta merrnin nga shteti por nga klienti, i cili me dëshirë do ta jepte për fjalën shqipe që i ofrohet dhe për pagesën modeste që do të jepte krahasuar me ato të avokatit grek.
Janë të njohura, të dokumentuara në sinkron me zë dhe figurë  në media rastet kur përkthyes që nuk dinin asnjë fjalë shqip kanë bërë përkthyesin në gjyqet kundër shqiptarëve. Dhe bëjnë.
Mërgata shqiptare në Greqi është jetime. Atë nuk e mbron kush kur polici i shkarravit apo i gris pasaportën në kufi, kur i vënë prangat dhe e sjellin në sallën e gjyqit, kur e rrahin dhe e torturojnë në qelitë e paraburgimit, kur afendikoi i mban pagën për muaj të tërë dhe edhe kur ndodh që ai e denoncon në gjyq, fajtorë ngelet ai kurse afendikoi i pafajshëm…
Mërgata shqiptare në Greqi është parë (dhe shihet) tek “xhepi”, tek postimet (remitancat) e parave që dikur ishin një miliard euro e tash kanë rënë 5-6 herë(!). Nuk ka ditë që në dritaret e vogla të kanaleve televizive të mos flitet për emigrantët dhe paratë e tyre të munguara në bankat shqiptare e në familjet e tyre.
Kudret Kume, alias Ilia Kareli iku. Nuk do të kishte ikur, nuk do të ishte bërë kriminel, nuk do të ishte shqyer nga inati shtazarak i një formacioni zyrtar sikur të kishte pas shtetin në krah, psikologun që do ti fliste me shqipen e nënës së tij, avokatin që shqip do ti tregonte hapësirën ligjore, të drejtat dhe detyrimet e tij.
Kudret Kume, alias Ilia Kareli, në veprimet dhe mosveprimet e tij duhet lexuar mirë. Në burgjet greke ka 2800 shqiptarë të cilët kanë nevojë të ndihmohen që të përballojnë vitet më të vështira të tyre. Ka edhe të pafajshëm që “për një viç e xu nata jashtë”.
Mërgimtarët shqiptarë në Greqi kanë nevojë ta mbështesin kokën në “jastëkun” e butë të shtetit për gjithëçka që lidhet me jetën e tyre; me drejtësinë, me shkollimin në gjuhën e nënës, me shkolla e qendra kulturore, me dokumentacionin e domozdoshëm të të qenit legal, me njohjen e patentave, njohjen e viteve të pensionit, me toponiminë e shkruar mbi pasaportat e fëmijëve nga administrata analfabete shqiptare…
Hallet e emigrantëve shqiptarë janë bërë tërkuzë lesh dhie që duhet këputur.

Abdurahim Ashiku

Athinë, 9 prill 2014

SHAQIR SALIHU, njëri nga ata që na mbajti gjallë me zërin e shpresës

by

Nga  Beqir Sina /

WASHINGTON D.C : Ka qenë 70 vjetori i Zërit të Amerikës, i cili përkoi për koicidencë edhe me 70 vjetorin e ditëlindjes së njërit prej gazetarëve më të “vjetër” të Shërbimit Shqip, të cilin vetëm pensioni mundi t’a largojë nga Zëri i Amerikës, se “gjë tjetër” ska mundur t’a largojë atë nga Zëri i Amerikës, shqip. Ai doli në pension pas një kariere të larmishme dhe 30 vjeçare. Ai është Shaqir Salihu, i cili filloi punën në Zërin e Amerikës në fillim të viteve 80, pasi kishte ardhur në Amerikë si refugjat politik nga Kosova.Kur Shaqiri erdhi të punojë për Zërin e Amerikës në Uashington, Shqipëria ishte e izoluar, ndërsa në Kosovë vazhdonte shtypja dhe diskriminimi ndaj popullatës shqiptare, thuhej në një koment të kësaj radio kushtuar gazetarit të njohur të Zërit të Amerikës Shaqir Saliu.

Por , ai ende nuk ka “ikur” nga Zëri i Amerikës sepse trashgimtari i tij – Ilir Salihu, punon prej disa vitesh në departamentin e teknikës të Zërit të Amerikës dhe shpesh i takon të punojë edhe për programin Ditari, ku Shaqiri i ri dhe i vogël është producent, është pjesë e Zërit të Amerikës.

Zëri i tij :”Ju flet Zëri i Amerikës nga Uashingtoni! në programin e mbrëmjes i cili i binte në orën 6 të darkës me orën e Shqipërisë dhe në orën 21 sipas orës në Shqipëri, ishte ai zë që vinte nga larg ashtu si lind një mëngjes i bukur, i një dite të bukur.

Nuk mund ta numërojë sesa herë e dëgjoja zërin e tij “unë Shaqir Salihu dhe kolegu im ……” teksa na përcillnin emisionin e radhës që transmetonte në Radioprogramin e Zërit të Amerikës seksioni i gjuhës shqip, në barangat e errta mes skamjes dhe frikës se po na dëgjonin dhe muret, teksa isha i “mbuluar me jorgan ose ndonjë batanie të vjetër. Dy emisonet e Zërit të Amerikës, për atë kohë ishin e vetmja shpresë dhe nga i mbanim syt unë dhe ata mijëra bashkëvuajtësit e mi në kampet e interrnimit.

Në mëngjes kur bëhesh apeli (leximi i emrave të të interrnuarve), nuk kishte ditë që të mos përhapej “vesh më veshë” lajmi se regjimi i Enver Hoxhës së bashku me regjimet e tjera komuniste po binin, era e lirisë po fryente në Kosovë qysh me demostratat e 1981. Nuk kishte ditë që të interrnuarit të mos merrnin ndonjë lajmë, që u hapte zemrat e lirisë , sepse Zëri i Amerikës për shtresën tonë, ishte e vetmija liri dhe ëndërr që kishim ne ndërkohë që lajmet e saj ishin oksigjeni dhe ushqimi i përditëshëm jo vetëm i imi por dhe i atyre mijërave bashkëvuajtësve të mi – fatkeq.

Kur flasim për Zërin e Amerikës ku Shaqir Salihu ka shërbyer me profesionalizëm, vullnet dhe ndershmëri do të kujtojë se isha vetëm 6 vjeç kur nga Zëri i Amerikës , xhaxhai i ndjer mori lajmin se të premten më 22 nëntor 1963 u vra Presidenti i SHBA John Kennedy dhe ai erdhi e na tha se “koministët” Rusë e vranë Presidentin e Amerikës. Dhe isha vetëm 15 vjeç kur plasi skandali i “Watergate” dhe Presidenti Richard Nixon dha dorëheqjen dhe ne të presekutuarve sikur na “vdiqen” shpresat mbas asaj vizite historike të të parit Sekretar Shteti në Kinën komuniste të Henry Kissinger.

Këtij shqiptari që na mbajti gjallë me zërin e tij të shpresës, lirisë e demokracisë për aq vite sa ai shërbeu “Shtëpisë së Lirisë dhe Demokracisë” nga Uashingtoni zotit Shaqir Salihu( ose Shaqes i i thërrisin shpesh herë kolegët e ti) i urojë nga zemra të ketë vite më bukura, më të lumtura dhe më të begatë, me gjithë familje, ndërkohë që trashgëmtarit të tij, dhe kolegëve të tij në Zërin e Amerikës, u urojë që ta ngrenë më lartë Zërin e këtij programi dhe emrin e kësaj “shtëpie” informacionesh të besueshme dhe që është bërë e vetmja shpresë e lirisë dhe demokracisë në botë, për popujt anembanë botës dhe që janë ende në thundrat e regjimeve komuniste.