Reportazh – Page 126 – Dielli

Eliza Dushku promovon Shqipërinë turistike në Atalanta

November 13, 2015 by dgreca

“Sa e mahnitëshme është Shqipëria! “/
Beqir SINA- New York/
ATALANTA – GEORGIA : Në Fall Marketplace në Atlanta, Gjeorgji, është hapur një panair mbi Shqipërinë turistike, ku me këtë rast Televizioni Publik Amerikan, ka shfaqur edhe premierën e dokumentarit “Dear Albania”, me protagoniste kryesore e të cilit, është aktorja e Hollivudit, me origjinë dhe shtetësi shqiptare, Eliza Dushku. Dokumentar televizivë, ky që mbart edhe të tjerë shqiptarë me emër nëpër botë si; Fadil Berisha, Toni Dovalani, Inva Mula, Ermonela Jaho, Lorik Cana, Blerim Destani e shumë personalitete të tjera me famë botërore.
Në stendën e Shqipërisë, në këtë promovim të vlerave historike e natyrore, kuzhinës, zakonet dhe traditat e shqiptarëve, ishin të pranishëm, simbas Ashley Wood – Preisdente e organizates Albanian Voice, Eliza dhe Nate, përfaqësues të medias, personalitete të artit, të kulturës, e etj.
Më 10 nëntor 2015, shkruan në profilin e saj në facebook – “Albanian Voices – Zëri Shqiptarë”, komuniteti shqiptar në Atlanta- Gjeorgjia – ka pasur privilegjin të ndihmuar Nate dhe Eliza Dushku – për të parë Shqipërinë, nëpërmjet stendës me vlerat historike e natyrore, kuzhinës, zakonet e tradita e shqiptarëve .
Gjithashtu, “një dokumentar për Shqipërinë, që kërkon të tërheq turistët amerikan me titull “Dear Albania”, thotë Ashley Wood, presidentja e “Albanian Voices – Zëri Shqiptarë, në statusin e saj, nga Televizionini publik amerikan do të transmetohet në Atlanta, Gjeorgji.
“Kjo, ishte një mundësi e madhe për të treguar se sa e bukur dhe unike, është kultura shqiptare, është dhe për të inkurajuar edhe amerikanë në Shtetet e Bashkuara, për të shijuar bukuritë natyrore të Shqipërisë” thotë Wood.
Anëtarë të komunitetit shqiptar në Atlanta ndihmuan stendën shqiptare të i ofrojnë Elizas dhe Nate, sende nga Shqipëria për stendat e tyre. Familja Dushku ishte e gatëshme që të ftuarve në stendat shqiptare , t’iu përgjigjej pyetjeve dhe për të ndihmuar ata duke u treguar atyre çdo gjë në lidhje me kulturën dhe historinë e Shqipërisë.
“Eliza dhe Nate, janë me “këmbë në tokë” shprehet në statusin e saj në facebook, Ashley Wood, ku ajo ka postuar edhe një set me fotografi nga ky aktivitet duke shtuar se ata janë zemërmirë, bujar, dhe të pasionuar për popullin shqiptar. Dhe, me përkushtim, vështirësi, me punën që ata kanë bërë, kan arritur të vënë në jet këtë projekt me shpenzimet e tyre.”
Kur nisi këtë projekt, në shtypin amerikan Eliza, shkroi artikullin: “Përse duhet të vizitoni Shqipërinë”, me ngacmim nga dokumentari televizivë “Dear Albania”, ku aktorja amerikane me origjinë shqiptare, Eliza Dushku, tregon se ka nisur “udhëtimin e saj nëpër Shtetet e Bashkuara të Amerikës”, për të promovuar, siç thotë ajo vet vendin e të parëve të saj.
Ajo duket se ka zgjedhur këtë mënyrë për të promovuar Shqipërinë turistike. Duke pasur mundësi për të udhëtuar në botë gjatë jetës së saj,: “Unë kam qenë në një numër vendesh tepër emocionuese. Udhëtimin tim më të fundit e bëra në Shqipëri, ku edhe mora shtetësinë e dyfishtë”, është shprehur pas shfaqjes së parë të këtij dokumentari Eliza Dushku.
Më pas ajo ka treguar ashtu si thotë edhe në këtë dokumentar se megjithëse është një shqiptaro-danezo-amerikane nga Bostoni me krenari mund të quhej një bostoniane, por ajo ka qënë gjithnjë kureshtare për Shqipërinë dhe e hipnotizuar nga misteriozja që përmban vendi i saj.
“Ftesa ime e parë për të udhëtuar për në Shqipëri erdhi në vitin 2004, kur mu afrua nga një fotograf i njohur shqiptaro-amerikan, Fadil Berisha. Ai më tha se toka nënë e gjyshërve të mi kishte bërë thirrje për mua, se isha bërë disi një heroinë kombëtare dhe se donte të më sillte në shtëpi për vizitë. Unë kam parë disa vende të bukura si Shqipëria që lagen nga detet Adriatik dhe Jon. Pas kthimit në shtëpi në SHBA ndjeva dicka më të thellë se kurioziteti im fillestar. Doja të kuptoja Shqipërinë, të provoja në ndonjë mënyrë për të kapur dhe ndarë përvojën që kemi pasur, lidhjet që kemi gjetur në të me pjesën tjetër të botës. Ideja për të bërë një film dokumentar mbi Shqipërinë, promovimin e turizmit dhe udhëtimit në vend është konceptuar nga Fadil Berisha, vëllai im Neit Dushku dhe unë. Pasi kemi biseduar për këtë film, ai kishte për tu bërë. Ne e kemi quajtur atë “Letër dashurie në Shqipëri”, tregon Dushku në një artikull për shtypin shqiptar vitin e kaluar.
Më pas ajo kishte pohuar se tani që është kthyer në Amerikë, procesi ka qënë tepër emocionues.
“Unë vetëm mund të filloj të shpjegoj shumllojshmërinë që kam gjetur atje, plazhet e shkëlqyera, fshatrat malore tërheqës. Ne vizituam kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranën dhe më pas vijuam në qytete-plazhe dhe ishujt e rivierës shqiptare, duke udhëtuar deri në fshatrat e thyer të alpeve shqiptare dhe përtej kufirit në Maqedoni dhe në Kosovë të gjitha të banuara kryesisht nga shqiptarët. Ka kaq shumë histori për të treguar, shumica janë plot me një lloj misteri. Unë ndjeva dicka krejt të ndryshme në këtë udhëtim në atdhe, pas bisedave të panumërta me njerëz të hapur dhe të pasionuar, të cilët ndjejnë lidhje të thelal për Shqipërinë”,
Ajo në atë shkrim ka rrëfyer se kur ishte ftuar bujarisht për tu bërë shtetase shqiptare, nuk kishte ndjerë asnjë lloj ngurrimi. “U ndjeva e nderuar dhe e aftë për ta pranuar këtë dhuratë”, shprehet Dushku.
“U ndjeva edhe më shumë si ajo që jam, unë jam një shqiptaro-amerikane”, përfundonte Dushku artikullin e saj rreth dokumentarit televiizive .
Projekti i aktores i cili mbështetet nga producentë të “Lonely Planet” apo “Travel Channel”, ka për qëllim për të treguar sa e mahnitshme është Shqipëria. Në këtë projekt janë bashkëpunëtorë dhe fotografi shqiptar Fadil Berisha, aktori Blerim Destani

NJË UDHË DREJT RUGOVËS

November 10, 2015 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/

Një ditë e zakonshme mund të kthehet befasisht, në një ditë të bukur për shumë kënd prej nesh. Aq më shumë kur bëhet fjalë për udhëtime. Sërish në udhë drejt trojeve kosovare, me ndjesinë e përhershme të emocioneve të këndshme. Makina gati fluturon në Rrugën e Kombit, dhe bëhet më e lehtë në shoqërinë e udhëtarëve të shumtë. Ecim dhe, dielli shpërndan një ndriçim në natyrën përreth, e cila të ofron peizazhe piktoreske, që ndryshojnë kilometër pas kilometri, me vendbanime të shpërndara buzë rrugës në lugina, e të çlodhin sytë me pastërtinë e ajrit. Trajta malesh here shfaqen të qarta e herë të mjegullta. Në realitetin e kushteve të reja, të krijuara këtu në Kosovë dhe panvarsisht skajeve gjeografike, ne i gëzohemi ardhjes, me emocione të bukura, që mund t’i shprehësh natyrshëm në mbresa, që të mos harrohen.

Pejë, nën sqetullën e maleve të Rugovës

Nën sqetullën e maleve të Rugovës, Peja mrekullon këdo që e viziton. Fytyra e peisazhit të saj, e shpërndarë në një hapësirë të gjerë dhe rrjedha e lumit që e ndan atë, të tërheqin vëmëndjen. Duke kaluar përmes qytetit, në rrugët e zhurmshme, e me ndërtesa të shumta, restorante, bar kafe,artizanate, etj shumë afër njëra- tjetrës, i bashkohemi qytetarëve të të gjitha moshave, që ecnin ngeshëm dhe të tjerë teksa nxitojnë. Sheshi në qëndër të qytetit të ofron bukuritë e tij plot e përplot me drita të qashtra dhe të lëbyrta të kësaj dite vjeshte. Mjedisi rrotull gjallërohej nga Radio Peja, që çdo ditë e përndez atmosferën me këngët e bukura, domethenëse e plot temp luftarak të trevës së Dukagjinit, dhe vallet e Rugovës kaq karakteristike në pasurinë e folkut shqiptar. Ndërtesa e hotel, bar, restorantit “Dukagjini”, që ndodhet buzë lumit Lumbardha, është një ndër më karakteristiket në Pejë, jo vetëm se ka një pamje të veçantë, por edhe për ndjesinë emocionale prej pasqyrave të ujrave që lëvizin nën këmbët e klientëve. Ndërsa në parqet e qytetit bustet e figurave të njohura të rrëmbejnë prej mënge drejt historisë së secilit. Që të gjithë bustet kanë në qënien e tyre njerëz të pushkës, njerëz të penës dhe të të dyjave. Ja… Ja… Haxhi Zeka, Enver Hadri, Ali Hadri, Adrian Krasniqi, Shkelzen Haradinaj. Duke çmuar kontributin e tyre me burrëri shqiptare, e plot vlera reale për Kosovën, ato nuk duhet të mjegullohen nga anarkia e frikshme e kohës. Në Kosovë ndihet krenaria për gjakun e pastër shqiptar, që rrjedh në deje, për luftën çlirimtare dhe porosinë e etërve tanë, të ruajmë trojet nga pushtuesit. Në vesh sikur na vijnë shungëllimat e largëta të tmerreve, që herë fashiten e herë dëgjohen më fortë. Pejanët, si gjithë kosovarët, me pritjen shekullore të një populli të martirizuar për pavarësi, nuk mund të harrojnë ngjarjet e kobshme dhe fatkeqe, të shkaktuar prej bishës sllave, e cila kishte ngulur thonjtë e egër mbi tokën e saj për ta gllabëruar e kolonizuar atë plotësisht. Janë tragjike tabllot e martirizimit, dhe lotët e humbjes së jetëve njerëzore, shkatërrimet, e sidomos kalvari shtegtues që përfundoi në tokën e vëllezërve shqiptar. Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe e Natos e përshpejtoi rënien e pushtetit të Sllobodanit, dhe i thanë ndal këtij përbindëshi të Ballkanit. Ngjarjet rrodhën aq shpejt sa pothuajse nuk kishte kohë për t’i zgjatur pushtetin atij në Kosovë. Dëshira e zjarrtë për liri që kishte pushtuar shpirtin e kosovarëve erdhi e fituar me gjak, me luftë çlirimtare, forcë, për t’i lënë vend një jete të pavarur, e cila bëri të çelej një epokë tjetër. Dhe mbi këto dhimbje dhe liri, ata po e skicojnë atë të mbushur me sfida të tjera.
Ecim të ngarkuar me histori dhe rrëfime. Ngjarjet kanë lënë gjurmë aq të thella. Në tërësinë e tyre ato janë bindëse për sakrificat dhe luftën e bërë, për dallgët e stuhishme në shpirtin e këtij populli. Në një nga bar kafenetë e shumta, buzë lumit Lumbardha, takimi me Afrimin, ish luftëtarin e UÇK, është tepër emocionues. Ai, si dëshmitar i drejtpërdrejt i pjesmarrjes në këtë luftë çlirimtare, tregon me ngjyra të gjalla e rënqethëse ngjarjet, betejat, tmerret e masakrave që ndodhën në Kosovë. I përhumbur në mendime të shumta, që ta ngacmon kujtesa e këtij lumi historish, zëri i tij ngrihej më lart nga zhurmat e qytetit. Fjalë, të cilat mbajnë mbi shpatulla kujtime të hidhura, ashtu siç i mban secili prej kosovarëve.
-Për ngjarjet e rëndësishme vështirë se arrihet të përshkruhen apo t’i tregojmë të gjitha, – të thotë ai, megjithatë herët a vonë ato do të shkruhen nga historianët, shkrimtarët, duke i pasqyruar me origjinalitetin e tyre, dhe mes kontraditash e mosmarrveshjesh, që ashpërsohen e mprehen në akuza e kundërakuza ndaj kësaj lufte çlirimtare. Edhe për faktin se përparësia qëndron tek mundësia, të bëjnë më shumë nga se i kanë dëshmitarët, protagonistët e kësaj lufte, çka për historianë të kohëve të shkuara ka qënë pengesë e madhe, sepse edhe ngjarjet e hershme, të vërtetën e kishin mbyllur të dergjej në pamundësi për t’u dokumentuar.
Peja është qytet i lashtë, i njohur për historinë dhe traditat shpirtërore, që dallohen nga trevat e tjera të Shqipërisë, e që përbëjnë një aspekt të rëndësishëm në lëmin e tyre. Kohërat Ilire kanë lënë gjurmët e tyre të dukshme, gjë që vërtetohet nga toponimet dhe rrënojat e një kalaje ilire. Në këtë hapsirë, krahas të tjerave, gjatë gërmimeve të bëra këtu, janë zbuluar edhe mbishkrime të gdhendura në gur. Por, mjegulla e dendur në thellësinë e shekujve e bën të vështirë qartësinë e tyre dhe mjaft ngjarjeve historike. Në burimet e shkruara shfaqet me emrin e hershëm Siparantum, kjo e dëshmuar prej gjeografit të lashtësisë, Ptolemeut. Më pas Pek. Në mesjetë Ipek për të kaluar në shekujt e mëvonshën me ndryshimet etimiologjike në Pejë. Trojet tona, kanë vuajtur nga dyndjet barbare të gotëve, romakëve, mongolëve, sllavëve apo turqve. Ata janë turrur pa mundur të na zhdukin, ndonëse na kanë sakatuar për të përvetësuat të mirat tona, qytetërimet, hyjnitë e tempujt, që njiheshin në botën antike,por ne kemi ruajtur gjuhën, trashëgiminë e brezave, mitet, këngët, legjendat, simbolet, doket, traditat dhe veshjen. Një populli nëse i mungon gjuha e tij, arti, kultura kombëtare nuk ekziston. Peja e banuar nga shqiptarë të besimit katolik, si vazhduese e popullsisë së hershme iliro – dardane, në rrethanat dhe kushtet historike bëri që ata të kthehen me shumicë në fenë islamike. Pushtimi turk dhe islamizimimi në shekujt e XVI -XVII në Pejë solli ndryshime të dukshme, që njihen si periudha e zejeve në këtë trevë. Në fillim të shekullit të kaluar, e pushtuar dhe e nënshtruar me hekur e zjarr prej serbëve dhe malazezëve ajo përjetoi një nga periudhat më të vështira si qytet. Një kujtesë historike që i përket të shkurës së largët.
Në një nga rrugicat e qytetit ndodhet një kullë me vlerë historike e arkitekturore, me mure të larta, dyer të stolisura, e njohur si Kulla e Haxhi Zekës, atdhetarit të njohur pejan. Ai ishte një nga drejtuesit e Beslidhjes së Pejës në fund të shekullit XIX në mbrojtje të trojeve tona nga perandoria osmane, e cila kërkonte shkombëtarizimin e tyre. Por, për çudi kjo ndërtesë historike është e rrethuar dhe mbytur nga ndërtime të tjera, që ja zenë frymën dhe i shëmtojnë pamjen.Të njënjtin fat ka edhe një ndërtesë tjetër e vjetër, e përshtatur si muze etnografik. Një mjedis modest, por tepër i madh për nga vlerat etnokulturore, ku janë ekspozuar për të mos u harruar kurrë kultura materiale dhe historia e trevës. Kjo godinë me arkitekturë tipike të Pejës, duke respektuar shprehjen shqiptare “ derë e madhe”, dikur i përkiste familjes së Tahir Begollit, një degë patriakale e Begollëve të Pejës. Ndërtesa është punuar sipas disa pohimeve në pjesën e dytë të shekullit 18 –të dhe në fillim të shek. 19-të, me mure guri, oborr të shtruar, parmakë të drunjtë, çardak të hapur dhe gjithashtu me oda, dyer, trapanzhe, kapakë, musandra e të tjera pajisje nga mjeshtërit e kohës, me një origjinalitet e vlerë artistike të mirëfilltë. Në këto pak metra2 të këtij ambient gjenden jo pak thesare etnografike të njohur të trevës përreth. Teksa endemi me hapat tanë në odat,stendat, në atë mori antikuarësh e ormanentesh me vlerë artistike të traditës,të paraqitura me mjeshtëri e të sistemuara me kujdes ne përfshihemi nga një ndjesi kënaqësie. Pikë referimi për ndjesitë e këtyre çasteve, ndaj fjalët, përgëzimet humbasin në hieroglife mendimesh e zgjojnë aq shume impresione. Të mrekullojnë gdhendjet prej druri me simbole të ndryshme kombëtare, qendisjet, koleksionet e armëve të vjetra, stendat ku ekspozohen sende me vlerë argjendarie, e sidomos tavanet me rombe dhe rozeta në mes. Por, përshtypje të bën me hijeshinë oda e borrave. Interesante mënyra e shtrimit të velenxës,të duket sikur ndodhesh në një fushë me lule, dhe mbi to, janë vendosur poste prej lëkurë delje e anash mbështetur në mur jastëk, armët me radhë dhe pajisje të tjera. Këto dhe veshjet popullore të ngjallin një ndenjë krenarie, për burrat e hijshëm me plis të bardhë mbi sy, dhe me pushkën në krah.
Njerzit e artit revokojnë, mbrojnë me dinjitet dhe çojnë përpara vlerat shpirtërore të popullit të cilit i përkasin. Kjo është detyrë jo vetëm e atyre që merren me këtë punë fisnike, që, ndryshe nga punët e tjera janë më të devotshme. Punonjësit e këtij muzeu kanë bërë punë të bukur dhe të vlefshme për traditat ,duke marrë dhe përgëzuar nëpër botë për kulturën materiale e shpirtërore, dhe duke vënë kështu një gur në themelet e e saj të lashta. Bashkimi Lajçi, ish drejtues i këtij muzeu, duke shfaqur njohuritë dhe bagazhin e tij mbi këtë fushë, dhe duke hyrë në brendësi të traditave e jetës materiale në shekuj të Pejës ka shkruar në studimet e tij historinë, traditat, kulturën materiale të këtyre trojeve, të përmbledhur në disa botime. Fisnikëria dhe atdhedashuria është vlersuar në Pejë, edhe me reliket, që i u bashkëngjitën Muzeut të Etnogjisë në vitin 2000 prej nuzmatikut, Viktor Gashi, të këtij pinjolli, të një familje bujare, aristokrate dhe krenare pejane. Ai i dhuroi Muzeut Etnografik në Pejë mbi 300 objekte me vlera të pallogaritshme etnografike, të trashëguara brez pas brezi nga familja e tij, duke i shndrruar ato në pasuri kombëtare. Ne jetojmë sot në epokën e globalizmit, i cili përveç të mirave të shumta, ka me vete edhe kërcënimin e përhershëm për të rrezikuar shuarjen e tjetërsimin e tyre.Janë vlera kombëtare të ruajtura me fanatizëm, që duhen përçuar.

Rugovë, pyll, rreth zjarrit

Peja ka shumë peisazhe natyrore, të larmishme, piktoreske, e me një bukuri mahnitëse. Pejanët të mësuar dhe të ambientuar me to nuk u bën shumë përshtypje, por ato janë vende, që për nga bukuria të joshin dëshirën për t’i vizituar. Për të gjithë adhuruesit e klimës malore dhe vendeve turistike, midis të cilave, Gryka e Rugovës është një perlë e rrallë, ndër më të bukurat e Ballkanit. Një bukuri, që nuk ka njeri të përshkruaj me fjalë,dhe jo vetëm piktorët do ta kishin zili. Aty shpalosen përherë peizazhe befasuese dhe magjepsëse, pyje në një tërsi natyrore shumëngjyrëshe, dhe pranë tyre shkëmbinj gëlqeror si një pikturë gjigande.Të gjitha këto, së bashku me freskinë dhe ujin e pastër, që i ka zili gjithë bota përbëjnë një mjedis çlodhës.
– Kush ka ardhur këtu është mrekulluar me bukurinë e saj, qetësinë, panoramat mahnitëse e mbizotëruese – thotë Aliu udhëheqësi i udhëtimit tonë.
Patjetër unë dhe miqtë e mi nuk mund të humbnim këtë ftesë bujare, ndaj edhe pse të lodhur nga rruga e gjatë ne ndoqëm këshillën e tij. Tek e fundit në një ditë të tillë, me qiell të pastër i shijon edhe më bukur peizazhet, që të çlodhin sytë dhe të mbushin mushkritë me ajër të pastër, por edhe provon një ndjenjë paqe e harmonie. I ngjitemi rrugës, që sa vinte bëhej edhe edhe më e përpjetë nëpër lakadredhje të shumta. Edhe pse makina ecën me shpejtësi, vagëllimthi peizazhet në largësi përvijohen nga trajtat e maleve. Fati i historisë e ndau padrejtësisht këtë mrekulli shqiptare. Po përsëri një territor i saj po u dhurohet malazezëve. Edhe pse serbët dhe malazezët asnjëherë si kanë pyetur shqiptarët, dhe e kanë vendosur kufirin atje ku kanë dashur. Ndaj, ka bërë të shpërthejnë protesta ngulmuese nga opozita në Kosovë, të mos lejojnë, të dhurohen territoret pushtuesëve historikë të kombit tonë. Historia shqiptare është e mbushur me shembuj të shitjeve të territoreve tona nga këta soj politikanësh e ekspertësh të shitur, që ndërmorën shndërrimin e territoreve tona një shteti tjetër. Mjaft na kanë gllabëruar, për t’iu dhuruar përsëri.
Peisazhi që mund të shihej, duke ecur nëpër të, të tërhiqte më shumë me lumin që gurgullon, i kristaltë e me shkumësi të rrëmbyeshme nëpër gurë e brigje, si vet emri që mban, Lumbardha, i cili i jep Grykës së Rugovës një bukuri të veçantë. Ta ka enda të rrish ca çaste aty, ku në të dyja anët e saj ngrihen shpate të lartë e të rrëpira, veshur me drurë. Më mbresëlënëse janë tunelet, shkëmbinjtë me ato zgavra të errëta, ku diku nën to gurgullojnë ujëvarat, kataraktet e pastra si loti, por edhe kanioni i vogël, i cili thellohet para syve tanë në një hon disa qindra metra. Është një bukuri magjike, që të dhuron kënaqësi si shprehje e natyrës mbresëlënëse, prandaj nuk i shmangim dot emocionet në këto peizazhe, që edhe pse i kemi shkelur e shijuar edhe herë të tjera, me dëshirën për t’i vështruar më shumë. Tek tuk vëren vendbanime të rralla, stane grumbuj-grumbuj nëpër pyje, që të tërheqin vëmëndjen. Heshtjen e thyejnë blegërimat e bagëtive, të përhapura nëpër livadhet dhe këmborat, që përziheshin me zërat e tjerë të natyrës. Nga malet përkudruall ca re bardhoshe kalojnë lehtë edhe mbi kokat tona. Pllanga dëbore si çarçafë shfaqen aty këtu në majat e tyre. Disku i diellit që shkëlqen, shpërndan një dritë të artë me tufa rrezesh të përpurta. Ndërsa pyllin e dendur nga drurët e lartë të pishave, lisave, bredhave e ahu, një erë herë i mblidhte tufë e herë i ndante në ca copëza të çrregullta gjeometrike. Gjethet të prekura nga një zverdhje e ndritëshme bien si pa ndjerë. Ne e shijojmë ardhjen dhe gjithkush nuk do të ndihej kaq i mirpritur. Një grup vizitorësh të ardhur shoqërisht me prirjen për çlodhje në natyrën e Rugovës, zbaviteshin në mes të pyllit. Heshtja e pyllit grisej nga copëzat e bisedave të tyre, që jehojnë thellë.
Në pjerrësinë e shpatmalit, në mes të masivit pyjor ndodhet resorti turistik “Liqenet Kuqishte”.Vend dominues nga ku mund të sodisësh një horizont mjaft të gjërë të maleve të larta. E shijon bukurinë e shtëpizave të vogla prej druri, të ngjeshura, ku ndërthuren këndshëm qetësia, komoditeti i krijuar me modele të reja për turizmin. Ky investim luksoz, si mjaft të tjera të shpërndara aty, ia shton me shumë vlerat dhe bukurinë Grykës së Rugovës.
-Këtu dashamirësit e natyrës marrin kënaqësi në çdo periudhë të vitit, e sidomos të pasionuarit e sporteve në periudhën e dimrit -shprehet Ramizi, pronari i resortit turistik “Liqenet Kuqishte”. Ai krenohet me bukurinë e peizazhit të Grykës së Rugovës, me romantikën, përpjekjet për mbijetesë në mugëtirën e kohës dhe traditat kaq të pasura të trevës.
Ndërsa zhytemi në pyllin e madh dhe të heshtur, mes pishave, e duke thithur ajrin e freskët, po binte mbrëmja, si gjithë mbrëmjet e vjeshtës, të praruara nga yjet e panumërt, që drithërojnë qiellin me dritën e tyre. Pas shiut që kishte rënë para ca ditësh moti po mbante, por netët janë të ftohta këtu. Të ardhurit përshëndesin njëri – tjetrin plot përzemërsi dhe orët rrjedhin kaq shpejt në biseda të këndëshme e plot dashamirësi, shakara dhe këngë. Një atmosferë me të vërtetë e bukur për ta shijuar vetëm me miq. Të bëjnë përshtypje edhe vogëlsitë, si diçka e thjeshtë në dukje, por shumë kuptimplote. Nuk mungon kurrsesi tradita e mikpritjes, bujaria dhe ngrohtësia pejane. Buka e misrit me djath e kos, e servirur në tavolinat e çdo vizitori të shijon pa masë. Në ambientet e lokalit, vizitorët lëviznin lirisht me gota vere, rakie, birre dhe njihen, shkëmbejnë mendime, nën sfond muzike e avuj ngrohtësie. Na mbeti në mendje meliodiziteti pasionant me rrymë gjallërie, e ekspresiv i rrëfyesëve, që dhurojnë gurgullima të qeshurash të pafundme. Kjo e shprehur me një lloj emocioni të rrallë ndër ne, meriton të përgëzohet. Ndaj, kush zotëron këto ndjesi më së tepërmi mishëron ndjenja gëzimi, mirësie dhe dashurie, të cilat i përjetojnë me terë qënien e shpirtit edhe të tjerët. Ata që janë të lumtur, e bëjnë të shëmtuarën të bukur, dhe të bukurën, edhe më të bukur. Bisedës i jep më shumë lezet një rugovas në të tetëdhjetat, Zeqir Halili, i mbështjellë me shallin tradicional rreth kokës, që evokon kujtime nga largësia e viteve. Ato,të shprehura si thesare shpirti, të dhurojnë çaste të këndëshme me natyrshmërinë. Brenda gjithë dritë, ndërsa përjashta nata kishte pushtuar gjithësinë. Freskia e saj drithëronte degët e pishave. Por befasia më e madhe ishte zjarri i ndezur në pyll. Ndriçojnë fytyrat tona, por edhe pylli. Ardhja këtu në lartësitë e Rugovës, të shkelura përsëri, ndezi zjarre përbrenda shpirtit. Nata u festua deri në agim të ditës së re dhe tepër mbresëlënëse në kujtesën e çdonjërit prej nesh.

* * *

Një ditë e shkëlqyer, që brenda saj ka gjithë bukurinë e peizazhit, e shoqëron largimin tonë. Freskia e ajrit, dhe gurgullima e ujrave janë një ngacmim joshës, dhe akoma më shumë dielli vjeshtak, që stërpikte me reflekse drite majat e maleve të Rugovës.
-A mund të bëhej kjo ditë-natë më e gëzueshme se kaq?- pyet Xhoni, miku ynë përtej oqeanit, në një çast ekzaltimi, teksa me aparatin e tij fotografik nuk ngurron të fotografoj peizazhet. Po kthehemi në Tiranë, por me vete kemi marrë kënaqësinë dhe dëshirën për t’u rikthyer përsëri, në këtë panoramë të skalitur nga krijuesi natyrë.

Foto: Xhelal Tetaj

AMERIKË,E PARA “DITË E PLISIT” NË DIASPORËN SHQIPTARE

November 6, 2015 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/
1.Dinastia e vllaznëve Selimaj të Nokshiqit të krahinës të Plavë-Gucisë, me jetnim disa dekador dhe në Amerikë, nuk e dinte se me aktin e tyre patriotik e human të 25 nëntorit 2012 do të hynin në historinë kombëtare shqiptare për organizimin dinjitar për herë të parë në Diasporë të veprimtarisë elitare “Dita e Plisit”.
Për ma tepër e ma mirë ishte dhe jubileu i madh i 100 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë në Vlorën e Ismail Qemalit, ku parathënia e saj ishte “Lufta e Nokshiqit” (4 dhjetor 1879-11 janar 1880); një Luftë Panshqiptare e me jehonë ndërkombëtare kundër vendimeve të tetë krajlive të Kongresit të Berlinit; një Luftë në të cilën u ngrit për herë të parë në histori në ballë të një beteje frontale shqiptare Flamuri i Skënderbeut, një luftë në të cilën kontribuan dhe vllaznia Selimaj me nokshiqasit e atyhit, krejt Plavë-Gucia e Shqiptaria.
Gjithçka nisi nga mendimi i mirë, shpirti i bardhë, vullneti i vyer i tyre; i Bruno Selimaj – pronar i Çlub A Steakhouse në Manhattan të Neë Yorkut dhe vllait të tij, Alex Selimaj, president i Fondacionit Plavë-Guci (FPG) në Amerikë.
Bruno Selimaj, ma i madhi ndër dhjetë fëmijët e Bajram Mujë Selimaj, është një veprimtar i shquar kombëtar, një lobues e kontributor i rrallë për lirinë e pavarësinë e Kosovës, njeri bajemirë, i bukës së pastër e i fjalës së ambël, që ia njohin meritat në heshtje e ia kursejnë mirënjohjen zyrtare në Kosovë e Shqipëri. Bruno, prej fillimit, në 23 vite, është i lidhur fort me FPG si antar e veprimtar ndër ma të parët, aq sa e cilësojnë dhe “ambasadorin” e tyre.
Alex Selimaj është vllai ma i vogël i Brunos e, për të dyten herë, i pari i Fondacionit Plavë-Guci (2011-2013 e 2015 e në vazhdimësi), është një nga mjeshtrit shqiptar ma të mirë të fotografisë artistike në shek. XXI, i cili ka hapë disa ekspozita e fotot e tij kanë zanë vend në gazeta e revista amerikane të kohës së sodit.
Kur fola për Dinastinë Selimaj kisha parasysh dhe të dytin vlla të tyne, Nino që ka një restorant në Nju Jork me emnin e tij e të njoftun si ginestar me picën 1.000 USD të 13 qershorit 2012, i cili ka klient të mëdhenj: Tom Jones, Cindy Craëford, Brooke Shields, Regis Philbin, guvernatorin e shtetit të Nju Jorkut – George Pataki, Chelsea Clinton e të tjerë.
Biznesmeni atdhetar Bruno Selimaj i porositi e solli 400 flamuj kuqezi dhe 400 plisa të bardhë në Festën tradicionale të Flamurit, organizuar nga FPG në Royal Regency Hotel në Yoankers të Nju Jorkut, me pjesmarrjen e madhe e të paparashikuar kryeherit – me mbi 600 plavë-gucias e të ftuar.
Në Amerikë, ndryshe nga çdo herë tjetër, sëbashku me Ditën e Flamurit, u festua e shenjua dhe “Dita e Plisit”, për herë të parë në Diasporën Shqiptare në botë. E, kjo risi e rrallë kontributive në traditën e historinë shqiptare, është meritë e çmuar e vllaznëve Selimaj – e Brunos dhe e Alex-it, e gjithë Fondacionit Plavë-Guci, e krejt komunitetit plavë-gucias në Amerikë.
2.Në Festën e Flamurit e Ditën e Plisit, salla e madhe mrekullonte nga këto dy evente shqiptare në 100 Vjetorin e Pavarësisë Kombëtare, në Amerikën e Vlerave të Lirisë e Demokracisë, në Amerikën e Uashingtonit, të Uillsonit…të Bushëve, Klintonëve e Obamës. Si asnjëherë tjetër. Si rrallëkund tjetër.
Kjo Ditë e Plisit në jubileun e Flamurit ishte e përmasave, vlerave e mesazheve kombëtare.
Këtë veprimtari e përshendeti kryeministri i Shqipërisë, prof. dr. Sali Berisha me një letër postare drejtue sekretarit të përgjithshëm të FPG, Esad Gjonbalajt, e cila u publikue mbasandejna dhe në ëebsajtin e Fondacionit e masmediat e ditës.
Aty, përmes një video, përshendeti veprimtarinë e bashkvendasit e vet me zë e figurë dhe akademiku vuthjan e panshqiptar, Rexhep Qosja, tue evidentue historinë, kulturën, traditat e Plavë-Gucisë e të Kombis Shqiptar.
Aty jehoi kanga majekrahu e vuthjanit Hysen Ulaj me të birin Leartin, kangët për Flamurin Kombëtar e Plisin e bardhë, për figurat historike e luftërat e Plavë-Gucisë në zërin e Liridonës – çikë e Dedushajve e nuse tek Selimajt e Valbonës (Plavë); në zërin e nipit të Gucisë, Ylli Demaj, etj. Aty ishin dhe personalitete shqiptare të botës politike e diplomatike, akademike e kulturore nga Shqipëria e Kosova, nga trevat shqiptare nën Malin e Zi – të cilët janë me jetnim e veprimtarim në Amerikë, si asambleisti i Nju Jorkut–Mark Gjonaj; konsulli i Kosovës në Amerikë–Fatmir Zajmi; kryetarë të shoqatave shqiptaro-amerikane; prof. dr. Shinasi Rama, etj.
Aty, nga mjeshtri i fotografisë artistike Alex Selimaj u banë një galeri me foto, ku veçohen ato kolektivet me plis të bardhë të fëmijëve e të burrave plavë-gucias, të pjesmarrësve në këtë Festë të Flamurit e Ditë të Plisit.
3.“Dita e Plisit” po ecë drejt shenjimit e shenjtërimit si një festë mbarëkombëtare shqiptare.
E dëshmojnë veprimtaritë gjithkund në Troje Etnike Shqiptare: për të dyten herë në Klinë të Kosovës në përcjellje të tetorit të sivjetëm; në malin e Dajtit në Tiranë nga Shoqata Mbarëkombëtare “Bytyçi”- të dielën e fundit të gushtit; në Shkup në Maqedoni – sipas traditës – nga Lëvizja “Zgjohu” në 17 shkurt – përvjetorin e Pavarësisë së Kosovës; etj.
Masivitet e lartësime ka marrë në ndeshjet e fundit të Kombëtares Shqiptare të Futbollit, ku mijëra tifozë me plisa të bardhë kanë mbushur shkallët e stadiumeve në Shqipëri e në Europë. “Dita e Plisit” shqiptar pritet të ketë kulmim eifelian në qershorin e vitit tjetër, në Euro–2016 në Francë.
Tani Shqiptarëve në Ballkan e në Botë iu ka mbetë si detyrë historike që të përcaktojnë zyrtarisht me një kuvendim kombëtar të personaliteteve e shoqatave shqiptare “Ditën e Plisit’, pasi shembujt janë të shumtë e më një gjeografi nga Shkupi shqiptar i Vardarit deri në Diasporën Shqiptare të Nju Jorkut përtej Atlantikut.
Plavë-Gucia ka dhe një vlerë ma shumë në historinë e saj, pasi mbetet e para në në Diasporën Shqiptare dhe ndër të parat në krejt botën e hapësirat etnike shqiptare, në organizimin e veprimtarisë kombëtare “Dita e Plisit” në Amerikë, në Nju Jork, në nëntorin e jubileut të 100 Vjetorit të Pavarësisë Kombëtare Shqiptare.

Tiranë, 3 nëntor 2015

DURRËSI, 18 VJET KRYEQENDËR E FËMIJËVE TË BALLKANIT

October 31, 2015 by dgreca

Nga Kadri Tarelli/
Pak dit më parë, në mesin e tetorit 2015, Durrësi dhe durrsakët, si rrallherë edhe këtë vit, përjetuan tri dit të bukura feste të gëzueshme. Grupe fëmijësh nga vendi dhe Ballkani, të veshur me kostumet kombëtare dhe me flamuj në duar, u grumbulluan pranë Qendrës Kulturore të Fëmijëve për të nisur marshimin për gjatë bulevardit, shoqëruar nga orkestra frymore e qytetit. Ndaluan për pak kohë tek sheshi para Bashkisë, ku u përshëndetën nga përfaqësuesi i pushtetit vendor, z. Ardian Gurra, Drejtor për arsimin dhe kulturën pranë Bashkisë së Durrësit, i cili i uroi fëmijëve, mirëseardhjen dhe suksese në këtë veprimtari të veçantë, që bart në vetvete vlera trashëgimie, arti e kulture, dhe që rezaton paqe, qytetari dhe miqësi mes fëmijëve e më tej mes popujve. Në përshëndetjen që znj. Lindita Muka, Drejtore e DAR-së së Qarkut të Durrësit u drejtoi fëmijëve, mbeten në kujtesë fjalët: “Ju jeni ambasadorët më të mirë të paqes dhe miqësisë mes popujve! Presim që vitet e tjerë të kemi më shumë grupe dhe më shumë fëmijë pjesëmarës”.
QKF e Durrësit, tashmë në traditën e saj, organizoi për të tetëmbëdhjetin vit, veprimtarinë më të bukur, “Fest-loja. 2015”. Duke qënë se kjo ngjarje është shndëruar në tarditë, për shumëkënd mbase s`përbën lajm, veç presin vjeshtën, më sakt muajin tetor, që të kënaqen me prurjet artistike të fëmijëve, por për brezat e pjesëmarrësve do të mbetet çast i madhërishëm në jetën dhe kujtesën e tyre. Të pranishëm në këto tri dit të shënuara, ishin 30 grupe fëmijësh, që përfaqësuan të gjitha rrethet e vendit, njëkohësisht së bashku me ta edhe grupe të ardhur nga të gjithë vendet e Ballkanit, si nga Kosova (Prishtina dhe Kishnica), për herë të parë edhe një grup nga arbëreshët e Italisë, një grup nga Bosnja (Sarajeva), Turqia (Izmir), Bullgaria (Sofje), Rumania (Boroke), Mali i ZI (Podgorica), Maqedonia (Shkup), Serbia, dhe për herë të parë edhe një grup nga Greqia (Preveza).
Pas këtij manifestimi kostumesh, flamujsh, ngjyrash, dhe zëra të gëzueshëm fëmijësh, mes duartrokitjeve të qytetarëve durrsak që ndoqën me admirim këtë tubim të jashtëzakonshëm për qytetin, të gjithë grupe-grupe u nisën drejt Pallatit të Sportit, për të shpalosur lojrat popullore dhe vallet e përgatitura enkas për këtë takim moshatarësh. I gjithë programi i përgatitur me shumë art, seriozitet dhe përkushtim nga të gjithë grupet përfaqësuese, u ndoq me duartrokitje dhe brohorima nga mijëra qytetarë, prindër dhe fëmijë që mbushnin shkallaret e pallatit të sportit.
Veprimtaritë ndoqën njëra – tjetrën, sepse më pas u bë vizitë në amfiteatrin dhe muzeun arkeologjoik të qytetit për t`u njohur me trashëgiminë historike të Durrësit 3000-vjeçar. Përfaqësuesit e grupeve u pritën në një takim të ngrohtë nga prefekti Roland Xhelili, ku u shkëmbyen përshëndetje dhe dhurata. Nuk mund të ndalojmë me kaq, pasi në mbërmjen të ditës së dytë, për publikun durrsak u organizua në sallën e teatrit A. Moisiu, një koncert festiv me pjesët më të zgjedhura. Në vazhdim të ditës së tretë, më bukur nga herët e tjera, grupet bënë edhe një vizitë në qytetin e “Një mbi një dritareve” të Beratit, ku u pritën nga vetë kryetari i bashkisë, Z. Petrit Sina. Në mbyllje z. Fiqeri Kllari, konsull nderi i republikës së Bosnjë-Hercegovinës, në Shqipëri, , shtroi një darkë në afërsi të Shijakut, ku merrnin pjesë të gjithë shoqëruesit e grupeve, përfaqësues të Bashkisë dhe DAR-së dhe drejtuesv të shkollave mikpritse të Durrësit, ku u ndanë çmime dhe vlerësime për përgatitjen dhe arritjet artistike të secilit grup, duke mos lënë mënjanë edhe drejtuesit e tyre.
Veprimtarinë e përshëndeti përfaqësuesja e Ministrisë së Arsimit dhe Sportit znj. Marjana Lako, inspektore e arsimit parauniversitar, e cila, e mrekulluar nga paraqitja artistike, larmia e kostumeve, valleve dhe lojrave popullore e të gjitha grupeve, u shpreh: “Nuk munda të rri pa u emocionuar nga bukuria, tradita dhe arti, që artistët e vegjël përcollën me çiltërsinë e tyre të moshë. Fëmijët pjesëmarrës në “Fest lojë” i fshinë kufinjtë e Ballkanit. Kjo traditë e bukur le të vazhdojë sa më gjatë, sepse i sherben miqësisë dhe paqes mes popujve që jetojnë në këtë pjesë të Europës”.
Pas kësaj “Dasme me kaq shumë dasmorë”, Z. Avni Çuni, drejtor i QKF së Durrësit, qetësisht shprehet: “Pavarësisht se ka vite që organizohet “Fest-loja”, preokupimi dhe shqetësimi ynë ishte i madh. Ne u përpoqëm për këtë veprimtari, që i tejkalon fuqitë dhe mundësitë e QKF që unë drejtoj. I qendroj besnik idesë që lindi që në fillesë këtu e 18 vite të shkuar, dhe që qëndron në themel të kësaj veprimtarie, se “Fëmijët janë më të mirët ambasadorë të paqes dhe miqësisë mes njëri – tjetrit dhe mes popujve të Ballkanit”. Ndaj më pëlqen një fjalë e shkruar diku nga mediat tona: “Durrësi për tre dit bëhet kryeqyteti i fëmijëve të Ballkanit”. Është një mendim dhe veprim fisnik që i vlen dhe u bën zë të gjitha kohëve. Ne u munduam të bëjmë më të mirën. Tani që gjithçka përfundoi, ndjehem shumë i kënaqur nga gatishmëria e të gjithë punonjësve të qendrës, njëkohësisht nga mbështetja që gjeta tek pushteti vendor, Bashki, Prefekturë, DAR, njëkohësisht edhe tek drejtuesit e shkollave. Mos llogarisni të tjerat, mendoni për një çast të vetëm: Kishim 750 miq të vegjël, që u shpërndanë nëpër shtëpitë e moshatarëve durrsak, dhe që u pritën me aq ngrohtësi e bujari nga prindërit e tyre. E për të vazhduar më tej, sistemimi i 150 shoqëruesve. Besoj se nuk janë pak. Pavarësisht nga vështirësitë, ne ja dolëm mbanë. Kur them ne, kam parasysh bëshkëpunëtorët e mi: Arian Plaku, Çlirim Kume, Enid Furxhi, Agron Xhyra, Arben Tanko, dhe të tjerë, të cilët i falënderoj, sepse nuk u kursyen për të dalë faqebardhë në këtë “dasmë” të madhe”.
I ndodhur në bisedë Z. Naim Kërçuku, ish drejtori i QKF-së për shumë vite me radhë, shprehet: “Kam disa vjet që jam shkëputur nga drejtimi, pasi kam dalë në pension, por shpirtërisht i qëndroj pranë QKF-së. Më shtyve në kohë e të sjell ne kujtesë vitet e shkuara. Kur e ideuam dhe e vumë në jetë “Fest – lojën”, nuk e mendonim se kjo veprimtari do të merrte përmasa të tilla ndërballkanike. Nuk na shkonte ndër mend, se do të kishte jehonë ndërkombëtare. Mjafton të përmend se “Fest-loja.3” e vitit 2001, u financua tërësisht nga Komiteti Olimpik Shqiptar dhe botëror. Tani që shikoj dhe shijoj këtë pjesëmarrje dhe organizim kaq të mirë, mendoj se kemi bërë një punë të mirë e të dobishme. Koha po tregon se puna jonë nuk shkoi kot, ose siç i themi me shaka: nuk humbi rrugës. Edhe sot e kësaj dite më vijnë përshëndetje nga miq e shokë nga i gjithë Ballkani. U jam mirënjohës. Fjalët mbase nuk e shprehin kënaqësinë që ndjej në këto çaset, megjithatë i përgëzoj e falënderoj me mirnjohje drejtuesit e rinj, të cilët edhe pse kanë shumë vështirësi, përpiqen ta çojnë më tej këtë veprimtari dhe mesazhin e saj: “Miqësi e paqe mes fëmijëve”.
Urojmë që kjo veprimtari të vazhdojë sa më gjatë dhe Durrësi ynë i lashtë të jetë përhera kryeqendra e fëmijëve të Ballkanit!

NË BOTËN E ÇUDIRAVE

October 30, 2015 by dgreca

NGA LINDITA KOMANI/
Kush beson në çudira mund të hyjë vetëm në mënyrë të çuditshme në botën e çudirave. Kështu edhe unë Lindita si besimtare në çudira plotësoja kushtet më të çuditshme për hyrjen në botën e çudirave me emrin Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kushtet e pashkruara ishin: Ka kontribuar në projektin “Alice in a World of Wonderlands”, kurorëzuar me publikimin e librit me të njëjtin titull që paraqet për të parën herë në këto përmasa romanin “Liza në botën e çudirave” dhe mënyrën sesi ai është sjellë në 174 gjuhë dhe dialekte anembanë në botë; ka marrë ftesë nga organizatorët e konferencës; si qytetare shqiptare ka bindur Ambasadën në Tiranë që e meriton besimin e shprehur nëpërmjet një vizë për të hyrë… në botën e çudirave.
Këto nota humori më ndihmojnë të përshkruaj në mënyrën më realiste të mundshme se çfarë mendoja teksa me pasaportën në dorë po ngjitesha në linjën ajrore Vjenë – Nju Jork në datën 3 tetor 2015, një datë të cilën nëse do të kisha mundësinë me makinë e kohës siç e njohim nga filmi me titullin “Back to the future” i cili vjen pikërisht nga bota e çudirave, do e ktheja ndoshta çdo ditë në jetën time.

1- “Welcome!”… “Pay attention!”… “Yellow cabs only!”

Aeroplani po zbret pas nëntë orësh udhëtimi të mbushur me filma, gjumë, lëvizje të kontraktuara, ecejake në korridoret e ngushtë dhe kundrim nën qepallat e rëna të pasagjerëve të çoroditur nga lodhja. 603 m lartësi, 6 minuta të mbetura deri në mbërritje, 9 gradë Celsius temperatura e jashtme, ora në vendin e nisjes 19:53 dhe në vendin e mbërritjes 13:53. Nga gjendja “i thënshin gjumë” në gjendjen “gjumë në këmbë”. Një radhë e gjatë për të pritur për hyrje në qytet. Ka vetëm një qytet në botë ku thuajse të gjithë në mos të gjithë janë të barabartë në këtë pritje aeroportuale. Të paktën një qytet ku edhe europianët e bashkuar presin po aq gjatë e me lodhje sa ata që duan të marrin titullin europianë të bashkuar. Ia vlen shijimi i kësaj pritjeje duke parë e parë. Ora në dorë tregon 22:.., kur pashaportën e marr të vulosur nga një vështrim që nis si dyshues e brenda pak çastesh kthehet në mikpritës. Me këshillën me vete që t’i drejtohem vetëm njerëzve në uniformë, në dalje nga aeroporti JFK i drejtohem tre policëve që i prek në buzagazin e humorit të radhës. Lejohet të shprehem që janë afro-amerikanë? Apo është më mirë të them të zinj? Kërkimi në internet më bën me dije se cilësimi si me ngjyrë tashmë vlerësohet si ofensiv. Termat zhvillohen po aq shpejt sa edhe zhvillimet politike-sociale në një gjuhë të gjallë. “Welcome!” “Pay attention!” “Yellow cabs only!” më thonë me dashamirësi, drejtojnë gishtin për tek taksitë e miratuara si të sigurta. Një Aladin i pafjalë më shoqëron prej aty mes rrugëve të mëdha, shumë të mëdha të një qyteti, tingujt e të cilit i njoh pak a shumë nga filmat. Ata më shoqërojnë në zbritjen në një lagje të konsideruar të mirë në termat relative të tij si qyteti i rritur në kult me miksin Manhattan, Brooklyn, Bronx, Queens. Ata më shoqërojnë teksa po bie në gjumë. Ata më zgjojnë të nesërmen në mëngjesin të cilin në mendje nuk e kuptoj nëse është i tillë ose jo. Nga televizori emisioni i radhës në NBC mbytet po nga ata, tingujt. NYPD, të falenderoj për mbresat! Me sytë që po mbyllen, më bëhet se gjendem në një film aksion ku protagonistja mbyllet në një dhomë me shumë çelësa. E me sytë që po çelen, në një film nga ata me jetë qyteti, prindër me fëmijë për dore dhe bukë të ngrohtë të sapoblerë në duar, kishë për besimtarët, drekë me miq të rinj e aktivitet social në vijim. Zbres shkallët si njujorkeze në një lagje njujorkeze me ndërtesa relativisht të vjetra, tulla të kuqe dhe shkallë metalike të jashtme, pemë që rrethojnë rrugën si korridor me kurorë në të gjelbrën e fundit para rrëzimit të gjetheve.

2- Në këpucët e Lizës
Si sot e mbaj mend kur në adoleshencë bleva të parat këpucë që me gjithë zemër i bleva, sepse i mendoja si pjesë e imja, e asaj që duhet të isha edhe në dukjen e jashtme. I quajta këpucët e Lizës, sepse më kujtonin këpucët e përfytyruara të Lizës në botën e çudirave, ndikuar edhe nga filmi vizatimor me të cilin fëmijët e brezit tim mbyllën fëmijërinë e parë për të hyrë në të dytën, në adoleshencë. Kishin ngjyrë të zezë, takë të ulët, vinin në formë thuajse të rrumbullakët përpara dhe me një mbërtheckë shtrëngoheshin pas këmbës. Me to mund të vrapoje, të fluturoje, të dukeshe fëmijë dhe zonjushë njëkohësisht. Prej atij çasti e deri më sot jam kujdesur që çdo sezon vjeshte e pranvere të kem të paktën një palë këpucë të Lizës tek të cilat të kthehem kur ma ka ënda apo kam nevojë. I kisha një palë të tilla me vete edhe në udhëtimin që më ktheu në Lizën që kaloi nga çudia në çudi pavarësisht se Liza as nuk ka qenë personazhi im më i preferuar. Do të ishte gënjeshtër sikur të pohoja të kundërtën. I druhesha librit dhe rrënqethesha, sikur ai të kishte frikën vetë brenda e ndoshta edhe më shumë se kaq. Me sy prej fëmije, në fëmijërinë e tretë, më bëhet se brenda librit shquaj praninë e fortë të mendjes jo të çiltër të një burri të mençur e të rritur dhe tani besoj se kjo ka qenë ajo çka pa kuptuar më shqetësonte dikur.
Liza është edhe sot objekt studimi nga shumë njohës të mirë të letërsisë e matematikës, profesorë letërsie duke nisur nga më të thinjurit e thinjurat deri tek më të rinjtë në moshë. Moskuptimi në mënyrë të plotë i librit në përmbajtje dhe gjuhë nga brezat e ndryshëm në vende të ndryshëm është një arsye më shumë pse libri vlen të përkthehet e përkthehet sërish, përkthimet të analizohen për nga cilësia e të krahasohen me njëri-tjetrin, konferenca të organizohen për të nderuar punën e të gjithëve në vite dhe për të përkujtuar si personazhin që jeton edhe sot dhe autorin legjendë të saj. “Një gjuhë nuk është e plotë nëse nuk ka përkthime të Biblës, Shekspirit dhe Lizës në botën e çudirave”, ka shkruar përkthyesja hollandeze Tiny Mulder në vitin 1962.
Përkthimet në 174 gjuhë dhe dialekte u bënë pjesë e projektit më të madh të realizuar ndonjëherë deri më sot për Lizën e ndoshta edhe për libra të tjerë të letërsisë artistike. Aq më shumë ndoshta çudit fakti që festimet më të rëndësishme të 150 vjetorit të librit “Liza në botën e çudirave” po ndodhin në SHBA dhe jo në Mbretërinë e Bashkuar. I vetmi shpjegim i arsyeshëm për mua ishte që SHBA sot është vendi i njohur e pranuar si prodhuesi dhe eksportuesi i çudirave. Britanikët ndoshta e kanë vlerësuar si të arsyeshme e te justifikuar që ta kalojnë më tej stafetën. Por fatmirësisht dëgjova përgjigje më bindëse për këtë pyetje që edhe unë ia kisha shtruar vetes. Përgjigja e parë erdhi nga drejtuesi i projektit Jon Lindseth dhe mbështetësi kryesor i tij Alan Tannenbaum. Ideja për të festuar 150-vjetorin e Lizës kishte lindur nga Lindseth, i cili i angazhuar me shoqërinë Lewis Carroll për Amerikën e Veriut dhe si një nga koleksionuesit kryesore të botimeve të para në shumë gjuhë të botës të librit, ia kishte shprehur atë kolegut të vet në një e-mail në vitin 2009. Pra gjashtë vite përpara kremtimit të paharrueshëm të realizuar me sukses deri në detaje. Përgjigja e dytë erdhi teksa bashkë me një grup adhuruesish të Lizës, të udhëhequr nga njohësi më i mirë i statujave në Central Park, G.A.Mudge, i cili i ka kushtuar atyre edhe një libër guidë, ishim ndalur në njërën prej dy statujave kushtuar personazhit të dashur. Një zotëri anglez i cili rastisi të ishte ish-kryetari i shoqërisë Lewis Carroll në Mbretërinë e Bashkuar, i pyetur nga njëri nga bashkëvizitorët, tha: ne nuk kemi gjë kundër faktit që festimet po zhvillohen kaq të mëdha në SHBA. Përkundrazi, kjo tregon që Liza tashmë është shkëputur e është nisur në udhëtim të arrijë botën, ashtu sikurse ne gjithmonë kemi dashur. Tanimë ajo i përket botës.
Edhe botës shqiptare, me drejtësinë e vënë deri diku në vend përmes përfaqësimit dinjitoz të gjuhës shqipe në këtë projekt. Nën drejtimin e Merita Bajraktari McCormack, kërkova e kërkova për të krijuar një listë sa më të plotë të Lizës që flet shqip, pa e ditur që do të gjeja një thesar të vërtetë, të lodhur e të bërë fije-fije, ruajtur me një kopje të vetme në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë. Përkthimin e parë të Lizës, realizuar nga Hysjen Çela e Beqir Çela, e përcolla tek Merita me gëzimin për gjetjen më të çuditshme dhe Merita bëri më të mirën e mundshme prej tij. Nëse nuk mjafton asgjë tjetër për të treguar tek brezat më të rinj sesa i tmerrshëm ka qenë sistemi komunist në Shqipëri, le të mjaftojë kjo dëshmi, e Lizës së përkthyer e publikuar në vitin 1944, së cilës i hoqën të drejtën e fjalës, zërin dhe dëshirën për të qenë fëmijë, teksa dy përkthyesit e saj u dënuan nga regjimi. Kolegët tanë që dëgjuan prej nesh në bisedat e zhvilluara në Nju Jork e të gjithë që janë ndalur në faqet shqiptare të librit të publikuar, munden vetëm të trishtohen. Çudia jonë ndoshta i kalon gjithë të tjerat.

3- Nga mesha arbëreshe në Little Italy, tek Vatra…

… Mbi urat, pranë bregdetit e lumenjve, nga mesha arbëreshe në Little Italy, tek Vatra në Bronx, në Little Albania në qytetin e pragrevolucionit, me Zërin e Amerikës tek gjithë shqiptarët për të përqafuar Nënë Terezën dhe për t’iu lutur Zojës së Këshillit të Mirë …
Kush beson në çudira mund të hyjë vetëm në mënyrë të çuditshme në botën e çudirave. Kështu edhe unë Lindita si besimtare në çudira, me këpucët e Lizës mbathur që prej vitesh e mendjen që lufton të zbulojë të çiltrën brenda kësaj bote të çoroditur, u bëra pjesë e historisë më të bukur të udhëtimit që ndonjë shqiptar mund të ketë bërë në vetëm 10 ditë në SHBA. Le të vihen të gjithë në garë nëse nuk e besojnë këtë. Unë i besoj fjalës së Meritës. Për një vizitë për të cilën je përgatitur gjithë jetën, për një gjuhë e frymë me të cilën, pa e kuptuar as ti vetë e as prindërit e tu, je lindur e rritur në mënyrë të natyrshme, për një trashëgimi kujtese e përjetimi shpirtëror që siç e tregojnë studimet më të fundit e mendjes së njeriut, kalojnë në mënyrë të vërtetueshme nga paraardhësit tek pasaardhësit, 10 ditë janë një jetë e vërtetë. Në këtë jetë të bëhet se njerëzit që po takon, i ke njohur prej kahera e do t’i kesh me vete sa herë të duash t’i kujtosh. Dr.Gjon Buçaj dhe zonjën e tij Nikoleta në meshën arbëreshe në Church of Most Precious Blood e më pas ata bashkë me Dalip Grecën e shekullores Dielli në Vatra, At Arthur Liolinin në Katedralen e Shën Gjergjit dhe Zonjën Neka Doko në Bibliotekën e Nolit, Merita Bajraktari McCormack si zemrën e një familjeje të mrekullueshme që e frymëzon të jetë grua, nënë, bijë e një atdheu e mëmëdheu që më të mirët e vet vazhdon t’i detyrojë të gjejnë të ardhmen në vend të huaj. Rënduar nga zhvillime që më bëjnë të trishtohem e vë në dyshim të ardhmen në vendin tonë, mbyll sytë e tek i çel kujtoj veten fëmijë pranë babait tim, teksa në vjeshtën e vonë të vitit 1989 dëgjonte Zërin e Amerikës. Në radion e vjetër hyrë në shtëpinë e gjyshërve në vitet ’30. Zëri në nivel shumë të ulët. Veshi i tij shumë pranë radios. Ai dëgjonte me vëmendje dhe duke më parë, më thoshte: Mos ia thuaj njeriu këtë që po sheh e dëgjon. Po, ishte pothuajse fundi i komunizmit, por rreziku ishte ende aq i madh sa të më bënte edhe mua si fëmijë të mendoja për pasojat dhe të kuptoja se çfarë ishte gjithë kjo. 26 vite më pas, gjendur në botën për ne atëherë e ndaluar, botë e cila dashur-padashur ka qenë brenda meje në mënyrë të natyrshme, shoh si ne mund të jemi nëse duam dhe flas me Zërin e Amerikës, përqafoj dhe i lutem për mbrojtje Nënë Terezës dhe Zojës së Këshillit të mirë në Basilica of the National Shrine of the Immaculate Conception. Në Library of Congress më përshëndesin patriotizmi dhe kurajoja, teksa drita hyn përmes dritësorit dhe dëgjoj sesi tërësia më e madhe e librave shqip jashtë Shqipërisë ndodhet pikërisht aty, bashkë me disa dhjetëra milionë të tjerë renditur në një varg raftesh prej 838 miljesh. Mes tyre edhe Liza e cila në habitatin e saj të natyrshëm, në botën e çudirave, di të flasë qartë e pastër dhe në shqip.

New York-Boston-Washington DC-Tiranë, Tetor 2015
* Ky reportazh u shkrua enkas per gazeten”Dielli”(Fotografite mund t’i shihni ne Facebook(dalip Greca)