Featured – Page 84 – Dielli

Në Kishën e Zojës Pajtore “Nderi i Kombit” në Michigan u zhvillua Festivali Tradicional Shqiptar

September 9, 2021 by s p

Nga Valentin Lumaj

“Ah çfare bukurie hyjnore!!! Keto kostume popullore tradicionale te cilat sikur krijojne nje komunikim te pazeshem mes tyre, por qeflet nepermjet shenjave dhe ornamenteve te ndryshme dhe menyresse kombinimit, pelhurat shume ngjyrshe, trashegimia e qendisjes me ar apo argjend, tipare te cilat jane fjalori i nje gjuhe qe shprehet vetem ne sintaksen e kultures mijera-vjeçarete popullit shqiptar”.Në rrugën e tyrete mërgimit, shqiptaret morën me vete cilësitë dalluese, si njerëz të punës, intiligjentë dhe mënyrën e jetesës në bashkësi. Gjithashtu morën dhe po e ruajne gjuhen, kulturen, traditën dhe çdo element tjeter te identitetit te tyre. Ne kuader te aktiviteteve shoqerore te larmishme qe mbahen ne Michigan çdo vit, te cilat sherbejne per ruajtjen e traditave shqiptare dhe rezistences ndaj asimilimit, me datat 4,5 dhe 6 Shtator u zhvillua ne ambientet e Kishes Zoja Pajtore te Shqiptareve ne Southfield, Michigan, Festivali Tradicional Shqiptar.

Ky Festival ka me shume se 20 vite tradite qe organizohet dhe perkon me ardhjen me sherbim ne Kishen e Zojes Pajtore te famullitarit Dom Ndue Gjergji, ketij njeriu vigan dhe te jashtezakonshem, i cili me punen dhe vepren e tij i ka tejkaluar me kohe kufijte e misionit te tij kishtar dhe eshte kthyer ne nje promotor te aktiviteteve te shumta komunitare po ashtu edhe i paqes dhe beshkepunimit ne mes shqiptareve. Motivet e ketij Festivali si gjithmone ishin pasqyrimi i gjerë i gjinive të folklorit dhe vlerave të tij, mbrojtja, promovimi dhe popullarizimi i vlerave muzikore, koreografike, etnografike dhe edukative të krijuara prej shekujsh nga të parët tanë.Po ashtu ky festival perkoi edhe me 5 Vjetorin e Shenjterimit te Nene Terezes. Diten e Diele u organizua ceremonina e hapjes. Kjo ceremoni startoi me paraden e flamurite pregatitur me kujdes nga anetari i Keshillit te kesaj Kishe, z.Valentin Lumaj. Nje procesion i thjeshte por shume domethenes icili fillon nga Qendra Kulturore “Nene Tereza” me rreth 100 te rinj dhe femije shqiptare te veshur me veshje kombetare qe valevisin flamuj shqiptare dhe amerikane. Marshiivargut te gjate rinor, ndalet perpara shtatores se Shejtes Nena Tereze. Nje minute heshtje, perkulje me nderim dhe nje lutje nga famullitari DomNdue Gjergji. Aty para shtatores mbi nje tavoline me mbulese te bardhe, qendron ipalosur me kujdes nje flamur shqiptar.Dom Nosh Gjolaj, qe ishte i ftuari i nderit me kete rast, merr kete flamur te kuq gjigand me nje shqiponje dykrenare te qendisur ne mes, e shpalos, ia dhuron dy vajzave 5 dhe 7 vjeçare, Eliza dhe Sarah Lumaj. Dorezimi i flamurit kombetar si nje testament nga nje brez tjetrin ishte simbolika me e bukur e trashegimise dhe e ruajtjes se identitetit, qe keta femije te rriten me kete ndjenje kombetare dhe me kete flamur. Me pas, parada vazhdon me flamurin kuq e zi ne krye, dhe i drejtohet tendes qendrore te Festivalit, ku qindra pjesemarres e presin flamurin me duartrokitje. Jane te shumte personat qe kane nxjerre kamerat the memorizojne keto çaste mbreselenese dhe te paharruara. Te rinjte te rejat dhe femijet bashke me flamurin rreshtohen para skenes se improvizuar per kete rast nen tingujt e kenges se flamurit. Ceremonia hapet me hymnet kombetare amerikan dhe shqiptar, qe kendohen nga kengetarja e njohur Ledi Paparisto nen interpretimin muzikor te Gjergj Paparisto. Dr. Gjeka Gjelaj, aktivist i hershem i Kishes se Zojes Pajtore, deklaron hapjen efestivalit, fton pjesemarresit te afrohen qe te celebrojne te gjithe bashke dhe ju uron mireseardhjen. Me pas ai fton famullitarin Dom Ndue Gjergji per te bekuar festivalin, ky nje rit sa fetar po aq edhe tradite shqiptare. Dom Ndue Gjergji po ashtu solli ne vemendje pervjetorin e shenjterimit te Nene Terezes si Nene e shqiptareve dhe Nene e gjithe botes. Ne vazhdim fjala I jepet z.Valentin Lumaj per te folur per misionin e Nene Terezes dhe trashegimine e saj. “Sot ne jetojmë në një kohë me sfida të reja dhe të panjohura, ne situata pandemike, keto jo vetem virale por edhe te urrejtjes, te vetmise dhe te mungeses se dashurise ne mes njerezve. Nënë Tereza eshte ajo nga mund te mesojme si te dalim nga keto pandemi. Nene Tereza eshte zemra hapur, dora e shtrire dhe buzeqeshja, sikurse ajo thoshte: “Paqa fillon me nje buzeqeshje”… “jo vetem se Nene Tereza eshte e jona, por jemi me fat sepse ne jemi te Nene Terezes, jemi populli i gjakut te saj dhe sot ajo na thërret, na pret dhe na frymëzon për nje jetë me Zotin dhe me të afërmin ne dashuri dhe ne paqe”, -theksoi z. Lumaj nder te tjera. Ceremonia vazhdoi me programin artistik. Grupi i valles ‘Gjergj Kastrioti-Skenderbeu” i Kishes se Shen Palit performoi disa valle te larmive dhe trevave te ndryshme. Nuk eshte e veshtire te dallosh parapregatitjen dhe profesionalizmin e ketij grupi valltaresh. Tingujt e muzikes se paster shqiptare perkthehen ne menyre perfekte ne levizjen e trupit, duarve dhe kembeve qe duket sikur lodrojne ne harmoni te plote duke krijuar nje atmosphere qe ta ka endate mos ndale por te vazhdoje pafund. Bukurine e valles e shtojne kombinimi i veshjeve tradicionale shqiptare, xhubleta, veshja katundare, e Shqiperise se mesme apo te jugut. Ah çfare bukurie hyjnore!!! Keto kostume tradicionale te cilat sikur krijojne nje mjet komunikimi te pazeshem, por qeflet nepermjet shenjave apo ornamenteve te ndryshme dhe menyra e kombinimit te tyre, pelhurat shume ngjyrshe, trashegimia e qendisjes me ar apo argjend, tipare te cilat jane fjalori i nje gjuhe qe shprehet vetem ne sintaksen e kultures mijera-vjeçarete popullit shqiptar. Ruajtja e gjuhes, kenges, valles dhe veshjes tradicionale jane te vetmet menyra qe nepermjet ketyre festivaleve te pervitshme te riaktualizohet e kaluara jone mitike, ilire, periulla eSkenderbeut, ajo e Rilindjes deri ne kohet moderne. Fill mbas ceremonisese hapjes se Festivalit, te rinj e te reja mbushin tenden ne valle nen tingujt e muzikes shqiptare e cila nuk ndalon per asnje sekonde. Jane ftuar kengetare te mirenjohur shqiptare. Nder ta ka ardhur nga New York-u kengetari tropojan Gezim Nikai cili “ndez” ambientin me zerin e tij te mprehte nepermjet kenges “Kur ndigjon zerin e nanes”. Kengetarja Hana Nikprelaj dhe Fran Lucaj , shume te dashur dhe te preferuar per komunitetin shqiptar ne Michigan performuan nen shoqerimin e muzikanteve Albert Abedini dhe Elvis Tershana. Ndersa sheshi jashte tendes perplot, gumezhin nga bisedat e njerezve te mbledhur grupe-grupe shoqerore apo familjare, i ngjan nje familje te madhe. Kudo mbizoteron paqja, te gjithe qeshin e gezojne, ndajne ne biseda mendimet, u ofrojne me dashamiresi pije njeri-tjetrit. Ata e ndjejne mungesen, mallin dhe largesine qe jeta dhe puna e tejzgjatur e perditshme u shkakton. Prandaj keto nete te Festivalit jane gjithmone te mirepritura per ta. Disa metra larg tendes se festivalit eshte ngritur nje tende tjeter apo kuzhina e Festivalit. Aty nuk pushojne kurre duke sherbyer dhjetra punetore vullnetare te veshur strikt me uniforma te posatçme per kete rast. Ne krye te tyre qendron i palodhur Ndrec Merdita qe njekohesisht ishte caktuar nga keshilli i Kishes si kryetar i ketij Festivali. Roli i tij ka qene i gjithanshem, qysh me mbledhjen e fondeve, bashkerendimin e puneve deri ne perfundimin me sukses te plote te eventit.. I kudo-ndodhur, kryetari i Keshillit te Kishes, Rrok Dedivanaj ndihmon ne mbarevajtjen e festivalit, qysh me pritje-percjelljen dhe akomodimin e personaliteteve te ftuar deri, sigurimin e bazes materiale te nevojshme e detaje te tjera. Sheshit te festivalit gjithandej nuk i munguanelementet e dekorit me postera dhe flamuj shqiptar dhe amerikan, parkim te gjere dhe te organizuar, kendi i lojrave te femijeve ku argetohen dhjetra femije. Kjo feste e gjalle vazhdoi per tre dite, dhe u permbyll me nje darke ne oret e vona te mesnates, ne respekt dhe mirnjohje te punetoreve te kuzhunes, te parkimit, stafit dhe atyre qe sherbyen dhe ndihmuan ne mbarvajtjen e aktivitetit. Falenderim dhe mirenjohje te veçante per Kishen tone te Zojes Pajtore, e cila ne vazhdimesi po i paraprin jetes fetare, kulturore dhe shoqerore te komunitetit shqiptar ne Michigan.

DUKAGJINËT SIPAS BURIMEVE ARKIVORE TË DUBROVNIKUT NË SHEKULLIN XIV

September 9, 2021 by s p

Ilustrimi 1 – Diploma origjinale nga viti 1387 – f. 1r e Lekë Dukagjinit

Edhe pse i shkruar vetëm në pesë rreshta tekst, ky është një ndër dokumentet (aktet diplomatike) më të rëndësishme të shekullit XIV për familjet fisnike feudale shqiptare, origjinali i të cilit ruhet në Dubrovnik. Raportet diplomatike me Raguzën dhe pozitat e qendrueshme ekonomike të Dukagjinëve në shek. XIV janë në qendër të vëmendjes. Dëshmi për zhvillimin e një kancelarie shumëgjuhëshe pranë kësaj familje, ngjashëm me familjet e tjera shqiptare dhe europiane.

Prof. Dr. Musa Ahmeti

Njëra ndër familjet fisnike shqiptare më të fuqishme dhe më të njohura në mesjetë është familja e Dukagjinëve. Për historinë, gjenealogjinë, origjinën dhe shtrirjen e sundimit, marrëdhëniet diplomatike me familjet e tjera fisnike shqiptare dhe me fisnikët fqinjë jo-shqiptarë: sllavë, grekë, bullgarë, rumunë, etj., si dhe me komunat (shtetet) e kohës, qofshin ato shqiptare, dalmatine, italiane, spanjolle, frënge apo të tjera, gjatë shekujve të mesjetës janë shkruar disa studime, por asnjëherë shteruese. Befason fakti se shumë studiues kopjojnë njëri-tjetrin (këtu duhen theksuar dy apo tre studiues shqiptarë që kanë provuar të shkruajnë për këtë familje fisnike) pa përmendur se kanë shfrytëzuar veprat e mëparshme të botuara apo burimet arkivore origjinale, si dorëshkrime, literaturë mesjetare apo burime të tjera.

Ilustrimi 2 – Diploma origjinale nga viti 1387 – f. 1v e Lekë Dukagjinit

Transkripti i origjinalit ne sllavisht dhe perkthimi ne shqip.

Ilustrimi 3 – Diversa Cancellariae (1387-1389), vëll. 27, f. 69v – shënimi i datës së dokumentit

Duke u mbështetur në burimologjinë arkivore, si dorëshkrime, dokumente, dipoma, akte dipomatike, bula papnore apo informacione të tjera të sakta, është i pamohueshëm fakti që kjo familje ishte shumë e fuqishme në shekujt XIV e XV duke zotëruar një territor mjaft të gjërë sundimi, në kohën kur familja e Kastriotëve ende nuk kishte dalë në skenën politike, ushtarake dhe shoqërore të kohës. Natyrisht politika e ndjekur nga Dukagjinët gjatë epokës skenderbegiane kërkon një studim të specializuar, të thellë, profesional, duke analizuar rrethanat e kohës si dhe duke ballafaquar burimet dokumentare arkivore me literaturën e kohës, duke shmangur tendenciozitetin dhe njëanshmërinë, që sot shfaqet te amatorët e historisë në forma të ndryshme, deri në skajshmëri ekstreme.

Kësaj radhe nuk kemi për qëllim të debatojmë me të gjithë këta të “ashtuquajtur autorë”, por, po botojmë një diplomë (akt diplomatik) origjinale nga Arkivi Historik i Dubrovnikut.

Diploma që po botojmë me këtë rast është e njohur nga studiuesit dhe historianët, por për herë të parë ajo botohet së bashku me faksimile cilësore, të cilat specialistët e medievistikës dhe paleografisë së sllavishtes së vjetër mund t’i lexojnë lehtësisht (shih ilustrimet nr. 1 dhe 2). Përveç kësaj, botimi është shoqëruar edhe me aparat kritik, përkthim në gjuhën shqipe e transliterim e transkriptim të dorëshkrimit të diplomës (akt diplomatik). Logjika e studimit përcjellës, e bazuar në të gjitha këto elemente shkencore mund të ndiqet lehtësisht jo vetëm nga studiuesit, historianët, medievistët, por edhe nga amatorët e interesuar në këtë fushë dhe historidashësit. Ky botim nxjerr në pah njëherë e mirë botimet joprofesionale dhe joserioze të bëra nga studiues të ndryshëm, e veçanërisht përkthimet në gjuhën shqipe, të cilat lënë shumë për të dëshiruar, sidomos për pasaktësitë dhe perifrazimet e origjinalit, gjë që e kanë shtrembëruar dhe dëmtuar në masë të madhe vlerën historike të kësaj diplome (akt diplomatik).

Diploma origjinale sot ruhet në Arkivin Historik të Dubrovnikut në Dubrovnik me signaturë P. Nr. IV a 67, pra si diplomë e veçantë (me signaturë të vjetër 792), ndërsa më parë (deri në fillim të shek. XX) ruhej në kuadër të fondit: Diversa Cancellarie 1387-1389, P. II, 38, dhe këtu si shtesë nr. 27. Kjo diplomë tani është e regjistruar me titullin: “Lekë Dukagjini fton dubrovnikasit që të bëjnë tregti nëpër tokën e tij“.

Përshkrimi fizik i diplomës (aktit diplomatik)

Diploma (akti diplomatik) është i shkruar në letër gjysëm-karton. Dimensionet e diplomës janë: 19.6 x 8.9 cm ndërsa dimensioent e tekstit janë: 17.7 x 6 cm.

Për herë të parë, kjo diplomë është botuar në vitin 1862. Pas këtij botimi kanë pasuar ribotime të shumta (shih: Puciq 1862, Mijatoviq 1881, Novakoviq 1912, Shuflaj 1918, Shllaku 1940, Burime 1962), po asnjëherë korrekte dhe me gabime e lëshime të ndjeshme.

Transkriptimi [tejshkronjëzimi] i diplomës

Transkriptimi [tejshkronjëzimi] i diplomës origjinale me signaturë: Wiena 792 ose P. nr. IV a 67, është shumë i vështirë jo vetëm për studiuesit, medievistët, historianët e paleografët e cirilikës, e sidomos për ata që nuk janë specialistë të paleografisë sllave, asaj cirilike e glagolike, por edhe për ata që kanë përvojë të gjatë në transkriptime të këtij lloj shkrimi. Shkurtesat e shumta dhe grafia e imët dhe në disa raste, shenjat e veçanta të logofetit ose scribes-it, vështirësojnë edhe më shumë transkriptimin. Pra, teksti i diplomës lexohet me vështirësi për shkak të shkurtesave të shumta si dhe gjuhës e drejtshkrimit jo të saktë të përdorur nga logofeti/scribes-i, që ka shkruar këtë diplomë. Ky fakt lë të kuptohet se logofeti/scribes-i nuk ka qenë sllav, po shqiptar që ka punuar në kancellarinë e familjes Dukagjini, që ka njohur gjuhën sllave si dhe shkrim-leximin e saj. Kjo diplomë me karakterin e një dokumenti publik (akti diplomatik) mban në vetvete të gjitha karakteristikat e dokumenteve të kësaj epoke historike.

Teksti i diplomës

Teksti i diplomës është shkruar në pesë rreshta ngjyrë kafe, e cila i ka përballuar një kohe të gjatë tashmë prej 631 vjetëve. Në të djathtë poshtë me laps plumbi është shënuar në fund të shek. XIX: h. si D. Cancellar. 1388-1389, (numri 8 te viti 1388 ka të shënuar numrin 7 që lë të kuptohet se logofeti/scribes-i, e ka shkruar gabimisht vitin, gjë që vërehet edhe nga datimi i diplomës /aktit diplomatik/).

Vula e diplomës

Në të majtë të diplomës, poshtë tekstit, vërehen gjurmët e vulës prej dylli të kuq, që për fat të keq tani nuk është më! Vula ka qenë e vendosur në anën e pasme (verso) të diplomës. Dimensionet e gjurmës së vulës janë: 1.6 x 1.8 cm. Kurse perimetri është 5.2 cm. (Këto të dhëna na i ka saktësuar dr. Niksha Selmani nga Arkivi i Dubrovnikut, të cilin e falenderojmë publikisht). Siç mund të vërehet në diplomën origjinale, vula ka qenë e tipit të shtypur në letër, sipër së cilës ka qenë një letër e bardhë e hollë e ngjitur nëpërmjet shpimit të letrës bazë (shih ilustrimin 1 dhe 2), ngjashëm me vulat e fisnikëve të tjerë shqiptarë: Balshajve, Topiasve, Spanëve, Muzakëve, Kastriotëve… etj.

Diploma në verso

Në verso, në pjesën e pasme të diplomës, diploma ka të shënuar në dy rreshta një tekst me këtë përmbajtje: “/1/ † Vlastelome čestenoga /2/ grad Dubrovenika” ndërsa në mes të fjalëve grad () Dubrovnika vërehet se ka qenë e vendosur vula prej dylli të kuq. Në mes të faqes verso është vula e Arkivit Historik të Dubrovnikut nga fundshekulli XIX.

Diploma ka qenë e palosur katër herë: një herë horizontalisht dhe tre herë vertikalisht, gjë që vërehet në ilustrimin nr. 2. Në pjesën e tretë të thyerjes nga palosja vërehet gjurma e vulës, e cila lë të kuptohet se kjo letër ka qenë e mbyllur me vulë. Diploma është në gjendje të mirë dhe nuk ka pasur nevojë të restaurohet.

Filigranes

Duke analizuar me kujdes letrën e diplomës, poshtë në të djathtë mund të vërehet një pjesë e filigranes (shenjës së ujit), që është e pamjaftueshme për të kuptuar të gjithë shenjën (figurën) përkatëse të filigranit.

Në vijim po sjellim tanskriptimin e diplomës. Me numrat në kllapa të drejta kemi shënuar fillimin e rreshtit sipas origjinalit të tekstit në diplomë. Kurse në përkthim, në kllapa të vogla, me shkronja të pjerrëta (italike), kemi shënuar fjalët e origjinalit të tekstit sllavisht, por që ia humbin kuptimin fjalisë po të përkthehen fjalë për fjalë. Pra kemi shënuar të dyja variantet e mundshme: atë të përkthimit fjalë për fjalë sipas origjinalit dhe përkthimin sipas kuptimit.

Tranksriptimi i origjinalit në sllavisht:

/1/ † Ode Leke Dukagin i Pavla brat mu vlasteome čestioga grad Dubrovni –

/2/ ka pišu vera vi moja i moga brat gerdet slobodno po moei zemli ne boite se niša

/3/ a ere e za carinu davaite si zakonenu carinu šo ste i prege davli ineme

vlastelome

/4/ koi su prege nastojeki na teme meste bil a inedoga strah se ne boite ere se

umirihe

/5/ s tureci i boga vi vesli

Ne verso:

/1/ † Vlaste lome čestenoga

/2/grad Dubrovenika

Die penultimo Dec. 1387

Përkthimi në gjuhën shqipe:

† Nga Lekë Dukagjini e Pali vëllai i tij.

Fisnikërisë së nderuar të qytetit të Dubrovnikut.

Ju shkruaj në besën time dhe të vëllait tim të kaloni lirisht nëpër tokën time pa iu frikësuar asgjëje dhe për doganë duhet të jepni (paguani, m.a.) sipas ligjit doganën (taksën doganore, m.a.) që ua keni dhënë edhe më parë atyre fisnikëve që më parë kanë banuar (sunduar, m.a.) në këtë vend dhe pa asnjë frikë dhe pa asnjë dyshim, sepse jam pajtuar me turqit dhe në Zotin ju gëzuar (Zoti ju gëzoftë, m.a.).

Në verso:

† Fisnikërisë së lartësuar (nderuar, m.a.)

të qytetit të Dubrovnikut

30 dhjetor 1387

Paraqitja paleografiko-diplomatike e diplomës

Duke qenë se editimi ynë bëhet sipas kritereve bashkëkohore shkencore, ne po sjellim një studim paleografiko-diplomatik të kësaj diplome mesjetare, përkatësisht të fundit të shek. XIV.

Në fillim të diplomës është i shënuar invokacioni simbolik, që në këtë rast na paraqitet në formën e një kryqi të tejzgjatur deri në rreshtin e dytë të tekstit, që është tregues i nënshtrimit të pushtetit real të Dukagjinëve ndaj atij kishtar, duke treguar besnikëri absolute ndaj kishës.

Invokacioni verbal që përdoret në këtë diplomë, është karakteristikë e shpeshtë e përdorimit në diploma të tilla të lëshuara nga kancelaria sllave. Me këtë i rritej vlera diplomës (aktit diplomatik) duke dëshiruar që të arrihej qëllimi për destinimin e tij. Në këtë rast, invokacioni verbal është i shprehur në formën: “në besën time dhe të vëllait tim të kaloni lirisht nëpër tokën time”.

Menjëherë në vijim është intitulacioni që është i shkurtër fare: “Nga Lekë Dukagjini e Pali, vëllai i tij”. Kjo është një shprehje e zakonshme e kohës për fisnikët shqiptarë, të cilët, kur u drejtohen fisnikëve të tjerë apo komunave (shteteve) të kohës, shkruajnë emrin personal të tyre dhe pothuajse çdo herë të shoqëruar edhe nga një person i dytë i familjes, vëllai, xhaxhai, kurshëriri i parë, e në raste të rralla, gruaja ose motra. Në këtë rast, te kjo diplomë, Lekë Dukagjini, që mendohet të jetë i pari me këtë emër, përkrah emrit të tij shënon edhe emrin e të vëllait Palit. Më këtë rast duhet të theksojmë se nuk është fjala për Lekë Dukagjinin e kohës së Skenderbeut, por për të atin e tij, ose ndoshta gjyshin e tij.

Në vijim, Lekë Dukagjini i siguron dubrovnikasit në formën e njohur të së drejtës zakonore shqiptare, se ai është garant për kalimin e tyre nëpër territorin ku ai sundon, me kusht që ata të respektojnë obligimet e tyre, pra të paguajnë doganën. Ky pohim në dukje të parë nuk duket shumë i rëndësishëm, por nëse e studiojmë me kujdes do të vërejmë se është një dëshmi e pakundërshtueshme se familja fisnike feudale e Dukagjinasve ka rrënjë të lashta fisnikërie shqiptare dhe se ata ishin krenarë për këtë gjë.

Kurse dispozicioni, si pjesa më e rëndësishme e diplomës (aktit diplomatik), i cili në vete ngërthen objektin moral dhe atë material, që i dedikohet pranuesit, na paraqitet në formën ku Leka në mënyrë bindëse i siguron dubrovnikasit se ata mund të vijnë në territoret që ai sundon “pa asnjë frikë dhe pa asnjë dyshim, sepse jam pajtuar me turqit”, shprehet ai.

Në ekspozicion (narracion) janë sqaruar rrethanat aktuale për vendimin e shkrimit të një akti të tillë diplomatik ku Leka pohon: “kaloni lirisht nëpër tokën time pa iu frikësuar asgjëje dhe për doganë duhet të jepni sipas ligjit doganën që ua keni dhënë edhe më parë atyre fisnikëve që më parë kanë sunduar (…) sepse jam pajtuar me turqit”. Me sundues të mëparshëm, Lekë Dukagjini nënkupton sunduesit serbë, përkatësisht carin Dushan, gjatë kohës që kishte pushtuar Shqipërinë mesjetare.

Kjo diplomë (akt diplomatik) nuk e ka të shënuar datën e lëshimit të saj. Rreth datimit kemi një përshtjellim, që përfundimisht u zgjidh duke shfrytëzuar fondin e dokumenteve origjinale ku ruhej kjo diplomë më herët. Edhe më parë është shënuar data 30 dhjetor 1387, por pa u saktësuar dhe sqaruar se nga është nxjerrë kjo datë. Duke mos pasur datën e lëshimit, të gjithë që janë marrë me këtë diplomë kanë shënuar si datë të lëshimit, datën e pranimit, përkatësisht të regjistrimit si diplomë e pranuar pranë kancelarisë raguzane, që është data 30 dhjetor 1387. Kjo nuk është data e lëshimit të kësaj diplome nga Lekë Dukagjini, përkatësisht data e shkrimit të diplomës nga logofeti/scribes-i i Lekës.

Duke mos qenë në gjendje të saktësojmë datën e lëshimit, edhe ne kemi pranuar si datë të kësaj diplome datën e lartcekur, edhe pse të vetëdijshëm se kjo diplomë (akt diplomatik) është shkruar të paktën 15-30 ditë më herët. Në fondin Diversa Cancellariae (1387-1389), vëll. 27, f. 69^v të Arkivit Historik të Dubrovnikut është shënimi i pranimit të letrës së Lekë e Pal Dukagjinit në kancelarinë zyrtare të Raguzës. Shënimi është i treti me radhë, pra kryerreshti i tretë, në fund të faqes dhe ka gjithsej 3 rradhë tekst (shih ilustrimin nr. 3) me këtë përmbajtje (transkriptimi në latinisht): “Ista littera sclavica fuit hic posita, de mandato domini rectoris et consilii que continet quod merchatores Ragusini possint ire securi per terrenum dominorum Leche et Pauli Ducadini ut patet in littera”. Përkthimi në shqip i këtij teksti është: “Kjo letër sklavike (sic! lexo: çirilike) u vendos këtu me urdhër të z. rektor dhe të këshillit, e cila përmban që tregtarët e Raguzës mund të shkojnë të sigurt nëpër territorin e zotërinjve Lekë e Pal Dukadini (sic! lexo: Dukagjini, në origjinal është: Dukadini), siç shënohet në letër”. Nga diploma që po botojmë, pohohet se: “me urdhër të rektorit po rregjistrojmë letrën e depozituar”. Ne kemi konsultuar edhe diploma të tjera të familjes Dukagjini në sllavisht që ruhen në Arkivin Historik të Dubrovnikut, po nuk kemi arritur të nxjerrim informacione të sakta në lidhje me këtë çështje.

E pazbardhur mbetet edhe çështja e autorit të shkrimit të diplomës – logofetit/scribes-it, i cili nuk e shënon në fund emrin e tij, sikurse nuk ka shënuar as datën dhe as vendin e lëshimit. Pra, ne nuk kemi njohuri se në cilin qytet apo pjesë të sundimit të Lekë Dukagjinit është lëshuar kjo diplomë.

Kësaj diplome i mungon edhe elementi i përforcimit, që është i zakonshëm pothuajse në të gjitha diplomat e tjera të kësaj periudhe në gjuhën sllave që njohim deri me sot.

Përveç elementeve të përmendura, këtij akti diplomatik i mungojnë edhe disa pjesë standarte apo klishe, të cilat i ndeshim në diploma të ngjashme nga e njëjta periudhë. Megjithatë këto mungesa nuk e zvogëlojnë rëndësinë dhe autenticitetin e kësaj diplome.

Sipas burimeve arkivore që ruhen në Arkivin Historik të Dubrovnikut, familja Dukagjini përmendet për herë të parë në histori në shek. IX. Natyrisht që ky burim duhet studiuar, verifikuar dhe ballafaquar edhe me burime e literaturë tjetër për të vërtetuar saktësinë e tij. Kjo familje, si të gjitha familjet fisnike feudale shqiptare kishte ngritjet e rëniet e saj. Po ashtu kjo familje gjithnjë sipas burimeve të shkruara arkivore është me rrënjë të mirëfillta shqiptare. Ajo ka luftuar kundër armiqve e pushtuesve të huaj bizantinë, sllavë e osmanë, por ka bërë edhe luftëra lokale kundër feudalëve shqiptarë, për zgjerim territoresh, për rritje ndikimi apo edhe për të “ruajtur nderin” siç ishte rasti me Lekë Zaharinë. Ajo ka pasur marrëdhënie diplomatike me shumë komuna (shtete) e njësi të tjera politike të kohës në Europë, Dalmaci e me fisnikë shqiptarë si dhe me fqinjë të tjerë jo-shqiptarë. Ajo ka njohur në më shumë se një rast vasalitetin e sundimtarëve të huaj, si të Republikës së Venedikut, Perandorisë Osmane, mbretit Alfonsi V etj., ngjashëm me fisnikët e tjerë shqiptarë. Dukagjinasit ishin besimtarë të devotshëm, por kemi rastin kur kërcënohen me çkishërim nga papa në rastin e konfliktit me Gj. K. Skënderbeun. Ata patën më shumë se një pinjoll që pranoi fenë islame, dhe që u ngritën në hierakinë sunduese të Perandorisë Osmane, ashtu si shumë fisnikë të tjerë shqiptarë, siç ishte edhe rasti i p.sh. Gjergj Kastriotit Skenderbeut, nipit të tij Hamzait, Ballaban Pashës, ose Topiasit, Spanët, Muzakajt etj. Ata lanë gjurmë të pashlyeshme në historinë tonë kombëtare, sidomos me “Kanunin e Lekë Dukagjinit”, i cili bashkë me kanunet e tjera si “Kanunin e Skenderbeut”, përbëjnë një kontribut të paçmueshëm për të drejtën zakonore, por edhe të drejtën në përgjithësi në trojet shqiptare.

VATRA PROMOVOI “ARRITJE DHE PERSPEKTIVA TË MËSIMDHËNIES SË GJUHËS AMTARE NË SHKOLLAT SHQIPE TË DIASPORËS”

September 8, 2021 by s p

Sokol Paja

New York më 7 Shtator 2021 – Në selinë qëndrore të Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra në New York, Albanian-American Dual Language and Culture dhe Shkolla “Children of the Eagle” promovuan librin “Arritje dhe perspektiva të mësimdhënies së gjuhës amtare të shkollave shqipe në Diasporë”. Mësues, studiues, gazetarë, historianë dhe veprimtarë të komunitetit shqiptaro-amerikanë e kthyen këtë promovim libri në një festë madhështore patriotike. Një mbrëmje e veçantë nën drejtimin e gazetares Marjana Bulku dedikuar mësimit të gjuhës sonë kombëtare dhe identitetit tonë kombëtar zgjoi shumë interes dhe u mirëprit jashtëzakonisht mirë prej të pranishmëve. Të kontribuosh në shoqëri për të ruajtur gjuhën, vlerat historike dhe kulturore nderon secilin prej nesh dhe dëshmon haptazi dëshirën dhe pasionin e madh për të kontribuar në brezat e ardhshem për ruajtjen e vlerave gjuhësore e historike dhe idenditare të kombit tonë. Ish-gazetari i Zërit të Amerikës z.Frank Shkreli u shpreh në promovimin e librit “Arritje dhe perspektiva të mësimdhënies së gjuhës amtare të shkollave shqipe në Diasporë” se: “Botimi që sot promovojmë përmbledh një punë të shkëlqyer të bërë me pasion dhe dashuri të veçantë për ruajtjen e gjuhës, historisë dhe identitetit kombëtar të shqiptarëve. Ky punim është një kontribut i çmuar në dobi të mësimit e zhvillimit të gjuhës shqipe në diasporë. Arritjet e deritanishme janë mbresëlënëse dhe perspektivat shumë premtuese në kultivimin e gjuhës shqipe si një mision fisnik dhe kombëtar” tha ndër të tjera z.Shkreli. Ambasador Mal Berisha përgëzoi botueset për arritjet që vijnë të shpalosura në një botim kaq të rëndësishëm për mësimin shqip në diasporën e Amerikës. Z.Berisha u ndal të rëndësia e ruajtjes së gjuhës shqipe dhe identitetin kombëtar shqiptar në diasporë dhe rëndësia e figurave kombëtare si pikë referimi për shqiptarët e diasporës. Z.Berisha solli për pjesëmarrësit një eksperiencë personale gjatë shërbimit diplomatik në Londër kur u vendos busti i Heroit Kombëtar Gjergj Kastriotit. Ai solli edhe një shembull shumë interesant me arbëreshët e Italisë dhe shqiptarët e vjetër në Turqi si modele të ruajtjes së gjuhës dhe identitetit kombëtar. Studiuesi Dr. Paulin Marku u shpreh se: “Fillimet e shkrimit shqip lidhen me botimin e Mesharit te Gjon Buzukut ne shekullin e XVI me alfabet latin. Nje moment kulminant i rendesishem per fatet e gjuhes shqipe ishte edhe përcaktimi i alfabetit te gjuhes shqipe me germa latine ose arabe. Kongresi i Manastirit eshte nje akt i rendesishem historik kombëtarë, mbledhja e 50 delegateve ku vetem 32 prej tyre kishin te drejte vote, nga klube e shoqeri kulturore te ndryshme, nga Sofja, Bukureshti, arbresh nga Italia dhe përfaqësues nga koloni shqiptare te ShBA. E cilësova Kongresin e Manastirit se eshte nje ngjarje e rendesishme historike kombetare sepse aty u përcaktua unifikimi i alfabetit dhe u hartua programi kombëtar shqiptar dhe u vendos nje alfabeti me germa latine ne rrugëtimin historik “Një komb, një gjuhë” tha ndër të tjera studiuesi Dr. Paulin Marku. Doktorante Arjeta Ferlushkaj u shpreh se: “Ky libër i kushtohet të gjithë mësuesve dhe dashamirësve të gjuhës e kultures shqiptare, në mënyrë të veçantë atyre të diasporës, kudo ku ata jetojnë e veprojnë. Nuk kemi synuar të bëjmë një libër-abetare, as nuk kemi pretenduar se libri do të shterronte të gjitha problematikat që ngërthen mësimi i një gjuhe amë në diasporë. Por ama, ne kemi motivimin dhe pretendimin që kjo nismë e ky botim i parë të frymëzojë për atë librin-abetare shumë të dëshiruar për mësuesit në diasporë dhe aspirojmë e punojmë që të kontribuojmë në zvogëlimin e pengesave, vështirësive dhe problematikave që hasen gjatë mësimdhënies dhe mësimnxënies së gjuhës shqipe në diasporë, me fokus më të përqëndruar në atë të Amerikës” shpregoi Doktorante Arjeta Ferlushkaj. Zonja Mimoza Hasanbelliu analizoi disa faktorë të raportit të gjuhës shqipe me fëmijët në familjet shqiptare dhe u shpreh se: “Në shkollat publike të NY ka kordinator te prinderve qe mban lidhjet me familjet e organizon aktivitete te ndryshme edukative e profesionale me prinderit. Mendoj se kjo duhet te praktikohet edhe ne shkollen shqipe. Si kryetare e bordit te TV Albanian Culture ne keto 24 vjet, kam konstatuar qe edhe pse femijet kendojne, vallezojne, recitojne ne shqip ne aktivitetet e festivalet e shumta kulturore te organizuara nga shkollat shqipe ne rrethet e te tre shteteve (NY< NJ< CT), kur vjen moment te komunikojne me prindin para, gjate apo pas shfaqjes ata preferojne te perdorin gjuhen angleze” citoi zonja Hasanbelliu. Editori epokal i Diellit z.Dalip Greca që drejtoi Diellin e Vatrës për 12 vite u ndal në rëndësinë e zhvillimit dhe mësimit të gjuhës shqipe në diasporën e Amerikës dhe përpjekjet e pandërprera të Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra. Z.Greca u ndal te dy editorët e Diellit, Kostë Çekrezi dhe Nelo Drizari të cilët kanë dhënë një ndihmë të jashtëzakonshme për gjuhën shqipe duke botuar fjalorë të gjuhës dhe gramatikës. Z.Greca kujtoi për të pranishmit edhe një moment të rëndësisëm për zhvillimin e mësimin shqip kur Vatra solli mësues nga Tirana në Uster për zhvillimin e mësimit shqip. Gazetarja Marjana Bulku u shpreh se: “Të ruash materialet, ti përmbledhësh ato, ti publikosh nê një botim serioz është një investim që i shërben një komuniteti që i tejkalon muret e klasēs pra nuk i takon vetëm mêsuesve e nxënësve por shmë më tepër se kaq. Pandemia na detyroi që seminarin e tretë ta zhvillojmë online, ishte një përvojë e cila krahas vështirësive na mundësoi prezencën e personaliteteve të cilët nuk do kishim patur rast ti kishim fizikisht prezent ndofta edhe per arsyje distancash dy prej tyre sot i kemi edhe sot. Seminaret online vazhduan në ndihmë të mesuesve duke perforcyer e shkëmbyer pervoja te reja online, metoda, arritje per mesues, nxenes, prinder, studiues dhe hartues programesh mësimore” citoi zonja Bulku. Mësuesja Drita Gjongecaj drejtuese e shkollës shqipe “Children of the Eagle” tha ndër të tjera se: “Ky libër është rezultat i përkushtimit dhe punës së një grupi profesionistësh dhe sjell metoda të mësimit të gjuhës dhe problematika me të cilat përballemi në ruajtjen e e gjuhës e kulturës sonë. Ai sjell materiale të vlefshme për mësuesit e gjuhës por edhe prindërit dhe cdokend që dëshiron të japë më shumë për ceshtjen e identitetit kombëtar. Puna jonë konsiston në shtimin e qendrave të mësimit të gjuhës e deri në përfshirjen e saj në arsimin publik që do ta pozicionojë gjuhën shqipe në mënyrë institucionale në arsimin shtetëror të NY” përfundoi zonja Gjongecaj. Mësuese Mjaftime Dushollari u ndal te rëndësia e mësit shqip të fëmijët shqiptarë në diasporë si themel i forcimit dhe ruajtjes së identitetit kombëtar. Për të pranishmit dy nxënëse të shkollës shqipe “Children of the Eagle” Joana Koka dhe Klaudia Koka recituan dy poezi kushtuar Atdheut dhe Nënë Terezës. Dritan Koka një prind i devotshëm foli rreth vëshirësive dhe sakrificave për mësimin e gjuhës shqipe përgjatë pandemisë globale. Në përfundim të ceremonisë së promovimit të librit: “Arritje dhe perspektiva të mësimdhënies së gjuhës amtare në shkollat shqipe të Diasporës”, Aleksandër Nilaj nga Shoqata Shqiptaro-Amerikane “Duart e Hapura” dhuroi 25 çanta dhe materiale shkollore për nxënësit e shkollës shqipe “Children of the Eagle”. Z.Nilaj u asistua në shërbim dhe transport nga vullnetarët e shoqatës së tij të bamirësisë Fran Marku, Viktor Popaj, Pllumb Berberi, Hysni Lika dhe Ardjan Mezini. Ceremonia e promovimit vazhdoi deri në orët e vona të mbrëmjes në një koktejl të përgatitur dhe dhuruar bujarisht nga patritoti shqiptar Toni Musaj i cili prej vitesh mbështet përzëmërsisht aktivitetet e Vatrës dhe aktivitete të tjera kulturore e kombëtare në New York dhe më gjerë.

“ARRITJE DHE PERSEPKTIVA TË MËSIMDHËNIES SË GJUHËS AMTARE TË SHKOLLAVE SHQIPE NË DIASPORË”

September 8, 2021 by s p

Nga Frank Shkreli

A person in a suit and tie

Description automatically generated with low confidence

Në selinë qëndrore të Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra në New York, më 7 Shtator ora 6 p.m 2021, Albanian-American Dual Language and Culture dhe Shkolla “Children of the Eagle”, organizuan promovimin e vëllimit të parë të punimeve të seminarit: “Arritje dhe perspektiva të mësimdhënies së gjuhës amtare të shkollave shqipe në Diasporë. I ftuar për të marrë pjesë në ketë ngjarje me rëndësi kulturore e kombëtare ishte edhe Frank Shkreli, i cili iu drejtua të pranishëmve me këto fjalë:

Të nderuara kolege — Të nderuar kolegë —

Ju falënderoj që më ftuat në këtë promovim, Zonja Gjongecaj. Përshëndes edhe Vatrën që i ka hapur dyertë këtij aktiviteti të vyer, në shërbim të komunitetit.

Jam këtu me ju sot sepse po të ekzistonte ky program 50-vjetë më parë, unë mund të isha një prej nxënësve tuaj atëherë. Për arsye të rrethanave në fëmijëri dhe më vonë në rininë time, unë nuk flisja asnjë prej gjuhëve me një njohuri të nevojshme funksionale, madje as shqipen. Nuk dua të hyjë në historinë time – megjithëse edhe unë i kam pas mësuesit e mi — por dua të theksoj rëndësinë e punës, të misionit e të pëkushtimit tuaj dhe të kolegëve e kolegeve tuaja ndaj projektit të dy gjuhësisë dhe mësimit të gjuhës shqipe, si elementë të domosdoshëm për forcimin dhe ruajtjen e identitetit kombëtar të shqiptarëve në diasporë, sidomos këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Mund të jetë, thjesht, një rastësi që ky takim sot — në selinë qëndrore të Federatës historike Panshqiptare të Amerikës, Vatra në New York — kushtuar mësimdhënies së gjuhës shqipe në Amerikë dhe më gjerë në diasporë – përkon me 105-vjetorin e themelimit të “Komisisë Letrare Shqipe”, me 1 shtator 1916 në Shkodër — me nismën e Akademisë së Shkencave të Vjenës — 8 vjet pas njësimit të alfabetit të përbashkët të gjuhës shqipe më 1908 në Manastir, ndërkohë që javën e kaluar në Prishtinë është mbajtur Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.

Megjithëse më shumë se një shekull midis tyre, këto ngjarje kanë të përbashkët, konsolidimin, zhvillimin dhe kultivimin e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare, brezave të shqiptarëve anë e mbanë trojeve shqiptare dhe në diasporë – përfshir edhe albanologët e huaj që janë të interesuar për gjuhën shqipe, e të cilët morën pjesë në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën javën e kaluar në Prishtinë. Ky aktivitet, pra – promovimi i librit për mësimin dhe konsolidimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare në diasporë — nga Shoqata Shqiptaro-Amerikane e të dy Gjuhëve dhe Kulturave — vazhdon të jetë, siç thuhet në anglisht, “work in progress”, por me një fillim mjaft të suksesshëm dhe me një reputacion ekspertësh të përgatitur e të dalluar shqiptaro-amerikanësh, me arsim të lartë në Amerikë dhe në Shqipëri e Kosovë.

Falë përkushtimit të dhjetëra edukuesve shqiptaro-amerikanë që marrin pjesë në këtë projekt, profilet e të cilëve janë botuar në librin që kemi sot në dorë, misioni i shenjtë dhe i domosdoshëm që këta patriotë e patriote kanë ndërmarrë nepërmjet këtij projekti, do të vazhdojë me të njëjtin entuziazëm që është filluar disa vite më parë. Është një mision i shenjtë dhe i domosdoshëm sepse, “mësimi i gjuhës shqipe në shkollat e diasporës”, sipas Zonjës Gjongecaj, “është një çështje esenciale e ruajtjes së identitetit kombëtar” të shqiptarëve që jetojnë jasht trojeve shqiptare në Ballkanin Përendimdor.

Zonja Drita Gjongecaj është themeluese e shkollës së trashëgimisë shqipe, “Children of the Eagle”, e cila operon dy qendra në qytetin e Nju Jorkut me rrethina. Ajo ka hartuar projektin për hapjen, për herë të parë, të programeve dy gjuhësore në shkollat publike amerikane në vitin 2016, kur ka themeluar dhe drejton edhe organizatën, “The Association of Albanian-American Dual Language “Culture (AADLC), ose (Shoqatën Shqiptaro-Amerikane të dy Gjuhëve dhe Kulturave). Programet dy gjuhësore — është shprehur Drita Gjongecaj, në një intervistë dhënë kohë më parë, autores dhe gazetares Marjana Bulkut, në programin e saj, “Një Jetë…Disa Histori” — janë përpiluar “Mbi baza reale akademike dhe me metodat më bashkëkohore tashmë të provuara si të suksesshme”, ndërsa ajo këshillon prindërit dhe nxënësit se, përveç mësimit të gjuhës shqipe si një mjet për ruajtjen e identitetit kombëtar — jetike në vetvete — “Të mësuarit në dy gjuhë jo vetëm e ndihmon përparimin e tyre edhe në mësime në përgjithësi, por në të njëjtën kohë, i bën këta fëmijë akoma më observues, më të thellë në mendimin analitik e po ashtu me kulturë të gjerë”, ka thënë Zonja Gjongecaj, duke shtuar se “E vecanta e këtij programi është se u krijon nxënësve, njëkohësisht, mundësinë për të përvetësuar dy gjuhët, si atyre që kanë lindur në Amerikë dhe e kanë anglishten si gjuhë parësore, edhe atyre që dinë shqip por vetëm pak ose aspak anglisht”.

Ky është, pikërisht, edhe misioni i dyfishtë i “Albanian-American Dual Language and Culture dhe Shkolla “Children of the Eagle” (Fëmijtë e Shqiponjës), mësimi i gjuhës shqipe për të ruajtur identitetin kombëtar dhe për të ndihmuar fëmijtë shqiptaro-amerikanë, që me anë të dy-gjuhësisë, të jenë edhe më të përgatitur për karierat e tyre dhe për jetën në përgjithësi. Kjo është edhe arsyeja që së bashku me Federatën Panshqiptare Vatra, si shërbim për komunitetin, organizohet sot promovimi i vëllimit të parë të punimeve të seminareve I-II e III të Shoqatës: “Arritje dhe perspektiva të mësimdhënies së gjuhës amtare të shkollave shqipe në Diasporë”, një seminar ky i përvitshëm tanimë, që për komunitetin shqiptaro-amerikan, por edhe më gjerë, është shëndërruar në një traditë që bashkon në një tryezë mësues, studiues, gazetarë, historianë dhe veprimtarë të komunitetit shqiptaro-amerikan dhe jo vetëm.

E gjithë kjo veprimtari më bën të këthehem mbrapa në histori 50 vjetë më parë të komunitetit dhe më kujton sa shumë kanë ndryshuar punët në këtë fushë, gjatë viteve dhe dekadave të kaluara — për më mirë, natyrisht. Jo se dikur mungonte vullneti për veprimtari të tilla. Por, komuniteti ishte shumë i vogël në krahasim me sot. Mungonin, jo vetëm, mundësitë dhe mësuesit me diploma, por mungonin dhe nxënësit. Gjatë 1970-ave dhe më vonë, disa kisha dhe xhamia këtu në Nju Jork përpiqeshin të organizonin mësimdhënie të gjuhës shqipe në qendrat e tyre fetare, por pa ndonjë sukses të madh dhe më në fund, pas një kohe të shkurtër, veprimtari të tilla, megjith vullnetin e mirë të disa udhëheqësve të komunitetit në atë kohë, fatkeqësisht, u ndërprenë.

Ndërkaq, megjithë sukseset e deritanishme, jam i vetdijshëm se edhe ju përballeni me shumë sfida dhe vështirsi në projektin tuaj. Më vjen keq të them por për punën tuaj të admirueshme në të ardhmen – për ruajtjen, konsolidimin dhe promovimin e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare — mos prisni ndonjë ndihmë nga Atdheu, por të vareni, kryesisht, në mundësitë tuaja dhe në ndihmën e enteve amerikane të arsimit, siç është Departamenti i Arsimit këtu në Nju Jork dhe organizata të tjera vendore. Ruajtja e identitetit kombëtar në radhët e diasporës shqiptare, nepërmjet mësimit të gjuhës, historisë dhe kulturës, nuk është një përparësi as për Tiranën due as Prishtinën zyrtare. Ndokush që mund të kishte shpresë për ndonjë ndihmë, për mësimin e gjuhës shqipe nga Ministria e Diasporës në Shqipëri, ajo nuk ekziston më, ndonëse për nga natyra e saj duhej të ishte e lidhur ngusht me punën tuaj vullnetare.

Unë e kisha pritur mirë, para disa vitesh, themelimin e Ministrive të Diasporës në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoninë Veriore, megjithëse qysh atëherë, disa herë, kam dhënë gjithashtu alarmin se me kalimin e kohës, objektivi zyrtar për krjimin e këtyre ministrive, më dukej gjithnjë e më shumë propagandistik se sa qëllim mirë, sidomos në Shqipëri. Më dukej se ato ministri ishin krijuar me objektivin e caktuar politik në mendje për të përdorur diasporën për qëllime politike dhe deri diku përçarse. Edhe vërtetë ia dolën. A i mbani mend të ashtuquajturat “samite” propagandistike të diasporës në Tiranë? U kujtohet kur mburreshin me “suksesin” dhe “kontributin” e tre ministrave të diasporës shqiptare në fushën e mësimit të gjuhës shqipe dhe të forcimit të identitetit kombëtar duke shpërndar disa abetare në diasporë dhe asgjë më tepër?! Për çdo qeveri e shtet normal, përgjegjësia kryesore është mbrojtja e sigurimit të vendit dhe identitetit kombëtar.

Këto ditë, vuri kush re se Ministria e Diasporës në Shqipëri nuk është më? Askush, asnjë shpjegim, pse ishte krijuar fillimisht dhe pse u mbyll — pa asnjë koment as justifikim nga qeveria, nuk pyet as media se si zhduket një ministri pa asnjë shpjegim zyrtar.

Por le t’i këthehemi subjektit për të cilin jemi mbledhur këtu sot. Siç e dini, ne në botën tonë shqiptare patriarkale kemi një thënje të vjetër, “Burri i mirë me shokë shumë”, por në këtë rast duhet të themi “Gruaja e mirë me shokë e shoqe shumë”. Mundi i të cilëve, në një punë kaq të mundimshme dhe të gjatë, e berë me pasion e dashuri për ruajtjen e gjuhës, historisë dhe identitetit kombëtar të shqiptarëve, duhet njohur dhe çmuar shumë prej të gjithë neve këtu në diasporë por edhe në trojet shqiptare. Libri që promovojmë sot, “Arritje dhe Perspektiva të Mësimdhënies së Gjuhës Shqipe Amtare në Shkollat Shqipe të Diasporës” të Shoqatës Shqiptaro-Amerikane të dy Gjuhëve dhe Kulturave, është një libër kushtuar, “Të gjithë mësuesve dhe dashamirësve të gjuhës e kulturës shqiptare, në mënyrë të veçantë atyre të diasporës, kudo ku ata jetojnë e veprojnë.” Të gjithë ata kudo qofshin, i përshëndesim sot përzemërsisht, i urojmë dhe i falënderojmë ngrohtësisht për kontributet e tyre.

Nëqoftse më lejohet në këtë 5-vjetor të shënjtërimit të Nenë Terezës, “Jo të gjithë ne, mund të bëjmë gjëra të mëdha, por ne mund të bëjmë gjëra të vogla me dashuri të madhe”, ka thenë Nenë Tereza. Për mua, personalisht, puna e kësaj shoqate dhe antarëve të saj është një punë e madhe e bërë me shumë dashuri për gjuhën shqipe, për kulturën dhe për identitetin kombëtar të shqiptarëve në diasporë, ku jeton pothuaj gjysma e kombit.

Mund të them me gojën plot se arritjet e juaja deri më sot janë mbresëlënse, ndërsa perspektivat i gjykoj mjaft premtuese për të ardhmen, duke pasur parasysh punën e deritanishme të personave si Drita Gjongecaj me bashkpuntorët e saj si dhe nevojën e madhe që ekziston për mësimin dhe kultivimin e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare në komunitetin shqiptaro-amerikan, në rritje e sipër. Urimet dhe falënderimet e mia më të përzemërta të gjithë atyre që bejnë pjesë në këtë ndërmarrje fisnike dhe kombëtare.

Frank Shkreli

Drita Gjongecaj

. .

Në 30-vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe Izraelit, vjen në Tiranë Festivali Kulturor Shqipëri-Izrael

September 8, 2021 by s p

Dielli

Duke filluar nga dita e dielë, datë 12 shtator, Tirana do të mirëpresë Festivalin Kulturor Shqipëri-Izrael, një event i jashtëzakonshëm që do të nxjerrë në pah artin shqiptar dhe atë izraelit, shkëmbimet historike ndërmjet popullit shqiptar dhe atij hebre dhe skenën vibruese artistike të Shqipërisë. Festivali, i planifikuar në datat 12-21 shtator, do të sjellë një varietet eventesh dhe shfaqjesh në fushat e muzikës klasike dhe tradicionale, arteve figurative, fotografisë, letërsisë, kinematografisë, kostumografisë, e të tjerë.

Ky event vjen në 30-vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe Izraelit dhe do të shërbejë për të celebruar marrëdhëniet e ngrohta ndërmjet dy vendeve dhe ndërmjet dy popujve. Festivali është një iniciativë unike në skenën kulturore shqiptare dhe ballkanike. Ndër pjesëmarrësit e këtij viti do jenë Klezmer Orchestra nga Izraeli, Kuartet Harqesh nga Filarmonia e Berlinit, Nitzan Bartana nga Orkestra e Bazelit (Zvicër), dirigjentja Suzana Turku “Mjeshtër i Madh”, Sivan Rotem nga Izraeli, e shumë të ftuar të tjerë të veçantë. Një pjesë e madhe e artistëve të ftuar nga jashtë vjen të performojë në Shqipëri për herë të parë. Almira Emiri, Drejtore Artistike e Festivalit dhe pianiste shqiptare e mirënjohur në arenën europiane dhe në Izrael, e cilëson eventin si një mundësi të artë promovimi për artin dhe kulturën: “Arti izraelit dhe thesaret e kulturës botërore hebraike duhet dhe mund të jenë shumë më të pranishme në Shqipëri. Dhe anasjelltas: tradita e shkëlqyer kulturore dhe kreativiteti bashkëkohor i shqiptarëve duhet dhe mund të jetë shumë më i aksesueshëm për publikun izraelit. Duke sjellë së bashku kulturën dhe traditën nga Izraeli dhe Shqipëria, ky festival do të kontribuojë në dialogun ndërkulturor dhe ndër-breznor, si dhe të krijojë mundësi për të ushqyer tolerancë dhe diversitet.” Anëtare Nderi e Festivalit është Avital Leibovich, Drejtore e Zyrës në Jeruzalem të Komitetit Hebre Amerikan (American Jewish Committee), e cila rishtazi mori titullin “Urdhëri i Skënderbeut” nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë. Znj. Leibovich e vë theksin te mundësitë dhe shkëmbimeve ndërmjet dy vendeve: “Marrëdhënia ndërmjet shqiptarëve dhe hebrenjve është unike, jo vetëm prej të shkuarës, por edhe prej të tashmes. Ngjashmëritë ndërmjet nesh janë më të mëdha se diferencat dhe arti është një mjet i fuqishëm në forcimin e marrëdhënieve ndërmjet njerëzve.” Festivali Kulturor Shqipëri-Izrael është një iniciativë e Qendrës Shalom në Shqipëri dhe mbështetet nga Ministria e Kulturës dhe Ministria e Jashtme e e Shqipërisë, Bashkia Tiranë, Ambasada e Izraelit në Tiranë, si dhe Komiteti Hebre Amerikan (American Jewish Committee) dhe Kongresi Hebre Amerikan (American Jewish Congress). Më shumë informacione për festivalin mund të gjenden te faqja www.shalom.al dhe në Facebook, Twitter dhe Instagram.