LETERSI – Page 224 – Dielli

Drejtësi në Hagë

January 14, 2017 by dgreca

Tregim nga Lek Gjoka/Zilja e mbarimit të mësimit të drekës se si iu duk Hasimes si më e trishtë jo si gjithmonë. Studentët e shkollës së mesme gjithë zhurmë dilnin me vrull nga klasa dhe drejtoheshin nga kafja e shkollës për të ngrënë
drekën. Radha e gjatë dhe e sikletshme e studentëve e shqetësoi më shumë se duhet. Kur radha mbaroi doli për pak çaste nga kafja. Në një cep papritmas sytë i shkuan tek televizori. Fërkoi me duar se mos ishte në ëndërr.
– Oh zot! – psherëtiu me vehte kur pa me dhjetëra forca policë që kishin rrethuar një ndërtesë të vogël në Southsajd blvd. Papritmas në një cep të televizionit dalloi foton e Sefës djalit të tij të madh, që asnjëherë që kur ushtria serbe i vrau babain dhe hallën, nuk kishte qetësi shpirtërore. Poshtë fotos së tij dy fotografi të te te njëjtit person sikur e turbulluan fare. Dy pika loti i
vërshuan me shpejtësi në faqe. E njohu menjëherë Dragan Gjogiqin vrasësin e burrit dhe të kunatës. Me dhjetëra vite kërkohej në Evropë nga Gjykata e Hagës për krimet në Kosovë dhe u çudit se si kishte hapur biznes mu në mes të Floridës.
– Hasime, Hasime! – dëgjoi pas krahëve zërin e drejtoreshës së shkollës. Ajo ktheu kokën nga ana e zërit dhe foli me një frymë.
– Më kërkon policia jashtë.
– Po, diçka jo lajm i mire.
– E, di e di!
– Djali yt Sefa ka rrëmbyer një biznesmen në Southsajd
blvd. dhe e kërcënon se do ta vrasë. Keni pasur probleme me kënd sepse Sefa me është dukur djalë i urtë si e bëri ai këtë punë?
– Okej, zonja drejtoreshë. Po iki tek policia se po më pret. Biznesmeni që im bir ka marrë peng është ushtarak serb që Sefës i ka vrarë babain
– Çfarë, është kriminel lufte?
– Jo vetëm babain por edhe hallën pasi e përdhunoi e vrau. Djali ishte i vogël dhe ishte fshehur tek stalla e bagëtive dhe ka parë gjithë skenën tragjike. Më fal se më duhet të largohem. Më duhet ti mbush mendjen Sefës të mos bëhet vrasës si Dragani. Le ta dënojë Haga për gjitha ato krime lufte që ka bërë me shqiptaret etnike të Kosovës.
U nis ngadalë drejt makinave të policisë. Drejtoresha u çudit dhe u mallëngjye njëkohësisht nga fjalët prej burrneshe të Hasimes.
– Pritni, pritni! – iu thirri me të madhe policëve dhe u nis drejt makinës ku kishte hyrë Hasimja…
Me të arritur në Southsajd blvd. ndërtesa ishte rrethuar e tëra nga makinat e policisë. Snajperët ishin në gatishmëri. Hasimja zbriti ngadalë nga makina e policisë dhe u nis drejt ndërtesës. Disa policë u nisën nga pas por ajo ju bëri me shenjë që të mos e ndjekin nga pas dhe shefi i policisë iu tha të ndalojnë.
– Çdo gjë do përfundojë paqësisht! – iu drejtua ajo policëve – djali im nuk është terrorist.
Sa hyri në ndërtesë një grup gazetarësh u nisen drejt zonjës Smith drejtoreshës së shkollës.
– Zonja Smith, drejtoreshë Smith! – i thirri nga larg një
gazetar i Njuz 25 i cili e kishte pasur mësuese në shkollë të mesme, – çfarë ka ngjarë që ju jeni në një makinë policie më nënën e një terroristi?
Ajo e shikoi pak si me inat dhe pa pritur pyetje tjetër shpërtheu me force:
– Kujdes me fjalorin. Ai nuk është terrorist por…
– Si nuk është terrorist, ai është një emigrant që ka marrë peng tre persona dhe ndoshta mund ti ketë vrare! – e ndërpreu një gazetare tjetër e Njuz 4
– Nuk ka vrare askënd. Është një djalë i ri që në fëmijërinë e tij ka përjetuar një tragjedi të tmerrshme familjare.
– Çfarë tragjedie? Çfarë hyn ajo në këtë mes?
– Si nuk hyn, personi që i shkaktoi tragjedinë duke i vrarë babain, përdhunuar dhe vrarë hallën në Kosovë është një ish ushtarak i ushtrisë së ish-Jugosllavisë që kërkohet në Hagë për krime lufte por ai me emër të rremë me paratë e grabitura në lufte ka hapur biznes mu në mes të Floridës ndaj…
Turma e gazetarëve e la në mes drejtoreshën dhe u nis
me vrap nga hyrja e ndërtesës ku dolën katër persona
bashkë me Hasimen dhe dhjetëra policë. Njëri një tullac
rreth të gjashtëdhjetave ishte i lidhur me pranga. Hasimja me Sefën u nisën si me vrap pa folur drejt makinës së policisë dhe hynë brenda. Një djalë moshatar me Sefën bashkë me shoqen e tij u ndalen tek gazetaret e shumtë.
– Sa terror përjetuat në këtë rrëmbim disa orësh, – iu
drejtua një gazetar i Njuz 25.
– Nuk përjetuam aspak terror! – ia ktheu vajza.
– Si quheni, dhe nga jeni? ! – e pyeti një tjetër.
– Më quajnë Tatjana, jam nga Serbia . Me Markun të dashurin tim nga Shqipëria erdhëm me shokun e tij Sefën shqiptar nga Kosova kur Dragani në polemike e sipër me Sefën mori pistoletën dhe desh ta vriste
– Si nisi polemika?
– Sefa e njohu vrasësin e babait dhe të hallës.
– Si e njohu, shumë njerëz mund të ngjasojnë?
– Sigurisht që ngjasojnë por fytyrën e një vrasësi e mban
lehte në kujtesë. Gjithashtu ai i kishte përdhunuar dhe vrarë hallën e tij vetëm njëzet e tre vjeçe, madje i kishte marrë edhe medaljonin që ia kishte dhuruar vëllai i saj që jetonte në Gjermani kur kishte mbushur njëzet vjeç, ai medaljon ishte molla e sherrit mes tyre dhe Dragani e kujtoj saktësisht ngjarën dhe…
– Çfarë?
– I tha Sefës të kam vrarë e përdhunuar në Kosovë në shtëpinë tënde, tani ma solli fati të te vras edhe ty në Florida dhe mori pistoletën nga një sirtar dhe e mbushi.
– Si ka mundësi që nuk ka të vrarë?
– Sepse i dashuri im Marku iu hodh përsipër dhe atij i rrëshqiti pistoleta të cilën sa hap e mbyll sytë e mori Sefa dhe…
Pa mbaruar mirë fjalën Tatjana gazetarët u nisën me vrap nga ana e shefit te policisë i cili iu tregoi fill e për pe gjithë ngjarjen.
– I arrestuari! – e pyeti si me vrull një gazetar, – do të vuaj dënimin në Florida për tentative vrasjeje.
– Jo, jo, ai do të dërgohet në Hagë sepse…
– Përse në Hagë kur ai ka kryer një krim në Florida! – e ndërpreu një gazetar tjetër.
– Sepse më parë duhet të përgjigjet për krimet e luftës
që ka bërë në Kosovë sepse më qindra jetë që ai ka marrë nuk do prehen të qetë në varre derisa të ketë drejtësi në Hagë dhe brenda një jave ai do të jetë në bankën e të akuzuarve për krime lufte…
Sefa po shikonte pa u shqetësuar lajmet në njuz 25 kur e ëma hyri pa bërë zhurmë në dhomën e tij dhe e përqafoi.
– Të lumtë biri im! – shqiptoi ajo lehtë.
– Nënë, tani sikur më duket se mu ringjall babai dhe halla.
– E di, e di o zemër sepse vonë por drejtësia na troket në derë.
Jashtë nata nuk pranonte të flinte. Nënë e bir bisedonin
dhe lotonin njëkohësisht. Ato ishin lotë dhimbje dhe gëzimi që po udhëtonin në një jetë ku drejtësisë shpesh herë ia ngatërrojnë rrugën…

LEK GJOKA
Marre nga libri me tregime
“PËRROI I DJALLIT”
Tirane 2013

PARDESYJA ÇEKE

January 4, 2017 by dgreca

Tregim/

Nga Agim Xh. Dëshnica/

Qysh para luftës, pardesytë tek ne mbaheshin mbi kostum nga të rinjtë e të rejat, sapo arrinte gjysma e dytë e tetorit. Zakonisht, ato vinin nga jashtë, së pari nga Italia e Franca, më vonë nga Hungaria, Rumania etj. Kur sheh fotografitë e asaj kohe, kupton se atëherë pothuajse e gjithë rinia jonë, përveç pardesyve, mbante edhe kapele republike… Më pas, aty nga viti 1948, këto veshje filluan të rralloheshin e të mos dukeshin fort nëpër rrugë. Ndërsa, në vitet gjashtëdhjetë nisën të shfaqeshin disa pardesy prej mushamaje të hollë, që morën nga populli emrin fëshfëshe, për shkak të zhurmës që bënin, duke u fërkuar me krahët në ecje e sipër. Për t’i blerë ato, duhej të ngjisheshe nëpër radhë të gjata e të shtyheshe me bërryla e grushta në disa pak dyqane, ku në më të shumtën e rasteve bëheshin copë-copë xhama dhe pasqyra. Pas kësaj, bulevardi kryesor i Tiranës herë ngjyrosej në gri dhe të dukej se ishin ulur retë nga Dajti, ose në blu, sikur Erzeni kishte ndërruar shtratin dhe e ndante kryeqytetin më dysh.

Në atë kohë, Rudit i erdhi nga Praga një pardesy me cohë të mirë dhe të trashë, qepur sipas modës europiane. Ia dërgonte i vëllai, student në Çekosllovaki. Pothuaj gjithë fëshfëshet, në përballje me pardesynë që mbante Rudi, pësuan befas një konsum të thellë moral. Se, ç’është e vërteta, pardesyja e re ia ndryshoi krejt paraqitjen Rudit. Veçse, në punë ai vazhdoi të shkonte si edhe më parë, me triko e xhaketë të vjetër. Kurse në ditët e dhjetorit e të janarit, kur acari ashpërsohej për shkak të erës së Tujanit, ai vishte pallton e trashë ushtarake të të atit, që ishte blerë qysh pas luftës.

Kur delte në rrugë e në bulevard me pardesynë çeke, me jakën pakëz të ngritur, Rudi binte menjëherë në sy. Ndaj nisi të krihej më me kujdes dhe t’i lustroste mirë e bukur të vetmet këpucë rumune. Por, përpiqej të rregullonte hapin dhe ta drejtonte trupin, që zakonisht e mbante pakëz të përkulur. Bëri edhe fotografi me pardesynë ai, te Foto-Sporti, në studio. Dhe me hak. Se kur shkonte rrugës, vajzat e kalimtarët kthenin kokën për ta parë më mirë. Në kinema Rudin e gjeje me pardesynë palosur me kujdes mbi gjunjë. Po atë e shihje shpesh edhe në sheshin Skënderbej, para Pallatit të kulturës me kolona. Për praninë e tij në atë shesh të zhurmshëm, ishte nxitëse sigurisht pardesya çeke. Veç, ç’ndodhi pas disa muajve? Në ndërmarrjen e Rudit erdhi me punë një djalosh korçar, biond e sygri, me emrin Vaskë, që ishte caktuar teknik në repartin e pllakave. Në dukje – i qeshur dhe i urtë. Rudi bisedonte shpesh me Vaskën për bukuritë e fshatit të tij në të hyrë të Korçës. Kështu, nuk vonoi e u miqësuan, për më tepër, se Rudit i pëlqente Korça e bulevardeve dhe e serenatave me kitara e mandolina.

Një të shtunë, te klubi i Sanijes, Rudi i tregonte Vaskës:

-E mbaj mend Korçën si në tym. Një përrua në mes, bulevarde, shtëpi të hijshme e të rreshtuara gjatë rrugëve të drejta e të pastra me kalldrëm. Atje shijova për herë të parë birrën e njohur korçare dhe gazozet në shishe me tapë të bardhë porcelani. Bukur, bukur!

– Ua, e paske parë Korçën, bre!? Me shërbim ke qenë atje, hë? Me siguri, ke fjetur edhe te turizmi i vjetër ti, apo jo!

– Çne! Kam shkuar më këmbë në Korçë.

– Ç’thua, o t’u mbylltë!- Po, po! Isha i ri atëherë. Mora pjesë në një ekskursion me një vargan nxënësish, maturantë të shkollave të mesme të Tiranës. Qenë ne edhe nja gjashtë – shtatë vajza, të veshura gjysmë ushtarake, me rroba engleze, me çanta e torba në shpinë. Ishte korriku i vitit 1951 dhe udhëtimi ynë-tepër i lodhshëm. Shpesh, larg fshatrave, na mundonte etja dhe uria. Nga Tirana shkuam në Pezë, Peqin, Kuçovë, Berat. Prej atje dolëm në Qafën e Sinjës, në Ballsh, Selenicë, Vlorë, Brataj. Pastaj iu ngjitëm maleve, në Kuç, Qafë e Gomares, Golem, Mashkullorë të Gjirokastrës e më tej. Mbaj mend se në Selenicë, nëpër galeritë e ulta të minierës së bitumit, sado që përkulnim trupin, na përplasej balli nëpër trarët. Te një guvë me kate punonin minatorë me kazma e lopata. Njëri nga ata qe i nxirë keq nga pluhuri. Na përshëndeti dhe na tregoi se paskej punuar në minierat e Sent Etienit në Francë, por e patën përzënë, se kishte marrë pjesë në një grevë të nxitur nga sindikatat! Në Kuç pashë pothuaj vetëm gra e pleq. Kur vajtëm ne atje, ia morën këngës “Kurvelesh, zemra ime, ç’janë ato bombardime!?…” Njëri që fliste pak si shumë na tregoi se si i trazonin natën rojet italiane pranë postoblloqeve. Pastaj ai hodhi sytë nga malet dhe na tha: “me gjermanin nuk bëhej shaka! Ai qerrata na qepej këmba-këmbës deri në kreshta e maja!”

Në drekë unë e disa shokë të mi hëngrëm groshë te një shtëpi dhe natën e kaluam të gjithë në një kasolle. Mbi kakërdhi dhishë shtruam batanijet dhe fjetëm të nanurisur nga mërmëritja e një buronje nën një rrap vigan.

– Më ju lumtë, bre, më ju lumtë! Qejf i madh e jo shaka!

-Pas Përmetit e Frashërit morëm drejtimin për në Korçë. Në një fshat, në fushë, më caktuan për drekë te një shtëpi përdhese rrethuar me gardh. Tri vajza të reja më pritën mirë. Mbaj mend se më vunë përpara te një pjatë e thellë cingoje katër vezë të fërguara, që notonin në gjalpë. Tri vajzat ishin si shtojzovalle dhe të veshura si qytetare. Qeshnin dhe më shikonin drejt në sy.

– E po, vajza pe Korçe, or ti!

– Sigurisht! Pasdite u vumë në rrugë. Nata na zuri në Vithkuq.

– Ooo! Nga Vithkuqi kam nënën unë! – tha Vaska.

– Ashtu!? Ishte fshat i bukur dhe me plot pisha. Natën bënte ftohtë atje, edhe pse ishin ditë korriku.

– Vërtet!- Kur arritëm, ishte errësirë. Na rrethuan ushtarët e repartit të Vithkuqit. Na morën për diversantë. Po kur dëgjuan zëra vajzash, pyetën: “Ç’jeni ju?” Dy – tre nga ne u përgjigjën: “Nxënës nga Tirana jemi!” “Ua, ua! Desh krisi pushka këtu, more shokë!” Atë kohë një grup ushtarësh të armatosur u dukën në sheshin ku ishim ndalur. Të nesërmern kaluam nëpër pyllin e Makërzës me hije e luleshtrydhe. Pimë ujë te “Çesma e mbretit”.

Pas njëzetepesë ditësh udhëtimi, të nxirë nga dielli, të dobësuar e të pluhurosur, lamë fshatin Qatrom dhe në mbrëmje mbërritëm në Korçë. Në kthim na priste Pogradeci, Qafë -Thana, Elbasani, Qafa e Kërrabës dhe, më në fund, Tirana.

-Bobo, sa rrugë paskeni bërë!

Rudi pa orën dhe tha:

-Kthehemi në punë!

Një ditë Vaska hyri në zyrën e Rudit, buzëqeshi dhe tha:

– U fejova!

– O, o! – thirri Rudi me atë zërin pak si të ngjirur. – Urime, urime! Nga është nusja?

– Nga një fshat ngjitur me tonin.

– Por kur kështu?

– Pardje! E bëmë fejesën tak- fak, te një pastiçeri, në rrugën e Durrësit. Isha me vëllezërit e mi dhe me ca kushërinj të nuses.

– Prandaj s’të kam parë këto ditë unë ty! Të lumtë, të lumtë!…

Për një kohë u bë heshtje.

– E di si e kam hallin unë, or Rud? – Vaska u hodhi një vëshrim letrave të shpërndara mbi tryezë, pastaj tha: – Do të shkoj në fshat për të këmbyer nishanet! Kostumin, trikon dhe këmishën m’i blenë vëllezërit, që erdhën nga Korça. Më rrinë për bukuri, por ç’e do!

– Si është puna?

– Unë do të kisha qejf të shkoja në fshat si njeri që vjen nga Tirana. – Ai u mendua një hop dhe shtoi: – Të lutem, a ma jep pardesynë çeke sa të vete e të vij? Veç për pesë ditë e dua! Të hënën më ke këtu, për nderin e familjes! Dhe mos u bëj merak, se do të ta mbaj mirë!

Eh, po unë atë të vetme kam! – pasi u mendua pak- tha- megjithatë, s’ta prish dot, por ma kij kujdes, aman!

– Ç’është ajo fjalë! Bile, nuk do ta vesh rrugës, po kur të jem në të hyrë të fshatit!

Dhe kështu, dhëndri ynë, i rruar e i krehur bukur, me gravatë të kuqe e me këmishë nga Tirana, me triko, kostum e çorape prej Korçe, me këpucë të zeza nga Elbasani dhe me pardesy moderne nga Praga, pra, veshur, ngjeshur e kapardisur, hipi përpara te një Zis i Korçës tok me njërin vëlla. E kur njerëzit e tjerë zunë vend në karroceri, u nisën të qeshur.

Rudi nuk u duk në bulevard në ato pesë ditë nëntori. Priste të vinte të hënën Vaska dhe t’i kthente pardesynë. Por, iku e marta tok me të mërkurën, iku e enjtja dhe po afrohej e diela. Gjatë atyre ditëve me festa krisën e shndritën fishekzjarret, madje gjëmuan edhe topat. Ndërsa ai mbeti i mbyllur në shtëpi dhe në kulmin e mërzitjes. I afrohej dritares dhe shihte në qiell shkëndijat që binin si shi pas krismave, në mes atij ndriçimi verbues.

Rudi e kërkoi Vaskën të hënën e dytë, por nuk e gjeti. Mori vesh se inxhinjieri e kishte dërguar me shërbim në Rrogozhinë e në Peqin dhe sa nuk u çmend. Por, më kot, se pas nja tri ditësh të tjera, dhëndri i ri biond e sygri, u duk në pragun e derës, në mes shumë njerëzve, që prisnin të merrnin rrogat. Hyri brenda, la në tavolinën tryezën e makinës së shkrimit diçka të mbëshjellë me letër ambalazhi nga ato të thasëve të çimentos, u kthye te arkëtarja, mori rrogën dhe u largua pa u ndjerë. Rudin e kapi një parandjenjë e keqe. U ngrit dhe shkoi në tryezën e vogël, këputi me forcë spangot e pakos dhe e hapi. Pa një zhele të errët e të pështirë, me baltë. Mezi e njohu nga xhepat e nga jaka. Ishte pardesyja e vet çeke. Sa nuk i ra pika e iu pre fryma. Tashmë kuptoi qartë e me dhimbje se kishte marrë fund një herë e përgjithmonë eleganca e tij nëpër bulevardin e Tiranës. Po kush ia kishte fajin? I ra ballit me pëllëmbë. Ndezi një cigare dhe vështroi jashtë dritares. Në Qafën e Tujanit dhe mbi livadhet e Dajtit, po dyndeshin re. Pritej shi Tirane.

DHIMBJA!

January 4, 2017 by dgreca

Tregim Nga Pierre-Pandeli Simsia/

“Reagimi mospërfillës i Mirës më vrau shumë shpirtërisht. Dhimbja ishte e madhe, si atëhere para 30-të vitesh dhe, goditjen e grushtit të asaj dite të largët mbi stomakun tim, e ndjeva më të dhimbshëm”.

Personazhin tim, po e quaj, Mira.

Pamja e saj, buzëqeshja, shkathtësia, shakatë e ndryshme që bënim në klasë, kur rrinim grup shokë e shoqe përpara oborit të shkollës dhe prisnim të dëgjonim tringëllimën e ziles për të hyrë në mësim, më kanë shoqëruar gjithmonë, madje si një objektiv filmi edhe më janë shfaqur përpara syve.

Në pamjen e jashtëme Mira nuk ishte shumë e bukur, por kishte ëmbëlsinë e femrës adoleshente; ishte tërheqëse, të bënte për vete.

Ishte nxënëse e mirë në mësime, por jo pretendente për të vazhduar shkollën e lartë.

Shoqëria jonë, si çdo shoqëri e asaj moshe vazhdoi deri në klasën e tetë; pastaj u ndërpre. Disa shokë klase filluan punëra në ndërmarjet e ndryshme të qytetit, disa të tjerë u doli e drejta e studimit në shkolla të ndryshme, madje edhe jashtë qytetit tonë.

Kur ktheheshim nga shkolla për në shtëpi, unë dhe një shoku im duhet të kalonim përpara shtëpisë së Mirës. Kjo ishte edhe arësyeja që, shoqëria midis ne të treve, sikur u forcua edhe më tepër nga shokët dhe shoqet e tjerë të klasës.

Por, Mira ishte e veçantë; në klasë, ajo ishte ajka e humorit, ëmbëlsia e bisedës.

Një ngjarje jo e këndshme na ndodhi pak muaj para se përfundonim klasën e tetë.

Ishte ditë e martë, stinë pranvere. Pemët kishin filluar lulëzimin e tyre.

Ora sapo kishte kaluar 5 e mbasdites. Dola nga shtëpia për të blerë diçka në një nga dyqanet në qendër të qytetit.

Rastësisht, në rrugë shkëmbehem me Mirën. Kur u afruam, Mira ndaloi hapin. Unë i buzëqesha si gjithmonë, ndërsa ajo, m’u duk shumë ndryshe nga herët e tjera.

Pa më pyetur se ku do shkoja, e frikësuar, me një frymëmarje të shpejtuar, më thotë:

– Të lutem shumë Bert! Të lutem, kthehu për atje ku je nisur. Më shoqëro deri në shtëpi. Duhet të shpejtojmë. – Fjalët mezi po i dilnin. Ishte hera e parë që e shikoja dhe e dëgjoja Mirën të më fliste aq dhimbshëm. Toni i zërit të saj nuk i përshtatej pamjes dhe tipit të Mirës. Ndjeva keqardhje të madhe!

– Ç’farë ka ndodhur, Mira? – e pyeta i trembur.

– Të lutem, shpejtojmë hapat; një djalë, një idjot, po më vjen nga pas, madje, jo vetëm që më ndjek, por, para pak minutave, guxoi dhe më ndaloi. Më erdhi nga prapa siç më vjen shpesh dhe, vetëm kur ndjeva mbi supin tim duart e tij të fuqishme. Me forcën e një mashkulli rrugaç dhe idjot, me duart e tij të fuqishme, ma ktheu trupin përpara vetes tij. – Pse nuk e pranon kërkesën time për të biseduar? Unë të dua, madje edhe do martohemi bashkë… – po më fliste Mira me me zë të përvajshëm; mjekra po i dridhej.

– Mira! – e ndërpreva unë. Nuk po mundja ta dëgjoja. Ndjeva një pikëllim të thellë. Në grykë më ishte bërë një nyje sikur më pengonte frymëmarrjen.

– Po më duket shumë e gjatë rruga për të mbërritur në shtëpi, Bert. – Vazhdoi Mira të flasë me zë të ngashëryer. Të lutem, të shpejtojmë. Nuk mund ta mendoj kurrë se ç’farë do më ndodhte me atë idjot djalë, mallkova veten që dola për të blerë… Oh, moj mami! – fliste ajo me zë të dridhur dhe lëshoi një ofshamë.

Pikëllimi që po vazhdoja të ndjejanga ajo ç’po dëgjoja, m’u bë edhe më mbytës.

– E njeh atë djalin ti? Të ka ndaluar edhe herë të tjera? – vazhdova ta pyes përsëri duke e parë dhimbshëm.

– Është një idjot nga një lagje tjetër e qytetit tonë. Më ndjek shpesh nga pas, madje, njëherë në autobusin e linjës, shfrytëzoi rastin kur kishte shumë njerëz. Unë, isha e shoqëruar me mamin dhe motrën time më të vogël; më qendroi përballë dhe, në kohën kur po zbrisnim nga autobusi, dëgjova të më pëshpëriste në vesh: “Të dua shumë zemër e vogël! Fiksoje fytyrën time, sepse do më kesh gjithmonë pullë poste ngado që të shkosh…”

– Çudi! Ti ke edhe vëllanë një vit më të madh se vetja…

– Nuk dua ta ngatërojë vëllanë, Bert. – më ndërpreu. – Por, nëse do vazhdojë kështu, edhe vëllait do t’i them – m’u përgjigj Mira me zë të trembur.

Unë pohova me një lëvizje të lehtë të kokës.

Nuk e njihja atë djalë, por, me ç’po më tregonte Mira ndjeva një përçmim të madh ndaj tij.

– Mos u mërzit, – e ndërpeva unë. Po më dhimbsej shumë ndërsa e shihja në atë gjendje. – Pothuajse mbërritëm, nuk kemi edhe shumë rrugë për të bërë deri në shtëpinë tënde.

Më bënë veshët, sikur dëgjova hapa të shpejtuara prapa nesh. I frikësuar, ktheva kokën.

– Qendroni aty, se do bëj skandal – më foli djali që m’u shfaq prapa nesh me një rrezatim agresiv duke më vështruar rreptas. – Kur të mos kem njeri në shtëpi, më vdekshin që të gjithë njerëzit, do bëj skandal.

O, mamiiiii! – Bërtiti fort Mira dhe, instiktivisht më kapi mua nga krahu i majtë si të kërkonte ndihmën time, si të isha unë shpëtimtari i saj.

Qendruam të dy të frikësuar, frikë, që, sa herë e kujtoj, edhe pse kanë kaluar shumë vite, prapë e ndjej brenda qenies sime.

Djali, që nuk ishte më shumë se 20-të vjeç, më i gjatë se ne nga shtati, me një pamje të egërr dhe me një vështrim të rreptë, qendroi para nesh. Shikimi i tij i egërr u mbërthye mbi mua.

– Kush je ti? – më pyeti egërrsisht.

I frikësuar në kulm, m’u lidhën fjalët, nuk dija ç’përgjigje ti jepja. Një gulç m’u mblodh në grykë. Trupi filloi të më dridhej sa përnjëmend, mendova se do rrëzohesha përtokë. Po e shikoja përhumbshëm.

– Kush, kush… jam unë! – Nuk po dija si t’i përgjigjesha.

– Kush je ti, po të pyes, që shoqërohesh me këtë? – ndjeva dorën e tij të fuqishme mbi kraharorin tim. Më kishte kapur nga këmisha dhe po spërdridhte dorën sipër këmishës sime.

M’u errësuan sytë. Si nëpër ëndërr, zëri i Mirës më erdhi i shurdhët që vazhdonte të bërtiste duke qarë: Oh, mami! Ohhh! Jo, Joo!

Papritur, ndjeva një goditje therrëse në barkun tim, në pjesën e stomakut. Bota përreth m’u errësua; çdo gjë m’u shpërfytyrua. Mes dhimbjes së madhe që më kishte bllokuar edhe frymëmarjen, mbaj mend, që s’po mund të merrja frymë, kuptova se kisha rënë përtokë.

Nuk e di se sa kohë ndenjta përtokë gjysëm i shtrirë. U përpoqa të mbledh veten. Me duart në pjesën e stomakut sikur doja të lehtësoja dhimbjen e madhe që më kishte kapluar, u çova me ngadalë. Mira dhe djali i panjohur nuk ishin aty.

Me trupin gjysëm të përkulur, me hapa të ngadaltë edhe nga pesha e dhimbjes, u ktheva në rrugën drejt shtëpisë sime.

Nuk doja kurrsesi ta mësonin prindërit dhe pjesëtarët e tjerë të familjes sime ajo që kishte ndodhur me mua.

Nuk doja të më shikonin në atë gjendje që isha. Ndjeja vështirësi në frymëmarrje.

Nuk po mundja dot të vazhdoja ecjen. Për fatin tim, pranë shtëpisë sonë, ndodhet një si lulishte e vogël. Eca drejt saj. U ula në një stol dhe, me kurrizin gjysëm të përkulur, kush e di se sa shumë kohë do kem qendruar i ulur aty, derisa mendova se mund të ecja drejt shtëpisë.

Mes dhimbjes që po ndjeja, mendoja edhe për Mirën; ku do jetë, çfarë do ti ketë ndodhur edhe asaj…!

Atë mbasdite, me shumë vështirësi, në shtëpi, tek njerëzit e familjes sime, u mundova të mos e jepja veten; u shtira i lodhur. Doja vetëm të shtrihesha e të flija gjumë. Dhe ashtu bëra.

Të nesërmen në mëngjes, nuk ndjehesha i aftë të shkoja në shkollë, madje edhe nuk shkova. Më ndihmoi fati që, prindërit e mi iknin në punë në orët e para të mëngjesit.

Kisha shumë dhimbje në stomak. Nuk u shqetësova shumë për mungesën time të paarsyeshme që do merja në shkollë; shqetësimin e kisha më shumë tek Mira; doja të mësoja çfarë kishte ndodhur me të pas asaj që ndodhi me mua.

Atë ditë edhe Mira nuk kishte shkuar në shkollë. Mungesa ime dhe e Mirës, kishte lënë shumë dyshime tek shokët dhe shoqet e klasës sonë.

Mungesa jonë në shkollë interpretohej në forma dhe mendime të ndryshme. Unë dhe Mira atë ditë, ishim bërë objekti i bisedës.

Jashtë dëshirës sonë dhe realitetit që kishte ndodhur, pjesa më e madhe e shoqërisë sonë, ishin më se të bindur që, unë dhe Mira ishim dy të dashuruar. Atë dashuri, e vërtetonte më së miri mungesa jonë në mësim.

Shqetësimin që kishte pasur Mira atë ditë e kishte biseduar edhe me familjarët e saj.

Një ditë, vetë vëllai i Mirës, pas mbarimit të mësimit, po më priste në oborin e shkollës.

– Bert! Në emër të të gjithë familjarëve tanë, të falenderojmë shumë. Nuk do ta harrojmë kurrë. Më konsidero si byrazerin tënd…

Shtrënguam dorën me njëri tjetrin.

Pas asaj që na ndodhi, nuk donim më ta kujtonim. Unë nuk e pyeta Mirën, por as ajo nuk më foli më për atë djalë, vetëm më tha: – Ai, maskarai, do ta pësojë shumë më keq nëse e merr edhe njëherë mundimin, jo të më prekë me dorë, por as për të më ndjekur nga pas. Ndërsa ti Bert, je dhe do jesh gjithë jetën time shoku im më i mirë, vëlla dhe kaluar vëllait. Nuk kam për ta harruar kurrë, gjithë jetën time, nuk kam për ta harruar kurrë, sakrificën e madhe që bëre për mua, madje, të kërkoj shumë ndjesë, të lutem, Bert.

– Mira, ç’dokush që do ishte në vendin tim, ashtu si unë do vepronte, por, më beso, edhe mua më erdhi shumë keq për ty. Por, ajo që më shqetëson më shumë, është se: Pothuajse të gjithë shokët dhe shoqet e klasës, madje edhe të klasave të tjera, mungesën tonë në mësim atë ditë, e kanë keqkuptuar dhe keqinterpretuar…

– E di! – m’u përgjigj prerë, Mira. Fytyra i tregonte mërzitje dhe, menjëherë, i mori një shprehje pa formë që mua m’u duk sikur nuk donte vazhdimin e asaj bisede.

Edhe pak muaj dhe ne përfundonim klasën e tetë. Në ditët në vazhdim, Mira në bisedë e sipër, mes shakave të saja, e përmendte shpesh: Pas mbarimit të klasës së tetë, rrugët e jetës do na ndajnë, por, ti Bert mos harro, për mua kudo që do shkosh, do jesh gjithmonë vëllai im. Madje, e përmendte edhe mes nxënësve të tjerë të klasës si për të hequr dyshimin e tyre.

Dhe ashtu ndodhi vërtetë: Pasi mbaruam klasën e tetë, udhët e jetës sonë edhe na ndanë me shumë shokë e shoqe.

Unë, studimet e shkollës së mesme i ndoqa jashtë qytetit tim. Studimet e shkollës së lartë i përfundova në një qytet tjetër dhe, pas studimeve të larta, u emërova inxhinier në një qytet tjetër industrial ku edhe krijova familjen time dhe u bëra qytetar i atij qyteti.

Portreti i Mirës, emri i saj dhe i disa shokëve dhe shoqeve të klasës, buzëqeshja, shakatë e saja, më kanë shoqëruar gjithë kohën. Sa shumë e dëshiroja, sikur edhe vetëm njëherë ta shikoja në rrugë. Sigurisht, duhet të kishte krijuar familjen e saj. E ëndëroja shumë ta shikoja vetëm, me bashkëshortin e saj, me fëmijët. Kisha pyetur dhe më kishin thënë, se Mira ishte martuar në qytetin tonë të lindjes.

Sa herë shkoja në vendlindje, asnjëherë nuk më kishte rastisur ta shikoja.

Një ditë, me vajzën time të madhe, shkuam për një gëzim familjar në qytetlindje.

Në një dyqan pije freskuese, dallova një grua me pamje fisnike. Edhe pse vitet kishin kaluar dhe mosha, sigurisht, bën punën e saj, fisnikëria e asaj gruaje dallohej qartë në pamjen e saj. E njoha, Ishte mamaja e Mirës.

U gëzova shumë; iu prezantova si një ish shok klase me Mirën, madje e prezantova edhe vajzën time.

Ajo, sapo dëgjoi emrin tim, më pa fort në sy. Diçka po mendonte.

Nuk e kuptova dot, po ndjehej e hutuar, apo po mundohej ti kujtohej ai emër.

Me një buzëqeshje që i shkëlqeu në fytyrë, doli jashtë banakut, u afrua pranë nesh dhe, pasi shtrënguam duart, më përqafoi. – Bert, të faltë Zoti! Sigurisht, qenke rritur dhe paske ndryshuar, Bert, por, janë disa tipare tek njerëzit që nuk ndryshojnë, sado që të rritet njeriu. Janë disa veprime, disa sakrifica në jetë që bën njeriu për shokun, për mikun dhe, ato nuk harrohen kurrë…

E përqafoi edhe vajzën time si ta kishte fëmijën e vet.

Po ndjehesha shumë i lumturuar. E pyeta edhe për Mirën.

Mësova disa gjëra rreth Mirës dhe familjen e saj të re. U gëzova shumë, pa harruar ti dërgoja përshëndetjen time Mirës.

* * *

Pothuajse, pas 30 vitesh, shkova përsëri në qytetlindje. isha i shoqëruar me bashkëshorten time dhe me vajzën.

Sigurisht, nuk mund të rrija pa shkuar edhe në dyqanin e pijeve freskuese ku punonte mamaja e Mirës.

Për çudinë dhe të papriturën time, shitëse nuk ishte gruaja që mendoja unë, por një grua tjetër, më e re në moshë se mamaja e Mirës.

Po e vështroja me imtësi. Nuk do ta kisha njohur, nëse nuk di t’i shikoja një nishan të vogël që e kishte në cepin e buzës së sipërme nga ana e majtë.

Pa u menduar shumë, me buzëqeshjen time që më karakterizon me të gjithë miqtë dhe shokët, i fola menjëherë:

– Mira! – dhe iu afrova; i zgjata dorën për ta takuar.

– Po! – m’u përgjigj dhe, në vend që edhe ajo ti përgjigjej zgjatjes së dorës së saj drejt meje, u largua një hap prapa.

– Mira! – Vazhdova unë të flasë; vërtetë, kanë kaluar shumë vite pa u parë dhe, sigurisht, edhe mosha jonë ndryshimi i pamjes sonë, ndikojnë, por, besoj se, nuk kam ndryshuar kaq shumë sa të mos më njohësh fare. Jam Berti, Mira, Berti F, ish shoku yt i klasës, madje, nganjëherë edhe shoku i bankës. Dhe, si për ta bërë edhe më miqësore bisedën, i prezantoj bashkëshorten dhe vajzën tonë.

Mira, shumë mospërfillëse, sikur unë të isha një njeri krejt i panjohur për të, sikur të mos e kishte dëgjuar kurrë emrin tim, sajoi një buzëqeshje të rremë dhe m’u përgjigj me indiferencë.

– Paske ndryshuar shumë. Nuk të njoha. Kanë kaluar shumë vite që nga ajo kohë e largët e viteve të shkollës tetvjeçare. Koha ndryshon…

I hutuar, i papërgatitur nga ajo e papritur, nuk po dija si të veproja, madje, për çudi edhe fjalët m’u lidhën.

Pas një heshtje të shkurtër, i fola:

– Sigurisht, koha ndryshon, por, nuk e mendoja se paskan ndryshuar shumë edhe njerëzit, Mira. Unë kam krijuar familjen time dhe familjarisht, prej shumë vitesh jetoj në shtetin fqinj. Jetën e kam ndërtuar me djersë dhe punë, madje jemi shumë të kënaqur me atë çfarë kemi arritur në familjen tonë dhe me fëmijët tanë.

Jashtë dëshirës sime, por i sinqert me atë që po bëja, pa më pyetuar ajo për shëndetin tim, i thash: – Besoj se të kujtohet, kur, atë mbasdite të largët, një djalë, më qelloi me grusht në stomak dhe, pasojat e asaj goditje po i ndjej edhe tani, madje edhe më të forta…

– Më vjen shumë keq për atë që ndodhi në atë kohë të largët. I kam fshirë nga kujtesa ime lodrat adoleshente, – ndërhyri Mira po me të njëjtën indiferencë duke ma ndërprerë bisedën, sikur unë të kisha qenë shkaktari dhe lojtari i keq i asaj lodre adoleshence, siç e quajti ajo.

Po më dukej vetja i tepërt në atë dyqan. Po ndjehesha i fyer edhe përpara bashkëshortes dhe vajzës sime që me sa shumë nostalgji u kisha folur unë për Mirën.

Qendrimi indiferent i Mirës ndaj meje që, nuk e kuptova pse-në dhe nuk dua ta di arësyen e atij qendrimi, ndikoi, jo vetëm tek unë, por edhe tek bashkëshortja dhe vajza jonë edhe pse ato nuk reaguan fare dhe nuk ma zunë në gojë asnjëherë.

Nuk kisha ç’të flisja më.

Mira, me qendrimin e saj, me bisedën dhe përgjigjet e saj të ftohta, po më godiste fort, jo me grusht, por me të gjithë forcën e qënies së saj.

Reagimi mospërfillës dhe fyes i Mirës, më vrau shumë shpirtërisht. Dhimbja ishte e madhe, si atëhere para 30-të vitesh dhe, goditjen e grushtit të asaj dite të largët mbi stomakun tim, e ndjeva më të dhimbshëm.

Edhe Kevin Higgins ka shkruar për Visar Zhitin

December 28, 2016 by dgreca

“MOLLA E DËNUAR”- LIBËR I RRALLË, QË KA FORCËN TË NDRYSHOJË VIZIONIN PËR BOTËN…/

Ne Foto:Kevin Higinds/

Për poezinë e Visar Zhitit ka shkruar dhe studiuesi e botuesi irlandez Kevin Higgins, krijimtaria e të cilit i ka kaluar kufijtë e vendit të tij, duke u bërë e njohur dhe në vende të tjera si në Angli, (K. Higgins ka lindur në Londër), SHBA, Zelandë e Re, Belgjikë, etj.

Në librin e tij me ese dhe kritika letrare “Mentioning the war” (“Duke përmendur luftën”), një përmbledhje prej 217 faqesh, ngërthehen shqetësime e tendenca dhe kundërtendenca, ide, poezi, estetikë, politikë, dhunë, emra të njohur poetësh e shkrimtarëshe e diktatorësh të kuq, ideologë, një përzierje si vetë koha, etj. 1-rruget-e-ferrit ferri-i-care-burgologji-visar-zhiti ne-kohen-e-britmes valixhja-e-shqyer si-eshte-kosova u1_visarzhiti-kujtesa

Poeti irlandez Kevin Higgins ka përfshirë në këtë libër dhe esenë “The condemned apple”, (Molla e dënuar), faqet 113-116), ku tregon mbresat, vlerat dhe porositë që dalin nga leximi i poezive të Visar Zhitit, botuar në Los Angeles, SHBA me përkthim të albanalogut të njohur kanadez Robert Elsie.

MOLLA E DËNUAR

“Molla e dënuar” është libri me poezi, më turbulluesi që kam lexuar ndonjëherë. Visar Zhiti u rrit në Durrës, port në bregdetin Adriatik. Poezitë e para i botoi në revistat letrare, teksa përgatiste vëllimin e parë të poezive “Rapsodi e jetës së trandafilave“. Nëse do të jetonte në Irlandë apo Angli, Visarit do t’i jepej çmimi “Forward” apo dhe do të ftohej të paraqiste vëllimin e tij në Festivalin Ledbury apo në Cuirt. Edhe mund të ndodhte të bënin sikur ta harronin dhe, në një rast të tillë, pa dyshim kjo mund të përflitej me miqtë. E tillë është jeta e poetit. Të paktën nga ajo që dimë. Po Visar Zhiti nuk jeton në Brighton apo në Galway; ai mbijeton në një vend që ishte nën regjimin absolut të stalinistit fanatik Enver Hoxha, që e bënte Nikolau Çausheskun të dukej një liberal i mirë në krahasim me të. Enver Hoxha ishte një maniak me proporcione të hatashme. Pasi u prish me Bashkimin Sovjetik, kur Hrushovi pranoi gabimet e bëra nga Stalini, dhe më pas me kinezët, të cilët pas vdekjes së Maos ndërprenë të ashtuquajturin Revolucion Kulturor dhe nxorën në gjyq “bandën e të katërve” ku përfshihej edhe gruaja e Maos, Hoxha dënoi Bashkimin Sovjetik, Republikën Popullore të Kinës (dhe satelitë të tjerë të tyre, që nga Kuba e deri te Korea e Veriut) si “revizionistë borgjezë”. Nga mesi i viteve ’70 Shqipëria ndërpreu kontaktet diplomatike dhe ekonomike me pjesën tjetër të botës komuniste dhe zyrtarisht ishte “i vetmi vend socialist në botë”, por në të njëjtën kohë ishte edhe vendi më i keq në botë. Vetëm regjimi i Polpotit ia kalonte regjimit shqiptar.

Pra nuk ishin rrethanat që të mund të botohej koleksioni i parë i poezive të Zhitit, megjithëse kishte paraqitur dorëshkrimin e tij të parë në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”, kur filloi “spastrimi i liberalëve” në Sesionin Plenar të Partisë Komuniste në Tiranë. “Liberalët” në fjalë ekzistonin më shumë në fantazinë e Enverit, por kjo nuk kishte rëndësi, duhej bërë një spastrim medoemos. Dhe Zhiti e vuajti si pasojë: Vepra e tij u zbulua si “nxirje e realitetit socialist”. Dy anëtarë të Lidhjes së Shkrimtareve dhe Artistëve – emrat e tyre janë dhënë vetëm me iniciale R.V. dhe P.K. – përgatitën një “akt-ekspertizë“ mbi veprën poetike të Visar Zhitit, me kërkesë të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Të dy lakejtë me shumë zell i dorëzuan autoriteteve më 24 tetor 1979 relacionin prej 12 faqesh të kësaj akt-ekspertize. Dy javë më pas Visar Zhiti u arrestua. U lirua nga burgu më 28 janar 1987, pasi qe flakur në gulagun shqiptar, i detyruar të punojë si skllav në ferrin e minierës së Spaçit. “Akt-ekspertiza” është ribotuar e plotë në fund të librit. Të rrëqethet mishi kur e lexon, sepse ndëshkimi më mizor i bëhet “gjuhës së errët” dhe natyrës “hermetike” të poezive të Zhitit, gjë që më kujton ato që kam dëgjuar të thuheshin nga miq socialistë, disa prej tyre tani ish-miq, për veprat e poetëve si Medbh McGuckian dhe John Ashbery. Një pjesë e mirë e kritikës letrare të majtë, sidomos, siç duket në shtypin e vogël, është e lidhur ende me qëndrimet staliniste. Tani kanë mbetur pak stalinistë dhe midis tyre padyshim, ka edhe në letërsi që flasin si Trocki “nuk ka vijë partie në art”, por veprojnë si Stalinër, gjithë ndëshkime dhe zilira të zeza, kur flitet për poezinë që i tejkalon apo nuk i shërben çështjes së tyre.

Me të këqijat dhe të mirat, ne që jetojmë në botën perëndimore, jemi të paktën të lirë të shkruajmë atë që duam. Poezitë tona mund edhe të injoroheshin, kjo është çështje tjetër, po Medbh McGuckian nuk rrezikonte të denoncohej nga Ministria e Brendshme për faktin që ai nuk është Adrian Mitchell apo Linton Johnson. Por ata arritën ta përndjekin Visar Zhitin për obskurantizëm në poezi. R.V dhe P.K. të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, e dënojnë pse thotë atë që ata s’duan të dëgjojnë, ja p.sh: “Në poezinë “Xhulisë”, një vajzë malësore shkon në shkollë, e veshur me një xhaketë të vjetër ushtarake, që ia dhanë vëllait, kur u lirua nga ushtria. Synimet e poetit janë të qarta këtu. Në këto poezi ai kërkon të nxijë jetën tonë dhe shpif për mirëqenien ekonomike që u ka sjellë socializmi, ashtu si për gjithë popullin, edhe malësorëve tanë.”

E vetmja kritikë që kam për këtë libër është se poezitë goditëse, ato të cilave u referohen R.V. dhe P.K. në akt-ekspertizën e dënimit nuk përfshihen të gjitha. Do të ishte shumë interesante të na jepej mundësia të lexoheshin. Në këtë vëllim mbizotërojnë poezi që Visar Zhiti i shkruajti gjatë viteve në burg. Kur nuk kishte të drejtën për të patur letër e penë në qeli, ai krijoi me mend dhe i nguliti në kujtesë të gjitha poezitë duke u përpjekur kështu të mos humbiste dhe mbamendjen. Përkthimi i vëllimit nga shqipja në gjuhën angleze, pa dyshim, ka humbje. E megjithatë përkthimi i Robert Elsie-së është i fuqishëm dhe prekës. Nga poezitë më të bukura ndoshta është dhe “Çastet ikin”: Ikin çastet si morrat nëpër trupin tim. Në këtë llogore burgu plot baltë vuajtjesh rri dhe pres. Sa keq të jesh luftëtar pa luftra. (1982)

Në poezinë e shkëlqyer “Banjoja e të burgosurve”, e krijuar kur ai ndodhej në burgun e Qaf-Barit në korrik të vitit 1983, Zhiti tregon se si edhe në rrethanat më të tmerrshme njeriu kapet pas sensacioneve që mund të të japin edhe kënaqësi, sado vogëlane:

Më lëpin me gjuhë uji i dashuruar

u lehtësova i tëri.

Hija e telave me gjemba

si tatuazh skllavi

nxin mbi lëkurën time.

Po unë po lahem,

e humba peshën si në një realitet tjetër.

Në poezinë që ka marrë dhe titullin vëllimi, Zhiti kapet pas humanitetit nga fija më e brishtë: “Unë, si i marrë, ulërij në heshtje:/ Ej, ti, botë!/ Dhe në më ke harruarr,/ unë jo…” Dhe në njëfarë mënyre, profetikisht, kështu ndodhi, sepse regjimi ra më 1990 dhe Visar Zhiti doli nga gulagu, pra ky është një libër, për fat, me një fund të lumtur: Poeti ruajti shëndetin e mendjes dhe mbijetoi.

Në poezinë “Zyra e dikurshme e diktatorit, pranë së cilës punoj” ai arrin madje të vizitojë zyrën e torturuesit të tij dhe – jehonat e Hannah Arendt – sheh se ai ishte një vend shkretimisht zymtan, jashtë imagjinatës: “…humnera dënimesh. Nga sirtarët/ s’dalin tyta armësh/ si sy detektivësh metalikë. Rri i heshtur./ Fytyrëzbardhur. Sikur të kem dalë nga një sëmundje e gjatë.”

Ky libër poezish lindi si realiteti i një makthi tejet të keq. Është një nga ata librat e rrallë që ka forcën t’i ndryshojë lexuesit vizionin mbi botën. Merreni dhe mbajeni fort. Është dhe ilustrimi më i shkëlqyer që kam parë, ku shpjegohet se si shpresat e larta, me socializmin e fillimit të shekullit 20, degjeneruan në një tirani të përditshme.

_________________________________ Përktheu nga anglishtja : Mira Xhiku

Për buken e gojes

December 22, 2016 by dgreca

tregim nga Lek Gjoka/
Një ere e lehtë e ardhur nga gryka e lumit Drin të priste fytyren si më brisk nga të ftohtit. Viti 84 po përgatitej të jepte shpirt e tia linte rradhen 85 .Moti ishte lëshuar më tere egersin e saj mbi Europe sikur të kishte një inat të vjeter me kontinentin plak.Kastrioti ishte ulur në një cunge në oborr dhe ia kishte ngulur syte nga larg Bjeshkes se Veles qe bardhesia e bores sa here puthej më rrezet e shndritshme të diellit krijonte një drita ftohtesie shpirterore.

-Oh zot – psheretiu ai me vete- sonte është nata e Keshendellave dhe s’kemi as një kile miell per një byrek dhe ca petulla,valle si do ta festojme ditlindjen e Jezu Krishtit?..
Për një çast sikur i oshetiu si një zë i çjerre zeri i mesues Avniut
-Feja është opium për njëriun,e mashtron ate,e ve ne gjume.Ndaj ne duhet te jemi të lumtur se vetem ne në Shqipëri po ndërtojme shoqerinë më te mire në bote, njëriun e ri të ketij shekulli, ndaj në shoqërinë komuniste të gjithe jemi të barabarte….
-Po,po-psheretiu nëpër dhembe -ke te drejte shoku mësues të gjithë te barabarte jemi por të gjithë në skamje e varferi të tejskajshme.
U ngrit ngadale dhe si hapi më zhurmë deren e shtepise një dere e mbeshtjelle më plasmas qe të paktën të mos hynte pa trokitur era dhe shiu mbrenda.Nene Maria ishtë ulur në krye te oxhakut dhe dridhej nga ethet.Kastrioti iu afrua afer dhe e puthi në balle.Dy lote dhimbje iu rrokullisen nepër faqe.
-Nëne!- nisi të flase më një trishtim të shkruar në fytyre- do të shkoj te tezja të marr pak miell,sontë është ditlindja e Krishtit dhe duhet ta festojme se..
-Ule zerin biri im !- e nderpreu e ema- se mos na degjon kush.
-Atehere,ti dhe nene daja na keni thanë se Krishti ndihmon çdo njeri të planetit te varfer dhe të pasur, të shendoshe dhe sakat ndersa komunistet..
-Sheet, a do të hyjme në burg pak kemi gjyshin apo do ta hajme dhe ne.Ti nuk merr vesh nga keto gjera sepse je i vogel sa i ke mbushe te katermbedhjetat, por do rritesh biri im,do rritesh.
-Mirë,mirë nena ime.
Iu afrua , i tha një përqafim të fortë mori një cante prej lecke dhe doli.Pa mbyllur mire deren ktheu koken edhe një here dhe i foli të emes më të madhe.-Sonte gjalle a vdekur do të kthehem me miell në shtëpi,kemi feste e duhet ta festojme.
E ëma e veshtroi më dhembshuri të birin që ishtë burrëruar para kohë nga hallet dhe ndieu një dhimbje te tmerrshme shpirterore.Sa u mbyll dera pa vetedije nisi të qante me denese…
Një rig i hollë shiu perzier me breshnize bore rreshqiste nga rete.
Ishte mesi i nates.Edhe pak kilometra e ndanjte nga fshati kojshi me te dhe hynte ne zonen e Lezhes.Tek tezja kishte gjetur të njejten varferi dhe kishte ikur deri në Shkoder në kembe ku kishte arritur të blinte ca kile miell fale një kusheriri të larget .Nata të shtinte friken.Oshetimat e ujqerve e tmerruan disa çaste.
-Zot i madh qe je në qiell !-nisi të belbezonte neper dhembe urate nga bibla!- buken tonë të perditshme falna sot
Këmbet filluan ti ngrinin megjithese i kishte mbeshtjelle me plasmas sepse çorapet i ishin bëre cope-cope.Ktheu koken nga bjeshka Vele dhe një çudi i përshkruan syte.Iu duk sikur kryqi i shendridshem rreze malit tek kisha e Shen Mise kryqin qe e kishin thyer komunistat kishte një driçim më vezullues.
-O Zot !- psheretiu si me vete,kur i hodhi një veshrim fushes se pafundme të Zadrimes-sa larg shtepise qenkem, a thua bej mire ti bie nga vau i Drinit se shkurtoj mjaft rruge?!..
Si pa e kuptuar i ishte afruar lumit Drin i cili ishtë mbushur plot dhe leshohej turruvrap mes per mes fushes për në Lezhe.As nuk dukej se dikur aty ishte nje va.Vetem nje tub qe perdorej gjate veres për vaditje ishte si shenje.Kastrioti ktheu koken prapa.Nata ishte ulur kembekryq me gjithe ftohtesine e nates .Hypa ngadale dhe nisi te rreshqiste terë frikë neper tub.Pak pa arritur në fund i rreshqiqi trupi dhe ra në Drin.Nuk mendoi fare se do behej qulle por ngriti doren lart qe të mos i lagej mielli.Ashtu ngadale-ngadale doli në breg te lumit.U nis drejt fshatit te tij qe vetem pak kilometra e ndanin por atij i dukej një jete larg.Dhembet nisen ti kercisnin nga të ftohtit.Një murlan i zi ia nisi vrapit nëper fushe duke fishkellyer një melodi mortore.
-Edhe pak,edhe pak!-mundohej ti jepte kurajo vetes por me kot.Pervec rrobave edhe trupi po fillonte ti ngrinte akull.Ashtu duke u terhequr zvarre kishte arritur tek Suka e Cukajve.Një cast i doli si nëpër turbullire gjyshja…
-Ah mor biri im!-nisi ti fliste ajo duke ia bere më dora nga ana e Sukes-kur kam ardhur nuse tek Cukajt kjo Suke ishte plot e per plot me arra,rrush, kumbulla …
-Pi pse e shiti gjyshi mij nene!- e nderpreu ai si me habi.
-Jo,jo gjyshi nuk e shiti por ia moren me force komunistat për ta perdorur në kooperativen e re te fshatit
-Po pse,pse se nuk do ishim kaq të varfer tani.
-Psene se ka gjetur askush biri im.Djalli beri çdo poshtersi te dilte para Jezuesit ndaj ka ardhe bota e djallit,komunizmi është djalli vete por ki kujdes mos fol me askend se e pagojme shtrenjte …
Boria e forte e trenit te mengjesit qe vinte nga Shkodra e trembi disi Mark Korjen.Ia dha disi vrapit por meqe e pa se ishte vonë nderroi drejtim u nis për shkurt nga Suka e Cukajve.Dita akoma nuk kishte zbardhur.Kur u afrua nga mesi i Sukes dalloi një njeri te shtrire qe ishte tkurrur nga te ftohtit.U tremb disi por u nis me nxitim drejt tij.Pa u afruar mire dalloi Kastriotin e Cukajve me syte gjysem te hapur.Iu afruar afer dhe si dalloi rrobat e trupit te ngrira kallkan një ndienje dhembshurie i përshkoi trupin.E perkiti në balle,e levizi pak me shprese se mos jepte ndonje shenje jete por me kot.Zemra e tij katermbedhjete vjeqare s’kishte arritur ta duronte me te ftohtin dhe ishte ndalur në rruge.Poshte kokes kishte canten e leckes me pak miell.Marku i mbylli lehte syte dhe si i beri kryq belbezoi lehte nëper buze.
-Shpirti yt u prefte më paqe biri im-dhe nuk arriti dot ta mbante veten dhe nisi të qante me denese-dikur gjyshi yt iu jepte argateve te tij miell dhe mish për çdo Keshendelle ndersa tani ti dhe jeten për buken e gojes për dy kile miell në kete nate te madhe te ditlindjes se Krishtit.Oh Zot e shperlafte mordja ket djall komunizmi.
Ktheu koken nga bjeshka e Veles dhe nisi ti lutej Zojesh Shen Mi qe shpirti i Kastrioti te shkoje në parajse dhe nje dite djalli i kuq qe po drejtojne Shqiperine te largohej dhe shpirtrat e shqiptareve te jene përseri te lire si dikur…