Sebastiano Grasso – Dielli

VISAR ZHITI POET DISIDENT DHE ATO VARGJE TRONDITËSE PËR TË RINGJALLUR TË BIRIN

May 1, 2021 by dgreca

Nga SEBASTIANO GRASSO/

Përktheu nga italishtja Eugjen Merlika / Marrë nga gazeta “Libertà” 25 prill 2021, Itali/

Gazetari i njohur dhe poeti Sebastiano Grasso, President i PEN Clubit italian, vazhdimisht boton shkrime, kritikë arti për personalitete të njohura të letërsisë, të pikturës, të arkitekturës, etj, kryesisht nga ata që i ka njohur dhe vetë, si për bashkatdhetarët nobelistë, Quasimodo e Montale, shkrimtarët nga Siçilia e tij, Leonardo Sciascia, apo për poetë nga bota si Rafael Alberti (Çmimi Nobel), Evgenij Jevtushenko, Adonis, etj, etj, duke krijuar një galeri magjepsëse.

Para disa ditës ai nxori në gazetën “Libertá” një shkrim-ese për shkrimtarin tonë Visar Zhiti, dy faqe të plota, ku shkruan për jetën dhe veprën e tij, vlerësime dhe citate, të shoqëruara me fotografi të ndryshme, portretin e Visarit në burg apo kur ai me të shoqen takojnë Papa Franceskun në Vatikan apo foton e djalit të tyre, Atjonit, me poetin e njohur, Adonis, që jeton në Paris. Ndërkaq krahas vargjeve të Visarit, është futur një pjesë nga libri ne proces botimi në Itali, “Rrugët e ferrit”.

Po i sjellim lexuesit artikullin e plotë të Sebastiano Grasso-s duke vënë si nëntitull atë që ai ka vënë mbi CV e Visarit:

NGA PERSEKUTIMI, NË LIRI, NË PARLAMENT…

Visar Zhiti është, siç thuhet rëndom, “bir arti”. I ati, Hekurani, ishte aktor, poet e komediograf shqiptar, por, i përndjekur nga regjimi, nuk kishte mundur të botonte krijimet e tij gjatë jetës (sot është shkrimtar i njohur dhe ka rëndësi në Vëndin e Shqipeve). Çfarë do të thotë kjo? Që nga mosha më e njomë, Visari (Durrës 1952) ka patur të bëjë me teatrin dhe letërsinë.

Për fat të keq ka pësuar të njëjtin fat me prindin nën diktaturën e Enver Hoxhës. U arrestua për vargjet e tij kundër regjimit (“Rapsodia e jetës së trëndafilave”), u padit e u dënua me dhjetë vjet burg e me punë të detyrueshme (minierë bakri). Sigurisht, disave prej shokëve të tij u shkoi edhe më keq: të pushkatuar apo të varur.

Visari nuk e kreu gjithë dënimin: doli dy vite përpara, me rënien e diktaturës. Pra, një histori dramatike, po, por me një fund më të mirë, edhe se gjurmët e plagomës kanë mbetur. Ashtu si edhe kujtimet që sjellin ankthe, shqetësime, vuajtje.

Mbasi u lirua, brënda nja pesë vjetëve, boton nja dhjetë libra (poezi, prozë, esé). Vlerësohet me të njëjtën masë të Ismail Kadaresë. Caktohet si i dërguar kulturor në ambasadën e Shqipërisë në Itali. Në Romë fillon kariera e tij diplomatike. I zgjedhur deputet në Kuvendin shqiptar, thirret në Tiranë dhe emërohet ministër i Kulturës, detyrë që do e lërë, ndërron jetë biri i vetëm i tij, Atjonit. Rikthehet në trupën diplomatike: si kreu i ambasadës pranë Selisë së Shenjtë. Karriera diplomatike mbyllet në ambasadën e Uashingtonit, që e lë në moshën 65 vjeç.

Me Visarin jemi njohur në Milano, në shtatorin e vitit 1991, ku ai erdhi së bashku me gazetarin Lanfranco Vaccari, i cili e kishte nën mbrojtjen e tij. Pra, ishte vendosur pranë “Corriere della Sera”-s për një stazh gazetarie. Flokë kaçurrela, jo shtat lartë, as i bëshëm, shprehet në një italishte jo të përsosur e shpesh nuk arrin të mbarojë fjalinë. Bën praktikë në redaksi e, në të njëjtën kohë, përkthen poezi e tregime nga italishtja në shqip për gazetat e Tiranës. Dorështyp qindra faqe (veçanërisht vargje e tregime) me një makinë shkrimi shumë të vjetër, një Olivetti, që kishte së paku njëzet vite, të gjetur kush e di se ku. Me gjasë ishte një kundërveprim ndaj pamundësisë për të shkruajtur në qeli. Tani mund të nxjerrë dufin, të hedhë mbi letër ndjesitë e reja të njeriut të lirë, teksa sheh përqark që të kundrojë gratë e ëndërruara për vite. Herë herë një frymëmarrje e thellë, për të thithur ajrin e lirisë, e bën të rrotullojë kryet. Nuk buzëqesh shpesh, por kur e bën, mbi fytyrën e tij krijohen rrudha. Është i etur për lexime, por nuk ka para të mjaftueshme për të blerë libra. Dhurata më e pëlqyer për ndonjë festë apo përvjetor? Libra, vetëm libra. Aq e fuqishme është dëshira për të lexuar, saqë herë herë na rithotë se mbas pak ditësh ka ditën e emrit ose ditlindjen. Besoj se në një vit ka arritur të përmbushë pesë a gjashtë të tilla. Kur na lajmëron që ka datëlindjen prapë, të gjithë të kapluar nga harresa, i shkelim syrin. E kështu, në ditën e brohoritur, urimet shoqërohen gjithmonë nga pako me libra. Ha së bashku me ne në sallën-restourant të gazetës dhe shpesh e shëtisim nëpër qytet. Gjërat që e mrekullojnë më shumë janë mbitregjet. Gjithë ai bollëk e huton.

Më 1997, Zhiti boton përmbledhjen e tij të parë të poezive në Itali “Kryqi prej mishi”, të përgatitur nga Elio Miracco: një dëshmi tragjike e historisë së tij vetiake, që, natyrisht, përkon me atë të Vëndit të tij. Vazhdon “Rrëfimet pa altarë”, ku Visari, edhe njëherë, i dorëzon jetën e tij dramatike vargjeve që kthehen në pasqyrë të “historisë të kombit të tij”. Poet e gladiator. Poet e muziktar. Poet e kalorës i Varrit të Shenjtë. Poet e artist. Poet e ushtar. Poet e punonjës hekurudhash. Poet e magjistar. Poet e mjek. Poet e i mërguar. Poet e punëtor. Poet e ëngjëll. Për të mos u zhytur në një dëshpërim pa rrugëdalje,

Visari çdo ditë vetëshpik shëmbëlltyra e role të ndryshme për vetvehten sepse, më së fundi, dëshëron të mbetet vetëm poet. Pra, del “Perëndia mbrapsht dhe e dashura”: një roman që në kundërshtim me atë që thuhet, nuk lexohet i gjithi me një frymë. Duhet një javë e mirë për ta mbaruar. Është një roman për t’u gjerbur si vera e mirë. Të bën të përsiatësh, të gjindesh i përzjerë, madje të mallëngjehesh. Janë Kafka e Xhojsi, bashkëkohësia letrare e realizmi magjik, shpikja e realiteti. Por është dhe një libër i vështirë, i trishtë; nga disa anë edhe i tmerrshëm, i pazakontë, shkandullues. Pra, i jashtzakonshëm. Çdo kapitull është një tregim më vehte, një lloj futjeje në një tragjedi të pandërprerë që prek vënde të ndryshme. I filluar të shkruhej në Vjenë, mbaron në Tiranë. Dy janë personazhet kryesorë. Fotografi diletant Feliks Kondi dhe Ema Marku, një gjimnaziste e re që arrestohet, sepse mban në qafë një zinxhir me një kryq dhe lexon Biblën e të tjerë libra të ndaluar nga regjimi shqiptar i Hoxhës.

E liruar, gruaja ndalohet sërish, sepse në shtypin e Opozitës padit dhunat e torturat të pësuara në burg dhe “shndërrimin” në demokraci të vrasësve politikë e të burokratëve të dhunës. Feliksi, kur ishte i pranishëm në proçesin farsë, mbetet i mahnitur nga gojtaria dhe bukuria e gruas dhe dashurohet me të. Por policia e fshehtë vendos ta vrasë. Feliksi tërbohet, rrëmben arkëmortin dhe e ngarkon mbi shpatulla. Një përçartje. Mbi sfond në fakt tërbohet diktatura. Në të vërtetë bëhet fjalë dhe për një libër kujtimesh. Mbas personazhit të Feliksit është Visari dhe vitet e tij të gjata të burgut. Feliksi vendos të vijë në Itali. Ndalesa e parë është Bari, ku braktis valixhen e vjetër për të shëtitur qytetin: do të bëjë një krahasim me Tiranën e Durrësin. Pastaj shkon në Romë, në shtëpinë e një miku shqiptar të mërguar. Pranë tij është fantazma e Emës. Viziton vënde të shikuara në Tv italian. Shpesh nuk kujton se ku gjëndet: i përhitet të jetë në Francë, në Greqi, në Vëndet Veriore, në Kosovë. Në Bolonjë është duke hyrë në një bar, por përplas me forcë kryet në derën e xhamtë. I thotë kamarierit: “Vij nga një Vënd pis, përse e keni larë kaq mirë gjithë këtë qelq? Nuk kuptohet që është një derë”. Shqipëria kërkon Evropën, por Evropa është e pamëshirëshme. Nga Roma në Vjenë. Feliksi njeh një librashitëse që i ngjet Emës, por ajo femër nuk pranon të bëjë dublanten e saj. Udhëtimi vazhdon. Feliksi mban gjithmonë me vete një dosje me dëshmira e prova të krimeve të diktaturës, përfshirë edhe vrasjen e Emës, për ta shpënë në gjykatën e Hagës. E fsheh nën xhaketë, nën jastëk, kudo ku fle; por nuk arrin ta dorëzojë. I dëshpëruar mendon se nuk ka kuptim të kërkojë të dënohet gjithë Vëndi i tij. Kthehet në Vjenë në fundvit. Qyteti në festë pret ardhjen e 2000-shit. Drita, dëborë, të dehur. Feliksit, të lodhur e të ligështuar, me flatra mbi supe, që mendon se i kanë mbirë nga që është një gjysmazot. Fillon të shpejtojë nëpër rrugë në drejtimin e kundërt me të gjithë. Makinat i kalojnë anash me shpejtësi. Mbi këmbësore pengohet e përplaset me vetrinat e shitoreve, plagoset, i rrjedh gjak, qesh e vazhdon të vrapojë. Kur kryqëzohet me një urë mbi Danub, vendos të takojë Emën. “Kush i do flatrat e mija?”, pyet para se të kridhej në ujin e akulltë.

Gjatë Meshës së Papa Françeskut në Vatikan – 5 qershor 2016 – Visar Zhiti shkon në kërkim të “pëllumbit të bardhë” të fëmijërisë të birit të vetëm, Atjonit. I kthyer në Tiranë nga Milano, për pushimet e Krishtlindjeve 2014, Atjoni mbaron në një aksident me motorr. Është 19 vjeç dhe studjon në Universitetin Katolik. Zakonisht mbas leksioneve, kalon tek unë. Djali im është i martuar dhe jeton gjetiu. Dhe Atjoni bëhet një prani e përherëshme në shtëpinë time. Rreth orës pesë të mëngjezit, mamaja e tij, Eda, më telefonon nga Tirana: “Atjoni… jemi në morg” dhe dënes. “A je e sigurtë? Do të jetë duke fjetur. Do të shohësh se mjafton një përkëdheli për ta zgjuar”, i përgjigjem. Kur Visari dhe e shoqja vijnë në Milano për të tërhequr gjërat e Atjonit, natyrisht i mirëpres në shtëpinë time. Arrijnë në ora shtatë të mbrëmjes. Një orë më vonë darka është gati. Në tavolinë Visari dhe Eda nuk prekin asgjë. Zbuloj n’atë çast se kanë vendosur të vdesin. Bëj një lëvizje kundërshtimi. Ngrihem: “Unë nuk pajtohem. Ose hani, ose shkoni në hotel e këtu mos shkelni më. Nuk dua të jem bashkëpuntor i një “gjëje” kështu. Kisha thënë “gjë”, sepse nuk dija si ta quaja. Shohin njëri tjetrin, më shohin mua, kuptojnë se flas me gjithë mënd. E fusin diçka në gojë.

Në vitin e dytë të Filozofisë Atjoni kishte filluar të shkruante mbi politikën në gazetat shqiptare, (në kryeqytet dikush shtrembëron buzët, me që n’atë kohë babai i tij është ministër i Kulturës). Shpesh i them të mos verë në siklet Visarin: ndonjëherë më dëgjon. Atjoni është edhe piktor. Por e mësoj mbasi ai kishte ikur; nuk m’a ka thënë kurrë për hajthmëni. Pikërisht një vizatim i tij shfaqet mbi kapakun e librit të ri me vjersha të Visarit: “Nata është atdheu im”: Po ku është pëllumbi yt, Bir/, pëllumbi i bardhë i fëminisë tënde? Pyet poeti “E nuk doje të rritëshe/ se ashtu as pëllumbat/ nuk trëmbeshin prej teje…

Si në fletët muzikore, libri fillon me një “lentissimo”: (Marr dorën e butë të kësaj mbrëmjeje e ledhatoj, pastaj e hap për të parë fatin”), për ta ndryshuar tempin në një “stringendo”: (Do të doja që shpirti im/ […] si një mantel i padukshëm t’ju mbështillte,/ku përsipër të ndiheshin fjalët e mia/ si një shi i magjepsur.), për ta mbyllur me një “doppio movimento”; Kjo ditë e gjithë për të kujtuar… /Por tmerri është më i madh, nuk e nxë dot kjo ditë,/del përtej. […]/ Dua dhe unë ditën time të harresës…”)

Më vijnë nëpër mënd dy poetë të tjerë të goditur nga fati në të njëjtën mënyrë: Giosuè Carducci dhe Giuseppe Ungaretti. Carducci do të shkruante “Rimat e reja” për të birin Dante, tre vjeç; Ungaretti , “Dhimbja” për Antonetto-n nëntë vjeç. Vargje sfilitëse të poetëve që ringjallin bijtë e tyre, mbase me mendimin se bëhen etër për të dytën herë.

Përktheu nga italishtja Eugjen Merlika

Marrë nga gazeta “Libertà” 25 prill 2021, Itali

KUJTESA E NJЁ DJALI ЁSHTЁ NЁ NATЁ

July 3, 2018 by dgreca

nga Sebastiano Grasso/

Gjatё Meshёs sё Papa Françeskut nё Vatikan – 5 qershor 2016 – poeti shqiptar Visar Zhiti shkon nё kёrkim tё “pёllumbit tё bardhё” tё fёmijёrisё sё birit Atjon. I kthyer nё Tiranё nga Milano pёr pushimet e Krishtlinjes, Atjoni nё njё aksident me motor ndërron jetë. Ёshtё 19 vjeç dhe studjon nё Universitetin Katolik. Rreth orёs pesё e ëma Eda telefonon nё Milano: “Atjoni… jo, jo…”. “Je e sigurtё? Do tё jetё duke fjetur. Do tё shohёsh se do tё mjaftojё njё pёrkёdheli pёr ta zgjuar”, i pёrgjigjen.

Sapo kishte hyrё nё vitin e dytё tё Filozofisё, pёrveçse shkrues esesh politike (mbi pёrmbajtjen e disa diskutimeve jo nё dobi tё qeverisё, ndokush shtrembёronte buzёt me qё i ati atёherё ishte ministёr i Kulturёs), Atjoni ishte edhe piktor. por “miqtё e çizmes”* do ta zbulojnё vetёm gjatё funeralit.

Pikёrisht njё vizatim të Atjonit mban edhe ballina e librit “Nata ёshtё atdheu im”, përmbledhja më e re me vargje e Visar Zitit, (Botimet “Pazzini”, 100 f. euro – 12), pёrkthyer nga Elio Miracco; me parathёnie nga Ennio Grassi. “Po ku ёshtё pёllumbi yt, Bir,/ pёllumbi i bardhё i fёminisё tёnde?” ngulmon poeti. “E nuk doje tё rriteshe,/ se ashtu as pёllumbat/ nuk trёmbeshin prej teje…”

Kaloi pothuaj njё vit e gjysmё nga ikja e Atjonit në Qiell dhe Visari – mbasi la detyrёn e ministrit tё Kulturёs nё Shqipёri dhe shkon si ambasador pranё Selisё sё Shenjtё – vëzhgon pёrqark nё kёrkim tё çfardo shenji tё pranisё sё djalit. Shenja qё mundohet t’i gjejё dhe në natё: poeti arrin ose beson se mund ta bёjё, të lexojë madje dhe terrin. Si nё njё partiturё, libri nis me njё lentissimo (Marr dorёn e butё tё kёsaj mbrёmjeje,/ e ledhatoj, pastaj e hap pёr tё parё fatin”), pёr tё ndryshuar kohёn nё njё stringendo/ (“Do tё doja qё shpirti im/ tё dilte nga kraharori e tё vinte te ju/ si njё pelerinё e padukshme t’ju mbёshtillte,/ ku pёrsipёr tё ndiheshin fjalёt e mia/ si njё shi i magjepsur.”), pёr t’u mbyllur me njё doppio movimento (“E gjithё kjo ditё vetёm pёr tё kujtuar…/ Por tmerri ёshtё mё i madh, nuk e nxё kjo ditё,/ del pёrtej [….] Po unё dua ditёn time tё harresёs…/ “Si penё qё do tё doja tё shkruaj u bё lamtumira,/si çelёs i shtёpisё tёnde qoftё ora e kthimit,/ e ke varur nё qafё si njё fёmijё, / qё mos tё tё humbё gjatё lojёs, se e gjithё lojё qenkёrka, Bir.”)

Na vijnё nё mёndje dy poetё tё tjerё, tё goditur nё tё njёjtёn mёnyrё: Giosuè Carducci (Rima tё rejapёr Danten, tre vjeç) dhe Giuseppe Ungaretti (Dhimbja pёr Antonetto-n, nёntё).

E, nё tё njёjtёn kohё – na vjen të ripёrshkojmë biografinё e Visar Zhitit – njё histori dramatike, por me njё fund tё gёzueshëm. Se në fakt poeti, i burgosur pёr njё pёrmbledhje poezish Rapsodia e jetёs sё trёndafilёve– si i ati, aktor teatri e komediograf – mbas tetё vitesh burgimi nё kampet e punёs (miniera bakri e fabrika tullash), me rёnien e diktaturёs komuniste, rifitoi lirinё. Pastaj boton nja dhjetё libra (poezi, narrativё dhe eseistikё), duke u konsideruar si një lloj Ismail Kadareje tjetër, zgjidhet deputet nё Parlamentin shqiptar, kalon në karrierёn diplomatike (Itali, Shteti i Vatikanit, tani nё ambasadё në Washington) deri më tani . Por gjithshka shëmbet me ikjen e birit tё vetёm.

Po gjurma qё lë poeti me penёn e tij, zgjat njё stinё (si ajo mbi dёborё) e me kalimin e kohёs shkrihet nё kujtime ose shenjohet pёrjetё? Këtë pyetje të Anila K. zbulojmë se Visar Zhiti ia lë përgjigjen së ardhmes.

Marrё nga “Corriere della Sera”, 19 Qershor 2018

E pёrktheu nga italishtja Eugjen Merlika

______________

*) Miqtë e çizmes ka kupimin e miqve të ngushtë, që janë bashkë si dhuratat që futen në çizmen e festës së Epifanisë (shën. përkthyesit)

***

VAZHDIMI IM PËR DY POETËT

Nga Eugjen Merlika

Sebastiano Grasso është poet dhe gazetar i njohur italian, kritik arti në gazetën më të madhe “Corriere della Sera”, ndërkohë dhe President i PEN Clubit italian që nga viti 2007, pas shkrimtarëve të njohur botërorë si Alberto Moravia, Mario Luzi, etj.

Ai u laureua për Letërsi Moderne në Modena, Siçili, nga dhe është dhe vetë, por që nga viti 1971 jeton në Milano. Përveç disa librave me përkthime nga frengjishtja dhe spanjishtja, herët ka botuar përmbledhjet me vargje “Orizzonti lontani” (“Horizonte të largëta”), “Plaquette” (“Plaquette”), “Poesie fuori stagione” (“Poezi jashtë stine”), “Il giuoco della memoria” (“Loja e kujtesës”), “Pour Marie-Hélène” (“Për Marie-Helenën”), “Il poeta e il fantasma”(“Poeti dhe fantazma”).

Dhe pas një heshtje që zgjati 20 vjet, pati një shpërthim të ri dhe boton rresht librat e tij me poezi dashurie dhe përkthehet në shumë gjuhë, në Spanjë me parathënien e nobelistit José Saramago, në Rusi me të poetit Evgjeni Jevtueshenko, në Siri me të Adonisit, poetit më të madh arab sot, në Poloni, në Suedi me hyrje nga poeti Jesper Svenbro, antar i akademisë suedeze (që jep dhe çmimin “Nobel”), etj.

Ndërkaq ai ka marë disa çmime letrare si “LericiPea” (së bashku me amerikanin e “Beat generation”, Lawrence Ferlinghetti, që më pas po ky çmim do t’i jepej dhe Ismail Kadaresë. Një nga librat e tij të fundit, “Tu, in agguato sotto le palpebre” (“Ti, në grackën nën qepalla”), botuar në Itali më 2009, u përkthye dhe në gjuhën shqipe dhe u botua në 2011 nga “Uegen” në Tiranë dhe u nderua në Tetovë në 2014 me çmimin “Naim Frashëri në Festivalin Ndërkombëtar të Poezisë. Si përkthyes në këtë takim kishte marë studentin Atjon Zhiti.

Visar Zhiti, mbas tragjedisë me të birin e vetëm, Atjonin, student i ndritur i Universitetit Katolik tё Milanos, e tejkaloi heshtjen letrare me botime që lidheshin me djalin e tij duke sjellë ndjesi aq sa intime, po aq dhe përgjithësuese. Së fundmi në Itali iu botua pёrmbledhja me poezi, “Nata ёshtё atdheu im”. Titulli ёshtё simbolik dhe tronditës njëherësh dhe zbulon procesin e brёndshёm shpirtёror tejet tё vёshtirё tё poetit nё kёta vite. Janё vite tё njё pёshtjellimi shpirtёror krejtёsisht tё pazakontё, tё pakrahasueshme as me periudhёn e zezё tё arrestimit e të burgimit tё gjatё tё shkrimtarit nё kohёn e diktaturёs.

Po kështu dhe për bashkёshorten e tij, Edën, ka qёnё njё pёrmbysje me rropamё e njё bote qё ishte ndёrtuar, duke patur si ëndërr rritjen dhe brumosjen e atij djali të jashtazakonshëm, shpalosjen e dhuntive të tij për një të ardhme më të bukur.

Zakonisht tё tilla gjёndje shpirtёrore, mbas cunamit tё dёshpёrimit, rrisin vepra tё mёdha, do tё thosha tё jashtzakonёshme nё gjinitё e tyre. Mendoj se njё e tillё ёshtё kjo pёrmbledhje e vogёl poezish, qё kanё nё qendёr tё tyre Qiellin, yllësitë, hapёsirёn e pafund tё kёrkimit tё njё shenje tё prekshme vazhdimёsie tё jetёs së përtejme. Nuk ёshtё njё kёrkim, frut i dёshpёrimit asgjёsues, por i njё bindjeje tё rrёnjosur tashmё nga metamorfoza shpirtёrore e autorit qё ndjen “Njё dhёmbje… si ajo nё trupin / e sё Shenjtёs Mari, / kur po lindёte Jezusin./ Dhe unё jam pёrballё kёsaj dhёmbjeje / si njё tjetёr kryq i gjallё, / teksa muzgu pёshpёrit: Bir!”.

Autori e ka gjetur tё vёrtetёn e amshuar e ngushëllohet me ngjajshmёrinё e dhimbjeve me ato tё Shёn Mёrisё para Kryqit me Birin e saj, qё ёshtё pёrmbledhja mё e pёrkryer e dhimbjes njerёzore e hyjnore. Por dhimbja e tij nuk mbetet nё kornizёn e tragjedisё familjare, ajo i kalon caqet e kataklizmёs vetiake, e si shprehje e misionit tё pёrhershёm qytetar tё artistit, rrok problemet e pёrjetёshme, por veçanёrisht tё kohёs sё tij, nё tё cilёn poeti pohon: “Po ecёn historia, jo kundёrhistoria si pёrbindёsh!”

Fakti qё poeti kthehet, pëveç të tjerash dhe nё misionin e tij historik tё padisё tё sё keqes njerёzore, nё tё gjitha shfaqjet e saj, qё e hedh vёshtrimin rreth e pёrqark globit, na forcon idenё se roli i tij vazhdon tё jetё i njё rёndёsie tё dorёs sё parё, se prej tij, mund e duhet tё presim tё tjera kryevepra.

Fakti qё gazeta mё e njohur e Italisё, njё Vend qё e njeh mirё shkrimtarin tonё, nёpёrmjet botimit tё veprave tё tij si nё poezi ashtu edhe nё prozё, nxjerr njё shkrim tё kritikut tё saj letrar, Sebastiano Grasso, kushtuar librit tё fundit tё Visar Zhitit, ёshtё njё sukses i padiskutueshёm e shumё fjalёmirё jo vetёm pёr Visarin tonë, tashmё t’afirmuar plotёsisht nё panoramёn letrare, jo vetëm shqiptare, por edhe më gjerë, por pёr gjithё letёrsinё tonё.

Dëshirojmё me gjithё zemёr qё Visar Zhiti, i cili pёrbёn njё krenari tё kulturёs e tё kombit tonё, tё vazhdojё tё ecё nё rrugёn e tij krijuese, duke na dhёnё vepra, pёr tё cilat kemi ende shumё nevojё si shoqёri e si komb.

POETËT E BOTËS NDEROJNË NAIM FRASHËRIN- SEBASTIANO GRASSO, FITUES I EDICIONIT XVIII “DITËT E NAIMIT”

October 21, 2014 by dgreca

U MBYLL EDICIONI I XVIII I FESTIVALIT NDËRKOMBËTAR TË POEZISË “DITËT E NAIMIT”/
Nga Shaip Emerllahu/
Prej 16-19 tetor 2014 u zhvillua Edicioni i XVIII i Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”. Për tri ditë me rradhë Tetova ishte nikoqire e aktiviteteve të ndryshme e te shumta poetike, artistike dhe kulturore. U mbajtën lexime letrare, u promovuan libra poetik u hap një ekspozitë me fotografi dhe u bënë vizita të ndryshme në monumentet kulturore, historike dhe fetare. Në këtë edicion morrën pjesë poetë nga vende të ndryshme të botës, si: Sebastiano GRASSO (Itali), Bohdan ZADURA (Poloni), Braha ROSENFELD (Izrael), Vicktoria SLAVUSKI (Argjentinë), Dinos KOUBATIS (Greqi), Germain DROOGNEBROODT (Belgjikë) Giuseppe NAPOLITANO (Itali), Joslin Love KEARSE (SHBA), Galina GANEVA (Bullgari), Kadir AYDEMIR (Turqi), Laura GARAVIGLIA (Itali), Maryam Ala AMJADI (Iran), Visar ZHITI (Shqipëri), Nicolaj STOCHHOLM (Danimarke), Bjorg BORGRIMSDOTIR, Levant KARATAS (Turqi), Bisera Suljic – BOSKALIO (Bosna dhe Hercegovina), Mujë Buçpapaj (Shqipëri), Robert SIMONISHEK (Slloveni) Ndue UKAJ (Kosovë), Trajce KACAROV dhe Slavica Dabevska KIROVSKA (Maqedoni), Ilire ZAJMI (Kosovë) dhe Entela SAFETI (Shqipëri) dhe Burhanedin XHEMAILI dhe Bujar PLLOSHTANI (Maqedoni).
Hapja ceremonisë festive të Edicionit të XVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” u bë me anë të ndezjes së fishekzjarreve, para Qendrës së Kulturës “Naim Frashëri”, në Tetovë. Drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, laureati italian Sebastiano Grasso, kryetari i Jurisë Visar Zhiti, kryetarja e Komunës së Tetovës, Teuta Arifi, sekretari shtetëror i Minsitrisë së Kulturës, Behixhudin Shehapi, si dhe delegacioni i Komunitetit Bektashian, vendosën buqete lulesh para shtatores së poetit tonë kombëtar “Naim Frashëri”, i cili ndodhet në qendër të Tetovës.
Më pas në foajenë e Qendrës së Kulturës u hap ekspozita e fotografive të Asan Krasniqit me pamje nga periudha e krizës dhe luftës së Kosovës.
Edicionin e XVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” e hapi drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, i cili, theksoi se, ‘Në çdo hapje Festivali kemi nënvizuar dhe afirmuar rolin dhe rëndësinë që ka poezia, arti dhe kultura në njohjen, afirmimin dhe në ngritjen e modeleve të bashkëpunimit në mes komunitetit krijues në rradhë të parë, dhe pastaj atij me publikun. Mirëpo, bartës të kësaj performance shumëdimensionale dhe komplekse janë njerëzitbartës të këtyre nismave të bukura. Ata, me shpirtin e artistit, me ndjeshmërinë e tyre marrin atë gërshetim realiteti dhe secili në mënyrë e tij matematikore e ndan. E ndan me lexuesin dhe me shëndetin e tij. Kur menaxhimi nuk është baraspeshues ndodh lëndimi dhe doza e lartë e gëzimit…. Që të dyja, jo fort të shëndetshme për krijuesin. Bëhen pjesë e fatit dhe nuk njohin moshë… Për pasoj, ata iki nga zona krijuese në ate të pavdeksisë… I tillë është edhe fati i Naim Frashërit… Iku herët… Si mund të spjegohet në rastin e njerëzve që morën për mbiemër “Ditët e Naimit”, si poetët e Drejtorisë së Festivalit, Murtezan Arifi dhe Ferit Ramadani. Ata, u “lodhën nga monotonia e përfytyrimit dhe nuk shpërthyen në shumllojshmëri”(W. Stevens), as ndoqën motivin mistik të M. Bermond që te vazhdonin të shkruanin poezinë për të gjetur Perendinë. Ata kur këtë se prekën me poezi, u ngjitën vet atje fizikisht. Ne sot, lutemi për ta … Tani që kemi një sfidë të re, ku një Anëtare tjetër e Bordit, poetja Silke Liria Blumbach është në një betejë të këtillë në një spital të Berlinit, ne lutemi me zë edhe në emrin tuaj. Ajo, si një fituese e çmimit “Qiriu i Naimit”, si pjesë e Drejtorisë, me shprehjen e përkryer poetike afirmoi elementin iracional në poezi, kontribuoi dhe afirmoi Festivalin, Tetovën, shqiptarët… Dejtoria, duke vleresuar tekstin poetik dhe veprën e shuamanshme të saj, si dhe duke dashur te bëhet pjesë e energjisë dhe motivimit për të vazhduar betejën e imponuar Silkja jonë, kemi ngritur një çmim letrar me emrin e saj “Silke – Liria”, si dhe ia ka ndarë titullin më të lartë, Anëtare Nderi e Festivalit. Zoti qoftë me te!”, tha në fund drejtori Shaip Emërllahu.

Këtij edicioni, me një fjalë përshëndetëse, iu drejtua të pranishmëve edhe kryetarja e Komunës së Tetovës, zonj. Teuta Arrifi, e cila nënvizoi mbështjen që komuna u jep kulturës dhe artit dhe vet Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”.
Në orën e madhe letrare ‘Globi poetik’, poetët lexuan poezitë e tyre, ndërkaq drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu ia dorëzoi çmimin e madh ‘Naim Frashëri’ që jepet për vlera të larta artistike, si dhe ia ndau titullin Anëtar Nderi të Festivalit, laureatit nga Italia, Sebastiano Grasso. Me këtët rast, laureati Grasso, falenderoi organizatorët dhe Jurinë për dhënien e këtij çmimi të lartë të Festivalit.
Të kujtojme se, titullin Anëtarë Nderi të Festivalit, deri tani, e kanë marrë shkrimtarët dhe intelektualët e njohur, si Ismail Kadare (Shqipëri), Desmond Egan (Irlandë), Thomas Tidholm (Suedi), Manlio Argueta (Salvador), Abdellatif Laabi (Marok), Peter Poulsen (Danimarkë), Lionel Ray, (Francë), Eva Lipska (Poloni), Craig Czury (SHBA), Tua Forsstrom (Finlandë), Athanase Vantchev de Thracy (Francë) etj .
Në ditën e dytë të Programit, në amfiteatrin e USHT-së, u përurua laureati Sebastiano Grasso. Në fjalën përshëndetëse, rektori prof. dr. Vullnet Ahmeti, tha se ,,Ky manifestim, që këtë vit e shënon edicionin e tetëmbëdhjetë me radhë dhe që prezantohet para publikut me emra të njohur poetësh nga të gjitha meridianët e botës, është shndërruar në ngjarjen më të madhe kulturore për qytetin tonë dhe më gjerë. Duke u nisur nga këto vlera universale artistike, që “Ditët e Naimit” po përcjellin për gati dy dekada, ne si institucion kemi hapur dyert e auditorëve për të pritur krijuesit e fjalës artistike, për të pritur poetët pjesëmarrës në këtë festival poezie. Nëse njerëzimi sot jeton në një botë të trazuar, ku pasiguria dhe ndarjet mes popujve thellohen gjithandej, konfliktet e ndryshme për arsye politike apo ekonomike rriten çdo ditë e më shumë, është pikërisht arti ai që ngadhënjen mbi gjithë këtë rrëmujë dhe katandisje”, tha Rektori i USHT-së, Prof. dr.Vullnet Ameti. Ai, me këtë rast, Drejtorisë së Festivalit ,,DITËT E NAIMIT” i shprehi falënderime për dëshirën e tyre që një aktivitet të këtillë ta shtrijnë edhe në ambientet e Universitetin Shtetëror të Tetovës. Besoj që kjo traditë e bashkëpunimit të vazhdojë edhe në të ardhmen”.
Laureati Sebastiano Grasso e falënderoi Rektorin e USHT-së për mikpritjen e ngrohtë që u bëri poetëve. “Më pëlqen të ndodhem këtu sepse ju sot më keni bërë një nder të madh me njohjen akademike dhe këtë e dijmë shumë mirë se studimet për një autor fillojnë nga universiteti, sepse një autor që nuk ka një studim të mirëfilltë shumë shpejt venitet, zhduket”, tha Poeti Sebastiano Grasso.

Motivimin e Jurisë e lexoi kryetari i saj, Visar Zhiti (anëtarët e Jurisë së Festivalit janë studjuesit e letërsisë Ndue Ukaj dhe Xhelal Zejneli).
Në mbyllje të këtij përurimi, rektori i USHT-së, Vullnet Ameti, pasi i kishte rezervuar në zyrën e tij një pritje të ngrohtë laureatit, Sebastiano Grassos ia ndau edhe pllaketën me logon e Universitetit. Kurse, Drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, rektorit të USHT-së, Prof. Dr. Vullnet Ametit i ndau Mirënjohjen për kontributine tij në kulturë dhe në arsim, si dhe për bashkëpunimin e shkëlqyer në mes dy institucioneve përkatëse.

Sipas programit, poetët më pas shkuan në Teqen Arabati Baba, ku u pritën nga kryegjyshi Baba Edmond Brahimaj dhe në një nga ambientet e saj mbajtën orën letrare “Poetë dhe vargje”.
Në ditën e tretë u përuruan librat e Edicionit botues të Festivalit: “Librin e Laureatëve” I Athanase Vantchev de Thracy, “Prapa hënës” të laureatit Peter Poulsen, si dhe librat e Sebastiano Grassos “Ti, në grackë nën qepalala” dhe “Pëshpëritje e hënës ” Giuseppe Napolitanos.

Festivali u mbyll me orën e madhe letrare ‘Meridiane poetike’, e cila u mbajt në Qendrën e Kulturës, ku poetët lexuan poezitë e tyre dhe u ndanë edhe çmimet e tjera letrare të Festivalit; Çmimi për karierë letrare ‘Ditët e Naimit’ iu nda poetit Bohdan Zadura nga Polonia, çmimi për vlera të veçanta poetike ‘Menada’ iu dha poetit me origjinë arvanitase Dinos Kubatis, çmimin letrar për ciklin më të mirë poetik ‘Oaeneumi’ e mori poeti shqiptar, Mujë Buçpapaj, çmimi letrar ‘Qiriu i Naimit’ iu dha poetit nga Belgjika, Germain Droognebroodt. Në këtë edicion, Drejtoria, poeten Silke Liria Blumbach e shpalli Anëtar Nderi dhe që nga ky edicion ndau çmimin letrar për shprehjen poetike me emrin e poetes “Silke/Liria”. Fitues i këtij çmimi ishte poetja amerikane “Joslin Love Kearse”.

Drejtoria e Festivalit edhe në këtë edicion botoi antologjinë e poezive të poetëve pjesëmarrës ‘Fytyrë sirene’, të përgatitur nga Shaip Emërllahu.
Festivalin e udhëhoqi moderatorja Verjana Abazaj. Poezitë në gjuhën shqipe i lexoi aktori Arsim Kaleci, kurse me kitarë i shoqëroi profesor Jeton Pustina. Skenën e ideoi piktori Savash Veliu.
Festivali u mbështet nga Ministria e Kulturës e Maqedonisë dhe Komuna e Tetovës. Sponzorë të këtij edicioni ishin “Hit Oil”, “Albas”, “Allprint”, “Arbi”, “Nuance” dhe “Kurtishi, “New Design” dhe “Screenmedia”.
A. Arsllani