Frano Kulli

Dy instrumentistë nga Kosova, Nina Shala në flaut dhe Drilon Cocaj në kitarë, të shkolluar lakmueshëm në Konsevatorë emërmëdhenj si “Giuseppe Verdi” në Milano e “Luca Macarenzio” në Brescia, prej pak vitesh pedagogë në instrumentet respektive, në Prishtinë, po edhe koncertdhënës në Itali, Zvicër, Francë, Spanjë, Suedi, Kosovë, Maqedoni … dhanë këtë fundjavë një koncert edhe në Shqipëri… “Duo Koncert” e kishin thirrë paraqitjen e tyre me pjesë simfonike klasike, që dhanë fundjavën që shkoi, në një kishë të vogël, mesjetare, në Balldre të Lezhës. 

Kisha, në të cilën, pas restaurimit të parvjetçëm është ruajtur e paprekur çdo shenjë e vlerë e trashëgimisë e shpëtuar prej  rrëmeteve të kohës së largët fort. Kisha e Sh’na Prendes është e ndërtuar në fundshekullin e dymbëdhjetë. Në përkujdesjen e fundme  ripërtëritëse nga dom Nikë Ukgjini, amanetqari i rrallë i mirëmbajtjes së kësaj trashëgimie, personazhi i njohur e nismëtar e prijës i këtyre punëve të vlefshme sa vetë idenditeti i Shqipërisë sonë. Më shumë se vjetërsia e saj, interesante është shpërfaqja në apsiten e saj e një afresku: “Darka e fundit”. Piktura murale aty mendohet të jetë realizuar, jo më pak tre shekuj përpara se të vinte në botën tonë Leonardo da Vinçi (1452-1519), i famshmi i përbotshëm. Arrijmë në këtë përfundim simbas kumtit të arkeologut françeskan At Flavio Cavallini: “…mbështetur në disa të dhëna që zotërojmë, mund të hedhim një hipotezë datimi. Ka mundësi që mjeshtrit e afreskeve, me shumë gjasë me prejardhje dalmate, të kenë lënë në gjysmën  e dytë të shekullit XIII këtë gjurmë me shumë vlerë të artit të tyre në peshtafin (këtu: elterin, altarin) e vogël të Kishës së Shën Prendjes.” …”Duo”-ja luajti pjesë si: Cafe 1930 – Astor Pazzolla, Cavatina-Stanley Mayes, Siete canciones populares espanolas, por edhe “Kur më vjen burri nga stani- Tefta Tashko, etj., Kurse ata që e shijuan mbrëmjen qenë jo më shumë se 60 a 65 veta, shqisat e të cilëve , dukshëm shfaqnin ndjesi paqtije e njëheri ndezullie emocionale që të jep muzika e mirë, e përcjellë gjithashtu mirë e me virtuozitet. Muzika, në një sintoni të përqasun me  “odeonin” ku luhet… 

*  *  *

Edhe në Kukël, në fillimgushtin e verës së vjetshme u pat luajt një  koncert me piano.

 Robert Bisha pati dhanë  koncert me piano në patalogun përpara qelës e Kishës së Kuklit. Bukur sa s’ka. Roberti, i shkolluar mirë në Itali, po edhe me karrierë të lavdërueshme e të shënuar artistike atje, vinte për koncert me piano këtu, në vijim të një turneu që sa e kish mbyllur në Italinë e Jugut.

Dy net më parë kishte luajtë në oborrin e Katedrales së Rrëshenit, ftuar prej Mons. Gjergj Metës, pastaj këtu… E të pasnesërmen në Shirokën piktoreske. Me një repertor krejt të zgjedhur, me pjesë simfonike klasike po dhe me krijime të vetat muzikore, të improvizuara; një ngjizje e bukur e folkut të veriut kryesisht, me muzikën klasike.

Një teknikë krijuese artistike, të cilën tashmë e ai ka konsoliduar dhe jo pa sukses. Pjesë të luajtura më parë edhe në të tjera koncerte në Itali e gjetkë. Pianist, por edhe mjeshtër interpret në shumë instrumente të tjerë, Roberti, përpos se tashma është i njohur në mjaft qytete të Europës, sidomos të Italisë, ka shënuar koncerte tepër të mirëpritura edhe në Shqipërinë e tij.

Aso here, nën zë, si mos me dashtë me zhurmue sado lehtë tingujt e pjesëve simfonike, njeri prej organizatorëve të koncertit, Marjani, Marjan Lukani, megjithatë nuk e pati lënë pa e përcjellë te shikuesit e vëmendshëm e seriozë të koncertit se, kur kishin shkuar të kërkonin pianon në Shkodër për koncertin, dikush nga zyrat përgjegjëse atje u kishte thanë se pianoja nuk mund të nxirrej prej institucionit… Në Shkodër, vjet kështu…

Në Shkodrën që, “…në vitin 1835, kemi dokumente që provojnë blerjen e 28 pianove, ashtu siç kemi informacion se në fshatin Bërdicë [5-6 km nga Shkodra] në vitin 1842 kishte rreth 30 violina që përdoreshin në muzikën popullore ” – kumton akademik Vaso Tole. (https://wwwkultplus.com/trashegimia/ishte-viti-1845-kur-shkodra-blinte-28-piano-e-30-violina 14 dhjetor, 2017) Duke dëgjuar kumtin e pakëndëshëm, sesi m’u pat përzie ajo shija e athtë që vjen nga vitet tridhjetë prej koncertit asokohe të dy zonjushave artiste; Tefta Tashko Koço e Lola Gjoka, përmes filmit “Koncert në vitin 1936”.

Edhe atëherë, atje, në njërën prej qyteteve baltovike të Myzeqesë, ku artistet e kultivuara, kthyer nga Parisi, kishin shkuar për të dhënë koncert, njeriu i zyrës, komik po i dëmshëm sa s’ka, u fut “stërkëmbësha”, duke zhurmuar me ca çengie të porositura tingujt e meloditë oksidentale të artisteve idealiste.

Ngjashëm shumë me atmosferën konsumiste muzikore sot, ku “tallavaja” çan turrin. Në dasma e në zijafete, në rrugë në plazhe e nëpër hotele, në pritje e në synetllëqe…dhe një pakicë e njerëzve detyrohen ose të ndryhen në shtëpi, ose të vënë pambuk në veshë, kur “per forza” ndodhen aty pranë.

Nejse…, po meq rasti e solli në përmendje, Kukli, një fshat mbështetur në faqen lindore të Malit të ultë të Kakarriqit, ndërmjet Shkodrës e Lezhës, prej ku kundrohet si prej një ballkoni të gjatë natyror krejt fusha e Zadrimës deri në Kallmet, me kund njëqind shtëpi, po a jo, zor se do të njihej më përtej kufirit sa të kap rrethi i syrit, sikur aty të mos kishte jetuar gati gjysmën e jetës së vet, kund nja tridhjetë vjet, Ndre Mjeda.

Prift famullitar aty, poeti i “Juveniljes”, gjuhëtari, atdhetari, politologu, veprimtari i iluminuar i prosperitetit tonë kombëtar. Me një formim të thelluar e të shumanshëm të marrë përreth 16 viteve (nga viti 1979-1895) të pandërprerë në auditorët universitarë prestigjiozë të Europës, në Valencia-Spanjë, Kraljevica-Kroaci, Universiteti Gregorian në Romë, në Kremona-Itali e Krakovas Poloni. Me një talent krijues aq shumë të spikatur…

Por edhe me dhunti e kualifikim të lavdërueshëm muzikor… E duhet kujtuar, se përmendet pak e ka kaluar thuajse në heshtje fakti se: nga 1887 deri më 1891 Mjeda dha mësime muzike në kolegjin “Marco Girolamo Vida” në Kremona. Po, po, mësime pianoje…

Po në auditoriume si këto të Kishave të vogla e të Katedrales së madhe të Shkodrës së gati një shekull më parë, zë fill kreatyra muzikore e mjeshtrave themelues të muzikës së kultivuar në Shqipëri; At Martin Gjoka, dom Mikel Koliqi, Prek Jakova, Tonin Harapi, Çesk Zadeja, Pjeter Gaci… Kurse Avni Mula do t’ia dedikonte “zbulesën” e dhuntisë së vet muzikore një prifti të katundit, dom Nikoll Dragusha në Beltojë, afër Shkodres, duke u ushtruar në pianon që prifti kishte në qelen (banesen) e vet aty në katund. Në agun e viteve ’40 të shekullit të shkuar.

* * *

Koncerte e veprimtari të tjera artistike si këto, janë edhe një motiv e thirrje më shumë për t’u larguar nga rrëmuja e rrëmeti i qyteteve ditëve të verës me të nxehtë avullues. E me zatetë këtu në oborrin e vogël të Kishës së herëshme të Balldrenit. Ase në  oborrin e qelës së Kuklit të Mjedës së ëmbël, ndërtuar me aq shije e sharm plot 116 vjet më parë e kthyer sot, në një unit kulturor shembullor, falë hobit të dom Nikës. Faleminderit Nina Shala në flaut dhe Drilon Cocaj në kitarë, falemnderit mjeshtër Robert Bisha në piano…, falemderit ju të treve për zgjedhjen e fisme e të dobishme! 

Ju mjeshtërve të Teatrit Kombëtar të Operës …pushime të mbara !

Foto nga koncerti: i Nina Shala në flaut dhe Drilon Cocaj në kitarë, në Kishën e Sh’na Prendes në Balldre, e shek. XII,

Sektori për informim i KKAD-së

  Të shtunën me 9 korrik 2022 nëpërmjet platformës ZOOM, Këshilli Koordinues i Arsimtarëve në Diasporë (KKAD-ë) festoi dyvjetorin e themelimit të tij. Vlen të përmendet se Këshilli u krijua më 4 korrik 2020, nga një grup mësuesish vullnetarë të cilët me punën dhe përkushtimin e  tyre u bënë shembulli më i mirë, se si punohet dhe veprohet në shërbim të gjuhës dhe kulturës kombëtare në Mërgatë. 

   Për ta kujtuar këtë datë, anëtarët e saj në mënyrë kronologjike rikujtuan ditët më të mira të punës së këtij këshilli dhe sfidat që kishin kaluar përgjatë këtyre dy viteve. Fillimisht si Këshill i Mësuesve Shqiptarë të Diasporës (KMSHD) dhe më vonë si  Këshill Koordinues i Arsimtarëve në Diasporë, gjë që me këtë emër fituan edhe VKM-në nga ana e qeverisë shqiptare , në të cilën thuhet se: Këshilli Koordinues i Arsimtarëve të Diasporës do të bëhet pjesë e konsultimeve dypalëshe, me dakordësim paraprak, midis Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës në funksion të marrëveshjeve për mësimdhënien në diasporë”. Po ashtu që “Mësuesit shqiptarë në Diasporë, me Këshillin Koordinues të Arsimtarëve në Diasporë do të kenë një mekanizëm në dhënien e opinioneve profesionale për arsimin shqip në Diasporë”.

   Në këtë takim festiv u pasqyrua puna dyvjeçare me theks të veçantë takimet me përfaqësuesit institucional, organizimi i manifestimeve rreth datave historike, si dhe kontributi dhe këmbëngulja e anëtarëve të Këshillit në konsultimet e njëpasnjëshme rreth teksteve shkollore, gjë që rezultoi edhe me botimin e teksteve shkollore të nivelit të parë.  Veçojmë ditën e mësuesit me logon “Lule për mësuesin 21”, “Lule për mësuesin 22”, si ndër takimet më gjithëpërfshirëse, ku morën pjesë mësimdhënësit nga mbarë diaspora shqiptare, përfaqësuesit institucional të tri shteteve, të Shipërisë, Kosovës dhe të Maqedonisë së Veriut. 

   Këshilli Koordinues i Arsimtarëve në Diasporë (KKAD-ë), tashmë me një përvojë të mirë të punës së saj, ka arrit të ketë suksese në misionin e tij, në sensibilizimin dhe unifikimin e mërgatës shqiptare rreth shkollës shqipe në diasporë si dhe në përhapjen e diturisë në gjuhën amtare kudo ku shqiptarë, në gjirin e së cilit funksionojnë tre sektorë:  sektori pedagogjik, sektori i informimit dhe sektori i organizimit.

   Gjatë diskutimit dhe analizës së punës dyvjeçare ndër të tjera u nënvizuan përpjekjet e Këshillit rreth problematikave të shumta që ka ky lloj mësimi në organizimin e tij në Mërgatë dhe kontakteve të shumta me institucionet tona Shqipëri – Kosovë për bashkërenditjen e problematikave me qëllim zgjidhjeje sa më të shpejtë. 

   Në takimet e përbashkëta, qoftë ato  fizike apo përmes platformave online është ngrit shqetësimin për vijushmërinë e nxënësve në mësimin plotësues në gjuhën shqipe si dhe gatishmërinë  tonë me qëllim që ta organizojmë sa më mirë këtë lloj mësimi në të ardhmen. Për këtë janë njoftuar institucionet përkatëse si dhe ju kemi ofruar model pune se si të veprohet tutje.  Kujtime rreth punës së Këshillit evokuan anëtarët: Mira Shehu, Mustafë Krasniqi, Teuta Tabaku, Anila Kadija, Aurela Konduri, Dritan Mashi, Melita Oreshkoviç, Musa Pali, dhe  Armenda Aliti, duke e cilësuar themelimin e KKAD-së si një ndër aktet më të rëndësishme të diasporës shqiptare, përmes së cilit në vazhdimësi dhe në kohë reale identifikohen shqetësimet që ka mërgata shqiptare për shkollën shqipe. 

  Takimin e përmbylli kryetari i Këshillit, Dr. Vaxhid Sejdiu i cili pos tjerash tha: „ sot kemi të drejtë të krenohemi me punën tonë të përbashkët, ndihemi të nderuar me punën e secilit nga ne, ngaqë e gjithë kjo nuk u arrit brenda natës, por me një punë të mundimshme, dhe me orë të tëra përkushtimi, për të nxitur rrugën më të mbarë për gjuhën dhe shkollën shqipe. Ju dëshiroj shëndet dhe shumë suksese në rend të parë në vendet ku punoni dhe veproni  me dëshirën më të madhe që ky motiv të na përcjellë edhe në vitet në vazhdim sepse ne i duhemi Atdheut, jemi shumë të nevojshëm në përhapjen e diturisë në gjuhën shqipe kudo ku ka shqiptarë. 

14 korrik 2022 – “Qielli nuk ka kufij, dhe ju inkurajoj të gjithëve që të ëndërroni gjëra të mëdha dhe që pasioni t’ju udhëheq në rrugën jetësore,” theksoi Përfaqësuesja Speciale e Sekretarit të Përgjithshëm (PSSP) dhe Shefja e UNMIK-ut, Znj. Caroline Ziadeh në fjalën e saj gjatë hapjes solemne historike të Observatorit të Prishtinës.

Më 13 korrik, një ditë pas qarkullimit nëpër botë të imazheve të bëra nga Teleskopi James Webb, Observatori i Prishtinës rihapi dyert për publikun pas më shumë se 35 vitesh. Ky revitalizim është rezultat i përpjekjeve të Klubit të Astronomëve të Kosovës (ACK), me përkrahje nga UNMIK-u dhe Komuna e Prishtinës.

PSSP Ziadeh theksoi se UNMIK-u ka nderin të përkrahë këtë projekt ambicioz. “Arti, shkenca dhe astronomia janë gjuhë universale, që lidhin njerëzit e të gjitha moshave, përkatësive dhe etniteteve dhe i bashkojnë ata në humanitetin e tyre. Shpresojmë se Observatori i Prishtinës do të shërbejë si qendër për rininë multietnike gjatë dekadave vijuese,” nënvizoi ajo.

Funksional për vetëm 10 vite pas hapjes më 1977, rihapja e Observatorit synon shtyrjen përpara të misionit të tij si një qendër e rëndësishme shkencore dhe arsimore dhe të shërbejë si vend për bashkëpunim në mes të komuniteteve të ndryshme.

Për më tepër, Kupola e Observimit posedon një mozaik të sistemit diellor, i punuar nga artistë prej të gjitha komuniteteve të Kosovës, prej pllakave të recikluara.

Kryetari i Prishtinës, Z. Përparim Rama tha në fjalën e tij, “Deri tash, anëtarët e ACK-së udhëtonin nëpër qytetet e Kosovës me teleskopët e tyre për të vizituar shkollat dhe për t’iu afruar pasionin e tyre komuniteteve,” tha ai. “Por, prej tash e tutje, Observatori do të shërbejë si adresë e vetme që ju mundëson të gjithëve të vijnë dhe të mësojnë nga ta.”

Në Asamblenë e Kombeve të Bashkuara të Rinisë në Kosovë më 2019, ACK-ja fitoi një grant, duke organizuar Kampin e Astronomisë, i pari i llojit të tillë me komunitete të ndryshme, të quajtur “Nën Një Qiell”. Që nga viti i kaluar, si partner zyrtat implementues i UNMIK-ut, ACK-ja zhvilloi një varg aktivitetesh vetëdijësuese të astronomisë me rini, duke i njoftuar mbi 1,200 të rinj nga komunitete të ndryshme me mrekullitë e universit.

Duke rikujtuar fjalët e astronautit Neil Armstrong, Suhel Ahmeti, Drejtor i ACK-së, tha se përderisa hapja e Observatorit mund të duket hap i vogël për të pranishmit, është një hap i madh për Kosovën. “Një studim konkludoi se nëse fëmijët fillojnë të mësojnë për astronominë që nga mosha e hershme, ajo do të ketë ndikim pozitiv në jetën e tyre. Me teleskopin tonë diellor, atë të natës dhe materialet mësimore, shpresojmë që fëmijët dhe të rinjtë nga komunitetet e ndryshme do të vijnë këtu dhe të mësojnë!” theksoi ai.

Astronomët nga rajoni si dhe nga pjesët tjera të botës shprehën urimet e tyre për hapjen.