Kulture – Page 435 – Dielli

Një skulpturë për krijuesin e Kanunit të Labërisë, Idriz Suli

July 12, 2013 by dgreca

Një fatkeqësi e natyrës transformohet në një vlerë të rrallë të kulturës dhe historisë. Në vend të një rrapi rreth 500-vjeçar hedh shtat një skulpturë e denjë për në Librin Gines. Idriz Suli, hartuesi i Kanunit të Labërisë, gdhendet skulpturë në trupin e rrapit të Zhulatit/

Nga Engjëll Serjani/

Një skulpturë madhështore e gdhendur në dru, që për asnjë dyshim përbën një vepër të madhe arti dhe një simbol të rrallë të historisë dhe kulturës kombëtare, është duke hedhur shtat në qendër të fshati Zhulat në Komunën Cepo të Gjirokastrës. Përmendorja e luftëtarit dhe mendimtarit zhulatas Idriz Suli, pasardhës i priftit iluminist Papa Zhuli të Zhulatit, është duke u gdhendur nga një skulptor amator vendas. Ai është duke përdorur për këtë vepër trupin e trungut të një rrapi historik që ka qëndruar aty për rreth 500-600 vjet në qendër të fshatit si simbol i qëndresës, bashkimit, bashkëjetesës dhe i vlerave të një komuniteti të lashtë, por që fatkeqësisht kishte disa vjet që ishte tharë plotësisht.

“Vdekja” e rrapeve dhe “fundi” i rrapit të Zhulatit

Në krahina të ndryshme të jugut të Shqipërisë ka qenë traditë shumëshekullore që të ruhej me fanatizëm një pemë, e cila përgjithësisht ka qenë rrap, por nuk përjashtohej edhe lisi, prralli, apo bliri, ku burrat e fshatit grumbulloheshin mbrëmjeve, debatonin, kuvendonin dhe merrnin vendime të përbashkëta. Janë të njohur, rrapi i Mashkullorës, rrapi i Libohovës, rrapi i Stegopullit, rrapi i Nivanit, rrapi i Progonatit, rrapi i Grapshit, prralli i Bodrishtës, rrapet e Kardhiqit, rrapet e Picarit, rrapi i Labovës, rrapi i Kolonjës e dhjetëra të tjerë.

Një rrap i tillë simbol shumëshekullor ka lëshuar hije deri 4-5 vjet më parë edhe në qendër të fshatit Zhulat, por jo për shkak të moshës, jo për shkak të mungesës së përkujdesjes, por për shkak të një epidemie që thau nga rrënjët më shumë se 1 000 ekzemplarë shumëshekullorë të kësaj bime, sëmundje që ende nuk i është gjendur, as emri dhe as ilaçi për ta parandaluar. Rrapi historik dhe madhështor i Zhulatit u tha nga rrënja në kurorë deri sipër në degët e tij. “Është një sëmundje e pashpjegueshme që ka shkaktuar një katastrofë të vërtetë ekologjike te rrapet në të gjithë jugun e vendit. Dëme të pallogaritshme janë shënuar në Parkun Kombëtar Natyror të Ujit të Ftohtë, në Grykë të Këlcyrës dhe Mezhgoranit, në kompleksin e rrapeve shekullore të Picarit, në rrapet e Libohovës e gjetkë. Këtë fat të keq pësoi edhe rrapi i Zhulatit, një monument i rrallë i natyrës dhe i historisë. Fundin e tij banorët e fshatit e përjetuan si një tragjedi të vërtetë, pasi me këtë rrap ishte e lidhur historia e brezave të tërë, prandaj transformimi i tij në një përmendore të një prej figurave më të spikatura të historisë kombëtare siç është ajo e Idriz Sulit u pranua dhe u inkurajua nga të gjithë”, thotë për gazetën “Shqip” kryetari i komunës Dragush Logli.

Rrapi me status të veçantë i Zhulatit

“E kemi përjetuar keq tharjen e rrapit të fshatit tonë”, thotë 64-vjeçari Afrim Pula nga Zhulati që e takojmë në sheshin e fshatit shumë pranë përmendores në ndërtim. “Rrap i madh, fat i madh”, themi ne këtej. Hija e këtij rrapi madhështor, denbabaden në shekuj ishte “parlamenti”, shkolla, kuvendi, vendi i kushtrimit, pika nga ku niseshin luftëtarët dhe delegatët, vendi ku merreshin dhe shpalleshin vendime historike, mandej pse të mos e themi, këtu vendoseshin edhe fletërrufetë në kohën e kooperativave.

Një tjetër zhulatas i moshuar sjell një tjetër histori interesante për rrapin e Zhulatit. Plaku Feti Haxhiu, me një zë të ngjashëm me një pëshpërime të thellë, na rrëfen se deri në vitin 1945, kjo pemë simbol, fundin e së cilës ai e cilëson “gjëmë”, kishte një status të veçantë dhe rregulla të forta që nuk lejohej të goditej me sëpatë, qoftë edhe një degë e vetme. “Sipas gojëdhënave të të parëve tanë, thonë se një bashkëfshatari ynë, mos ma kërkoni emrin se nuk dua ta zë në gojë, guxoi dhe e qëlloi vetëm një herë më sëpatë rrapin e fshatit. E dini se çfarë e gjeti? U mblodh fshati dhe e dënoi duke e detyruar të ujitë me gjyma për një behar të tërë rrënjët e rrapit, u detyrua të therë dhe pjekë për fshatarët 12 dele dhe të sjellë 2 bucela me raki. Kurrë më pas nuk guxoi njeri ta prekë deri sa i erdhi kjo gjëmë, kjo sëmundje e mallkuar dhe e thau nga rrënjët.

Fatkeqësia e natyrës transformohet në përmendore për autorin e Kanunit të Labërisë

Të gjithë zhulatasit, ata që vazhdojnë të jetojnë në fshat dhe ata që janë larguar në zona të tjera dhe në emigracion, e përjetuan me dhimbje humbjen e pemës së tyre të dashur. Debate pafund për shpëtimin nga tharja të rrapit, ide dhe mendime nga me të ndryshmet për fatin e pemës pas tharjes së pashmangshme, por gjithsesi ideja e Nazmi Sejfos, një nga bashkëfshatarët me banim në Tiranë dhe duart e arta të skulptorit amator Murat Kërra, emigrant në Greqi, fituan mbi të gjitha idetë e tjera, u pranuan njëzëri nga i gjithë komuniteti dhe u vendos që nga trungu madhështor i pemës së lashtë të ringjallej në përmendore një nga personalitetet e fshatit me emër dhe famë në të gjithë Labërinë, nga Vlora në Himarë, nga Çamëria në Kurvelesh nga Lëkursi në Frashër. U vendos që me sponsorizim personal të ideatorit të transformimit të trungut në një vepër arti, ish-oficerit zhulatas Nazmi Selfo, të gdhendej në trungun e thatë shtatorja e atdhetarit Idriz Suli, njeriu që në histori njihet si autori i Kanunit të Labërisë. Bazuar në ligjet e Kanunit të vjetër të priftit të njohur me emrin Papa Zhuli, në parashtrimet e reja të bëra në Kuvendin e burrave të Zhulatit dhe krahinave përreth, Idriz Suli bëri ndërhyrje dhe shtesa të ndryshme e të nevojshme për kohën dhe nga Kanuni i vjetër, formësoi Kanunin e ri duke pranuar norma të reja, të cilat u njohën me emrin “Shartet e Idriz Sullit”. Historianët thonë se duke u mbështetur në strukturat etike të shoqërisë, si besa, nderi, miku, gjaku, buka, hakmarrja, divorci, trashëgimia, ndarja e pasurisë në kushtet e një shoqërie pa autoritet shtetëror, “Shartet e Idriz Sullit” dhe strukturat etike të Kanunit të Labërisë shërbyen më së miri për të rregulluar me drejtësi marrëdhëniet mes njerëzve, fshatrave dhe krahinave. Në gojëdhënat dhe historitë e vjetra për fshatin Zhulat, thuhet se dikur ai përmendet me emrin Julius, diku Zhul, diku ndryshe. Sundimtarët bizantinë e më vonë venedikasit, treguan interes dhe ky interesim jo aq shumë për vetë Zhulatin, por më shumë për pronat e banorëve të Zhulatit përgjatë bregdetit jonian, fushat e luginës së Rrëzomës, e në gjithë pellgun e begatë të Delvinës.

Historiani turk Evia Çelebi shkruan në kronikat e tij mesjetare, se Zhulati ndodhet në një zonë të thellë malore, ka 200 shtëpi të vendosura pranë një fortifikimi natyror tepër mbrojtës. Shpatet e maleve dhe kodrave përreth janë të mbuluara me vreshta. “Banorët e tij merren me shkëmbime të produkteve të zejtarisë me qytete të tjera brenda dhe jashtë krahinës… Sipas Çelebiut, kështjella e Zhulatit është themeluar nga mbreti i Spanjës, kur këta banorë ishin aleatë të tij. Më vonë, me dredhi e shtiu në dorë Duka i Venedikut e më pas, në periudhën e sundimit të Bajazitit të shenjtë, kështjellën e zaptoi Qedik Ahmet Pasha… Ajo ngrihet drejt qiellit në mënyrë madhështore. Kështjellë e pashembullt në bukuri, të cilës mund t‘i përngjasë ajo e Kordusit ose ajo e Benefshës në Peloponez”. Skulptorin e gdhendjes së përmendores së rrallë në trungun e rrapit e gjejmë pa vështirësi duke punuar në skelerinë e ngritur përreth trungut. Tridhjetekatërvjeçari Murat Kërra është djali i Shyqiriut, një artizan i njohur në Zhulat dhe në të gjithë krahinën, është njeriu që ka marrë përsipër realizimin e kësaj ndërmarrje të madhe e të vështirë. Ai ka përfunduar një shkollë trevjeçare arti për skulpturë dhe përpunim artistik të drurit në Athinë, ku ka emigruar rreth 12 vjet më parë. Ai e ka përdorur mjeshtërinë e babait të tij dhe pasionin e tij për të jetuar në emigracion duke nxjerrë nga duart e tij skulptura mermeri të përmasave të mëdha, vepra të vërteta arti në Greqi dhe tani së fundi ka hapur një punishte-dyqan ku prodhon dhe shet suvenirë e antikuarë. “Kjo përmendore nuk ngjan kurrsesi me ato që kam bërë deri tani, pasi si për nga përmasat historike ashtu edhe nga volumi, këtu bëhet fjalë për një vepër të vërtetë arti.”

Vështirësia dhe përgjegjësia

Përmendorja ka përmasat 4,5 metra e lartë dhe rreth 2 metra e gjerë. Murati thotë se e ka nisur punën me përpunimin e trungut në mars të këtij viti. “Përpunimi i trungut të kësaj peme të lashtë ishte mjaft i vështirë, pasi bëhej fjalë për një kurorë që kapte një sipërfaqe rreth 200-300 metra katrorë, me degëzime të dala nga trungu që ishin si të thuash pemë më vete. Vende-vende ishte i kalbur dhe neve na duhej që të përdornim për shtatoren tonë pjesët e padëmtuara. Për të gjitha këto punime paraprake kisha edhe ndihmën e bashkëfshatarëve. Por kur filloi përpunimi artistik puna u vështirësua edhe më tepër”, tregon artisti pa e ndërprerë punën e tij artistike. Shtatorja e Idriz Sulit tashmë ka marrë formën e saj të plotë. Bëhet fjalë për figurën e një burri të vendosur me vështrim nga Maja e Pusit dhe me shpinë nga pylli i Piksit. Ndonëse në një pozicion të ulur sipër një “guri”, në shtatin e tij dallohen qartë veshjet tradicionale labe, fustanella, qylafi i bardhë, jeleku i qëndisur me motive tradicionale, brezi me kobure, kalcat dhe opingat e zbukuruara të labit. Bashkëfshatarë e autorit të gdhendjes së shtatores gjigante thonë se ai punon pothuajse falas, kundrejt një sponsorizimi prej 500 mijë lekësh të iniciatorit Nazmi Sejfo, shpërblim që përfshin një pagë modeste për kohën prej 5-6 muajsh që i duhen për ta përfunduar plotësisht. “Pjesa kompozicionale artistike në volum është drejt përfundimit, do të kemi disa javë të tjera punë me detajet e fytyrës, gjymtyrëve e veshjeve dhe pastaj do t’i përkushtohem punës për ta bërë veprën rezistente ndaj kohës. Për këtë kemi filluar të bashkëpunojmë me ekspertë të përpunimit të drurit, kimistë, teknologë dhe shumë shpejt do të përcaktojmë ndërhyrjet për ta bërë këtë vepër arti që të rezistojë dhe të reflektojë në breza një pjesë të historisë së fshatit tonë”, përfundon Murati.(Kortezi “Shqip”)

NEW YORK : Artistët prefermojnë tw nudo në mes të sheshit Times Square

July 12, 2013 by dgreca

Arti bëhet në shumë mënyra interaktive dhe bashkëpunuese, dhe duke bërë atë në mjetet publike, ne jo vetëm nuk ndajnë këtë proces, por përfshijnë publik ” shprehet artisti njujorkez Andy Gloub./

Nga BEQIR SINA, New York/

TIMES SQUARE – NYC : Duke pretenduar se edhe kështu mund të bëhet art, ata kan tërhequr vemendjen e mijëra turistëve vendas dhe të huaj dje në mes të New Yorkut, Në pikun e lëvizjes së njerëzve në sheshin Tmies Square, dje tre persona dy vajza të reja dhe një djal i ri, modelë të artit të zhveshur – lakuriq, për kostume e tyre në Ditën e Lakuriq në New York – zgjodhën për të pikturuar në lëkurën e trupit të tyre, madje edhe të organeve gjenitale, ngjyrat bojrave të ujit me pastel nga artisti i njohur njujorkez për preformanca të tilla Andy Golub në zemër të Times Square pasditen e mërkurë. Njujorkezët, të cilët janë mësuar me këtë lloj preformance gjysmë lakuriq – të shikojnë çdo ditë nga Robert John Burck, nuk ishin mësuar për të parë si kjo lakuriq fare e artistit Andy Golub. Mbasi 43 vjeçari Burck, i cili ka lindur më 23 dhjetor 1970 në Ohio, i njohur më mirë si Cowboysi i zhveshur, është një interpretues i përditëshëm, ose amerikani të cilin e gjenë çdo ditë lakuriq, në borë, shi, breshër, dhe akull, diell apo ngricë në sheshin Times Square në New York. Ai ka arritur të “fitoi” të drejtën të dalë gjysmë lakuriq dhe të “bëjë biznes” me trupin e tij (5 dollar një foto) teksa mban çdo ditë të njëjtën veshje : vetëm çizmet e bardha kauboji, një kapelë të bardhë, dhe brek banjoje të bardha, ku mbrapa shkruhet “Naked”.Dhe, me një kitarë me simbolet amerikane, qëndron për çdo ditë i vendosur strategjikisht për të dhënë iluzionin e lakuriqësisë.

Këtë iluzion – të lakuriqësisë, e ka preformuar dje dhe artisti njujorkez Andy Golub, i cili jeton dhe punon në Nyack, disa mile larg qytetit të New Yorkut, teksa ka “zhveshur” lakuriq në mes të sheshit Times Square, një vajzë të re e të bukur Gianna James, 21 vjeç, Marla Mera 22 vjeçe dhe Ethan Itzkow, 23 vejç. Ai duke përdorur një furçë ka ngjyer ato me bojë në të gjelbër, vjollcë, portokalli dhe e bardhë gjatë tre orëve , duke tërhequr dhjetra mijëra turistë kurioz – shumica me kamerat dhe telefonat celularë-në-dorë, kan marrë nga një foto-kujtim ndoshta për ta “të paharruar” nga New Yorku.

Performanca e tij kësaj rradhe përfundimisht shkaktoi shumë pak probleme me policnë e cila e vështroi atë në distancë pa ndërhyrë në punën e tij. Kurse Naked Cowboy, sillesh për rreth tij megjithë njerëzit që endeshin gjatë për një vështrim, pasi kishte njerëz që dëshironin të pozonin me një njeri i veshur si Kauboj me një kitarë, dhe si indian “Naked Cowboy”.

“Unë jam i ngacmuar në mënyrë për të bërë këtë – “Është për hir të artit. Kjo është një përvojë exhilarating.” u tha gazetarve Gianna, e cila jeton në Murray Hill dhe kohët e fundit u diplomua në Shkollën e Arteve Pamore, teksa qëndronte lakuriq fare në mes të sheshit duke u pikturuar nga Golub e rrethuar nga një grup i fotografëve të shtypit njujorkez dhe mijëra turistë të rrethuar rreth tyre.

Andi Golub, i cili për vete kishte veshur një bluzë T-shirt, pantallona të shkurtra dhe kapele shoferi me strehë të kthyer përpjetë ka pikturuar modele lakuriq në publik për gjashtë vitet e fundit, megjithëse ai, ka edhe një ndjekje nga policia kur përfundoi për pikturat lakuriq në vendet publike në burg në gusht 2011. Ishte viti kur NYPD e pati akuzuar artistin njujorkez me akuzën e shthurjes së etikës morale në publikë dhe ekspozim për modele në pikturë të femrave lakuriq.

Akuzat u tërhoqën dy muaj më vonë, kur ai dhe Departamenti i Drejtësisë – Gjykata e Manhattanit, arritën një “marrëveshje joformale” që ai do të “zhveshi që të pikturojë femra e djem lakuriq” vetëm gjatë natës, dhe në vende jo publike. Ai thekson shtypi njujorkez e ka respektuar marrëveshjen në “pesë ose gjashtë albume,” por tha ai, se ka kontaktuar me Unionin e Lirive Civile në New York për ndihmë heqjen e kufizimit.

“NYCLU është duke punuar me NYPD për të arritur një kontrat për piktorin Andy Golub – një marrëveshje jashtë ligjeve që vetëm ai mund të pikturoi njerëzit e zhveshur lakuriq – por duke njoftuar më parë policinë,” tha një zëdhënës i NYCLU në një deklaratë “, në të cilën NYPD thotë se nuk do të ndërhyjë me pikturat e Andy Gloub, për aq kohë sa ai nuk do të pikturoj në frontin e shesheve dhe lokalve ku ka shumë fëmijë dhe janë vende të frenkuentura nga fëmijët
Muajin e kaluar, Andy Golub përsëri filloi të bë piktura nga dita në ditë, duke mbajtur shfaqje të paparalajmëruara në frontin e Muzeut Guggenheim, në Times Square, dhe në afërsi të rrugës së njohur në SoHo – High Line. Performanca e së mërkurës, tha Golub, shënoi pikturën e tij të parë publikisht – për tëpromovuar Ditën Lakuriq në qytetin e Nju Jorkut.
“Unë nuk jam vetëm për të bërë pikturë në trupin lakuriq të një vajze apo djali për të bërë erotizëm,” tha ai në një intervistë të markurën për kanalin 7 -të New Yorkut. “Unë me këto piktura tha Andy, jam gjithashtu në lidhje me personin dhe ndjenjat e tyre, energjinë dhe të ushqyerit, Arti bëhet në shumë mënyra interaktive dhe bashkëpunuese, dhe duke bërë atë në mjetet publike, ne jo vetëm nuk ndajnë këtë proces, por përfshijnë publik ” shprehet artisti njujorkez Andy Gloub.

Kultura ka nevojë për një manifest të ri

July 12, 2013 by dgreca

Nga Arjan Th. Kallço/

Tashmë gjithëkush e ka të qartë se globalizmi po kalon një krizë të dyfishtë, krizë ekonomike për të cilën nuk kemi çfarë të shkruajmë më, janë thënë e stërthënë shumë gjëra, por më e rëndësishmja se është krizë e sistemit. Kriza e dytë që është pasojë e drejtpërdrejtë e të parës, është kriza në kulturë e cila po godet pa mëshirë çdo aspekt të saj. Në këtë udhëkryq ku nodhet sot kultura, e braktisur totalisht nga strategji politike afatgjata me karakter kombëtar, nuk mund të rrijë duarkryq, pasi kështu do t’ia afronte ngadalë fundin vetes. Shoqata Ndërkombëtare e Kritikëve Letrarë ka një mision të lartë për të kryer dhe po e kryen më së miri me konferencat e saj të përvitëshme me synimin që jo vetëm të evidentojë letërsinë e vendeve të ndryshme me autorët e saj më të njohur, por edhe të shërbejë si urëlidhëse midis kulturave. Konferenca e fundqershorit që u mbajt në Leçe, Itali, nga data 28 – 29 qershor 2013 është dëshmia më e madhe e këtij kontributi. Nëse e shohim me kujdes temën e konferencës, Mesdheu në origjinën e letërsisë së udhëtimit, do të bindemi plotësisht se ky deti që lag shumë shtete, është një mundësi më shumë, ku këto kultura të komunikojnë mes tyre. Në deklaratën e përbashkët të të gjitha institucioneve që organizuan këtë konferencë, nuk janë pak, por 11, thuhet shprehimisht se Mesdheu është deti që në shekuj i ka bashkuar popujt dhe kulturat, djepi i qytetërimit dhe frymëzuesi i kohëve të historisë, të njerëzve dhe heronjve që e kanë eksploruar, të shtyrë nga dëshira për njohje në kërkim të kuptimit të jetës dhe të ballafaqimit me njëri-tjetrin.

Në konferencë gjatë përshendetjes së zv/kryebashkiakes Carmen Tessitore na bëri përshtypje një nismë sa e bukur aq dhe humane. Kriza e përhershme e shoqërisë e ka bërë njeriun gjithnjë e më human ndaj tjetrit, populli është gjeniu më i madh i zgjidhjeve praktike, duke dashur gjithmonë të mendojë edhe për të varfërit, pë rata që nuk kanë mundësi të pinë qoftë edhe një kafe në lokalet e shumtë të qyteteve. Varfëria është plaga më e rëndë që mbart bota dhe para saj askush nuk duhet të soditë ata njerëz që nuk kanë asnjë mundësi për të jetuar me dinjitet jetën. Legjenda napolitane flet për njerëz të mirë që mëngjeseve dhurojnë një kafe për të varfërit, në anonimatin më të plotë, në respekt të dhuratës, ai që e bën nderin, nuk e tregon kurrë atë. Kjo legjendë e kishte shtyrë zonjën që të ndërmerrte një nismë të klonuar, por mjaft të dobishme. Në vend të një kafeje, do të dhurohet një libër për të gjithë ata që nuk e kanë mundësinë që ta blejnë atë. Jemi në periudhë vere dhe shumë njerëz do të shkojnë me pushime, të tjerë do të qëndrojnë në shtëpitë e tyre për arsyet e krizës që thamë më sipër, por të bindur se është koha më e çmuar për të lexuar libra nën çadrat buzë detit, ose pasditeve në pauzën pas dreke. Një nismë që mendoj ta marrim të gjithë, aq më shumë tek ne, kur duket se libri është braktisur nga shumica e shqiptarëve, të cilët rendin në mënyrë masive, të paktën të rinjtë, drejt teknologjisë, internetit. Siç e kam theksuar edhe një herë, bamirësit më të mirë janë dhe do të mbeten vetë shkrimtarët dhe poetët, që edhe për shkak të tregut të librit në Shqipëri dhe kompleksitetit të kushteve, pjesën më të madhe të botimeve, ua dhurojnë miqve dhe shokëve. Besoj se edhe këtë verë botimet e shumta që do të dalin do të kenë të njëjtin fat, pra do të përfundojnë në duart e njerëzve të cilët pasi e fjetën mendjen nga zgjedhjet, tash duhet t’i rikthehen punës dhe kulturimit. Nuk e di nëse është bërë ndonjë sondazh këto javët e fundit tek ne, ku të merren përqindje për numërin e librave të lexuar nga çdo shqiptar në muajin qershor. Vështirë do të mendojnë shumë qytetarë, pasi një impenjim jetësor ia zuri vendin kulturimit. Dhe tek ne është plotësisht e drejtë, duke parë sesi preferencat në punësim nuk ndjekin rregullin e përcaktuar në një shoqëri demokratike, por bazohen ende tek militantizmi, korrupsioni më i madh i shoqërisë sonë. Dua ta shtrij këtë nismë, pikërisht mes donatorëve që edhe tek ne nuk mungojnë, me qëllim që kjo verë të mos kalojë lokaleve duke e vrarë kohën kot për të rinjtë, por të rifillojë një proces riedukimi, duke e kthyer të gjithë vëmendjen tek kultura. Kultura është e shumëfishtë, prandaj duhen gjetur mënyra dhe forma që secili element përbërës i saj të gjejë rrugën e drejtë të të startit, kryerjes dhe përfitimit. Nuk ka përfitim më të madh sesa pajisja me dije dhe kulturë. Ka ardhur koha që të gjithë njerëzit e vërtetë të kulturës, të ndihmuar edhe nga Ministria e Kulturës, uroj që ministër i ri të jetë një njeri që i përket asaj, ta drejtojnë shpirtin dhe mendjen tek e gjithë trashëgimia jonë. Ka shumë pasuri që duhen evidentuar, promovuar dhe stimuluar, e thënë më qartë, politika të qarta ku të bashkohen interest tona më të gjera kombëtare. Institucionet lokale në Leçe e kishin prioritet, pasi shohin tek kultura një prej burimeve më të çmuara edhe të lehtësimit të krizës ekonomike që e ka përfshirë Italinë. Poeti italian Bruno Rombi, të cilin tashë e njihni përmes një cikli poezish që sollëm bashkë me revistën Obelisk dhe organe të tjera, priret drejt një risije tjetër që duhet ta sjellë vetë kultura: një manifest kombëtar të secilit vend dhe më pas një botëror, ashtu si shumë manifeste apo deklarata që kanë vlefshmëri europiane dhe botërore. Në stadin aktual të shoqërisë së sotme, një manifest i ri për kulturën është domosdoshmëri, duke iu referuar edhe vetë gjendjes ku vegjeton kultura sot, e parë në të gjitha llojet e mediave, në skenat e teatrove, kinemave dhe ekraneve televizive. Kultura e mediokritetit e propoganduar si modeli i shekullit të ri, nuk ka moment kur kjo të mos e shfaqë fytyrën e vet, duhet t’ia lerë vendin një kulture tjetër, asaj të mbrujtur me një frymë të re, me një koncept të ri, me një vizion të ri. Pra nga njerëzit e kulturës kërkohet një revolucion i madh gjithpërfshirës ku antikultura t’ia hapë rrugën asaj kulture që nuk i çedukon të rinjtë, por përkundrazi i edukon, i mëson ta duan kulturën kombëtare, ta mësojnë, ta përhapin, ta ruajnë, ta respektojnë atë. E gjithë kultura jonë, edhe e shekullit të kaluar, sado e vogël që të jetë, është kultura e një populli që diti ta krijonte, ta shprehte, ta përhapte kudo, edhe nëpër botë, por tash po rrezikon që të zhduket, e mbërthyer fort nga mania e shkatërrimit të gjithçkaje të kaluar, për ta zëvendësuar me një të re në dukje moderne. Bota nuk është kaq e papërgjegjëshme ndaj së shkuarës, mjafton të shkoni dhe të vizitoni Leçen, qyteti që shumë mirë i gërsheton disa kultura të qytetërimeve që dominuan në shekuj.

*Anëtar i SH.N.K.L

DR. ARSIM SPAHIU NGA PARISI I DHUROI BIBLIOTEKËS SË FEDERATËS VATRA NË NEW YORK 5 LIBRA TE TIJ

July 11, 2013 by dgreca

Këto ditë studiuesi i pasionuar Nelson Cabej i shoqëruar nga dr. Hasan Ademaj vizitoi Shtëpinë e Vatrës, pas një vizite në Francë. Ai u prit nga editori i Diellit Dalip Greca. Z. Cabej, i njohur për studimet e tij akademike të botuara në SHBA, që kanë tërhequr vëmendjen e qarqeve akademike dhe që janë tërhequr nga më shumë se 1000 biblioteka universitare në SHBA, solli librat që dr. Arsim Spahiu, i cili jeton në Paris, ia dhuroi Bibliotekës së Vatrës. Librat e dhuruar, që tashmë janë në iventarin e Bibliotekës së Vatrës, dhe mund të shfrtëzohen nga lexuesit dhe studiuesit,janë këto:

*Dr. Arsim Spahiu”Orakulli i Dodones dhe Epirotet”-Mitologjia dhe Feja Epirote- Vellimi I

*Dr. Arsim Spahiu- TRIPTIK EPIROT

*Dr. Arsim Spahiu- SHTETI EPIROT

* Dr. Arsim Spahiu -GJUHA E EPIROTËVE TË VJETËR

* Dr. Arsim Spahiu – PELLAZGËT DHE ILIRËT NË GREQINË E VJETËR

Dr. Arsim Spahiu, i njohur në fushën e studimeve historike, u lind më 1942 në Prizren, në gjirin e një familje Lumjane nga Katundi i Kolesianit. Që në moshë të re ai tregon interesim për Historinë e Shqipërisë, por pasi kryen Gjimnazin në Kukës, në vitin 1960, i jepet e drejtë studimi në degën e Fizikës, në USHT. Në vitin 1962 internohet familiarisht në rrethin e Lushnjës, nga ku lirohet vetëm pas 29 vjetësh. Në vitin 1991 emigron në Francë, ku kryen studimet universitare në Histori, në Universitetin e Besancon-it. Më 2002 merr Gradën e Masterit në Histori dhe në Vitin 2005, mbasi mbron tezën mbi “Pellazgët dhe Ilirët në Greqinë e Vjetër”, merr Gradën e Doktorit në Histori të Universitetit të Franche-Comte’-së.

Ka botuar edhe “Iliriciteti i maqedonasve e epirotëve”,”Pellazgët e Ilirët në Greqinë e Vjetër” etj. Po ashtu dr. Arsim Spahiu ka botuar edhe dy romane, të shkruar gjatë kohës së internimit. Romani “Drenicarët” i botuar në 2001 është pritur mirë nga lexuesit.Dr. Arsim Spahiu është bashkëpunëtor i rregullt i gazetave në Tiranë.

Federata Vatra dhe Gazeta Dielli e falenderon Dr. Spahiun për librat e dhuruar dhe i uron sukses në fushën e studimeve dhe të krijimtarisë letrare.

Ne Foto: Studuesi Nelson Cabej me dr. Hasan Ademaj ne Biblioteken e Vatres

TRAGJEDIA E ÇAMËRISË VJENË NË ANGLISHT NGA PËRPARIM KAPLLANI

July 11, 2013 by dgreca

Libri “The Last Will”, ose “Amaneti i Fundit”,është një roman me elementë historikë,i bazuar në gjenecodin çam./

Nga Frank Shkreli/

Ne Foto: Ballina e Librit, Amaneti i Fundit/

Shekulli i kaluar do mbetet ndoshta si shekulli më i mallkuar i historisë për nga krimet e shkaktuara kundër njerëzimit nga fashizmi e komunizmi si edhe nga gjenocidet, spastrimet etnike dhe shpërngulja me forcë e grupeve të ndryshme etnike nga tokat e tyre. Libra të shumët të historisë në anglisht janë shkruar e vazhdojnë të shkruhen mbi gjenocide e ndryshme në Evropë, përfshirë gjenocidin armen, deportimet sovjetike me forcë të grupeve të ndryshme, si tartarët, gulagët e burgjet e përqëndrimit dhe dislokimet e kulakëve dhe të tjerëve nga regjimet komuniste; gjenocidi i Khmer Ruzhit-it në Kamboxhia, gjenocidi në Ruanda dhe më në fund gjenocidi dhe spastrimet etnike në Bosnje dhe në Kosovë fundin e shekullit të kaluar, kur Serbia ndërmori krime kundër njerzimit, për një kohë të gjatë dhe pa ndëshkim, deri në ndërhyrjen e NATO-s në Kosovë. Të gjitha këto janë shembuj të tmershëm të mizorive që ka bërë njeriu kundër njeriut.

Por libri, “Amaneti i Fundit”, i Përparim Kapllanit mbi gjenocidin çam, duket se është i pari i këtij lloji në gjuhën anglisht, pasi në asnjë nga librat në gjuhën anglishte që kam patur rastin të lexoj, mbi historinë e gjenocideve dhe spastrimeve etnike në Evropë,as nuk përmëndet “Njëra prej spastrimeve etnike më të harruara, mu në qendër të Evropës”, sipas autorit të romanit në anglisht mbi tragjedinë çame, Përparim Kapllanit.

Libri “The Last Will”, ose “Amaneti i Fundit”,është një roman me element historikë,i bazuar në gjenecodin çam.Promovimi i librit u bë fund muajin e kaluar, pikërisht me 27 Qershor, ditën e përkujtimit të gjencodit çam, në Toronto të Kanadasë, aty ku autori jeton për disa vite. Romani u promovua nga shtëpia botuese kanadeze e njohur me inicialet IWOI, e mbështetur edhe nga Federata e Shkrimtarëve Shqiptarë në Kanada.

Duke shfletuar librin historiko-letrar të Përparim Kapllanit, vihet re, ”Ndjenja e fortë e (Çamëve) për të mbijetuar”, dhe njëkohsisht theksohet krenaria e të qenit me preardhje çame: ”S’ka asgjë të keqe të jeshë nga Çamëria”. Zylyftari, një shqiptar nga Greqia, thotë, se “patjetër, do ua tregoj se kush jam unë….Unë jam krenar se jam çam dhe këtë fakt nuk do e ndryshoja për asnjë çmim”, shton Zylyftari nga Çamëria. “Për vendlindjen e tij të ndaluar, aty ku kanë lindur dhe ku kanë jetuar para-ardhësit e tij,si dhe vendi nga ku ata u dëbuan dhe u përjashtuan me forcë nga territori që sot i përket Greqisë.”

Romani i Përparim Kapllanit pasqyron gjithashtu edhe realitetin e mungesës së vullnetit politik për tu marrë me çështjen e dhimbshme çame, sidomos nga ana e Greqisë, pasi për Athinën, ”Çështja çame nuk ekziston. Kjo është përgjigja zyrtare e qeverisë greke”, për brutalitetin e ushtruar nga autoritetet greke ndaj viktimave dhe të mbijetuarve çamë të shpëngulur me forcë nga trojet e tyre.

Nuk është se nuk dihet për tragjedinë e Çamërisë, si edhe për atë të masakrës së Tivarit, ku me mijera shqiptarë nga Kosova u vranë e masakruan nga regjimi sllav, fatkeqsisht në bashkpunim me regjimin e athëhershëm komunist të Tiranës. Por për kto tragjedi nuk flitet as nuk shkruhet aq shumë sepse vihet re një refuzim për të pranuar realitetin e historisë së shqiptarëve, si brenda ashtu dhe jashtë kufijve të Shqipërisë londineze. Në këtë mes, të huajt dhe fqinjtë kanë arsyet e veta gjeopolitike, jo vetëm për të mos pranuar realitetin e shqiptarëve në Ballkan, por vazhdojnë të bëjnë ç’mos për të shtrëmbruar dhe për të injoruar historinë e vërtetë, deri në pikën që, sipas tyre, këto masakra, “nuk kanë ndodhur fare”. Por këjo nuk duhet të ndaloj shqiptarët kudo, që të vënë në dukje para botës dhe vetes së tyre, mundësisht edhe në gjuhë të huaja, siç është, “Last Will” i Përparim Kapllanit, –masakrat, shpërnguljet me forcë dhe shpronësimet, ashtuqë që sipas, Amanetit të Fundit, ”Çështja Çame të adresohet njëherë e mirë, në mënyrë kompetente… pasi të mbijetuarit e kësaj tragjedie po vdesin dhe se ankesat e tyre për drejtësi gjithashtu do vdesin dhe do të varrosen me ‘ta Andaj, çamët nuk kanë alternativë tjetër, veçse të paraqesin ankesat e tyre, “Para Gjykatës Ndërkombëtare në Hagë.”

Është e nevojshme që amaneti të të mbështeten me vepra, pa marrë parasyshë konsideratat gjeopolitike dhe indiferencën dhe mungesën e vullnetit politik të Tiranës zyrtare ndaj kësaj historie si një faktor kryesor, për të mos ”çuar pluhur” mbi këtë çështje. Është vështirë të merret me mendë se si Tirana zyrtare do të merrej seriozisht me këtë çështje, ose me të tjera si kjo, kur ajo gjatë 20-viteve të tranzicionit nuk ka treguar kurajon as moralin civil për tu përballur madje as me krimet e regjimit komunist kundër vet popullsisë shqiptare. Është detyrim i çdo qeverie sovrane, në çdo kohë, për të marrë përsipër përgjegjësitë që i takojnë në mbrojtje të interesave të shtetasve dhe bashkombasve të vet, si dhe për tu përpjekur për tu përpjekur për të venë në vend drejtësinë e mohuar. Kur qeveritë sovrane nuk duan ose nuk mund të mbrojnë qytetarët dhe bashkombasit e vet, atëherë njerzit kanë të drejtë tu drejtohen enteve ndërkombëtare për drejtësi. Por fatkeqsisht, mbetet për tu parë dhe shumë për tu bërë në lidhje me nevojën për të artikuluar dhe për të zbatuar parimin dhe për të marrë përsipër përgjegjësitë sovrane në mbrojtje të të drejtave themelore të njeriut të të gjithë shqiptarëve, anë e mbanë trojeve të tyre, dhe padrejtsive ndaj tyre në të kaluarën dhe tani, duek filluar nga vet-vetja. Çelsi mbetet gjithnjë, përballimi me historinë e errët të gjysëm shekullit të kaluar të kombit shqiptar nën komunizëm –sado e vështirë të jetë një gjë e tillë. Kjo nuk ka ndodhë, dhe për derisa kjo nuk ndodhë, do jetë vështirë të kërkohet llogari dhe përgjegjësi dhe llogari nga qeveritë e tjera për masakrat, deportimin me forcë dhe shpronësimin e çamëve nga Greqia, në bazë të Amanetit të Fundit.

Mund të flasim për të kaluarën dhe për të ardhmen. E kaluara është diçka që ne nuk mund ta ndryshojmë, por duke folur për të ardhmen, nuk guxojmë që të kaluarën ta mohojmë, sado e keqe qoftë ajo. Është thënë shpesh se mënyra më e mirë për të ndaluar përsëritjen e gjenocideve dhe krimeve përfshirë ato të shtetit mbi qytetarët e vet, është që të sigurohet që masakrat, gjenocidet dhe krimet e lloj llojshme kundër njerëzimit, të mos harrohen kurrë.

“Amaneti i Fundit” i Përparim Kapllanit është një kontribut i çmuar që sadopak informon lexuesin e interesuar anglisht-folës mbi këtë tragjedi me përmasa të mëdha dhe ende të panjohura të një pjese të kombit shqiptar, Çamërisë. Shkrimtari Faruk Myrtaj, i cili mori pjesë në promovimin e librit në Kanada, në vlerësimin e tij ka shkruar se, “njeriu lind dikur, diku, në një truall, dhe mbetet përgjithnjë fëmijë i atij djepi! Përparim Kapllani, qytetar i tillë i Mëmëdheut të tij edhe pasi ka mërguar në Perëndim, Kanada, për një jetë më inspiruese, merr përsipër këtë bekim/mallkim dhe përpiqet ta ndaj brengën e njerëzve të fisit të tij me tërë njerëzit e kësaj bote.” Përveç kësaj, Amaneti i Fundit, është gjithashtu edhe një kontribut ndaj asaj kujtese të hidhur të historisë kombëtare, vepër e cila kontribon që ajo histori të mos harrohet por të përjetësohet e dokumentuar duke e kaluar atë nga brezi në brez me shpresë që të mos përsëritet më.