Nga Roland Qafoku/

Sot është 130 vjetori i lindjes së Ahmet Zogut, politikanit që dominoi Shqipërinë në të gjitha drejtimet për rreth 20 vjet. Jetoi 65 vjet, 5 muaj e 29 ditë. Ishte ministër i Brendshëm për 9 muaj e 16 ditë; president i Republikës për 3 vjet, 7 muaj e 1 ditë dhe mbret për 10 vjet, 7 muaj e 6 ditë, Ahmet Zogu shkroi epokën e vet që nga viti 1920 deri në 1939. Ai ishte Ahmet Zogu i mirë apo i keq? Dhe… si ishte bilanci për ato që ka lënë pas? Ne nuk mund ta vizatojmë figurën e tij vetëm me dy ngjyra, të bardhën, apo të zezën. Nga studimet që kam bërë, mbështetur edhe në botimet e mia, kam nxjerrë në mënyrë të përmbledhur 10 cilësi pozitive dhe 10 cilësi negative të tij. Lexojini dhe mos komentoni si tifoza të partisë, por me atë që ai na la trashëgim dhe gjurmët që la në histori!

1.POZITIV: Ahmet Zogu është lideri politik që ka meritën si askush tjetër që e shndërroi Shqipërinë nga një vend në anarki në një shtet të stabilizuar me institucione dhe ligje. Nëse Shqipëra ka 28 nëntorin 1912 si ditën e themelimit të shtetit, ardhja në pushtet e Zogut është dita e themelimit të shtetit modern shqiptar.

NEGATIV: Për të arritur qëllimet e tij ai nuk përdori metoda demokratike. Zgjedhja e tij si president i Republikës në parlament në vitin 1925 u bë nën mbikëqyrjen e armëve të një detashmenti rus që kishin marrë urdhër të hapnin zjarr nëse nuk do merrte votat e duhura. Shpallja si Mbret është një akt akoma më i diskutueshëm si në aspektin politik dhe juridik.

2.POZITIV. Ahmet Zogu është futur në histori si një politikan që ndërtoi shteti modern shqiptar. Ai ndikoi që Shqipëria të bënte një hop cilësor në të gjitha fushat e jetës, duke shtruar bazën e një shteti me parime perëndimore.

NEGATIV. Ahmet Zogu ishte diktator dhe ky përcaktim nuk vihet në diskutim. Por, ndoshta mënyra se si e reformoi dhe transformoi shtetin shqiptar në një shoqëri arkaike nuk mund të bëhej në ndonjë mënyrë tjetër.

3.POZITIV: Ahmet Zogu ishte lideri politik që kishte vizionin si askush tjetër politikan shqiptar i shekullit 20-të për të ardhmen e vendit. Ai kishte aftësi të parashikonte se çdo ndodhte për 5, 10 apo edhe më shumë vjet në Shqipëri, në vartësi të projekteve të tij politike por edhe tw zhvillimeve ndërkombëtare.

NEGATIV: Ahmet Zogu e vuri në dispozicion të vetes të gjithë aparatin shtetëror.

Pushteti, financat, policia dhe drejtësia ishin në funksion të tij dhe familjes së tij. Ahmet Zogu bënte një jetë përrallore, kur ndërkohë 90 për qind e popullisë jetonte në skamje dhe injorancë të thellë.

4.POZITIV: Ahmet Zogu kishte aftësinë të afronte rreth vetes personalitetet më të aftë dhe të zotë në profesione. Ai bashkëpunoi me figurat më të rëndësishme të kohës, të spikatur në disa fusha që nga Faik Konica, Mehdi Frashsëri, Marash Ivanaj, e të tjerë që edhe pse ishin kritikë ndaj tij, ai i bëri pjesë të kabinetit por edhe të pushtetit që ai kishte.

NEGATIV: Ahmet Zogu eliminoi shumë nga armiqtë e tij politikë që i rrezikonin pushtetin. Rezulton që ai të ketë inspiruar, mbështetur dhe marrë pjesë në vrasjen e Bajram Currit, Avni Rustemit, Luigj Gurakuqit, Hasan Prishtinës, e deri te kunati i tij, Ceno Bej Kryeziu.

5.POZITIV: Ahmet Zogu fitoi simpatinë e shumë personaliteteve, familjeve dhe fiseve shqiptare që kishin autoritet në zonat ku jetonin. Sapo u zgjodh president më 31 janar 1925, ai u kërkoi atyre besën për ta mbështetur të bëjë shtet në një pritje publike në Fushën e Shallvareve në Tiranë në një akt të paprecedent si për Shqipërinë, por edhe për Evropën. Gati-gati ngjante si një lloj besëlidhje që krijoi Skënderbeu në 1444 në Lezhë me përfaqësuesit e të gjithë principatave.

NEGATIV: Ahmet Zogu krijonte raporte personale me personazhe të veçanë dhe jo instituconale. Kjo bëri që ai të krijonte raporte për interesa që në dukje ishin miq, por në të njëtën kohë ai krijoi edhe shumë armiq. Janë të panumërta tentativat që i janë bërë për ta eliminuar nga armiq politikë dhe personalë. Mbetet lapidare shprehja e studiuesit amerikan Bernd Fischer: Të ishte roje i mbretit Zog, ishte njësoj sikur të ishte roje i një fabrike baruti, rreth e rrotull së cilës shkreptinin rrufe.

6.POZITIV: Ishte pozitiv fakti që pasi i shërbeu Jugosllavisë, Ahmet Zogu i ktheu krahët duke i thënë stop një raporti në dëm të vendit tonë. Shkëputja që i bëri ndaj fqinjit verior që kishte synime ekspasioniste ndaj vendit tonë, është një nga momentet më pozitive që duhet veçuar në karrierën e tij.

NEGATIV: Raporti i ngushtë që krijoi Ahmet Zogu me Jugosllavinë ishte një nga pikat më të errta në karrierën e tij politike. Ai u strehua për gjashtë muaj në Beograd pas kryengritjes së qershorit 1924 të drejtuar nga Fan Noli. Dhe pas sponsorizimit serb ai u kthye në pushtet me armë duke larguar Nolin. Në këtë kontekst është mëse e mjaftueshme të përmendim vetëm një fakt: në këtë kundërkryengritje Ahmet Zogu kishte në dispozicion një batalion me mercenarë rusë që e shoqëruan deri në Tiranë dhe qendruan madje edhe pas fitores dhe rimarrjes së pushtetit.

7.POZITIV: Ahmet Zogu u bë një figurë e rëndësishme politike rajonale. Ai ishte një aktor shumë i rëndësishëm në Ballkan por edhe shumë i njohur për diplomacinë evropiane dhe botërore. Kjo bëri që Shqipëria të krijonte një lloj peshe të konsiderueshme.

NEGATIV: Ahmet Zogu nuk arriti të shkëputej nga kthetrat e Italisë me të cilën u duk se krijoi raporte të mira, por u bë vasal i saj. Ndonëse ishte shumë e vështirë për Shqipërinë e vogël, nën pushtetin e Zogut Shqipëria po gllabërohej dalëngadalë ekonomikisht nga vendi fqinj.

8.POZITIV. Ahmet Zogu krijoi lidhje dhe mbajti raporte shumë të mira me SHBA. Ai ishe mik personal i çdo ministri amerikan në Tiranë dhe të gjitha impresionet pozitive që ata kishin ndaj Zogut ia përcillin Departamentit të Shtetit. Falë këtij raporti, në vitin 1936 presidenti i SHBA, Franklin Delano Roosevelt, ftoi zyrtarisht Zogin në një pritje të veçantë në Shtëpinë e Bardhë, duke u bërë i pari personalitet shqiptar që ftohej nga një president amerikan.

NEGATIV: Ahmet Zogu tregoi se pushtetin e kishte më të rëndësishëm se çdo gjë në jetën e tij. Në mënyrën më skandaloze, edhe pse e kishte konfirmuar vizitën, në momentin e fundit, ai vendosi të mos shkonte në pritjen e afruar nga presidenti amerikan Roosevelt, me justifikimin absurd “punët e mëdha nuk i jepnin mundësi”. Në fakt Zogu nuk shkoi se druhej ndaj ndonjë komploti në Shqipëri që mund ta largonte nga pushteti.

9.POZITIV: Ahmet Zogu ka meritën që vendosi jo vetëm shtetin ligjor në Shqipëri por aplikoi legjislacionin penal dhe civil perëndimor në drejtësinë dhe jetën sociale shqiptare. Ai ideoi dhe zbatoi themelimin e shtetit të së drejtës, disa të drejta të individit, statusin e familjes si dhe modernizoi jetën në disa aspekte. Heqja me ligj e mbulesës së grave muslimane është një revolucion më vete.

NEGATIV. Shteti që ai ndërtoi megjithatë kishte shumë kufizime në rapot me të drejtat e njeriut. Gjatë pushtetit të Ahmet Zogut u dhanë shumë vendime të padrejta, qoftë politike por edhe civile ndaj personave të pafajshëm.

10.POZITIV. Gatishmëria e Ahmet Zogut për të bërë zgjidhje pozitive për situatën ku u gjend Shqipëria në prill të vitit 1939 është për tu vlerësuar. Ai u përpoq të kundërshtonte Italinë dhe Benito Mussolini-n që përbënte fuqinë e dytë më të madhe ushtarake pas Gjermanisë edhe pse nuk ia doli.

NEGATIV. Ahmet Zogu bëri gabimin fatal, atë të largimit nga Shqipëria më 6 prill 1939. Akoma edhe më fatal ishte fatki që Zogu nuk iu përgjigj ftesës së minstrit amerikan në Tiranë Hugh Grant, i cili i ofroi pasaportë amerikane Geraldinës dhe të birit Leka të sapolindur për tu strehuar në godinën e ambasadës. Nëse do kishte pranuar historia do shkruhej ndryshe. Por nëse Zogu do qendronte në Shqipëri dhe do organizonte rezistencën, ai do merrte benefite të jashtëzakonshme.

Nga Frank Shkreli

Të dashur kolegë e të nderuar miqtë e dashamirët e mi…Një mik imi më pyeti ditët e fundit nëse më kujtohej se cili ishte shkrimi im i parë, i botuar. Nuk m’u kujtua menjëherë por pas pak kërkimi, ma mori mendja se duhej të kishte qenë revista “Jeta Katolike Shqiptare”, organ i Lidhjes Katolike Shqiptare Amerikane, me Drejtor Përgjegjës Dr Monsinjor Zef Oroshin. 54-vjet më parë, ishte viti 1971. Në Amerikë isha më pak se një vit. Në moshën 21-vjeçare, ende kisha në plan të vazhdoja studimet që kisha filluar në Kroaci si seminarist. E si rrjedhim, gazetarinë (karrierën time më vonë pranë Zërit të Amerikës) as nuk e kisha ndër mend fare, por i angazhuar pranë Kishës së parë Katolike Shqiptare në Nju Jork, nën drejtimin e Monsinjor Zef Oroshit, ndonëse  pa asnjë përvojë në fushën e gazetarisë, me inkurajimin e Dr Oroshit, megjithse pa përvojë, fillova të shkruaja për revistën e lartë përmendur, Jeta Katolike Shqiptare.

Ishte pra, viti 1971. Regjimi i Enver Hoxhës kishte shpallur Shqipërinë shtetin e parë atesit – kundër Zotit dhe ishte në kulmin e luftës kundër fesë dhe klerit shqiptarë në përgjithësi, por sidomos inatin e madh e kishte me klerin katolik shqiptar. Kjo luftë kundër fesë dhe klerit, ishte shtrirë edhe në Nju Jork, ku përfaqsuesit e regjimit komunist të Shqipërisë pranë Organizatës së Kombeve të Bashkuara i kishin shpallur luftë veprimtarisë së klerikëve shqiptarë që vepronin në biotën e lirë, sidomos në Nju Jork dhe Detroit, e të cilët ishin arratisur vite më parë nga Shqipëria komuniste për të shpëtuar jetën. Përfaqsuesit “diplomatikë” të Shqipërisë komuniste gjatë 1970-ave dhe 1980-ve në OKB nuk mund të na shiten tani si “patriotë”, sepse veprimtaria e tyre në atë kohë ishte shumë shkatërruese dhe tepër përçarse dhe aspak e “lavdishme”, në komunitetin shqiptaro-amerikan të asaj kohe. Por nejse, qoftë e shkuar ajo kohë! 

Qëllimi i këtij shënimi është për miqtë e mi, më shumë personal – në përgjigje të pyetjes së mikut tim se cili ishte shkrimi i parë i botuar i imi dhe ku – por po e ndaj më gjërsisht edhe për kuriozitet të kolegëve dhe dashamirësve të të tjerë, sa për informacion.

Ishte pra ky shkrim me karakter fetar — për një revistë fetare — në mbrojtje të klerit katolik shqiptar, të sulmuar, të vrarë, të burgosur e të përsekutuar nga regjimi komunist i Enver Hoxhës për dekada – e që me hir ose pa hir — hahahaahaha filloi, si të thuash, karrierën time modeste në fushën e gazetarisë.  The rest is history, my friend!

Eduart Caka/

Rrethimi osman i Maltës i vitit 1565 ishte njëra ndër betejat më të mëdha të shek. XVI e cila, më shumë se aspekti ushtarak ka hyrë në histori për rëndësinë e madhe që ajo kishte në ekuilibrat gjeopolitike të Mesdheut. Megjithëse kjo betejë nuk kishte asnjë lidhje me hapësirat shqiptare dhe shqiptarët në përgjithësi, pozitat e saj strategjike duke qenë në skajin perëndimor të Perandorisë O.smane dhe gjendja nën sundimin osman, na tregon se elementi shqiptar qe i pranishëm edhe në këtë betejë të madhe.

Parë nga ky këndvështrim, dokumentacioni arkivor na jep të dhëna të rëndësishme në lidhje me përgatitjet që osmanët kryen në viset shqiptare teksa planifikonin mësymjen drejt Maltës, momente të rëndësishme të mbrojtjes së ishullit ku përveç shqiptarëve të cilët kanë shkuar në këtë luftë si ushtarë të flotës osmane hasim edhe në shqiptarë të tjerë, të cilët janë pjesë të Urdhrit të Shën Gjonit e që janë të angazhuar në mbrojtjen e Maltës duke nxjerrë në pah një panoramë të çuditshme ku shqiptarë luftojnë kundër shqiptarësh në një betejë e cila nuk ka lidhje as me shqiptarët e aq me gjeografinë ku ata jetonin. Në këtë kontekst, duke u përqendruar tek rrethimi i Maltës i vitit 1565, ky artikull përpiqet të nxjerrë në pah disa aspekte të historisë detare të shqiptarëve por edhe të gjurmojë pjesëmarrjen e tyre në ngjarje të përmasave botërore e historike siç ishte edhe beteja në fjalë.

Shkrimi në link

https://www.academia.edu/resource/work/44613249

Dr. Dorian Koçi/

“Ra një vesë e zbuti dhenë,

Zbriti Tafili në Tepelenë…”

Këto vargje popullore, të mbajtura gjallë në kujtesën e popullot, janë dëshmi e nderimit dhe kujtimit që populli shqiptar i ka bërë figurës së Tafil Buzit (1792–1866), njërit prej udhëheqësve kryengritës më të spikatur të shekullit XIX. Me përurimin e monumentit të tij në qytetin e Tepelenës, historia e tij merr një vend të merituar jo vetëm në kujtesën lokale, por edhe në kujtesën kombëtare. Tafil Buzi ishte udhëheqës i disa kryengritjeve të rëndësishme antiosmane në Shqipërinë e Jugut, kryesisht në krahinën e Vlorës, Mallakastrës, Tepelenës dhe Labërisë. Kryengritjet e tij (1830, 1833, 1834 dhe 1847) nuk ishin vetëm reagime sporadike ndaj taksave të rënda apo shkeljes së privilegjeve vendore, por shfaqje e një ndërgjegjeje të re politike dhe administrative për të ruajtur autonomie dhe vetëqeverisjejen brenda Perandorisë Osmane.

Tafil Buzi ishte një figurë që bashkonte traditën e luftëtarit popullor me ndikimin e aristokracisë lokale të Jugut shqiptar. Ai nuk ishte thjesht prijës ushtarak, por një zë i fortë i pakënaqësisë popullore, që përmes kryengritjeve të tij pasqyronte aspiratat për liri dhe për vetëvendosje.

Shekulli XIX në Shqipërinë e Jugut shënon një periudhë të veçantë, kur aristokracia lokale shqiptare kishte marrë një fizionomi të qartë politike dhe ushtarake, sidomos në vijim të kohës së Ali Pashë Tepelenës. Ky segment shoqëror – bejlerët, agallarët dhe prijësit krahinorë – jo vetëm kishin krijuar lidhje të ngushta me Perandorinë Osmane, por kishin fituar edhe një traditë të ushtrimit të pushtetit dhe të vetëqeverisjes krahinore.

Pas rënies së Ali Pashës (1822), shumë prej këtyre familjeve e prijësve kërkuan të ruanin hapësirat e pushtetit që kishin fituar në kohën e tij. Kryengritjet e Tafil Buzit duhen parë pikërisht në këtë kontekst: si përpjekje për të mbrojtur traditën e vetëqeverisjes lokale, të trashëguar që nga koha e Pashallëkut të Janinës, dhe për të kundërshtuar centralizimin e reformave osmane të Tanzimatit.

Kryengritjet e Tafil Buzit dhe të bashkëluftëtarëve të tij janë pjesë e një procesi më të gjerë rezistence shqiptare, që shënon kalimin nga reagimet lokale ndaj pushtetit qendror në një lëvizje që, dekada më pas, do të ushqejë idenë e pavarësisë kombëtare. Megjithëse ato nuk arritën gjithmonë të kenë sukses të plotë ushtarak, rëndësia e tyre qëndron në faktin se i dhanë popullit shqiptar përvojën e organizimit politik dhe ushtarak, duke e bërë atë pjesë të rrjedhave të mëdha historike të shekullit XIX.

Sot, kur në Tepelenë përkujtohet Tafil Buzi me monument të realizuar nga skulptori Vladimir Llakaj ky gjest nuk është vetëm nderim për një figurë historike, por një akt i kujtesës kolektive që na kujton se rezistenca, vetëqeverisja dhe liria janë vlera të trashëguara thellë në kulturën shqiptare. Ai mishëron një epokë të tërë ku aristokracia dhe populli, male e fusha, pushkë e këngë, u bashkuan në një ideal të përbashkët.Monumenti i Tafil Buzit është një thirrje që kujtesa historike të mos mbetet vetëm në libra, por të jetojë në sheshe, në këngë dhe në mendjen e brezave të rinj.

Lindi në Janinë më 25 mars 1880. I ati, Abdyli, ishte në Prizren, në krye të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kur lindi Mid’hati. Abdyli, Naimi dhe Samiu u morën direkt me edukimin e tij. Në vitin 1897 themeloi biblotekën “Lumo Skëndo” dhe mori pjesë aktive në botimin e “Kalendarit Kombtar” bashkë me Kristo Luarasin. Shkrimet e para me temë rilindëse i botoi qysh në moshën 16 vjeç, madje puna e parë ishte për Skënderbeun.Pas studimeve, punoi në admistratëm osmane në Stamboll dhe mandej në Selanik, ku themeloi Klubin shqiptar dhe gazetën “Lirija” (1908).

Mid’hati u zgjodh kryetar i Kongesit të Manastirit, (1908) që hartoi një program kombëtar prej 18 pikash dhe vendosi alfabetin krejtësisht latin të gjuhës shqipe.

Ai qe nismëtar i thirrjes së Kongresit arsimor të Elbasanit( 1909) për çeljen dhe administrimin e shkollave shqipe dhe të Normales për mësues.

Botues i revistës kulturore “Dituria”, një enciklopedi ejetës dhe monument i kulturës shqiptare(1897-1929).

Veprimtar i shquar i Pavarësisë. Pjesëmarrës në tubimin e Shkupit( tetor 1912) ku u vendos te shpallej Pavarësia e Shqpërisë.

Delegat i Pejës dhe Gjakovës, Plavës e Gucisë dhe mandej dhe i Elbasanit në Kuvendin e Vlorës (1912). Firmëtar i Pavarësisë Kombëtare dhe anëtar i qeverisë së Ismail Qemalit, ministër i Punëve të Përgjithshme.

Në vitin 1914 ministër në qeverinë e Princ Vidit.

Largohet nga Shqipëria, kur nis rebelimi haxhiqamilist, që i dogji edhe shtëpinë me gjithe dokumentet në Elbasan. Emigrant në Zvicër, Sofje, Bukuresht. Në Sofje boton veptat e para: “Letra nga një udhëtim në Zvicër”, “Hidhe shpuzë”, “Popullsia e Epirit”, “Pritmi i Shqipërisë”, si edhe gazetën në gjuhën frengjisht “L’indipendance Albanaise” ku propagandonte dhe mbronte çështjen shqiptare.

Gjatë Luftës së Parë Botërore u internua në Moldavi, në minierat e naftës dhe të vdekjes. Atje shkroi “Ditarin”, kujtimet nga Rumania.

Ministër pa protofol ne qeverinë e Turhan Pashës (1918). Delegat i qeverisë në Konferencën e Paqes në Paris (1919), njëherësh delegat i “Vatrës” SHBA në atë konferencë, i Komitetit “Mbrojtja e Kosovës” dhe i shqiptarëve te Turqisë.

Në Lozanë dhe Gjenevë, qendra të propagandës dhe botimeve të kombeve, Mid’hati botoi në vitin 1919-një sërë veprash të rëndësishme historike në gjuhën frëngjisht si “Rilindja shqiptare”, “Shqiptarë e sllavë”, “Shqiptarët në vend të tyre dhe jashtë atdheut”, “Rivendikimet shqiptare”, “Çështja e Epirit”, si edhe qindra artikuj, promemorie, letra, ese, memorandume drejtuar Konferencës së Paqes, qeverive të Fuqive të Mëdha dhe personaloiteteve politike e kulturore të Europës si edhe shkrime botuar ne gazetat dhe revistat më prestigjioze të Europës.

Gjithashtu, i dërgoi Presidentit Uilson të SHBA një mesazh për ta njohur me çështjen shqiptare dhe nje aneks-promemorie të shoqëruar me gjashtë harta etnografike, që ndikuan tek Presidenti Uilson për mbrojtjen e çështjes së rrezikuar shqiptare, në prag të coptimit.

Kryetari delegacionit shqiptar në Konferemncën e Paqes në Paris (1920-1922) dhe në Lidhjen e kombeve, ku mbrojti si askush tjetër çështjen shqipare.

Në vitin 1923 emërohet Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Greqi, ku u shqua për regullimin e marëdhenieve shtetërore me Greqinë, mbylljen e Sillogjeve antishqiptare dhe mbrojtjen e çëshjes çame, ndalimin e shkëmbimit të shqiptarëve si turq në Turqi(1923-1925) dhe kundërshtimin e kolonizomit të Çamërisë me kolonë grekë.

Dha dorëheqjen si ambasador në vitin 1925, kur politika e shtetit shqiptar nuk përputhej më me parimet e tij, pikërisht kur Shën Naumi dhe Vermoshi iu dhanë Jugosllavisë nga Zogu, me protestën “Asgjë të japim nga trupi i mëmëdheut tonë”.

Në vitet 1925-1939 u mor me punë kulturore dhe studimore, themeloi librarinë “Lumo Skendo në Tiranë” dhe botoi një sërë veprash të rëndësishme si “Plagët tona”, “Gruaja”, “Udhëtarët e huajnë Shqipëri”, “Liga e Prizrenit”, “Përshtypjet e udhëtimit””, “Bibliografitë” etj

Më 8 prill 1939 hodhi themelet e organizatës nacionaliste “Balli Kombëtar” si një alternativë antifashiste me program “Nacionalizma shqiptare, 1939. Në vitin 1942 publikoi progamin e Ballit Kombëtar “Dekalogu”, një program nacionalist për një Shqipëri etnike dhe demokratike dhe socialdemokrat nga pikpamja sociale.

Gjatë Luftës së Parë Botërore udhëhoqi luften e nacionalisteve kunder pushtuesve nazifashistë dhe paqen ndermjet shqiptarëve. Ishte organizatori kryesor i Kuvendit të Mukjes (3-4 gusht 1943) dhe i Marrëveshjes së Mukjes per një luftë të përbashkët kundër okupatorëve, në krah të Aleatëve të mëdhej Antifashistë. Pas prishjes së Marrëveshjes së Mukjes nga komunistët dhe emisarët jugosllavë, ai u përpoq të ndalte Luften civile (1943-1945) dhe u përball me terrorizmin komunist.

Emigroi nga Shqipëria pas pushtimit komunist te saj (nëntor 1944) për ta vazhduar luftën kundër regjimit komunist me mjete demoktatike me ndihmen e vendeve Perëndimore. Në emigracion organizoi qëndresën, por edhe edukimin e shkollimin emigrantëve politikë shqiptarë (në kampet Gramo, Santa Fara, Regio Emilia, etj) me konferencat, kurset, shkollën “Besnik Çano”, mësimin e gjuhëve të huaja dhe botimin e revistës”Flamuri”).

Ne vitin 1949 Mid’hat Frashëri në bashkepunim me Aleatët aglo-amerikanë themeloi ne Francë më 26 gusht 1949 Komitetin “Shqipëria e Lirë”, qeveria shqiptare ne emigracion. Qëllimi i Komitetit “Shqipëria e Lirë” ishte lirimi i Shqipërisënga diktarura komuniste dhe vendosja atje e një sistemi demokratiksipas modeleve më të përparuara perëndimore. Mid’hat Frashëri u zgjodh kryetar i komitetit dhe nga BBC në Londër shpalli programin e Komitetit, 6.09.1949. Komiteti Shqipëria e Lire” u vendos me seli në Nju York, ku nisi veprimtarinë.

Për fat të keq, vdiq paprirur më 3 tetor 1949. Vdekja e tij mbetet e dyshimtë, ndonëse u njoftua një atak kardiak. Mendohet se vdekja e M.Frasherit u shkaktua nga një ndërhyrje e Sigurimit Rus, nëpërmjet agjentit Kim Filbi, sipas vendit te qeverisë shqiptare për ta zhdukur Mid’hat Frashëtin (dok. arkivi i Ministrisë së Brendshme).

Vdekja e Mid’hat Frasherit ishte një humbje e madhe per Shqipërinë dhe kombin shqiptar, por edhe më gjerë. Ai ishte figura më e madhe e Kombit tonë, njëherësh edhe nje nga personalitetet më të shquar të Europës në atë kohë.

Instituti “Lumo Skendo”