Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Jeronim De Rada – Figure Qendrore e Letersise Shqiptare dhe Levizjes Kombetare per Liri e Pavaresi

by

Nga Sadik Elshani, Filadelfia/
Jeronim De Rada eshte padyshim shkrimtari me i mirenjohur i Letersise Arbereshe dhe figura me e shenuar e levizjes kombetare shqiptare ne Italine e shekullit te XIX. Me angazhimin e tij te drejtperdrejte ne rrjedhat e levizjes kombetare shqiptare per liri e pavaresi dhe me veprimtarine e tij te gjithanshme letrare, kulturore, arsimore, atdhetare ai u be emblema e kesaj levizje vendimtare ne zgjimin e ndergjegjes kombetare dhe fuqive te fjetura te popullit tone, duke i kujtuar atij te kaluaren e lavdishme e heroike te bijve te arberit. Prandaj, eshte shume e qelluar dhe mjaft domethenese qe ne nderim te kesaj figure madhore te Kombit tone, viti 2014 eshte shpallur viti i Jeronim De Rades dhe eshte karakterizuar me nje varg veprimtarish te llojllojshme ne te gjitha trevat shqipfolese. E tille eshte edhe veprimtaria qe ne po zhvillojme sot – ne qe ne nje vend te larget nga Dheu Meme po mundohemi te mbajme gjalle shpirtin dhe qenjen shqiptare duke e ndjekur shembullin e De Rades e Rilindesve tane mendjendritur. Kjo veprimtari e sotme eshte edhe nje nderim per te gjithe krijuesit, studiusit, mesuesit, intelektualet, figurat e ndritura arbereshe te te gjitha periudhave historike qe me punen e tyre te palodhur e me plot perkushtim, ne rrethana teper te veshtira, mbajten gjalle shpirtin e arberit, ruajten gjuhen, kulturen dhe traditat shqiptare – qenjen shqipptare. Ata jane bere shembull e burim frymezimi edhe per ne.
Arbereshet u shperngulen ne Itali, kryesisht ne Sicili e Kalabri pas vdekjes se Skenderbeut me 1468. Ata ne keto rajone ngriten ngulimet, vendbanimet arbereshe dhe filluan nje jete te re ne dhe te huaj. Fale nje mjedisi politik e shoqeror me te favorshem se ai ne Ballkan, arbereshet qene ne gjendje te japin nje ndihmese vendimtare ne zhvillimin e letersise shqiptare dhe ne levizjen kombetare ne shekullin XIX. Letersia e hershne shqiptare eshte deri ne nje shkalle te madhe letersi arbereshe. Eshte nje varg, nje plejade e tere e studiuseve, shkrimtareve arbereshe ne periudha te ndryshme kohore, si: Leke Matrenga, Jul Variboba, Gavrill Dara i Riu, Francesk Santori, Zef Serembe, Vorea Ujko, Karmel Kandreva e shume e shume te tjere. Letersia arbereshe u zhvillua si nje dege e fuqishme dhe e rendesishme e letersise shqiptare.
Ne nje mjedis the rrethana te tilla shoqerore, lindi dhe zhvilloi veprimtarine e tij te bagate Jeronim De Rada (ital. Girolamo De Rada). Bir i nje prifti ortodoks, lindi ne fshatin Maq te krahines se Kozences me 29 nentor te vitit 1814, dhe me vone ndoqi kolegjin e Shen Adrianit ne Shen Miter. Qe ne rini u ushqye me ndjenjat atdhetare dhe krenar per prejardhjen e tij shqiptare, filloi te mbledhe materiale folklorike neper fshatrat arbereshe. Sipas deshires se babait, ne tetor te vitit 1834 u regjistrua ne Fakultetin e Drejtesise te Universitetit te Napolit, por interesimet e tij kryesore mbeten folklori dhe letersia. Me 1836 ne Napoli nxori botimin e pare te poemes se tij me te njohur, “Kenget e Milosaos”. Vepra e tij e dyte, “Kenget historike shqiptare te Serafina Topise, gruaja e princit Nikolle Dukagjini”, botuar ne Napoli me 1839, nuk u la te qarkullonte nga autoritet Burbone, sepse kishte dyshime se De Rada kishte lidhje me levizjen kryengritese italiane. Me vone u botua me nje emer tjeter, “Kenget e Serafina Topise, Princesha e Zadrimes”. Ne vitin 1848, vit i revolucioneve ne disa vende te Europes, ai themeloi gazeten “L’albanese d’Italia” (“Shqiptari i Italise”), ne te cilen perfshiheshin artikuj e shkrime ne gjuhen shqipe. Koj gazete dygjuheshe, politike, morale, letrare, ishte i pari periodik ne gjuhen shqipe qe eshte botuar ndokund.
Jeronim De Rada si pishtar i ndergjegjes kombetare shqiptare dhe si krijues serioz dhe i angazhuar ne rrjedhat e ngjarjeve te asaj periudhe, u be i njohur dhe u perhap ne mesin e shekullit te XIX. Ai u be boshti qendror i mendimit shqiptar te periudhes se Rilindjes Kombetare. Pati nje leterkembim aktiv me figura udheheqese te Rilindjes, si Thimi Mitko, Sami Frasheri, Dora d’Istria, si dhe me shume studiues te huaj te interesuar per Shqiperine, gjuhetarin austriak Gustav Majer, albanologun francez Ogyst Dozon, etj. Tani veprat e De Rades ishin perkthyer edhe ne gjermanisht e disa gjuhe te tjera europiane.
I zhgenjyer nga ngjarjet e vitit 1848, De Rada e la botimin e gazetes “L’Albanese d’Italia”, iku nga Napoli dhe u kthye ne Shen Miter per te dhene mesim ne shkolle. Arriti te perfshije gjuhen shqipe ne programin mesimor, por u pushua nga puna per shkak te bindjeve politike liberale. Me 1850 u martua me Madalena Melikion nga Kajverici me te cilen pati kater djem, te cilet vdiqen te gjithe sa qe gjalle ai vete. Keto ishin vite te veshtira per De Raden, i cili u mbyll edhe me teper ne vetvete, sepse me vone i vdiqen gruaja dhe vellezerit. Jetoi i vetmuar ne fshatin e tij dhe sic dihet, pa ndonje burim te mire te ardhurash. Me 1868 u emerua drejtor i shkolles se mesme te Garapolit ne Koroliano Kalabro dhe ne kete detyre qendroi per 10 vite. Gjate kesaj periudhe u shtypen nje pjese e mire e veprave te tij, pjesa me e madhe ne italishte: “Parimet e estetikes”, “Lashtesia e kombit shqiptar dhe afersia e tij me greket e latinet”, “Rapsodi nga nje poeme shqiptare te mbledhura ne ngulimet e krahines se Napolit”, “Scanderbeccu i pafan” (“Skenderbeu i pafat”), “Sa liri e mireqenje ka ne shtetin me perfaqesues”.
Me 1878 perkrahu Lidhjen e Prizrenit dhe ngriti zerin per mbrojtjen e tokave shqiptare, kunder copetimit te Shqiperise. Me 1883 ai themeloi revisten mujore dygjuheshe “Fiamuri Arberit – La bandiera dell’ Albania”. Ky periodik ne fillim u bootua ne fshatin e tij Maq e me pas ne Kozence, zgjati deri ne nentor 1887 dhe perkunder censures turke e greke, lexohej gjeresisht edhe nga shqiptaret ne Ballkan. Me 1892 De Rada u riemerua mesues i gjuhes dhe letersise shqiptare ne kolegjin e Shen Adrianit ne Shen Miter dhe me 1895 organizoi te parin kongres gjuhesor arberesh ne Koroliano Kalabro. Mori pjese aktive edhe ne kongresin e dyte qe u organizua ne Unger (Lungro). Ne kete kolegj ka studiuar Luigj Gurakuqi dhe De Rada ka qene mesuesi i tij. De Rada ishte per nje alfabet te perbashket te shqipes qe te jepte nje sistem sa me te plote e te pershtatshem per shqipen me karaktere latine. Zhvilloi edhe nje veprimtari te frytshme edhe ne fushen e studimeve gjuhesore, u kushtoi vemendje ceshtjeve te prejardhjes se shqiptareve dhe te gjuhes shqipe, duke e mbrojtur lashtesine e tyre. Ne dy veprat gramatikore qe botoi (1870, 1894) vuri ne dukje aspekte te patheksuara me pare nga dijetare dhe albanologe te huaj dhe dukuri te padiskutuara ose te panjohura.
Sic shihet, De Rada ka qene nje figure e gjithanshme, apo si i thone fjales, nje lis me shume rremba. Ai eshte metafore e shpirtit, qendreses e mbijeteses se arberesheve te Italise dhe simbol i intelektualit atdhetar qe me tere qenjen e tij u angazhua per zgjimin kulturor te arberesheve dhe per lirine e pavaresine e Shqiperise. Ka qene mbledhes i folklorit, estetist, poet, mesues, studiues, publicist e gazetar, gjuhetar, perkthyes, politikan, revolucionar e atdhetar etj. Por me i njohur eshte si poet. Me e njohura nder veprat e tij letrare eshte “Kenget e Milosaos”, nje balade e gjate romantike qe pasqyron dashurine e Milosaos, nje personazh i trilluar, djalosh fisnik ne Shkodren e shekullit XV. Kur po kthehej nga Selaniku, tek burimi i fshatit takon Rinen dhe bie ne dashuri me te. Te dy te rinjte u perkasin shtresav te ndryshme shoqerore, gje qe e pengon per nje kohe te gjate bashkimin e tyre, derisa vjen nje dite kur nje termet e shkaterron qytetin dhe krejt fytyren e dallimeve klasore. Pas marteses, atyre u lind nje foshnje. Por kjo periudhe e lumturise nuk zgjat shume, sepse i biri dhe e shoqja e Milosaos vdesin pas pak kohe. A nuk te kujton kjo vete fatin tragjik te De Rades? Jane keto balada me nje frymezim te fuqishem lirik qe godasin pushtetin e zakoneve shoqerore dhe ndergjegjes klasore qe pengojne te rinjte te lidhen ashtu si deshirojne dhe jo si u diktojne te tjeret.
Edhe ne vepren tjeter, “Kengete Serafina Topise”, ai sjell motive romantike te Shqiperise se shekullit te XV. Eshte cilesuar si nje Romeo e Zhulijete shqiptare, sepse dashuria e Serafina Topise, bijes se dukes se Artes dhe Bozdar Stresit, qe jane nga dy familje rivale, mbetet e papermbushur. Ne kete romance me plot motive folklorike e magji, Serafina sakrifikon lumturine vetjake per interesat e vendit, dhe martohet me princin Nikolle Dukagjini me qellim qe ne prag te pushtimit turk, Shqiperia e jugut dhe ajo e veriut te bashkohen. Sikurse te “Kenget e Milosaos” edhe ne kete poeme, jeta e personazheve eshte e mbushur me plot fatkeqesi, vuajtje, vdekje te parakohshme, pasqyre kjo e vete jetes se poetit.
Vepra e trete me e madhe e De Rades ne shqip eshte “Scanderbeccu i pa-faan” (“Skenderbeu i pafat”), qe ai e konsideroi si kryevepren e tij. Ne kete veper, qe eshte nje seri baladash romantike, pasqyrohet, pershkruhet historia e bemave te para te Skenderbeut nga viti 1418 deri me 1444.
Ne te trija veprat e permendura, De Rada ngjarjet i vendos ne Shqiperi, ne atdheun e te pareve, dhe na sjell motive, pamje e tabllo shqiptare. Kur Shqiperia nuk ekzistonte si entitet politik, si shtet ne hartat gjeografike, De Rada e krijoi ate Shqiperi ne veprat e tij. Ajo ishte ne mendjen e zemren e De Rades dhe ai u mundua kete ta paraqiste te shqiptaret dhe ta fuste edhe ne mendjet e zemrat e shqiptareve, sepse kishte ardhur koha qe kjo Shqiperi e imagjinuar, e shumedeshiruar, te behej realitet. Dhe ketu ai i kishte perqendruar te gjitha energjite e tij krijuese, artistike, intelektuale e atdhetare. Poezia e De Rades, dhe ne pergjithesi letersia arbereshe e shekullit te XIX kishte si tipar kryesor atdhetarizmin (patriotizmin), pasqyronte perpjekjet e arberesheve per ta ruajtur identitetin kombetar dhe u be pararoje ne zgjimin kulturor romantik ne mesin e shekullit te XIX.
Jeronim De Rada eshte ffytyre e ndritur dhe figure madhore e letersise dhe kultures shqiptare. Ai luajti nje rol te rendesishem ne zgjimin e arberesheve nga erresira kulturore e krahinorizmi letrar. Veprimtaria e tij u ndie fort pertej detit ne Shqiperine qe ende vuante nen zgjedhen osmane dhe veproi si nje katalizator i Rilindjes Kombetare Shqiptare. Kangjelat e De Rades u perhapen si kandila te ndezur neper trojet dhe kolonite shqiptare dhe u ndricuan atyre rrugen per liri e pavaresi. Portreti i De Rades se moshuar te sjell nder mend ate plakun e urte e te mencur te perrallave e tregimeve te mocme, plakun qe rrezaton, mencuri, miresi njerezore, urtesi e ngrohtesi aterore.
I vetmuar e i varfer, gjysem i verbuar e ne prag te urise, Jeronim De Rada vdiq ne vendlindjen e tij ne Kalabri me 28 shkurt te vitit 1903. Vdiq i varfer, por ai eshte pasuri kombetare – na ka lene ar e permbi ar, i la trashegim Kombit tone vepren e tij te vlere, shpirtin e tij te paster, fisnik e atdhetar. Figura madhore e De Rades dhe vepra e tij e vlere, edhe sot rrezatojne vlera te larta artistike, njerezore e kombetare. Dhe si i tille gjithmone do te mbetet ne zemrat tona, i dashur dhe i nderuar. Per mot te moteve do te qendroje i palekundur ne majat e Panteonit te Kombit tone.

Sadik Elshani, Filadelfia, 25 tetor, 2014
* Me rastin e 200 vjetorit te lindjes se Jeronim De Rades dhe 110 vjetorit te vdekjes se Sami Frasherit, me 25 Tteor 2014 shoqata “Bijte e Shqipes” organizoi nje veprimtari. Kjo kumtese u mbajt ne kete veprimtari.

NJË VEPËR NDRYSHE PËR KRYETRIMIN SHQIPTAR

by

(Virgjil Kule, Gjergj Kastrioti Skënderbeu – Kryqtari i fundit, Tiranë, 2012)
Nga Prof. dr. Nusret Pllana/Prishtinë/
(Paranteza e fillimit:Ju flet Televizioni Shqiptar i Tiranës! Po lexojmë pjesë nga shtypi i huaj për ngjarjet në Kosovë! Ky ishte zëri i folësit të dalluar, z. Virgjil Kule! Brezi im i shqiptarëve të Kosovës, në një mënyrë ose në një tjetër, mezi priste të dëgjonte zërin karakteristik të folësit të mirënjohur, Z. Virgjil Kule, duke lexuar pjesë të shkrimeve të shtypit të huaj, ku i jepej mbështetje morale rinisë së Kosovës. Por, në të njëjtën kohë, ky zë që vinte nga Tirana jonë, ishte e vetmja mbështetje në errësirën e madhe që kishte rënë mbi ne. Pjesëmarrës ose jo në Demonstratat e vitit 1981, të burgosur ose jo për shkak të atyre ngjarjeve, të shkolluar apo nxënës e studentë që sa bënin hapat e parë të dijes në Kosovën e robëruar, e cila me demonstratat e vitit 1981 hapi procesin e madh të shkatërrimit të atij shteti artificial të quajtur Jugosllavi, që të gjithë e kishin bërë të vetin këtë zë aq specifik, jo vetëm për të folurit e pastër të gjuhës shqipe, por edhe për ngjyrën shumë të veçantë të zërit, përmes të cilit jepte nuancat e gjithë përmasës së tragjedisë dhe të krenarisë sonë në ato ngjarje).

Hyrje
Vepra e publicistit, e studiuesit, e intelektualit të mirënjohur, njohës i disa gjuhëve të lashta dhe të reja botërore, Virgjil Kule, që i kushtohet kryetrimit tonë, Gjergj Kastiroti Skënderbeu-Kryqtari i fundit, është e një rëndësie të veçantë jo vetëm për historiografinë shqiptare, por edhe për kulturën shqiptare në përgjithësi. Pse mund të thuhet kështu? Mund të thuhet për disa arsye, që lidhen me ndërtimin e kësaj vepre, por mund të thuhen edhe për disa arsye që dalin nga metodologjia shkencore e ndërtimit të kësaj vepre.
Autori e thotë, që në hyrje të veprës së tij, se cilën rrugë ka ndjekur për të thënë të pathënat e kohës së kryetrimit tonë, Gjergj Kastriotit Skënderbeut, të cilat ose janë thënë sipërfaqësisht, ose janë lexuar një anshëm, apo edhe janë heshtur nga studiues të huaj e shqiptarë.
Përkundër faktit se vepra fillon që nga viti 1443 dhe përfundon në vitin 1468, që është viti i vdekjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut, gjë që mund të krijojë përshtypjen se është një vepër e ndërtuar mbi parimin e kronologjisë historike. Por ajo nuk është e tillë. Nuk është kronikë historike për ngjarjet dhe për pjesëmarrjen e njerëzve në ato ngjarje. Në radhë të parë ajo është një trajtim dhe një shpalim i brendshëm, thënë kushtimisht, një shpalim shpirtëror, jo vetëm i ngjarjeve, i luftërave, i prapaskenave dhe skenave të atyre luftërave, nga ato që përgatiteshin në skenat botërore të atyre ngjarjeve, e deri te fërkimet e brendshme, por edhe i pjesëmarrësve në to, duke filluar nga kryetrimi ynë, e deri te ushtari i fundit që kishte rënë në betejat e luftimeve.

Skena dhe prapaskenat e jetës dhe bëmave të Skënderbeut

Autori Virgjil Kule, duke u marrë me luftërat 25 vjeçare që ka bërë populli shqiptar nën prijësin e tij të përmasave legjendare, bën të tij mendimin e thënë kaherë, që nga Makiaveli e këndej, që në hapje të veprës së tij, për t’ia sqaruar lexuesit ecurinë e projektit të tij shkencor për kohën e Gjergj Kastriotit Skënderbeut, për Mesjetën shqiptare, për lidhjet me Perëndimin dhe Lindjen, për kryqëzatat që në atë kohë ishin mundësi të pafundme të rregullimit të jetës së individëve dhe të shteteve, por edhe për prijësit e popujve që donin lirinë e vendit të tyre më shumë se gjithë favoret e tjera të kësaj jete. Prandaj, autori thotë: ‘se një lider që arrin të qëndrojë me sukses për 25 vjet në politikën aktive, nuk mund të jetë kurrë më shumë viktimë e situatave se sa krijues dhe manipulues i tyre, andaj kam rieskploruar në gjerësi dhe thellësi fondin e madh dokumentar mbi Skënderbeun’. Kurse lexuesi dhe studiuesi shqiptar, por edhe ai botëror e di se ky fond, është aq i gjerë dhe aq i thellë, sa vështirë të mjaftojë një jetë njeriu për t’u marrë me të. Fajet, mund t’i kenë shumë krijues, por ai Babagjyshi i Madh, që u ka treguar për mbijetesën tonë, gjithë kulturave evropiane, është padyshim Marin Barleti, biografi i parë i jetës dhe i bëmave të Gjergj Kastriotit Skënderbeut.
Virgjil Kule ia ka dalë të merret me të. Virgjil Kule ia ka dalë ta ‘rieskplorojë’, siç thotë vetë, si dhe të shpalojë, në mënyrë maestrale gjithë skenat dhe prapaskenat nëpër të cilat ishin zhvilluar ngjarjet e mëdha, nëpër të cilat i kishte prirë një populli, kryetrimi i atij populli, Gjergj Kastrioti Skënderbeu.
Do të thotë, prandaj, se Virgjl Kule është dashur të rieskplorojë gjithë këtë trashëgimi historiografike për ngjarjet e mëdha të Mesjetës Shqiptare, figurë qendrore e së cilës, doemos ishte Gjergj Kastrioti Skënderbeu dhe, së pari është dashur të përballet me Stërgjyshin e tij, Marin Barletin.
Një fakt është i pamohueshëm, se e gjithë historiografia skënderbegiane e përmasës evropiane është ndërtuar mbi veprën e Marin Barletit. Për këtë, mjaftojnë të shfletohen vetëm datat e përkthimit të veprës së Barletit në qendra të ndryshme të Evropës së kohës, që të shihen pastaj vitet e botimeve për figurën më të rëndësishme historike të asaj Evrope, siç ishte figura e Gjergj Kastriotit Skënderbeut-Kryqtarit të fundit.
Njëra nga çështjet interesante, qoftë edhe për njohuritë tona lidhur me këtë periudhë, janë padyshim përgatitjet, aspiratat, kërkimi i mundësive brenda përmasave ndërkombëtare të kohës, për shkëputjen e Gjergj Kastriotit nga Perandoria Osmane.

Rruga e ardhjes në Krujë e Kryqtarit të fundit

Po vinte viti 1443. Përgatitjet për kthimin e tij në Krujë, pra në Principatën e të atit, kishin filluar kaherë, vite më parë. Do të thotë, përveç asaj që dihet, se Gjergj Kastrioti Skënderbeu ishte kthyer në vendin e tij, pas betejës së Nishit, prapaskenat e përgatitjes, marrëveshjet e bëra, qoftë me faktorin e jashtëm, siç ishin hungarezët e Huniadit, të cilët ishin forca kryesore në atë front luftimesh kundër Perandorisë Osmane, qoftë me atë të brendshëm, siç ishin princër dhe ushtarakë të shumtë shqiptarë, duke filluar nga Hamza Kastrioti, e deri te Lekë Dukagjini, tashti i mësojmë ndryshe, edhe nga ato që ka thënë Marin Barleti. Sepse këtu janë shpaluar, mbi bazë faktesh dhe të dhënash nga shumë burime arkivore historike dhe publicistike, se ç’rrugë është ndjekur për t’u realizuar ardhja e tij në atdhe, pa pasoja dhe pa pengesa.
Nga ky moment e tutje, deri në vitin 1468, që është viti i vdekjes së kryetrimit tonë, i cili për njëzet e pesë vjet u bëri ballë gjithë atyre mësymjeve dhe tërë asaj hordhie ushtarake osmane, janë shqyrtuar me radhë të gjithë vitet e ekzistencës së qëndresës shqiptare, jo vetëm për ta dëshmuar praninë e tyre në këto hapësira, por edhe për faktorizimin e tyre në planin evropian të asaj kohe. Ngase ndryshe, si do të ishte e mundur që një princ shqiptar, i kthyer në pronat e të atit, të bëhej kryqtari më i rëndësishëm i asaj kohe. Mirëpo, në anën tjetër ky princ shqiptar, kishte arritur të organizonte një ushtri të mirëfilltë kundër forcave pushtuese osmane, por edhe kishte arritur, përveç të tjerash, të krijojë edhe Besëlidhjen e madhe në mes principatave shqiptare, pra i cili kishte vënë themelet e një shteti arbëror, thuajse i barasvlershëm me organizimin shtetëror të asaj kohe në gjithë Evropën.
Rëniet dhe ngritjet kishin qenë të shumta dhe të mëdha, jo vetëm në jetën personale të kryetrimit shqiptar, por edhe në jetën historike të vendit. Ndoshta për historinë 25 vjet qëndrese dhe luftërash të pandërprera nuk janë shumë, por për një vend që ishte në zgrip të ekzistencës fizike, këto 25 vjet ishin më shumë se shekuj. Të gjitha këto rënie dhe ngritje janë trajtuar me shumë kujdes, me shumë akribi në gjithë shtrirjen e ngjarjeve nëpër vite, që nga vitit 1443 e deri në vitin 1468, nga autori Virgjil Kule. Prandaj, vepra e tij, Gjergj Kastriotit Skënderbeu-Kryqtari i fundit, është specifike edhe në planin e organizimit të lëndës për këtë vepër, siç është specifike edhe për rishqyrtimin e shumë fakteve historike, qoftë nga autorë të huaj, qoftë nga ata vendor, duke filluar nga Marin Barleti, Frang Bardhi e deri te autorët tanë të Rilindjes Kombëtare, që e shndërruan figurën e tij, në prijësin legjendar të shqiptarëve.
Me këtë rast, le të më lejohet të sjellë edhe një fakt përfundimtar, për madhështinë e projektit të Skënderbeut, jo vetëm lidhur me mbrojtjen e lirisë së vendit të tij, por edhe të pengimit të depërtimit të Perandorisë Osmane në hapësirat evropiane, si dhe me mundësinë e marrëveshjes me Vatikanin lidhur me organizimin e ndonjë kryqëzate, së cilës do t’i printe kryetrimi ynë, gjë që dëshmohet edhe përmes ndihmës që Papa Pali II-të, ia kishte dërguar si lloj ndihme. Në vitin 1467, pak ditë para vdekjes së Gjergj Kastriotit Skëndebeut, Pali II-të ia kishte dërguar 1. 100 dukat, fonde që duheshin kuptuar edhe si një vazhdimësi e realizimit të projekteve të kryetrimit tonë me bashkësinë evropiane të kohës.
Atëherë, po trokiste Viti i Ri 1468. Projekti i Skënderbeut kishte përsëri shanse të vazhdonte aty ku kishte ngecur, por me lëvizje politike që vetëm mendja e tij gjeniale mund t’i përpunonte në përputhje me situatat. Cilat mund të ishin ato? Përgjigjet mund të dalin vetëm nga një kuis interaktiv historik nga ata që, duke paraqitur rrethanat konkrete, u kërkojnë historianëve të japin variante mbi mënyrën se si mund të kishin vepruar figurat madhore politike të kohërave, në rast se vdekja e papritur nuk do t’i largonte nga kjo botë.
Një përmbyllje e këtillë e një vepre madhore, si kjo e intelektualit të mirënjohur, z. Virgjil Kule, Gjergj Kastrioti Skënderbeu-Kryqtari i fundit, mund të jetë e lejueshme vetëm për ato dije që kanë pretendimin se kanë shtjerrë përgjithësisht gjithë burimet, publike dhe arkivore lidhur me jetën, luftërat, bëmat, vendin dhe gjeninë politike të Kryetrimit të shqiptarëve.
Përfundim
Autori i veprës Gjergj Kastrioti Skënderbeu-Kryqtari i fundit, me veprën e tij ka hapur shumë dilema. Dilema të natyrës historike, se a mund të argumentohen të gjitha veprimet e tij politike dhe ushtarake me burime arkivore të besueshme. Dilema politike, se a ishte koherent projekti i tij, pra a përputhej pa ngërçe historia e veprimit të tij me historinë e veprimit të tij politik e ushtarak, po ashtu të vërtetuar nga burimet historike.
Qoftë edhe vetëm për trajtimin dhe shqyrtimin e këtyre dilemave, që e përshkojnë fund e krye këtë vepër madhore të autorit Virgjil Kule, ajo, vepra pra, hap rrugë për këndvështrime të ndryshme, për lexime të ndryshme, si dhe për qasje e komentime të ndryshme. Kjo veti e veprave shkencore, kanë thënë të gjithë të diturit, është mirë për jetën e veprës.
Vepra e intelektualit të madh, z. Virgjil Kule e ka këtë cilësi.

Prezantohen për publikun shqiptar dëshmitë e rralla për piramidat ilire në Bosnje

by

Për herë të parë vjen në Shqipëri zbuluesi i piramidave të Bosnjes, profesor Semir Osmanagich, i cili prezantoi faktet shkencore që hedhin dritë mbi ekzistencën shumëshekullore të këtyre piramidave dhe asaj çfarë fshihet nën to.
Me 23 tetor në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar u mbajt referimi shkencor me temë “Zbulimi i luginës së piramidave në Bosnje ndryshon historinë”, i organizuar në kuadër të takimit të radhës të Akademisë “Popuj dhe Kultura” nga Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam (AIITC) në bashkëpunim me Fondacionin “Piramida e Diellit” në Bosnje.
Referimi i arkeologut dhe zbuluesit profesor Semir Osmanagich ngjalli interesin e një publiku të gjerë, që përbëhej nga akademikë, studiues, përfaqësues të trupit diplomatik të akredituar në Tiranë, përfaqësues të medies e shoqërisë civile dhe studentë nga universitete të ndryshme në vend.
Ky referim i hapur për publikun shqiptar vjen pas takimit që profesor Osmanagich mbajti një ditë më parë me historianë, arkeologë e specialistë të fushës në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, takim në të cilin u diskutuan dhe shqyrtuan tezat shkencore të historisë së piramidave të Bosnjes. Studimi mbi ekzistencën e këtyre piramidave është konsideruar si zbulimi më i rëndësishëm e më i madh arkeologjik i shekullit.
Siparin e aktivitetit e çeli drejtori i Institutit Shqiptar të Mendimit dhe të Qytetërimit Islam (AIITC), Dr. Ramiz Zekaj, i cili theksoi rëndësinë e këtij zbulimi, që pritet të
sjellë riformatizimin e historisë së Ballkanit, Europës dhe më gjerë.
Ai falënderoi Dr. Semir Osmanagich për të dhënat interesante, të mbështetura në fakte të pakundërshtueshme, ku shpjegohen jo vetëm specifikat e këtyre piramidave, por edhe dukuritë antropologjike dhe energjetike që i rrethojnë ato.
Më tej fjalën e mori profesor Semir Osmanagich, i cili për më shumë se 60 minuta bëri me dije se piramidat janë zbuluar në vitin 2005, në Visoko, qytet 20 km larg kryeqytetit të Bosnjes, Sarajevë dhe ai deri më sot ka vazhduar punën e tij për të vërtetuar nëse ato ishin ilire apo jo.
Arkeologu Osmanagich tha se piramidat ilire nuk janë vetëm piramidat e para në Europë, më të mëdha në planet por ato janë më të vjetrat në botë, konkretisht piramida e “Diellit” e cila është e lartë 220 metra. Pesë piramidat e zbuluara në Bosnje, ajo e Diellit, Hënës, Tokës, piramida e Dragoit dhe Dashurisë datojnë 12.350 vjet më përpara.
Gjithashtu, ai tha se materialet e piramidave janë analizuar në gjashtë institute të ndryshme dhe rezultati ka qenë i njëjtë: materiali është artificial, i krijuar nga njeriu.
Por ai njëherësh u shpreh se nuk ka qenë një punë e lehtë për të arritur në këtë konkluzion.
Osmanagich theksoi se është hasur me vështirësi të ndryshme, pasi një grup arkeologësh në Bosnjë kanë kundërshtuar pretendimet e tij. Por kjo nuk e ka penguar që ai të vijonte me punën e tij për të sjell lajmin që do të shkaktojë rishikimi e historisë së Ballkanit.
Në mbyllje të aktivitetit të pranishmit shfaqën interes dhe kureshti në lidhje me këtë zbulim shkencor, duke i drejtuar pyetje të ndryshme arkeologut Semir Osmanagich, i cili përmes materialeve filmike dhe dëshmive shkencore iu përgjigj të gjitha pyetjeve e çështjeve të ngritura për diskutim.

NË JAVËN E TETORIT GJERMAN

by

PIANISTI SHQIPTAR ENDRI NINI QË SHKËLQEN NË GJERMANI DHE SKENAT E EUROPËS/
Në Shqipëri ka nisur Java Gjermane. Ambasadori gjerman në Tiranë Hellmut Hoffman në fjalën e tij përshëndetëse vë në dukje traditën e bukur dhe tashmë fikse që është krijuar në Shqipëri. „Është vjeshta e tetë që Ambasada e Gjermanisë në Tiranë në kuadrin e “Tetorit Gjerman” organizon „Javën Gjermane“. Të bashkojmë njerëzit, të kapërcejmë kufijtë dhe të krijojmë rrjete komunikimi – ky eshtë leitmotivi i Tetorit Gjerman.“ „Ne dëshirojmë“, vazhdon më tutje Ambasadori Hoffman „që edhe këtë vit ta shndërrojmë Tetorin Gjerman në një festë krejtësisht të veçantë të miqësisë gjermano-shqiptare“ me një spektër të gjërë aktivitetesh.
Pikërisht në këtë kontekst vjen në Shqipëri, me ftesë të Ambasadës Gjermane edhe Kuarteti Flex Ensamble, Ansambi Fleks për t’u bërë pjesë e këtij aktiviteti të madh kulturor. Kuarteti përbëhet nga shqiptari Endri Nini (piano), Kana Sugimura (violine), Anna Szulc-Kapala (viole) dhe Martha Bijlsma (violoncel).

ENDRI NINI I NDERUAR ME SHUMË ÇMIME NDËRKOMBËTARE-SHKËLQEN NË GJERMANI DHE SKENAT E EUROPËS
Artistët shqiptarë në botë janë histori suksesi. Ashtu si është edhe Endri Nini.
Endri Nini ka lindur në 1984 në Tiranë. Ai studioi për piano në Karlsruhe, Londër dhe Hannovër dhe ka marrë mësime nga pianistë të famës botërore si Aldo Ciccolini, Andras Schiff dhe Stephen Kovacevich.
Endri ka fituar shumë çmime në konkurse të ndryshme kombëtare dhe ndërkombëtare duke përfshirë edhe çmimin e tretë në konkoursin International de Piano “Ile de France” në Paris në vitin 2009. Në të njëjtin vit ai mori çmim nga Fondacioni Solti në Mbretërinë e Bashkuar.
Aktivitetet Artistike të Endrit përfshijnë koncerte në Athinë, Londër, Vjenë, Berlin, Romë, Hamburg, Krakov,Frankfurt dhe shfaqje si solist me orkestra si Orkestra Simfonike e Radio Televizionit Shqiptarë, Orkestra Filarmonike e Baden-Baden, Orkestra e Akademisë së Arteve Tiranë, Orkestra e Dhomës Karlsruhe dhe Orkestra e Dhomës të Tiranës.
Endri Nini ka performuar në festivale si: Annecy, Prusisë Kovi, Holland Music Sessions, de la Rajoni Franche-Comte, Chamber Music Festival Hanover dhe Allegretto Albania. Ai ka luajtur me instrumentistë te shquar boteror Sabine Meyer, Gustav Rivinius, Ingolf Turban dhe William Bennett dhe ka kryer regjistrime për Radio Tirana, Südwestrundfunk dhe Radio Semnoz në Francë.
Endri Nini ka fituar bursa nga Alfred-Toepfer-Stiftung, DAAD dhe Villa Musica-Stiftung.
Ndërkohë Endri Nini është pjesë e kuartetit të Flex Ensamble, një grup shumë i suksesshëm në Gjermani i vlerësuar jashtëzakonisht nga mediat gjermane për kurajon dhe origjinalitetin artistik.
ENDRI NINI PJESË E KUARTETIT FLEX ENSAMBLE
Në maj të vitit 2011 Flex Ensemble debutoi në Festivalin e Muzikës së Dhomës në Hanover. Disa kohë më parë, Kana Sugimura (violinë), Anna Szulc-
Kapala (violë), Martha Bijlsma (violonçel) dhe Endri Nini (piano) u takuan rastësisht për një seri provash përgatitore për evenimente të rëndësishme muzikore në Berlin, Hanover dhe Bremen.
Nga kjo rastësi lindi ideja e krijimit të një ansambli të ri të muzikës së dhomës. Të katër muzikantët, secili prej tyre fitues çmimesh në konkurse ndërkombëtare dhe solistë të suksesshëm, u mblodhën për të themeluar Flex Ensemble.
Veçantia e ansamblit, që e dallon nga kuartetet tjera, qëndron te fleksibilteti në formacion dhe repertor. Artistët paraqiten në koncerte jo vetëm si kuartet për piano e harqe, por edhe si solistë, duo ose trio.
Flex Ensemble ka koncertuar në serine e koncerteve “Mozartiade” si dhe në Festivalin e Muzikës së Dhomës në Hanover. Ekzekutimi i tyre ne kuadrin e “Start-Junge Künstler Live” u transmetua drejtpërdrejt nga NDR (Radioja e Gjermanisë Veriore).
Ne shkurt te vitit 2012 Flex Ensemble fitoi konkursin e shtëpisë së regjistrimeve “Syntonia Musikproduktion” dhe në maj u ftua të regjistrojë CD-në e parë. Ne prill të po këtij viti ansambli fitoi audicionin e Fondacionit te Muzikës së Dhomës “Villa Musica” të landit “Rheinland-Pfalz”, ndërsa në maj u vleresua me çmimin e Fondacionit.
Flex Ensemble ka arritur shpejt te jete nje nga ansmblet me dinamike të gjeneratës së tij. Një vit pas krijimit të tij, Flex Ensemble është vlerësuar me çmimin e parë në konkursin ndërkombetar për muzike dhome „Robert Schumann“ në Frankfurt, si dhe me çmimin special per interpretimin me te mire te vepres se Schumann. Ansambli eshte gjithashtu fitues i çmimeve ne konkursin nderkombetar „Premio Trio di Trieste“ ne Itali dhe ne konkursin nderkombetar te muzikes se dhomes Kiejstut Bacewicz ne Łódź te Polonise. Gjithashtu Fondacioni „Solti“ ne Londer e ka vleresuar ansamblin me nje çmim ne kuadrin e programit te tij ne mbeshtetje te muzikanteve te rinj.
Si rezultat i ketyre sukseseve Flex Ensemble ka debutuar ne skena te rendesishme nderkombetare si në Concertgebow Amsterdam, në Alte Oper Frankfurt, në Qendren Kombetare te Arteve ne Pekin, ne Festivalin e Muzikes ne Menton, ne Festivalin Podium ne Esslingen, ne Sommerliche Musiktage Hitzacker si dhe ne Festivalin Nderkombetar te Muzikes REMUSICA ne Prishtine. Shume nga keto evente jane regjistruar nga radiot NDR dhe SWR te Gjermanise sie dhe Radio 4 i Amsterdamit.
Perveç aktivitetit si kuartet për piano dhe harqe, Flex Ensemble bashkepunon me nje sere muzikantesh te shquar per te zhvilluar koncepte koncertesh te nje spektri te gjere. Performanca e Ansamblit te „Ode to Napoleon Buonaparte“ nga Arnold Schönberg per kuintet dhe aktor ne kuadrin Festivalit „New York“ ne Hanover se bashku me aktorin Henning Nöhren dhe violinistin Oliver Wille eshte pritur me ovacione.
Flex Ensemble eshte ekzekutues i disa premierave boterore te veprave te kompozitoreve te rinj si, kuarteti per mandoline nga Victor Kioulaphides, kuarteti “Refrain in Extenso“ nga Maurilio Cacciatore si dhe trioja e harqeve „Dardania Sacra“ nga Kreshnik Aliçkaj.
Kuarteti Flex Ensemble studiojnë me Markus Becker dhe Oliver Wille ne Universitetin e Muzikes, Drames dhe Mediave ne Hanover. Ata jane perfitues te nje burse nga Fondacioni Villa Musica, e cila ju jep mundesine te punojne me mentore me influenece si Günther Pichler (Alban Berg Quartet) dhe Juliard String Quartet.
Ne korrik te 2014 Ansamblit i besohet pozicioni i drejtuesit artistik te International Chamber Music Fest Rheinhessen ndersa ne 7 nentor pritet te lancohet CD e pare nga shtepia diskografike Genuin Classics me vepra nga Johannes Brahms, Astor Piazzolla dhe Stephen Hartke.
Në sajë të formatit brilant, Flex Ensamble, pjesë e të cilit është edhe artisti shqiptar Endri Nini janë ftuar nga Ambasada e Gjermanisë për të dhënë koncerte në Shqipëri me një repertor nga Richard Strauss.
Ju ftojmë të mos mungoni për t’i ndjekur. Endri Nini në piano bashkë trion me harqe do të performojnë më 25.10.2014, ora 18.00 tek Qendra kulturore “Vangjush Mio“, Korçë; më 26.10.2014, ora 19.00, Teatri Kombëtar i Operas dhe Baletit, Tiranë dheKoncerti përmbyllës i pjesëmarrësve: 29.10.2014, Salla e Madhe e Universitetit të Arteve, Tiranë. Ju presim !(VOAL)

POETËT E BOTËS NDEROJNË NAIM FRASHËRIN- SEBASTIANO GRASSO, FITUES I EDICIONIT XVIII “DITËT E NAIMIT”

by

U MBYLL EDICIONI I XVIII I FESTIVALIT NDËRKOMBËTAR TË POEZISË “DITËT E NAIMIT”/
Nga Shaip Emerllahu/
Prej 16-19 tetor 2014 u zhvillua Edicioni i XVIII i Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”. Për tri ditë me rradhë Tetova ishte nikoqire e aktiviteteve të ndryshme e te shumta poetike, artistike dhe kulturore. U mbajtën lexime letrare, u promovuan libra poetik u hap një ekspozitë me fotografi dhe u bënë vizita të ndryshme në monumentet kulturore, historike dhe fetare. Në këtë edicion morrën pjesë poetë nga vende të ndryshme të botës, si: Sebastiano GRASSO (Itali), Bohdan ZADURA (Poloni), Braha ROSENFELD (Izrael), Vicktoria SLAVUSKI (Argjentinë), Dinos KOUBATIS (Greqi), Germain DROOGNEBROODT (Belgjikë) Giuseppe NAPOLITANO (Itali), Joslin Love KEARSE (SHBA), Galina GANEVA (Bullgari), Kadir AYDEMIR (Turqi), Laura GARAVIGLIA (Itali), Maryam Ala AMJADI (Iran), Visar ZHITI (Shqipëri), Nicolaj STOCHHOLM (Danimarke), Bjorg BORGRIMSDOTIR, Levant KARATAS (Turqi), Bisera Suljic – BOSKALIO (Bosna dhe Hercegovina), Mujë Buçpapaj (Shqipëri), Robert SIMONISHEK (Slloveni) Ndue UKAJ (Kosovë), Trajce KACAROV dhe Slavica Dabevska KIROVSKA (Maqedoni), Ilire ZAJMI (Kosovë) dhe Entela SAFETI (Shqipëri) dhe Burhanedin XHEMAILI dhe Bujar PLLOSHTANI (Maqedoni).
Hapja ceremonisë festive të Edicionit të XVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” u bë me anë të ndezjes së fishekzjarreve, para Qendrës së Kulturës “Naim Frashëri”, në Tetovë. Drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, laureati italian Sebastiano Grasso, kryetari i Jurisë Visar Zhiti, kryetarja e Komunës së Tetovës, Teuta Arifi, sekretari shtetëror i Minsitrisë së Kulturës, Behixhudin Shehapi, si dhe delegacioni i Komunitetit Bektashian, vendosën buqete lulesh para shtatores së poetit tonë kombëtar “Naim Frashëri”, i cili ndodhet në qendër të Tetovës.
Më pas në foajenë e Qendrës së Kulturës u hap ekspozita e fotografive të Asan Krasniqit me pamje nga periudha e krizës dhe luftës së Kosovës.
Edicionin e XVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” e hapi drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, i cili, theksoi se, ‘Në çdo hapje Festivali kemi nënvizuar dhe afirmuar rolin dhe rëndësinë që ka poezia, arti dhe kultura në njohjen, afirmimin dhe në ngritjen e modeleve të bashkëpunimit në mes komunitetit krijues në rradhë të parë, dhe pastaj atij me publikun. Mirëpo, bartës të kësaj performance shumëdimensionale dhe komplekse janë njerëzitbartës të këtyre nismave të bukura. Ata, me shpirtin e artistit, me ndjeshmërinë e tyre marrin atë gërshetim realiteti dhe secili në mënyrë e tij matematikore e ndan. E ndan me lexuesin dhe me shëndetin e tij. Kur menaxhimi nuk është baraspeshues ndodh lëndimi dhe doza e lartë e gëzimit…. Që të dyja, jo fort të shëndetshme për krijuesin. Bëhen pjesë e fatit dhe nuk njohin moshë… Për pasoj, ata iki nga zona krijuese në ate të pavdeksisë… I tillë është edhe fati i Naim Frashërit… Iku herët… Si mund të spjegohet në rastin e njerëzve që morën për mbiemër “Ditët e Naimit”, si poetët e Drejtorisë së Festivalit, Murtezan Arifi dhe Ferit Ramadani. Ata, u “lodhën nga monotonia e përfytyrimit dhe nuk shpërthyen në shumllojshmëri”(W. Stevens), as ndoqën motivin mistik të M. Bermond që te vazhdonin të shkruanin poezinë për të gjetur Perendinë. Ata kur këtë se prekën me poezi, u ngjitën vet atje fizikisht. Ne sot, lutemi për ta … Tani që kemi një sfidë të re, ku një Anëtare tjetër e Bordit, poetja Silke Liria Blumbach është në një betejë të këtillë në një spital të Berlinit, ne lutemi me zë edhe në emrin tuaj. Ajo, si një fituese e çmimit “Qiriu i Naimit”, si pjesë e Drejtorisë, me shprehjen e përkryer poetike afirmoi elementin iracional në poezi, kontribuoi dhe afirmoi Festivalin, Tetovën, shqiptarët… Dejtoria, duke vleresuar tekstin poetik dhe veprën e shuamanshme të saj, si dhe duke dashur te bëhet pjesë e energjisë dhe motivimit për të vazhduar betejën e imponuar Silkja jonë, kemi ngritur një çmim letrar me emrin e saj “Silke – Liria”, si dhe ia ka ndarë titullin më të lartë, Anëtare Nderi e Festivalit. Zoti qoftë me te!”, tha në fund drejtori Shaip Emërllahu.

Këtij edicioni, me një fjalë përshëndetëse, iu drejtua të pranishmëve edhe kryetarja e Komunës së Tetovës, zonj. Teuta Arrifi, e cila nënvizoi mbështjen që komuna u jep kulturës dhe artit dhe vet Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”.
Në orën e madhe letrare ‘Globi poetik’, poetët lexuan poezitë e tyre, ndërkaq drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu ia dorëzoi çmimin e madh ‘Naim Frashëri’ që jepet për vlera të larta artistike, si dhe ia ndau titullin Anëtar Nderi të Festivalit, laureatit nga Italia, Sebastiano Grasso. Me këtët rast, laureati Grasso, falenderoi organizatorët dhe Jurinë për dhënien e këtij çmimi të lartë të Festivalit.
Të kujtojme se, titullin Anëtarë Nderi të Festivalit, deri tani, e kanë marrë shkrimtarët dhe intelektualët e njohur, si Ismail Kadare (Shqipëri), Desmond Egan (Irlandë), Thomas Tidholm (Suedi), Manlio Argueta (Salvador), Abdellatif Laabi (Marok), Peter Poulsen (Danimarkë), Lionel Ray, (Francë), Eva Lipska (Poloni), Craig Czury (SHBA), Tua Forsstrom (Finlandë), Athanase Vantchev de Thracy (Francë) etj .
Në ditën e dytë të Programit, në amfiteatrin e USHT-së, u përurua laureati Sebastiano Grasso. Në fjalën përshëndetëse, rektori prof. dr. Vullnet Ahmeti, tha se ,,Ky manifestim, që këtë vit e shënon edicionin e tetëmbëdhjetë me radhë dhe që prezantohet para publikut me emra të njohur poetësh nga të gjitha meridianët e botës, është shndërruar në ngjarjen më të madhe kulturore për qytetin tonë dhe më gjerë. Duke u nisur nga këto vlera universale artistike, që “Ditët e Naimit” po përcjellin për gati dy dekada, ne si institucion kemi hapur dyert e auditorëve për të pritur krijuesit e fjalës artistike, për të pritur poetët pjesëmarrës në këtë festival poezie. Nëse njerëzimi sot jeton në një botë të trazuar, ku pasiguria dhe ndarjet mes popujve thellohen gjithandej, konfliktet e ndryshme për arsye politike apo ekonomike rriten çdo ditë e më shumë, është pikërisht arti ai që ngadhënjen mbi gjithë këtë rrëmujë dhe katandisje”, tha Rektori i USHT-së, Prof. dr.Vullnet Ameti. Ai, me këtë rast, Drejtorisë së Festivalit ,,DITËT E NAIMIT” i shprehi falënderime për dëshirën e tyre që një aktivitet të këtillë ta shtrijnë edhe në ambientet e Universitetin Shtetëror të Tetovës. Besoj që kjo traditë e bashkëpunimit të vazhdojë edhe në të ardhmen”.
Laureati Sebastiano Grasso e falënderoi Rektorin e USHT-së për mikpritjen e ngrohtë që u bëri poetëve. “Më pëlqen të ndodhem këtu sepse ju sot më keni bërë një nder të madh me njohjen akademike dhe këtë e dijmë shumë mirë se studimet për një autor fillojnë nga universiteti, sepse një autor që nuk ka një studim të mirëfilltë shumë shpejt venitet, zhduket”, tha Poeti Sebastiano Grasso.

Motivimin e Jurisë e lexoi kryetari i saj, Visar Zhiti (anëtarët e Jurisë së Festivalit janë studjuesit e letërsisë Ndue Ukaj dhe Xhelal Zejneli).
Në mbyllje të këtij përurimi, rektori i USHT-së, Vullnet Ameti, pasi i kishte rezervuar në zyrën e tij një pritje të ngrohtë laureatit, Sebastiano Grassos ia ndau edhe pllaketën me logon e Universitetit. Kurse, Drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, rektorit të USHT-së, Prof. Dr. Vullnet Ametit i ndau Mirënjohjen për kontributine tij në kulturë dhe në arsim, si dhe për bashkëpunimin e shkëlqyer në mes dy institucioneve përkatëse.

Sipas programit, poetët më pas shkuan në Teqen Arabati Baba, ku u pritën nga kryegjyshi Baba Edmond Brahimaj dhe në një nga ambientet e saj mbajtën orën letrare “Poetë dhe vargje”.
Në ditën e tretë u përuruan librat e Edicionit botues të Festivalit: “Librin e Laureatëve” I Athanase Vantchev de Thracy, “Prapa hënës” të laureatit Peter Poulsen, si dhe librat e Sebastiano Grassos “Ti, në grackë nën qepalala” dhe “Pëshpëritje e hënës ” Giuseppe Napolitanos.

Festivali u mbyll me orën e madhe letrare ‘Meridiane poetike’, e cila u mbajt në Qendrën e Kulturës, ku poetët lexuan poezitë e tyre dhe u ndanë edhe çmimet e tjera letrare të Festivalit; Çmimi për karierë letrare ‘Ditët e Naimit’ iu nda poetit Bohdan Zadura nga Polonia, çmimi për vlera të veçanta poetike ‘Menada’ iu dha poetit me origjinë arvanitase Dinos Kubatis, çmimin letrar për ciklin më të mirë poetik ‘Oaeneumi’ e mori poeti shqiptar, Mujë Buçpapaj, çmimi letrar ‘Qiriu i Naimit’ iu dha poetit nga Belgjika, Germain Droognebroodt. Në këtë edicion, Drejtoria, poeten Silke Liria Blumbach e shpalli Anëtar Nderi dhe që nga ky edicion ndau çmimin letrar për shprehjen poetike me emrin e poetes “Silke/Liria”. Fitues i këtij çmimi ishte poetja amerikane “Joslin Love Kearse”.

Drejtoria e Festivalit edhe në këtë edicion botoi antologjinë e poezive të poetëve pjesëmarrës ‘Fytyrë sirene’, të përgatitur nga Shaip Emërllahu.
Festivalin e udhëhoqi moderatorja Verjana Abazaj. Poezitë në gjuhën shqipe i lexoi aktori Arsim Kaleci, kurse me kitarë i shoqëroi profesor Jeton Pustina. Skenën e ideoi piktori Savash Veliu.
Festivali u mbështet nga Ministria e Kulturës e Maqedonisë dhe Komuna e Tetovës. Sponzorë të këtij edicioni ishin “Hit Oil”, “Albas”, “Allprint”, “Arbi”, “Nuance” dhe “Kurtishi, “New Design” dhe “Screenmedia”.
A. Arsllani