Prishtinë, 22 maj – Deputeti i Partisë Demokratike të Kosovës, Përparim Gruda është shprehur i indinjuar lidhur me refuzimin e kërkesës për mbrojtje në liri për Kadri Veselin, Jakup Krasniqin dhe Rexhep Selimin, nga Dhomat e Specializuara në Hagë.

Gruda, në një konferencë për media, tha se ky vendim cenon të drejtat themelore të njeriut të të akuzuarve, që janë të garantuara nga Kushtetuta e Republikës së Kosovës dhe Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

“Mbajtja e tyre, së bashku me ish-Presidentin Thaçi, për më shumë se katër vjet e gjysmë në paraburgim, përbën një shkelje flagrante të standardeve të drejtësisë perëndimore, standarde të cilat kemi besuar se do të respektoheshin me përpikëri nga kjo gjykatë. Pas përfundimit të fazës së Prokurorisë, kur çdo argument për ndonjë rrezik të mundshëm për ndikim në proces ka rënë, lirimi me kusht nuk do të duhej të ishte një privilegj, por një e drejtë e patjetërsueshme”, theksoi ai.

Partia Demokratike e Kosovës ka mbështetur që nga fillimi themelimin dhe funksionimin e papenguar të Gjykatës Speciale, me bindjen e plotë se aty do të garantoheshin e drejta për një gjykim të drejtë dhe brenda një afati të arsyeshëm – si gurthemel i lirive dhe të drejtave të njeriut.

PDK vlerëson se një gjykatë e tillë në zemër të Evropës nuk do të duhej të shndërrohej në një mekanizëm të përndjekjes, aq më pak në emër të drejtësisë dhe viktimave të luftës.

“Z. Thaçi, z. Veseli, z. Krasniqi dhe z. Selimi nuk janë aty thjesht si qytetarë të akuzuar, por si liderë të luftës për liri, arkitektë të pavarësisë dhe ndërtues të institucioneve demokratike të Kosovës. Ne kërkojmë një gjykim të drejtë, të bazuar në standardet e vendeve demokratike, nga të cilat vijnë edhe gjyqtarët e kësaj gjykate. Prandaj, ne kërkojmë respektimin e të drejtave të të akuzuarve, kërkojmë që humanizmi të mos zhduket përballë paragjykimeve, dhe që ligji të mos shtypet në emër të drejtësisë. Në emër të Partisë Demokratike të Kosovës, i bëjmë thirrje Dhomave të Specializuara, faktorit ndërkombëtar dhe atyre që financojnë gjykatën të veprojnë me përgjegjësi dhe respekt për të drejtat themelore të njeriut”, shtoi Gruda.

Gruda u ka bërë thirrje institucioneve të Kosovës që të marrin rol aktiv në ofrimin e garancive për të akuzuarit.

“Jemi të bindur se procesi në Hagë dhe epilogu i tij nuk janë çështje individuale, por çështje me rëndësi themelore për historinë dhe të ardhmen e shtetit tonë. Mosangazhimi i institucioneve tona nuk është thjesht një neglizhencë, por një heqje dorë nga përgjegjësia historike”, tha Gruda.

Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

Pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025, Kosova është futur në një periudhë të zgjatur pasigurie institucionale dhe politike. Mungesa e vullnetit për të ndërtuar një shumicë parlamentare funksionale dhe refuzimi i kompromisit në emër të stabilitetit shtetëror kanë bllokuar formimin e qeverisë së re. Ky ngërç nuk është thjesht krizë politike – ai është simptomë e një problemi më të thellë që prek sovranitetin, funksionalitetin institucional dhe kapacitetin vendimmarrës strategjik të shtetit të Kosovës.

Në këtë vakuum të brendshëm, po ndodh një zhvillim i rrezikshëm: të ardhmen e Kosovës nuk po e përcaktojnë më institucionet e saj kushtetuese, por aktorë të jashtëm që jo gjithmonë veprojnë në përputhje me interesat e Kosovës si shtet sovran.

I. Dështimi i Kuvendit për të Ushtruar Funksionin Kushtetues

Zgjedhjet e parakohshme të vitit 2025 prodhuan një përbërje parlamentare pa shumicë absolute. Lëvizja Vetëvendosje, ndonëse doli fituese me numrin më të madh të ulëseve, nuk arriti të krijojë aleanca për formimin e Qeverisë. Presidentja e Republikës, në përputhje me Kushtetutën, ia dha mandatin këtij subjekti, por mungesa e marrëveshjes për koalicion brenda afateve ligjore e ka lënë vendin pa qeveri funksionale.

Sot, më shumë se tre muaj pas zgjedhjeve, Kuvendi i Kosovës është shndërruar në një arenë përplasjesh politike pa vizion shtetëror. Ndërkohë, Qeveria në detyrë, me kompetenca të kufizuara, nuk ka kapacitet për të përballuar sfidat madhore – nga siguria në veri, tek marrëveshjet ndërkombëtare, e deri tek përfaqësimi diplomatik.

II. Raste konkrete të boshllëkut institucional dhe ndërhyrjeve të jashtme

1. Dialogu Kosovë–Serbi i udhëhequr nga BE

Gjatë prillit dhe majit 2025, përfaqësues të Bashkimit Evropian kanë shtuar presionin ndaj Kosovës për zbatimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe, pa ndonjë garanci për njohje reciproke nga Serbia. Në mungesë të një qeverie të konsoliduar, delegacioni i Kosovës në Bruksel është përfaqësuar nga zyrtarë teknikë, pa mandat të plotë politik. Kjo ka krijuar hapësirë për Serbinë që të paraqesë Kosovën si palë të papërgjegjshme dhe ka lehtësuar propozime që rrezikojnë arkitekturën kushtetuese të shtetit të Kosovës.

2. Çështja e sigurisë në veri të vendit

Incidentet e përsëritura në komunat veriore – Mitrovicë e Veriut, Leposaviq, Zveçan dhe Zubin Potok – tregojnë se mungesa e qeverisjes qendrore efektive përkeqëson kontrollin territorial. Në këto rrethana, rolin udhëheqës në menaxhimin e krizave e kanë marrë përfaqësues ndërkombëtarë, përfshirë KFOR-in, EULEX-in dhe ambasadorët e QUINT-it. Ndërhyrja e tyre shpesh ndodh në fushat që janë kompetencë ekskluzive e institucioneve të Kosovës. Sulmi ndaj patrullës së Policisë së Kosovës më 27 prill 2025 në Zveçan, dhe reagimi i ngadaltë institucional, dëshmojnë qartë pasojat e mungesës së një qeverie operative.

3. Agjenda ndërkombëtare e Kosovës në BE dhe OKB

Në periudhën mars–maj 2025, Kosova ka humbur mundësi të rëndësishme për të avancuar në procesin e integrimit evropian. Pa një qeveri me mandat të plotë, janë pezulluar iniciativat për aplikim për statusin e vendit kandidat në BE. Po ashtu, fushata për njohje të reja është paralizuar, pasi mungon një trup i qartë politik që të koordinojë përfaqësimin diplomatik. Si pasojë, vende të rëndësishme si Spanja, Sllovakia dhe Greqia kanë forcuar qëndrimet e tyre kundër njohjes, në mungesë të një trysnie të qëndrueshme nga pala kosovare.

III. Sovraniteti: Fjalë boshe pa institucione funksionale?

Sovraniteti nuk është vetëm një nocion juridik; është aftësia për të marrë vendime të pavarura, për të ndërtuar politika publike dhe për të përfaqësuar interesat shtetërore në arenën ndërkombëtare. Nëse Kuvendi nuk arrin të krijojë qeveri, shteti ekziston vetëm në letër, ndërsa në praktikë, funksionet thelbësore të tij delegohen te aktorë të jashtëm.

Çdo ditë pa qeveri është një ditë e humbur për Kosovën – një ditë ku kontrolli mbi të ardhmen e vendit transferohet nga Prishtina në Bruksel, apo ndonjë tryezë tjetër ndërkombëtare, ku Kosova shfaqet si e papërgatitur dhe e pafuqishme për të mbrojtur interesin e saj shtetëror.

IV. Zgjedhje ose përgjegjësi – Kosova nuk mund të presë më

Situata aktuale është e papranueshme për një vend që synon të jetë i pavarur, demokratik dhe funksional. Nëse partitë politike nuk arrijnë të formojnë një qeveri legjitime, atëherë vendi duhet të shkojë menjëherë në zgjedhje të reja. Por nëse askush nuk mban përgjegjësi dhe të gjithë presin që “të tjerët” ta zgjidhin krizën, atëherë është e qartë se Kosova po vetëpërjashtohet nga procesi i vendimmarrjes për të ardhmen e saj.

Shteti nuk ndërtohet me sloganë patriotikë, por me institucione të afta dhe përfaqësim të përgjegjshëm. Në mungesë të tyre, fati i Kosovës do të përcaktohet nga të tjerët – dhe historia e vendeve të vogla në Ballkan na mëson se këto vendime rrallëherë janë në favorin tonë.

Dr.Nikollë Loka/

Pas Luftës së Parë Botërore, marrëdhëniet greko-shqiptare u përfshinë në një klimë mosbesimi dhe tensioni, të shkaktuara nga pretendime territoriale, trajtimi i pakicave dhe çështje identiteti etnik. Në këtë kontekst delikat diplomatik, një intervistë e realizuar në vitin 1926 nga gazetari Vangjel Nasho Qirko me Presidentin e Greqisë arvanitasin Teodoros Pangallos ofron një pasqyrë të politikës së jashtme greke dhe qasjes së saj ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve. Gjenerali Pangallos, i njohur për retorikën e tij direkte dhe rolin e tij në stabilizimin e Greqisë pas katastrofës së Anadollit, në intervistën e dhënë deklaron një orientim të qartë drejt paqes dhe stabilitetit rajonal. Ai shprehet se “Greqia ka arritur kufijtë e saj natyrorë dhe se politika ekspansioniste ka përfunduar. Në këtë kuadër, ai shpreh dëshirën për ndërtimin e marrëdhënieve miqësore me Shqipërinë, të cilën e cilëson si “motër të vogël” me të cilën Greqia ka ndarë “lidhje origjine, gjaku e luftërash të përbashkëta”.

Përpara se të shqyrtojmë dhe analizojmë deklaratën e kryeministrit të Greqisë, është e nevojshme të përmendim një informacion të rëndësishëm të dërguar nga Mid’hat Frashëri nga Athina më 17 tetor 1925, drejtuar Hysen Vrionit, ministër i Punëve të Jashtme të Shqipërisë.

Ky informacion ka të bëjë me një takim të zhvilluar me zotin Pangallos dhe përmban detaje që pasqyrojnë orientimin diplomatik të zotit Pangallos. Në këtë letër, Midhat Frashëri shprehet: “Sot poqa zotin Pangallos… u përgjegj se dëshironte edhe ay fort shumë që të jemi miq, ndaj ka dhënë urdhër në Ministri të Punëvet të Jashtme të kërkohet nga Shqipëria, agrementi për gjeneral Kondulin, si ministër. Shtoi se Kondulin e ka mik personal dhe se është dashamir i shqiptarëve”. Ky informacion, i botuar në vëllimin e tetë të veprës së zgjedhur të Mid’hat Frashërit, ofron një pasqyrë të rëndësishme të marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Greqisë gjatë vitit 1925, duke u theksuar jo vetëm përpjekjet për të zhvilluar marrëdhënie miqësore, por edhe figura kyçe që mund të ndihmonin në forcimin e këtyre lidhjeve, siç është rasti i Gjeneral Kondulin, i konsideruar prej tij si mik i shqiptarëve.

Deklarata e gjeneral Teodoros Pangallos, si president i Greqisë (1925–1926), përbën një nga momentet më të veçanta në historinë e marrëdhënieve shqiptaro-greke. Qasja e tij, e shprehur në termat më të qartë dhe të drejtpërdrejtë, dëshmon një përpjekje për të çliruar politikën greke nga trashëgimia e nacionalizmit ortodoks dhe për të ndërtuar një raport fqinjësor mbi baza respekti reciprok dhe realizmi etnopolitik. Një nga elementet më domethënës të kësaj deklarate është mohimi i doktrinës tradicionale greke që e identifikonte ortodoksinë me grekësinë. Pangallos artikulon qartësisht se kombësia nuk mund të ndërtohet mbi përkatësi fetare, por mbi racë, gjuhë dhe ndërgjegje kombëtare: “Ortodoksët shqiptarë, nga raca, gjuha, kombësia, janë shqiptarë…”. Ky qëndrim paraqet një ndryshim rrënjësor nga pozicionet e mëparshme të Athinës zyrtare, të cilat kishin përdorur ortodoksinë si mjet politik për të justifikuar pretendimet mbi Jugun e Shqipërisë, të quajtur nga qarqet greke “Vorio Epir”.

Deklarata përmban një tjetër komponent të rëndësishëm: njohjen zyrtare të minoritetit shqiptar në Greqi. “Çamëve u njihen gjithë të drejtat si minoritet shqiptar në Greqi…”. Pangallos nënvizon se problemet e pakicave etnike nuk duhet të shërbejnë si burim tensioni, por përkundrazi si ura bashkëpunimi. Ai thekson njohjen e minoritetit shqiptar në Epir dhe premton zbatimin e detyrimeve ndërkombëtare në favor të tyre, duke premtuar ndëshkim të elementëve lokalë përgjegjës për shkelje të të drejtave të tyre në të kaluarën. Në një kohë kur çamët përballeshin me diskriminim sistematik dhe më vonë u dëbuan me forcë nga trojet e tyre në vitet 1944–1945, ky qëndrim i Pangallos ishte revolucionar dhe largpamës, duke parashikuar standardet ndërkombëtare për të drejtat e pakicave.

Pangallos merr një pozicion të prerë kundër organizatave nacionaliste si klubet “vorio-epirote”: “Do të shpërndajmë të gjitha klubet vorio-epirote dhe organizata të tjera të tilla…”Kjo ishte një politikë e paimagjinueshme për shumë qarqe greke të kohës. Për herë të parë, një udhëheqës grek i nivelit të lartë e konsideronte të nevojshme çmontimin e një mekanizmi institucional që ushqente tensione dhe destabilitet në Shqipëri, me qëllim ndërtimin e një marrëdhënieje të sinqertë e të barabartë. Përveç çështjeve etnike e identitare, deklarata merr një kthesë të qartë në sferën praktike: Kjo përfaqëson një model bashkëpunimi të bazuar në interesin e ndërsjellë, një qasje që mungonte në marrëdhëniet shqiptaro-greke, zakonisht të ngarkuara nga tensione politike dhe pretendime territoriale.

Që nga fundi i marsit 1926, nisën përpjekjet për nënshkrimin e një sërë marrëveshjesh ndërmjet qeverive të Shqipërisë dhe Greqisë, që kishin si synim zhvillimin e tregtisë dypalëshe dhe rregullimin e çështjeve konsullore, të nënshtetësisë dhe të ekstradimit. Pangallos e kuptonte se stabiliteti rajonal ndërtohet mbi ndërlidhje ekonomike dhe komunikim të hapur, jo mbi politika përjashtuese. Më tej, ai përdor një gjuhë të butë, dashamirëse dhe afirmative, që ishte jashtë normës për një figurë ushtarake në krye të shtetit:“Duhet të japim prova të gjalla kundrejt motrës së vogël, Shqipërisë, që ushqejmë ndjenjat më të sinqerta…”Ky ton afektiv dhe paternalist, megjithëse mund të ngjajë romantik, përfaqëson një përpjekje të sinqertë për çlirimin e marrëdhënieve nga trauma historike, përfshirë Luftën e Parë Botërore dhe përplasjet e hershme për kufijtë.

Deklarata e Pangallosit është një dëshmi unike e një alternative politike që fatkeqësisht nuk u përqafua nga pasardhësit e tij. Me rrëzimin e tij nga pushteti dhe rikthimin e nacionalistëve konservatorë, Greqia rifilloi politikat hegjemoniste ndaj Shqipërisë dhe mohoi ekzistencën e pakicave shqiptare në territorin e saj. Megjithatë, ky moment historik mbetet një shembull i një mundësie të humbur për fqinjësi të mirë, bazuar në respekt, realizëm dhe të drejta të barabarta. Ai tregon se edhe në një rajon të ngarkuar me konflikte etnike dhe pretendime territoriale, është e mundur të artikulohen politika të guximshme dhe paqësore, nëse ekziston vullnet politik dhe vizion shtetformues.

Në përfundim, deklarata e gjeneral Teodoros Pangallos përbën një moment të rrallë qartësie politike dhe largpamësie në historinë e marrëdhënieve shqiptaro-greke. Ajo sfidoi doktrinën tradicionale greke që identifikonte ortodoksinë me grekësinë, njohu të drejtat e minoritetit shqiptar në Greqi dhe propozoi një model fqinjësie të bazuar në barazi dhe bashkëpunim ekonomik. Megjithëse kjo qasje nuk gjeti vazhdimësi, ajo mbetet dëshmi se është e mundur të ndërtohen marrëdhënie ndërfqinjësore të qëndrueshme nëse respektohen identitetet kombëtare dhe të drejtat themelore të pakicave. Sot, në një kontekst evropian integrues, ky model përbën një referencë të vlefshme për politikën e jashtme dhe për zgjidhjen paqësore të çështjeve të trashëguara.

Si ide e koncept neoshqiptarizmi  të shqiptarët është i njohur në mes dy luftërave botërore, ku personalitete të njohura  shqiptare të kohës kanë prezantuar pikëpamjet e tyre filozofike e sociologjike, që ishte në favor të mendimit politik dhe të identitetit kombëtar shqiptar. Në sajë të rrethanave shoqërore e politike pas shëmbjes së ideologjisë moniste në vendet e ish kampit socialist, shqiptarët kanë nevojë për neoshqiptarizmin sepse është  një thirrje për zgjim kombëtar, për rinisje dhe për ripërtëritje, duke qenë  vizion dhe mision për të tashmën dhe të ardhmën

Nail  Draga

Duke marrë parasysh se në kohën e monizmit në Shqipëri, autorët të cilët kanë trajtuar neoshqiptarizmin janë ekskomunikuar, por pas miratimit të pluralizmit nga viti 1990 e  më pas kjo çështje filloj të trajtohej nga një numër i kufizuar autorësh.  Pikërisht në lidhje me këtë çështje, kohë më parë Arian Galdini, opinionit i është paraqitur me botimin Neoshqiptarizmi, botuar nga Jozef në Durrës, 2025. 

Autori i librit çështjen e neoshqiptarizmit e trajton duke  analizuar një numër të konsideruar personalitetesh shqiptare, duke filluar me Sami Frashërin e përfunduar me Ismail Kadarenë.

Nuk ka dilemë se përfaqësuesit e Rilindjës  Kombëtare Shqiptare ishin ata të cilët kontribuan në ngritjen e vetëdijës e ndërgjegjës kombëtare shqiptare. Dhe në fillim autori  cekën Sami Frashërin, duke theksuar veprën e tij “Shqipëria çka qenë, ç është e  ç do të bëhët”, e cila ishte platforma politike kombëtare. Edhe personalitetet tjera të cilët  janë të prezantuar në këtë botim në forma të ndryshme kanë dhënë kontributin  e tyre  në lidhje me idenë dhe konceptin e neoshqiptarizmit. 

Në mes dy luftërave botërore, te ne shqiptarët koncepti i neoshqiptarizmit lidhet me emrat e nderuar si Branko Merxhani, Ismet Toto e Vangjel Koça. Por, duhet cekur se në atë kohë i veçantë ishte B.Merxhani me revistën “Përpjekja Shqiptare”, që ishte tribunë e mendimit shoqëror e intelektual, duke qenë model për kohën. Madje ky përmes konceptit të tij të neoshqiptarizmit kërkonte të ndërtonte një Shqipëri të bazuar mbi një elitë intelektuale dhe morale, duke përqafuar modernitetin pa humbur autencitetin kombëtar.

Komunvelti shqiptar

Por, nga kjo plejadë e personalitetesh, të prezantuara në këtë botim duke marrë parasysh se ka jetuar në kohën tonë, veçoj Arbën Xhaferin, i cili është prezantuar me konceptin    Komunveltit shqiptar. Në këtë aspekt ai ishte ideolog si rrallë kush  duke theksuar se në rrethanat aktuale shoqërore e politike, pas shëmbjes së ideologjisë moniste ne vendet e ish kampit socialist, shqiptarët duhet të formojnë   hapësirën e  përbashkët  politike, ekonomike e kulturore. Një platformë e tillë, meriton qasje të veçantë, e cila duhet të analizohet dhe të plotësohet sipas kërkesave të kohës, duke mbetur si koncepti ma i avancuar në aktualitetin gjeopolitik regjional e më gjerë. Nuk ka dilemë se për realizimin e një ideje të tillë, duhen kuadra të dëshmuara profesionale, guxim intelektual dhe vullnet politik, duke eliminuar paragjykimet dhe animozitetet personale e partiake. 

Doktrinë kombëtare

Trajtimi dhe mbeshtetja e neoshqiptarizmit  është obligim shoqëror dhe kombëtar duke dhënë shpjegimet e duhura, duke iu venë globalizmit dhe kosmopolitizmit. Një veprim i tillë nuk do të thot se ne nuk përfillin vlerat demokratike perëndimore, por në emër të modernitetit shoqëror nuk mund të humbin  vlerat identitetare, që është kundër identitetit kombëtar shqiptar. Neoshqiptarizmi, në këtë kontekst, bëhet jo vetëm  një doktrinë kombëtare, por edhe një model për të gjitha vendet që kërkojnë të ruajnë identitetin e tyre në një epokë të globalizmit dhe sfidave të mëdha globale. 

Neoshqiptarizmi shfaqet si një doktrinë që synon të ripërtërijë frymën kombëtare, duke u bazuar në vlerat më të mira të traditës shqiptare, familjen, meritokracinë dhe duke i harmonizuar ato me mendimin modern  konservator.

E kaluara si mësim 

Siç shkruante Burke, “një komb që nuk kujton të kaluarën e tij është i destinuar të mos këtë të ardhme”. Pikërisht, në këtë frymë, neoshqiptarzmi është një përpjekje për të kujtuar,  për të mësuar,  dhe për të ndërtuar. Neoshqiptarizmi  është një udhë që fton shqiptarët të lënë pas ndasitë dhe krizën e identitetit, për të ndërtuar një të ardhme të bazuar mbi vlerat më të mira të së shkuarës dhe potencialet më të mëdha të së ardhmes.

Neoshqiptarizmi kërkon të ringjallë shpirtin e shqiptarizmit, të ndërtojë një elitë të re mendimi dhe veprimi, duke u mbeshtetur në vlera, vizion e guxim. Më një fjalë neoshqiptarizmin duhet kuptuar si rinisje kombëtare, përkatësisht një përpjekje për të ringritur ndërgjegjën kombëtare shqiptare, që nderon të kaluarën, ndërton të tashmën  dhe përgatitë të ardhmën me guxim.

Leksion i obligueshëm shkollor

Duke marrë parasysh se nxënëseve  në shkollat fillore e të mesme,  iu mungon informacioni në lidhje me konceptin dhe semantikën e neoshqiptarizmit, mendoj se është e nevojshme që në programet mësimore shkollore(fillore e të mesme) neoshqiptarizmi  duhet të jetë njësi e veçantë mësimore e programeve mësimore shkollore. 

Eshtë obligim i institucionit  shtetëror që harton programet mësimore si në Tiranë e Prishtinë  që neoshqiptarizmi mos të anashkalohet por të jetë pjesë e programit mësimor, duke nxitur meditimin në favor të vlerës së identitteit kombëtar, si kudo në botën demokratike, sa më parë sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët.. 

Vizion dhe mision kombëtar

Neoshqiptarizmi aspiron të jetë doktrina që udhëheq këtë mision, duke lidhur të shkuarën me të ardhmen, duke ndërtuar ura midis brezave dhe duke krijuar një frymë bashkëpunimi midis shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut, Mal të Zi, luginë të Preshevës e diasporë. Përfundimisht neoshqiptarizmi është një thirrje për zgjim kombëtar, për rinisje dhe për ripërtëritje, është vizion, guxim  dhe mision për të tashmën dhe të ardhmën.

Arian  Galdini, NEOSHQIPTARIZMI,Botimet Jozef, Durrës, 2025

(Maj  2025)

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

8 Maji 1945, mbetet përjetësisht i skalitur si një ngjarje madhore e fitores së njerëzimit ndaj nazifashizmit si dhe për mesazhet e “mos-harresës” që përcjell në çdo përvjetor. Fatëkeqësisht, ky 80 vjetor e gjen shoqërinë njerëzore edhe me të kërcënuar, për shkak të luftës barbare që ndërmori Rusia – Putiniste, në 22 shkurt 2022 kundër jo vetëm sovranitetit të Ukrainës, por edhe ndaj rendit global, vlerave të demokracisë, interesave gjeopolitike dhe fuqisë ushtarake të Aleancës Euroatlantike.

Ky 80 vjetor e gjen Rusinë – Putiniste, edhe më të rraskapitur për të pushtuar Ukrainën jo vetëm brenda 3 muajsh (9 maj 2022), por as 3 vjet e 3 muaj. Por duke përfituar edhe nga një konfuzion ndërkombëtar rreth Planit Trump të Paqes, që “legjitimon pushtuesin ose blerë sovranitetin”, Moska ka bërë përpjekje të sforcuara për të dalë nga izolimi perëndimor si dhe ti rikthyer lavdinë datës 9 maj. Prandaj ka adresuar flesa/testuar jo vetëm për homologët diktatorë, (Kinez, Korenë e Veriut, Iranian, Malit, etj.) por dhe disa vendeve të NATO/BE. Po ashtu, ndërsa: “ka shpallur armëpushim 3 ditor” (8; 9 dhe 10 Maj) Nr.2 i Rusisë, Medvedev, ka bërë një paralajmërim neo-fashist ndaj Ukrainës: “nëse sulmon Moskën gjatë festimeve të 9 majit askush nuk mund të garantojë që Kievi do të mbijetojë deri më 10 Maj” !?!

Nga ana tjetër, edhe Perëndimi është përgjigjur me mesazhe të forta për të refuzuar ftesën cinike, pra pjesëmarrjen në paradën e Ditës Staliniste të Fitores më 9 Maj. Kështu Komisionerja për Zgjerimin, ka paralajmëruar jo vetëm z. Vuçic: “8 maji 1945 dhe 9 maji 2025 janë dy data me vlera krejtësisht të ndryshme. Të shkosh në Moskë për të festuar me ushtrinë e Putinit, që vret njerëz në Ukrainë, është në kundërshtim të plotë me vlerat evropiane dhe Euroatlantike (BE & ShBA/NATO)”.

Së dyti, por, cilat janë vlerat dhe mësimet e nxjerra të kësaj ngjarjeje të lavdishme, si dhe kush janë disa nga mesazhet e forta për besimin te paqja, rendi global, demokracia funksionale ?

80 vjet më parë, pra në 8 Maj 1945, në Berlin u nënshkrua akti i kapitullimit të Gjermanisë – Hitleriane. Pavarësisht festimeve dhe emërtimeve, si Dita (Staliniste) e Fitores pra 9 Maj, apo Data Euroatlantike e Fitores (8 Maj): “ajo që mbetet e përbashkët është data e triumfit mbi nazifashizmin, një nga makineritë më kriminale që ka prodhuar historia e njerëzimit”.

Pikërisht më 8 Maj 1945, Presidenti i SHBA-ve, Truman, i konformoi popullit amerikan dhe mbarë botës fitoren e koalicionit të antifashist. Në të njëjtën datë, 8 Maj 1945, Gjenerali Suprem i frontit perëndimor, babai i NATO-s dhe President i SHBA-ve, Eisenhower, u përcolli luftëtarëve të çdo vendi të koalicionit antifashist: “mirënjohjen për sakrificat, kurajën si dhe kontributin në gjunjëzimin e bishës nazifashiste”.

Prandaj 8 Maji, meriton të përkujtohet si fundi i një lufte çnjerëzore/ferri që zgjati 5 vjet, që preku 80 % të popullsisë së globit dhe që mori jetën e rreth 60 milionë fëmijëve, burrave dhe grave nga mbarë vendet e botës. Kjo mbetet gjithashtu një datë nderimi për komandantet e lavdishëm dhe shtetarët e mëdhenj, si Churchill, Eisenhower, Zhukov, De Gaulle.

Së treti, pse më 8 Maj, edhe Shqipëria si pjesë e koalicionit të fitimtarëve, do duhet t’i bashkohet 32 vendeve të NATO-s dhe disa partnere (p.sh Ukraina etj), në celebrimin e kësaj ngjarjeje.

Pikë së pari, kjo datë do të shërbente për të kapërcyer kacafytjet qesharke (34-vjeçare) për datat 28-29 nëntor, dhe për më tepër, që 8 Maji do i jepte vlera shtesë përuljes për të rënët, nderimit për sakrificat sublime të popullit si dhe rreshtimit të RSh me koalicionin e fitimtarëve.

8 Maji, kjo ngjarje e madhe do duhet të na shërbejë jo për të na ndarë sipas interesave partiake, por si “ilaç për të mjekuar plagët e kohezionit dhe solidaritetit kombëtar”, pra si urë bashkimi rreth flamurit dhe si fanar për të na ndriçuar në udhëtimin drejt perspektivës evropiane të Shqipërisë.

Ne/shqiptarët kemi të drejtë të ndihemi krenarë më 8 Maj, pasi siç e ka përshkruar Kissinger në librin “Diplomacy”: “Shqipëria ishte një ndër të vetmet vende që u vetëçlirua pa prezencën e Ushtrisë së Kuqe, ose aleatëve perëndimorë”.

Prandaj, datën 8 maj e çmoj një “gjetje mjaft të mençur”, pra datë që Shqipëria e vogël t’i bashkohet koalicionit të madh të fitimtarëve për t’u përulur para kujtimit të dhjetra miliona burrave dhe grave që dhanë jetën dhe bënë sakrifica të mbinatyrshme, për ta shpëtuar njerëzimin nga gjenocidi nazifashist.

Thënë këto, mbetet detyrim shtetëror, që çdo 8 Maj, të përulemi me mirënjohje ndaj atyre që dhanë jetën dhe të nderojmë emër për emër luftëtarët që u bashkuan pa dallim feje, krahine dhe bindjeje politike, kundër barbarisë nazifashiste duke mposhtur një ushtri 100-ra herë më të madhe, armatime dhe fuqi luftarake.

Përkundër propagandës bolshevike do duhet të përulemi me mirënjohje edhe para mijëra luftëtarëve që dhanë gjithçka, por u vranë, u burgosën dhe u persekutuan barbarisht nga regjimi E. Hoxhës, që u instalua pas çlirimit nga nazifashistët 8 maj 1945 deri në mars 1991.

Në shtesë, për ta ndërlidhur me aktualitetin, po kujtoj, mesazhin historik te Presidentit Truman në 8 Maj 1945: “Ajo që na pret, pra ndërtimi i paqes, nuk është më pak e rëndësishme, as më pak e vështirë, por Ne do ta ndërtojmë paqen duke besuar dhe punuar së bashku, ashtu siç e arritëm këtë fitore historike”!

“Nëse harrojmë, e keqja përsëritet edhe më mizorisht”. Neo-Stalinistet e Kremlinit (që shkelin edhe mbi sakrificat e popullit rus dhe lavdinë në fitoren e Luftës së II-te Botërore); Kim-Jong, Shtetet apo Organizatat Terroriste; ushtarët/pasuesit e Millosheviçit në Beograd apo Dodikët e droguar nga interesat e Kremlinit, jo vetëm po kërcënojnë sovranitetin e Ukrainës martire, paqen në Lindjen e Mesme, sigurinë dhe axhendën e integrimit të 5 vendeve të Ballkanit Perëndimor, por po sfidojnë seriozisht vlerat themelore, interesat dhe fuqinë e Aleancës Euroatlantike (ShBA/NATO/BE).

8 Maji përmban mesazhe të forta për 32 vendet NATO-s (përfshi RSh), që jo vetëm të mbështesin me deklarata diplomatike Ukrainën, ShBA/NATO, në këtë betejë “për jetë a vdekje me të keqen e përbashkët”, por të marrin përgjegjësitë/barrën, për të përmirësuar kohezionin, Institucionin e mos-harresës si dhe modernizuar sistemin e sigurisë në përballjen me neo-nazistët e rinj që po kërcënojnë më shumë se kurrë që nga Lufta e II-të Botërore, interesat euroatlantike, vlerat demokratike dhe interesat jetike të qytetareve. Prandaj jo 9 por 8 Maji, meriton të celebrohet si një ngjarje e lavdishme, me mesazhe të gjalla, të përbotshme dhe të përjetshme për mbarë njerëzimin: “Për lirinë, paqen, stabilitetin demokratik dhe vlerat themelore, duhet çdo ditë vigjilencë, përkushtim dhe sakrifica”!

Nga: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Senior Ekspert për SK, Rajonin & NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut, ish:

Koordinator për Sigurinë Kombëtare në PDSh,

Këshilltar i Presidentit; Zv/ShShPFA,

Përfaqësues i RSh në SHAPE/NATO.