nga MSC. Albert HABAZAJ/
Duro Mustafai: 21 shkur 1933 – . Nëpërmjet faqes online të gazetës “Dielli” dua të nderoj një personalitet të letrave shqipe, që bën letërsi të bukur dhe kombëtare, por s’do reklamim. Është një firmë e njohur me botime librash apo në shtypin e ditës, i shquar sidomos për publicistikën letrare ky, emri i Duro Mustafait. Duke folur për letërsinë, kulturën dhe artin në Vlorë, “Ore po na është bërë shumë i dashur ky emri i Duros, – më tha një mik nga Himara, ndërsa pinim nga një krikëll birre me dallgë deti në Ujë të Ftohtë, një çap mbi det të Vlorës, buzë muzgut trëndafilor të kësaj së premteje të datës 31 korrik 2015. – Sot kishte botuar një shkrim shumë të bukur në gazetën “Tirana Observer”, në nderim të 95 vjetorit të Luftës së Vlorës me titullin emblematik “Kapedan Sali Vranishti dhe koha e heronjve”. Më pëlqeu sidomos për jehonën morale, kombëtare dhe estetike që mbartëte shkrimi dhe që përhapte në bashkësinë e sotme qytetare, si dhe për mesazhet që përçonte”. Ai, së bashku me Muharrem Fejzon, është skenarist i filmit artistiko – etnologjik “Gunat përmbi tela” (1977), i cili trajton Luftën epope të Vlorës së Njëzetës.
Jetëshkrim lakonik: Duro Mustafai (Avdurahman Bashaj) ka lindur në qytetin e Vlorës, më 21 shkurt 1933, në Mëhallën e Re (sot lagje “Partizani”), me baba nga Vranishti dhe nënë nga Kanina. Baba Mehmeti ishte patriot, i cili, përveç se në Luftën e Janinës, u shqua sidomos në Luftën e Vlorës. U martua me jetimen Fezire Nelaj nga Kanina dhe e ndërtuan jetën me thjeshtësi e ndershmëri në qytetin e Vlorës. Durua, mësimet e para i kreu në shkollën 7 vjeçare “Naim Frashëri” në vendlindje. Përfundoi me rezultate të shkëlqyera shkollën e mesme “Luigj Gurakuqi” në Elbasan. Mbaroi më tej dy fakultete. Studimet e larta i kreu në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë, dega Gjuhë – Letërsi, Tiranë. Fillimisht ka punuar si drejtor shkolle dhe mësues i letërsisë në Vlorë. Një kohë aktive, të vrullshme, plot fantazi e aksione të mbushura me zjarr idealisti kaloi me rininë aq mbresëlënëse. Krijimtarinë letrare e ka nisur që në bankat e shkolës. Për më shumë se 30 vjet është marrë me gazetari. Ka punuar redaktor në gazetën “Zëri i Popullit”, kryeredaktor i gazetës “Drita” (6 vjet). Disa vite, para se të dilte në pension ka qenë kryeredaktor i gazetës “Shqipëria” (për diasporën), në Ministrinë e Punëve të Jashtme. Për disa vjet ka dhënë mësim si pedagog i jashtëm, në degën e Gazetarisë të Universitetit të Tiranës. Mbahet mend që bëri bujë në shtypin letrar të kohës me një cikël poetik për Kubën, shkruar në Havana (janar 1963) dhe botuar në gazetën “Letrari”, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë (shkurt 1963). U ravijëzua ndër krijuesit e atyre viteve për stilin lakonik, për kulturën e vargut, për ndjenjën e dukshme humane dhe për një sherbet humori që të bënte shumë mirë për shëndetin letrar dhe estetik. Duro Mustafai është autor i librit “Edhe ti do të bëhesh gjysh”, që është edhe një kontribut për letërsinë shqipe në llojin e autobiografisë në formë letrare (të cilit i ka bërë një botim të plotësuar e të përmirësuar: Tiranë, Ilar, 2014); “Vranishti në sytë e mi” (portrete, skica, reportazhe, artikuj e intervista), Tiranë, Toena, 2006; “Nën qiellin e Prishtinës” (Ditar i një dashurie të përgjakut), roman, Tiranë, Toena, 2008; “Ne gazetarët e atyre viteve”, Tiranë, Ilar, 2014; “Me sytë e një gruaje”, poezi, Tiranë, Da Vinçi Press, 2015, etj. Në Bibliotekën Kombëtare, nga krijimtaria e Duros Mustafait, ka 19 regjistrime bibliografike të shfaqura.
Shkrimtari i buzëqeshjes krijuese: Mëmëdheu im është Kanina – thotë shkrimtari human Duro Mustafai, se nga Ballkoni i Vlorës kam Nënën, ndërsa Atdheu im është Vranishti, se nga fshati i Kapedanëve kam Babën. Me atë dashuri që shkruan për Vlorën, shkrimtari Duro Mustafai, thur hoje me fjalë mjalti për Prishtinën. Ja si e ka vlerësuar romanin e dashurisë sublime studiuesi i njohur Prof. Dr. Shaban Sinani: “Duro Mustafai e ka shkruar këtë libër me një pasion rinor, me një nderim shembullor për ndjenjën njerëzore, me fjali të shkathëta dhe me ligjërime të përveçme për çdo situatë e karakter. Ky është një libër që të frik dhe të iluminon. Jo gjithçka vjen prej “Arsyes shtetërore”. Shumëçka vjen prej “arsyes patriakale”. Njerëzit dhe ngjarjet janë në kornizë, por me më pak kufij se në kohën e tyre. “Nën qiellin e Prishtinës” është një ode që i kushtohet një dashurie të flijuar. Fati i Ljubas dhe i Sadriut vërtitet nëpër kohëra. Flijimi i tyre s’mund të thuhet se i takon të shkuarës. Kjo i jep librit një vlerë jo vetëm dokumentare dhe letrare, por edhe ndihmesë në realitetet tona. Ndoshta kur Kosova dhe Serbia do të ishin dy vende fqinjë, historia e Lufës së Ftohtë do të mbyllet në arkiva dhe dashuritë do të jenë pa rekuiem, siç është libri i Duro Mustafait për dashurinë e Ljubas me Sadriun” (07.11.2007). I kam lexuar me një ndjenjë respekti të 207 faqet e këtij romani me 10 kapituj, dhënë nga autori mjeshtërisht dhe me dashuri në trajtën e një ditari dhe u ndjeva mirë që ky libër është i veçantë në llojin e vet dhe me vlera të shumta artistike dhe njerëzore, sepse thyen edhe tabu, ndoshta 15 shekullore, për ta bërë jetën më të bukur, më njerëzore, të lirë në kufijtë e dinjitetit, për ta përmirësuar jetën, për ta bërë më të dashur e pa komplekse. U ndjeva qytetarisht bukur, kur vërejta se romani nis me ditarin e kosovarit Sadri të bacë Veli Krasniqit nga Peja, qysh më 3 prill 1957: “Kam bërë një hap të guximshëm e të veçantë në jetë: jam dashuruar me një vajzë të një kombësie tjetër…Ajo është një serbe…”. Mora frymë të plotë, mesdhetarisht, kur epilogu kishte në mbyllje fjalinë: “Dhe fytyrat e njerëzve shkëlqenin nga drita e lirisë”. “Nën qiellin e Prishtinës” është një harmonizim i letërsisë artistike me letërsinë dokumentare, ku çdo faqe zbukurohet me dinjitet nga një buzëqeshje e trëndafiltë e dashurisë së pastër e të thellë, që s’njeh kufi. Ky roman ëshë gjithashtu jo vetëm një kontribut i letërsisë etnologjike, por është një gur, e gur për në qoshet e ndërtesës së letërsisë antroplologjike. Themelet e këtij rrokaqielli të dashurisë universale i kanë hedhur burra të lartë si Ernest Heminguej, Janis Ricos, Petro Marko e ca të tjerë. Më vuri në mendime shprehja e Klintonit që përdor autori në epilog: “Askush nuk ju detyron të harroni, por përpiquni të falni”. Thjesht, shkurt, qartë, me domethënie. Duke dalë mbi kanunet e maleve, duke u ngritur pozitivisht mbi të drejtën dokesore (zakonore), Institucioni i Faljes është burrëri, është qytetari, është mesazh për ta përmirëzuar dhe për ta zbukuruar botën njerëzore. Sidomos sot. Ndër Shqiptarë sidomos. Dhe ndër Ballkanas. Ndër Mesdhetarë. Jemi pak. Duhet të duhemi shumë. S’ka kohë për sherre. Ky libër i Duro Mustafait më frymëzoi të bëj këto vargje: “Ballkan, pash nderin!/ a ma jep fjalën burrash/ të bëhesh ballkon i paqes/ se sherrit hajrin ia ka parë/ veç sherri…”. Duket që shkrimtari Duro Mustafai ka ndikim nga “Hasta la vista” e papërsëritshme e P. Markos, por jo, nuk ka një presje të kopjuar andej; gjithçka është prodhim “bio” i Duro Mustafait, që rrjedh natyrshëm në shtratin e tij të krijimit, tashmë të dallueshëm, me stilin e tij sa të ngrohtë e të qeshur, aq zhbirues në botën shpirtërore të personazheve. Krijimtaria e Duro Mustafait shfaqet me gjurmë të dukshme në tre plane të letërsisë shqipe: në prozë, kryeshisht me prozën e gjatë, romanin, me poezinë dhe me publicistikën letrare. Poezitë e tij kanë emrin e tij. Janë të shkruara (së pari e së fundmi) me DASHURI, me kulturë letrare, me brendi ideo – emocionale të thellë, me temperamentin dhe me fizionominë personale të shëndoshë të shprehjes poetike. Në poezitë e tij gurgullon ujët e Gurrës së Çikës, gjelbërojnë ullinjtë e Kaninës, freskojnë dy detet e Vlorës, lulëzojnë lulet e Elbasanit. Nektarinat e Duro Vlonjatit kërkohen në Europë; hijeshohen më tepër nga motivet helene në Akropol me urtësinë e Sokratit dhe trimërinë legjendare të heronjve të Heladës; shijohen në gadishullin Apenin; ëmbëlsohen më këndshëm nga motivet turke në Ankara e Marmara; e ruajnë freskinë me motivet gjermane; bekohen në motive egjiptiane; lahen me dritë dielli e mirësie ndër motivet kubane. Duro Mustafai, siç spikat si shkrimtar i vendlindjes (s’kam parasysh vetëm vendlindjen e vogël, atë të ngrohtën e frymës: Vlorën, Vranishtin, [më e madhja në botë, ndërkohë], por Shqipërinë, Shqiptarinë më saktë), ashtu ai ngrihet në përmasat e shkrimtarit të humanizmit universal.
Duro Mustafai na mëson si të shkruajmë për vendlindjen: Kur kujtoj vendlindjen time, apo kur marr penën për të shkruar për Tërbaçin, ku u linda e që s’e këmbej të më japin botën, më del përpara buzëqeshja e qeshur, imazhi më i plotë i dashurisë që mund të ketë njeriu në këtë botë – Duro Mustafai, që edhe natyra është treguar aq bujare, se i ka falur tërë atë nur e fisnikëri hyjnore, ama dhe ai nuk e ka shpërdoruar, por e ka mirëpërdorur bukur dhe dobishëm. Kur kujtoj vendlindjen, kam mall si Duro Mustafai i durimit dhe i dashurisë universale. “Kam mall për shtëpinë në kodër,/ Ku linda në atë dimër të rrallë,/ Ku eca e fëmijëria aty më iku,/
Pranë një sokaku me gurë të bardhë./ Dhe për oborrin me gjethe hardhie e fiku…”. Sikur mos ta dija dhe sikur mos ta njihja autorin dhe stilin e tij, do të thosha, pa mëdyshje, që këto vargje janë bërë, ose nga nobelisti i pashpallur ende, për arsye të korrupsionit global, nga i dali mbi rè, nga fenomeni i Universit, i pakapshmi I. Kadare, ose janë pjellë e Mbretit të Principatës së Letrave Shqiptare, Dritëroit të Madh. Por unë, që kuptoj simbolikën DUMEMUS, të cilën na e shfaq miku i pastër pedagogu dhe autori i disa librave letrarë Luan Çipi, unë që mendoj se e njoh afërsinë dhe distancën midis treshes, përveçueset dhe përbashkueset e kësaj trioje, në shfaqje të panjohur, në thelb të shfaqshme, them se studiuesit e mirëfilltë të letërsisë mund të gjejnë optika studimi tek dritërori ndër dritërues, Abdurahman Mehmet Bashaj. Pse e them këtë? Po ka një logjikë, që të paktën, përdoruesit e penës së dobishme, për vlera e bukuri artistike, estetike e sociale, e njohin mirë e goxha mirë Duro Mustafain, alias = thënë ndryshe Avdurrahman Bashon e Vlorës e sidomos të Tiranës, që qe kupola e situr mirë për klasifikimin hierarkik të shkrimtarëve dhe artistëve shqiparë (dje qe oaz, sot u bë oqean, [aq adhá, më duket se na ironizon krenarisht e dhëmbshëm i përveçmi ndër ne, shqiptaro – amerikani i vargut e i këngës së thekur, Pelivan Bajrami]). “Kam  mall. Oh, sa mall!…”. Këto vargje sikur më realizojnë, shqiptarisht dhe në gjuhën e nënës, atë që dua: harmonizimin e dashurisë së bërthamës së mbjellë nën tokë dhe mbi tokë, të pemës së shëndetshme, plot degë të gjelbra e fruta të ëmbla.
“Dhe strofat e mallit ndjekin njëra – tjetrën deri sa arrijnë në apogje”, – thotë Përparim Hysi e prapë, në fund të çdo strofe, fjalia: “Kam mall. Oh, sa mall!”.
Shpesh herë mendoj të bëj për këtë personalitet të poezisë shqipe një shkrim sipas parametrave që kërkon një studim. Po shpesh herë them të flas për poezisë e tij, siç ma ka ënda, siç dëgjoj njerëzit që i reciojnë njerëzit e tij, siç dëgjoj ata burra me mend Labërie që i përfillin vargjet e tij dhe i komentojnë lartësisht, pozitivisht, meritueshëm. Jam pak i mërzitur, se dikush më tha në vesh, “myshorazi”, sikur Duro Mustafai na paska kaluar 82 vjeç. “52?” – e pyeta unë. Oto, jo çinkue,- më tha këmbëngulshëm miku i përbashkët. E ç’ta kundërshtoja xha Zeqon, vëllamin e Duros, një nga personazhet e tij letrarë, ndërkohë vjehrrin tim, të mrekullueshmin Zeqir Dule Ribaj. Qe pikërisht 14 shkurti, kur po diskutonim këtu, në Vlorë për vlerat universale të Duros dhe u pajtuam me njëri – tjetrin, duke marrë një mirësi në mungesë për Duron e Tiranës, të Vlorës, të Vranishtit, të Kaninës edhe të Tërbaçit, me nga një teke raki rrushi, nga pjergulla në fik të bardhë.
Një rreze e diellit të ngrohtë feks në një shpatull mali të bardhë: Kishin një vlerë veçantë komunikuese dhe respektore dikur ato kartolinat që shkëmbenim aq sinqerisht, sidomos ato midis miqsh në shoqëëri. Këtë 21 shkurt që kaloi Duro Mustafai mbushi 82 vjeç. S’më besoni?! As unë nuk e besova fillimisht. Eee. Debatova dhe me punonjësen e gjendjes civile, biles edhe me përgjegjësin e saj në Tiranë, por më kot. Aq qënkërkesh ditëlindja e Shkrimtarit të Vendlindjes: 21 shkurt 1933. Ju thoni 28? 52 ? Jo, mor jo, 82 qënkërka vërtet, (sipas gjendjes civile, ë?) Ishte i padobishëm debati me zyrtarët e pabindshëm burokratë, kështu që iu vura punës time shpirëtrore për ta uruar këtë njeri të mirë. Mendova: T’i bëja sms? E – mail? S’ më pëlqeu kjo ide virtuale. Durua është original dhe prodhon krijime origjinale. Vendosa, tradicionalisht, t’i nis një kartolinë simbolike, me shkrim dore. Ja teksti: “Sot, i mirënjohuri i penës së bukur shqipe, Duro MUSTAFAI mbush 82 vjeç. Me këtë kartoline urimi për ditëlindjen, po i nis një det me të fala nga Vlora. Pak diell në një mal të bardhë pashë të ngrohte çiltër zogjtë e folezës së publicistikës letrare këtyre trojeve të mia arbërore, në përpjekje për të marrë fluturim si shqiponjat qiejve të gazetarisë, të qytetërimit, të kulturës botërore dhe të progresit. E kam lexuar librin “Ne, gazetarët e atyre viteve…” të mendimurtit si uratë, të zemërzjarrtit si vullkan me fuqi pozitive hyjnore, të shpirtqeshurit si qershor, të shkrimtarit dhe gazetarit elitar Duro Mustafai. Jo vetëm sa për kujtim e frymëzim, siç ma kushton me shkrimin e tij autori. Po unë kam një problem me këtë libër. Nuk dua të ndahem nga ai. E kam në shtëpi, kur jam në shtëpi, e kam në punë çdo ditë pune. E kam te cepi i majtë i tavolinës së punës. E hap mbas çdo ore pune në kompjuter. Për t’u qetësuar dhe për t’u frymëzuar. Në kontekst. Në vend të kafes. Për të freskuar mendimin, si buzën me një gotë ujë natyral. Çmallem dhe mësoj nga ata, gazetarët e atyre viteve të stuhishme, të ndezur nga Idealizmi i Bardhë i Lirisë Njerëzore Qytetare. Ata ishin lule në furtunë. S’mund të ndahem nga ata. Dua të vijoj gjurmët e tyre më të mira, më të bukura, më të dobishme.Ky është motivi që libri “Ne, gazetarët e atyre viteve…” e shoqëron qenien time, kudo. E marr me vete. Të them si Biblën, është pak, sinqerisht. Bibla është Libri i Shenjtë për të gjithë ne. Edhe, “Ne, gazetarët e atyre viteve…” më ngjan si një libër i shenjtë, por për mua, është edhe i shtrenjtë.
Personat jetësorë, për bëmat e tyre të mira në dobi të kombit, shndërrohen në personazhe historikë, artistikë a kulturorë…Kujtoj Dhaskal Todrin tek “Udha e shkronjave” dhe heq një paralel, kur në vështrim krahasues, po aq ndritshëm, më shfaqet imazhi me dritë të ngrohtë i Duro Mustafait majë kalit të bardhë të publicistikës letrare të Shqipërisë, që me penën e mprehtë të gazetarit, na ka bërë më të shëndetshëm estetikisht për shtyllën tonë etiko-morale. Kur shkruan Duro Mustafai qesh fjala e, si rrjedhojë, zbukurohet leximi, i cili fisnikëron çiltër e thellë të zotin e leximit, lexuesin qytetar, dashamirës të kulturës. Nga pena e Duro Mustafait mëson si të shkruash për vendlindjen dhe si ta duash atë sa dritën e syve. E unë i kam thurur vjershën: “Si mund të shkruhet një libër për vendlindjen Sa herë lexoj Duro Mustafain/ ngjyej penën në një pjatë mjalti/ kujtoj, në korrektesën e tij, babain…/ dhe futem në Mbretërinë e Artit./ Dhe i marr një kafshatë ndjenje e malli,/ ca thërrime nga figurat letrare,/ se ai bën të qesh bukur dhe zalli/ me at’ shpirt të çiltër, të pastër fare./ Duro Mustafain sa herë lexoj/ me zemër i them: të lumtë dora!/ Vranishtin e tij e Tërbaçin tim nderoj/ të dy kemi Çika, dhe të dy HORA./ Se për Horën ilirike të parët:/ Mete Çobo, Lulo Abaz Mehmeti…/ u vërsulën si shqipe mbi barbarët./ Lavdia e tyre tempull për ne mbeti./ Sa herë lexoj Duro Mustafain/ zë, lundroj nëpër ëndrra diellore,/ më pushton një rrymë e ngrohtë faji…/ e metaforat më kapin për dore,/ që për vatrën e zjarrit, ku u ngroha/ çdo ditë ta mbjell të freskët fjalën/ e të shkruaj për njerëzit që njoha,/ si bujku i mirë që mbjell arën./ Duro Mustafain sa herë lexoj/ Them: s’ka si rrënja e pemës së gjelbër/ e për Tërbaçin tim si zog fluturoj/ E për mua si Tërbaçi s’ka tjetër!/ Sa herë lexoj Duro Mustafain/ (këtë e them me gjithë bindjen)/ kujtoj në sinqeritetin e tij babain/ dhe si mund të shkruhet një libër për VENDLINDJEN”; Vlorë, e shtunë, 21.02. 2015. “Vendlindja është si familja, – shkruan poeti – e ndjejmë nevojën e saj kur na mungon…”. Mozaik tematik, mozaik ngjarjesh e njerëzish, shkruan me ndjenjë e dashuri Duro Mustafai dhe ky prodhim etnoletrar është një dhuratë e çmuar për brezat pasardhës. Lajmotivi i autorit është: Gjithmonë e sa të kem frymë, vendlindja, në rastin konkret Vranishti është i bukur në sytë e tij. Ndjen vërtet kënaqësi kur lexon librat e Duro Mustafait, sepse të ngjallin emocione, sepse siç shkruante shkrimtari i paharruar Skënder Hasko “të njeh me vende, që, megjithëse ua ke dëgjuar emrin shpesh, nuk i njeh në thellësi, që të njeh me njerëz të cilët meritojnë të respektohen për bëmat e tyre”. Ndjen kënaqësi estetike, sepse autori ka përdorur figura letare si metaforën, krahasimin epitetin, të cilat e ushqejnë e ujë të pastër e të pasur letrar lëndën, qysh në rrënjë. Edhe pse ka qenë larg Vranishtit, shkrimtaria e tij tregon se zemrën e ka në Vranisht e Vranishti e ka në zemrën e tij. Ato nuk mund t’i ndash dot dhe kjo vihet re lehtësisht jo vetëm nga pena e botuar e autorit, por edhe nga fjala e dëgjuar nga goja e tij.ai, me një dashuri të tejdukshme, flet për njerëzit dhe virtytet e tyre, për vlerat morale e shpirtërore, për bukuritë e natyrës së Vranishtit të tij, që mban brenda emrit të vet ngjarje ebëma të lakmueshme për këdo. Libri i Duros për vendlindjen është një monografi e letrarizuar plot jetë, me njerëz realë, që kur e lexon të duket sikur fjalosesh me personazhe të njohur më parë. Dhe kjo është një nga vlerat e tij. Duro Mustafai ka bërë kujdes që të sjellë në vëmendjen e lexuesve famën e emrave vranishtjotë, të penës e të dyfekut, të mendjes e të punës, heronj e akademikë, që kanë “pushtuar” Shqipërinë. Le të përmendim vetëm dy tituj shkrimesh, ndër 52 që ka libri “Vranshti në sytë e mi”: “Heroin në fletët e një ditari”, ku flitet për yllin e pashuar të lirisë Hysen Çinon dhe “ Ç’m ëtha Shaban Sinani” ku flitet për madhështorin Sali Vranisht, i cili s’ka mbetur rastësisht në vargjet e mëposhtme, aq lavdëruese e aq domethënëse: “Mal i lart’ e ti mbi male,/ Kur luftoje, hidhje valle…/ Kush të bë, ç’qe ajo nënë?/ Shqiponja me krah’ t’ergjëndë”. Ky libër është ndërtuar me katër kapituj. Kapitulli i parë me skica, portrete e përshkrime, nis me thënien e Ciceronit “Historia është dëshmitarja e kohërave, drita e së vërtetës, mësuesja e jetës, lajmëtarja e lashtësisë”, ku autori nis të përdorë bisturinë kulturore historike nëpër tisin e kohës për “Shtëpinë e zotit”, malin e Bogonicës mbi Vranisht, “afër Qiellit, afër Zotit”. Kapitulli i dytë nis me sentencën e Molierit: ‘Marrim pjesë në lavdinë e të parëve tanë, vetëm atëherë kur mundohemi t’u ngjasim”, përmban tri intervista si dhe një bisedë imagjinare. E para, “Intervistë me Avdurrahman Bashën – ai që nuk njeh jetën e tij, e ka të vështirë të njohë jetën e të tjerëve” më ngjan përsëri si një bulëzim i freskët i Kalorësit Rebel të Lirisë te “Intervistë me vetveten – Retë dhe Gurët”. Bukur kështu, kur përsëritet cikli i krijimit dhe i rrëfimit në një trajtë të re e origjinale, sepse ka shumë vlera sidomos për historinë letrare të shkruar, e cila vetëm në fushën e dokumentimit arkivor është shumë e çmuar (pa përmendur vlerat letrare, gjuhësore, kulturore, etj.). Nga dera e intervistave të Duros, mun dtë hysh në Vranisht dhe mund të bisedosh me protagonistët. Një ndër to është ajo me Nderin e Kombit, me njeriun e mirë e shkrimtarin e respektuar, Dritëro Agolli, i cili kur pyetet: “…Çfarë dini për Vranishtin?”, përgjigjet: “E ku ka ndonjë shkrimtar të moshës sime që të mos dijë gjë për Vranishtin!” dhe, pasi përmend vajtjen e Plakut të Flamurit në Vranisht, se nga Vranishti është Sali Vranishti, se aty më 1943 u krijua çeta “Sali Murati” dhe s ejanë të rrallë fshatarat që kanë 51 dëshmorë si Vranishti, dhe aq me më shum ëmartirë të luftës, thotë: “Pastaj unë kam miq vranishtjotë si Maman Salinë, Muhamet Tartarin dhe ty, o Duro Vëllai”. Në kapitullin e tretë gjendet një minierë e pasur reportazhesh, që kanë siglën e L. Tolstoit: “Ka vetëm një mënyrë për të qenë i lumtur: të jetosh për të tjerët”. Kapitulli i katërt ka artikuj dhe vëzhgime, të cilat kanë një thënie të thukët me humor lab e moral njerëzor: “Le t’ua lëmë të vdekurve lavdinë e përjetshme, le t’u japim të gjallëve dahsurinë e pavdekshme”. Nuk mund të lësh pa përmendur shkrimin mbresëlënës “I katërti i Kodrës së Kuqe”, ku flitet për heroizmin e rrallë të vranishnjotit Muharrem Llanaj, i cili ka qenë “nënshkrues” i asaj epopeje aq të njohur, ku ranë heronjtë e lirisë: Vojo Kushi, Xhorxhi Martini e Sadik Stavaleci, ndërsa Muharremi, i plagosur rëndë, mbeti pa ndjenja nën gërmadhat e shtëpisë ku ishin strehuar. Të vjen vërtet keq që, ky njeri, hero i katërt, u la tërë jetën në harresë. Por, populli ka thënë: “Koha mënon, por nuk harron”. Duro Mustafai është i madh, por nuk duket, nuk do të duket, nuk kërkon të shkruash për të. Ndoshta mund të jetë tipike kjo cilësi e tij. Thjeshtësia e një njeriu të tillë të madh në vlera, në krijimtari, apo në modelin që paraqet qytetarisht dhe me cilësi artistike, e bën po aq të pranueshëm në bashkësimë e krijimit sa edhe të lartë për profilin e dinjitetit të shkrimtarit Duro Mustafai. Vetëm fakti që Durua ka punuar në organet më të larta të shtypit qendror të kohës dhe sot kujtohet me respekt e admirim, flet shumë e s’do komente fare. Meritojnë nderim dhe vlerësim pena si Skënder Hasko, Pavllo Gjidede, Shaban Sinani, Irfan I. Bregu, Luan Çipi Përparim Hysi, Laureta Petoshati etj. të cilët kanë shkruar për mjeshtërinë e rrallë dhe pasionin e shkrimtarit mbresëlënës Duro Mustafai.  Më pëlqen thënia e shkrimtarit Përparim Hysi: “Libri me poezi nga Duro Mustafai “Në udhët e jetës” është si në album i vërtetë malli”, prandaj po e citoj edhe në këtë profil letrar të këtij autori vital. Pena e Duros ka pasqyruar artishtikisht botën e madhe shpirtërore të njerëzve atdhetar, që çmojnë mbi çdo gjë lirinë dhe dinitetin e kombit. Si gazetar ai së bashku me Hamit Boriçin janë shkolla e gjallë e publicistikës letrare. Ai është siç ka qenë gjithë jetën njeri solidar, altruist në gen, sepse si pakkush i ka ndihmuar talentet e reja, qoftë në gazetari, qoftë në krijimtyari. Këtë mision fisnik e realizon aq fisnikërisht e edhe sot e kësaj dite, duke i flakur tutje si pelelerinë e vjetëruar 80 e ca vite, që na bezdis ajo gjendja civile… E ka bërë revistën “Hora” standart përt’u ndjekur edhe nga botimet luksoze ciëlsisht të larta. Dhe gjithçka e bën vullnetarisht. Krijimin dhe prodhimin e 8 numrave të derisotmë të kësaj reviste të pavarur periodike, social – kulturore – artistike të Vranishtit të Vlorës (sikurse mbi 10 vjet gazetën “Hora”) e ka dora, mendja, zemra, shpiri Duro Mustafait, ndërsa sponsorizimin e saj e ka bërë realitet bujaria e pazhurmshme ing. Besnik R. Hasanaj. Kjo revista “Hora” vetëm cilësimin ka për Vranishtin e Vlorës, se aty është Vlora, Labëria, Shqipëria, antikiteti, sotshmëria, historia botërore dhe qytetërimi. Revista “Hora” më kujton revistën “Ylli”. Kjo është merita e Duros, që veten , si dhe përvojën e tij krijuese dhe të gazetarisë e sakrifikon për të tjerët, për njerëzit e thhjeshtë, për njerëzit e mirë.
Shkrimtari që s’ka kohë të plaket: Vetëm pak ditë më parë Duro Mustafai më dhuroi librin e tij më të ri me poezi, titulluar: “Me sytë e një gruaje”, me autograf: “Albert Habazajt, me dashurinë dhe respektin që nuk do të më shuhen kurrë, miqësisht Duro Mustafai”. Shkrimtari nuk ka kohë të plaket. Pse nuk ka kohë të plaket poeti, shkrimtari, gazetari Duro Mustafai? Është një arsye e fortë dhe një motiv i madh që s’e lë të plaket: Duro Mustafi është shkrimtar atdhetar i talentuar. Si e kujtoj unë të qenit e tij shkrimtar atdhetar? Së pari, ai e do dhe e nderon veten dhe familjen. Kush kërkon komente, të rilexojë librat e Duros, sepse janë aty të qarta si drita e diellit. Aty është bërthama e Atdheut. Djepi. Vatra. Zjarri. Së dyti, do vendlindjen, vendorigjinën, simbolet e shenjta, gurin, dheun, varret e të parëve, “Shqopet e Bashue”; së treti, do Shqipërinë dhe Shqiptarinë; së katërti , do Kosovën dhe Çamërinë. Zjarri i tij atdhetar ndizet nga talenti i qëndrueshëm dhe i admirueshëm, që spikat dukshëm në krijimtarinë e autorit. Nuk do të merrem me librin e ri, por dua të them se, me që e njoh natyrën e tij, dallova qysh në faqen e parë të vëllimit, se Duro Mustafait, kur i bën një nder, ta shpërblen dhjetëfish. Kjo ndodh dhe me librin e tij më të ri “Me sytë e një gruaje”. Është një ditë në Amerikë që i thonë: “Dita e Falënderimeve”. Në librin e Duros, faqja që çel vëllimin: “Në vend të hyrjes – nga autori, mund të quhet dhe Faqja e Falënderimeve, ku në rastin në fjalë, autori, me thjeshtësi të pastër e bujari poetike, falënderon mikun e vjetër, Dr. Irfan Bregun për mirësinë dinjitoze me sonetet e pasthënies së merituar. Këshilla poetike, porosi, aforizma e fjalë të urta në vargje: “Kur të hidhni sytë tek ajo “Shtëpia”/ Mos shikoni lulet kokëvarur te varri im,/ Më mirë hapni librin me vargjet e mia,/ aty janë lulet e shpirtit tim” na vijnë të poetizuara hijshëm dhe me një nuancë të çelur humori, të situra nga shpirti artistik i një 82 vjeçari të ri. Libri është strukturuar me katër kapituj poetikë të dashurisë për njeriun, për jetën, për të vërtetën, për të drejtin, për të ndershim, për përballjen e madhe edhe poetikisht të së mirës me të keqen, si dhe me gjashtë motive të dashurisë universal. Autori mendos se me sytë e një gruaje bota është ndryshe, në kuptimin më e bukur, më e mirë, më e dashur. Ka një poezi ai me titullin: “Kur shoh m e sytë e një gruaje”. Kjo poezi sikur ka një magji të bukur hyjnore. Kjo poezi edhe lexuesin e bën ndryshe, më njerëzor, më të bukur, më të dashur. Edhe në këtë poezi – yll humanitar shfaqet kredoja poetike e autorit D. Mustafai: dashuria për njeriun e mirë, për njeriun e vërtetë, për jetën qytetare. E kështu, libri rrjedh këndshëm në lexim, ta freskon të nxehtit afrikan që po na merr territore edhe këtu, në Ujë të Ftohtë. Kemi të bëjmë me një libër serioz të një poeti të pjekur në të gjitha rrafshet e krijimit dhe të qytetarisë. Pasi mbaron së lexuari librin, vëren se ke shijuar artistikisht poezi serioze të një autori të ngritur në nivelet më të larta artistike. Në kopështin e lulëzuar me vjershërime të Duro Mustafait ka shumë fidanë, që kopështari i poezisë, si një mjeshtër i vargut të shëndetshëm ka mbjellë me kohë dhe sot pas 82 vjetësh i shikon me kënaqësi e, ndërkohë, me krenari e thjeshtësi, që janë bërë edhe pemë letrare, edhe pemë pedagogjike, edhe pemë etiko – morale, ujitur me ujët e bollshëm e të kulluar të Gurrës së Artit të Fjalës.