NJË PLIS POETIK ME JETË BIBLIKE

 ZYRA AHMETAJ,NJË PLIS POETIK ME JETË BIBLIKE/

 1.“Lahuta e Malcisë” është i pari libër jashtëshkollor i kënduem nga Zyra Ahmetaj në të ritë e vet, në kullen e saj trekatëshe, e cila para djegies shkrumuese nga gjermanët i ka pasë dy katet e sirme me frengji për përballje luftarake. Kjo ceket publikisht në “Dy fjalë për autoren”, tek i dyti vëllim poetik i saj: “Alfabeti Ynë”, i promovuem në dy kryeqytetet shqiptare: në Qendra Kombëtare e Artit dhe e Letërsisë “Nacional” në Tiranë dhe në Biblioteka Kombëtare e Universitare në Prishtinë. Ajo çka nuk thuhet në atë kryefjalë hyrëse të librit të saj ka të bajnë me faktin se kjo vepër homerike e Fishtës ishte në një cep e djegur nga flakët e zjarrit të gjermanëve në operacionin luftarak të kodifikuar “Junikafer” (“Valixhja e Qershorit”), në qershor 1944, kur e kthyen Bytyçin në nji “Borovë të Dytë”, pasi e “Gjithë krahina e Bytyçit–Paci, Vladi, Zherka, Kami, Zogaj, Kepeneku,Viliqi ishin djegur e bërë shkrumb e hi” (AQSH i RSH. Nr. 2/209, dt. 27.06.1944). Poetja Zyra Ahmetaj njihet për pasionin e madh të leximit të librave, gazetave e revistave. Përndryshe, krejt familja e saj prej kaherit, ndër brezni, prindrit e saj, katër vllaznit e motra e saj, janë të dhanun pas librave të dijes, kanë ecur mirë në jetë. Avnia është inxhinier gjeolog, Nuredini–kontabilist i lartë, Besniku me dy të larta: për veterineri e Akademinë e Rendit, Hysnia–shofer e me lokalin “Sylbica”, Xhevahirja–infermiere. Pra, nuk është e tepërt me thanë se kanë jetue në dy shpia njëherish, në atë me mure guri dhe në atë me libra.

Kësokohe, në “Operacionin e Verës”, gjyshin e poetes Zyra Ahmetaj, malësorin 39 vjeçar, Sejfulla Ramë Ahmetaj, i thirrun shkurt “Sefa”, për veprimtarinë e tij atdhetare e arrestojnë gjermanët dhe e dërgojnë në Kampin nazist të Prishtinës. Pas torturave tipike të atyshme, më 11 gusht 1944, e varin në litar tek Kulla e Lumës në Kukës, sëbashku me kepenekasin tjetër, kusherinin e tij, Rrustem Uk Mulaj (“Dëshmor i Atdheut”), argatin Agush (puntor krahu përkohor nëpër Kepenek) dhe dy pejanë. Pushtuesit këtë akt ekzekutimi e kryen për terror në popullin dardan të krahinave përrreth. Sejfulla Ramë Ahmetaj është i shpallur “Dëshmor i Atdheut” (v.1979). Ai kishte zgjuarësi natyrale. Ishte punëtor tradite, trim kohe. Mbeti nji emën që i rri lavdisë. Ai, në nji kuptim të caktuem, në vitet e komunizmit, ishte dhe nji “engjëll mbrojtës” i kullës së tyre të fisme nga zigzaket e ngritje-uljet e luftës së klasave. Ai i la pesë fëmijë jetimë. Një prej tyre, Brahim Sefa, baba i poetes Zyra Ahmetaj, i cili ishte dije-nxanës i shkëlqyer i brezit të vet në vitet e pasçlirimit, i zoti në shkencën e matematikës dhe në matematikën e jetës, i përkushtuar në mësimdhënien e edukimin tërësor e përditsor të fëmijëve të tij elitar në shkollime dhe në shkollën e kohnave. Ai, sikur vetëm “modelin Zyra” t’na e linte, e ka të kryeme detyrën e vet.
Sylë Osmani, i pari i vllaznisë (barkut) Ahmetaj, stërgjyshi i poetes së sotme, Zyra Ahmetaj, ishte mjaft i përmendun për trimnitë e tij, pasi nga lufta frontale e përgjakshme me malazezët në Moraçë u kthye në vendkuvendin bytyças në Breg të Pacit me një krye shkau (sllavi) agresor të lidhun në jele të kalit të shalës, sipas nji akti barbar që e banin ndër beteja pushke shqiptarët, serbët, malazezët e turqit në shekujt e kaluem. Asokohe, për akte të tilla, jepeshin shpërblime, dekorata e grada, ndaj Syl Osmanit i dhanë parillek (funksion) në fshatin e tij, pasi ishte i të parit djalë të Memë Lekë Gjonit, ndërsa Gjoni ishte i dyti djalë i Bibë Lekës (Leka ishte i pari i fisit të Bytyçit).

Aty nga viti 1874 Binak Alia (Mulosmanaj) i derës së bajrakut të Krasniqes, i cili ishte kryepleqnar rajonal, i pari i Neslihatit (për pajtimin e gjaqeve në Malësi e Rekë), kishte “unazen e valillekut” të Valiut (bejlerbeut) të Rumelisë, fisi i vet për vrasjen e tij duhej të merrte 24 gjaqe, etj. e bani ndamjen e bjeshkëve të Malësisë së Gjakovës. Kësokohe, dhe në Kepenek u gjallnue çështja e kufijve, ku ndërhyrja energjike e Halil Ahmetit (djali i Syl Osmanit), stërgjysh i poetes Zyra Ahmetaj, ishte vendimtare për caktimin e kufinit administrativ në Majen e Fushave, tue u pleqnue dhe në Kuvendin e fisit të Bytyçit dhe atë të Malësisë së Gjakovës.

Mus Zeneli i Ahmetajve, vllai i Ajdin Zenelit, “mixhok” brez mahershëm i poetes Zyra Ahmetaj, ishte pjesmarrës në “Lëvizjen Kryeziu”, Lëvizje antifashiste e antinaziste, e lidhun me Anglezët, në luftë me sllavët pushtues e aneksues të Kosovës, ndaj e masakruan dhe e hodhën në bunar në Hereç të Deçanit vet të 23-tin luftëtarë në janarin e ftohtë të vitit 1945. Musa i la pas vetes dy fëmijë jetimë. Këta, të gjithë, të “Masakres së Hereçit”, janë martirë të Kombit Shqiptar, por ende kanë mbetë “viktima” të LDB, pasi asnji prej tyne nuk janë shpallë “Dëshmor i Atdheut” si bytyçasit Mus Zenel Ahmetaj, Selim Malë Hoxha, Brahim Muzi Demaliaj, Sali Shpend Muja, Rexhë Mehmet Tutaj, Shpend Zeqir Përgjoni, Sali Shpend Përgjoni, Uk Arif Përgjoni, Mus Avdyl Neza, Ali Miftar Zhuta, Ahmet Ali Mehmetaj, Zenel Miftar Zhuta, Imer Halil Përgjoni, si dhe të tjerë nga Berisha e Brigjeve (në ish-komunën e Bytyçit), nga Gashi i Malësisë së Gjakovës, etj. Kjo është një padrejtësi historike në mbi shtatë dekada, e cila duhet ndrequr moralisht e zyrtarisht nga shteti shqiptar duke iu dhanë titullin meritor “Dëshmor i Atdheut”

Ahmet Zenel Ahmetaj, pas çlirimit, në kohën e ashpët të kontrollit e grumbullimit të armëve, u torturue keq. Ky aksioni i armëve ishte dhe shtysë jugosllave, ishte një genocid shtetëror shqiptar, pasi në të dy anët e kufinit aleancor të atëhershëm kishin frikë nga përdorimi i armëve, nga ndonji kryengritje lokale apo rajonale, si ato të Postribës apo Drenicës. Kësokohe, në këtë valë torturash e arrestimesh, patë vdekë dhe Demush Plak Zeqiri i Sadikajve, djali i vetëm i Hajre Tahires (i “Nanës Hajre”) që i ndante nji gardh i vetëm e kishin nji rrugë të përbashkët me kullën e Ahmetajve, kusherinj ndërveti në të shtatin apo tetin brez genetik. Nga kjo derë e njohur e Sadikajve të Kepenekit është dhe bashkëshortja ime, Servete Avdyl Sadikaj. Pra, Sadikajt, janë miqtë e mij të mirë, çka do të thotë se dhe me poeten e njohur Zyra Ahmetaj biem të afërt. Ahmetin, pas arratisjes të vllait të tij, Ajdinit, në Kosovë (ish Jugosllavinë e Dytë Avnjoiste), e patën arrestue sëbashku me gruan e tij dhe me vajzën e mitun, Xhbane Ahmetaj. Kësiherit, edhe baba i Zyrasë, Brahim Sefa që ishte në bjeshkën e Sylbicës dhe sidomos mixha i saj krejt i ri, Haxhia, që ishte në vrri, tek kulla e vet, patën probleme keqtrajtmi prej shtetit. Ahmet Zenel Ahmetaj thuhet se vdiq në vitet ’50-të duke i lanë fëmijët jetima. Kështu, tashti, tek Ahmetajt e Kepenekit, tri familje mbetën me fëmijë jetima, në vështirësi rritjeje, por udhë-ecun në jetë.

 E thënë ndryshe: Zyra Ahmetaj nuk është vetëm e penës, por dhe nga nji kullë e pushkës, nga nji fshat i pushkës, ndaj në poezitë e tre vëllimeve të saj poetike ka aq shumë atdhetari kombëtare, ka shumë heronj e dëshmorë, ka histori me lavdi lufte. Po, dhe vet Zyraja është shenjtare e mirë pushke verimeve në bjeshkën e Sylbicës, në bangot e shkollës, në udhët e jetës. Ajo është shenjtare e mirë dhe në poezitë e saj. Me pushkë e me penë qëllon mirë, në rrathët e shenjestrës. Me mendjen e shpirtin e saj. Me sytë e dorën e saj. Me idealet e hapat e saj. Me talentin e punën e vet.

 2.Kepeneku, vendlindja e Zyra Ahmetajt, është një fshat i vogël i Bytyçit e i Malësisë së Gjakovës, po ka emra të njohur të poezisë, të artit, të kultures e të fesë.

 Ajdin Zenel Ahmetaj është njani prej tyne. Njeri i ditun, i shetitun. Mendtar prej Zotit e me shkollime. Klerik i shquar. Ishte me gradën fetare: kryemyfti. I aktivizuar me Lëvizjen ANÇ. Ishte njeri pleqnar, sikurse dhe nji paraardhës i tij, Ali Haxhia. Ajdini ka ba pajtime gjaku në vitin 1943: dy në Zherkë dhe një në Kam të Bytyçit. Në vitet 1945-‘46, nga tri tubime në qendrat e nënprefekturave të Lumës (Bicaj), Kukësit (Kukës) dhe Tropojës (Tropojë) u miratuan komisionet e besës për këto njësi administrator, për: a) Lidhjen e një bese të përbashkët për të mos strehuar e ndihmuar të arratisurit; b) Pajtimin e gjaqeve dhe ngatërresave. Antar i Komisionit të Besës për Qarkun e Kukësit u zgjodh Ajdin Zeneli i Kepenekit, sëbashku me Shukri Bulicën, Malë Rexhepin e Gjyriqit, Ismail Arifin e Kolgecajve, Hysen Selmanin, Ibrahim Didën, Haziz Muratin, Osman Halitin, Mustafë Imer Agën, Nexhip Ahmetin, Isuf Groshin e Kërrnajës, Nuhi Spahiun, Gani Shaqirin, Latif Jatën, Musë Domin. Ky Komisioni i Besës së Qarkut (Prefekturës) miratoi dy vendime të titulluara: “Për Besën” (Itifakun) dhe “Për Pajtimin e Gjaqeve” (20 janar 1946), etj.

Ajdin Zenel Ahmetaj ishte njeri i botës së librit. Lexues i madh i librit. Ai kishte krijue një bibliotekë të madhe, të pasur, të çmuar, me libra historik e letrar, fetarë, në gjuhë të huaja. Kur iu dogj nga gjermanët kulla deri në muret e gurta, i patën pshtue “Lahuta e Malcisë” (çka iu fola ma nelt) dhe disa libra fetarë. Nga lartësimi i personalitetit të tij në ato vite, prej dashakeqësisë, xhelozisë, cinizmit, pabesisë, e pësoi ma së shumti Ajdin Zenel Ahmetaj, ndaj të cilit u ngritën disa akuza, intriga, kurthe, që e dënuen padrejtësisht me pesë vite burg, por me apelime e miqësi iu ulë dënimi fillestar. Ai bani pak shlyrje dënimi. U kthye në kullën e tij. Iu prish biografia. Iu ba e vështirë jeta e jetesa nga trajtesa të këtilla. Prej nga bjeshka e Sylbicës iku në Kosovë (ish-Jugosllavi). “U arratis”, si i thoshin atëherit. “Tradhëti e lartë ndaj Partisë e Shtetit…”, cilësohej në atë kohë të monizmit. Ai “ua prishi biografinë” gjithë vllaznisë Ahmetaj, dikujt ma shumë e dikujt ma pak. Kjo “njollë në biografi” i ndoqi gjithë jetën, iu doli në prita, i goditi në udhë, iu shfaqej si shantazh politik, iu prish jo pak punëra në hapa lumturimi e lartësimi të jetës së breznive Ahmetaj në kohën e komunizmit.
Selim Ahmetaj, djali i Musë Zenelit, mixhoku i Zyrasë, njeri me oratori, ka qënë i pasionuar pas letërsisë. Ai kishte një bibliotekë të pasur me libra gjithfarësh. Nga raftet e saj merrte gjithato libra për lexim dhe poetja Zyra Ahmetaj në fëmijërinë e rininë e saj. Ramiz Sadikaj ka nji bibliotekë vetjake të pasur me libra të shumkohshëm, aq sa dhe shkrimtarit të shquar Dritëro Agolli i patë lanë një përshtypje për mirë gjatë nji nate mikpritëse në vitin 1986 në shtëpinë e tij, në shtëpinë e tre burrave të sojshëm të Bytyçit, Avdyl, Kadri e Daut Sadikaj.

 Një tjetër personalitet kepenekas është Ali Mula–‘’Mjeshtër i Madh’’, humorist, instrumentist, kompozitor, veprimtar kulturor, mjek dentist, i cili e ka botue librin e tij: “Paçi Faqen e Bardhë” (ShB “Emal”. Tiranë, 2003) dhe, të tjerët, Hasan Buçpapaj, Isa Breçani, Ali Syla, e kanë botue librin për të: “Ali Mula në penën e humoristëve” (i financuem nga Shkëlzen Berisha e Kristal Hykaj, ShB “Kristalina-KH”. Tiranë, 2014). Sot, Ali Mula është 88 vjeçar. Po kap të 90-tat. Ai udhëton në kambë Alpeve, aq sa nuk e di: ai ngjitet tek Alpet apo Alpet ngjiten tek ai. Poeti i shquar, Hamit Aliaj – “Mjeshtër i Madh” e portretizon si “një ndër personazhet më të çuditshëm për një letërsi të madhe…me flokë plotësisht të zeza. Njeri pa kalendar. Koha ka ndalur tek ai. E sheh dhe të jep përshtypjen e një 50 vjeçari…”.

 Valltari i shquar, Hazir Rrustem Avdullahi, i njohur ndryshe në popull “Haziri i Kepenekit” i ka lanë fondit të artë të koreografisë tropojane e panshqiptare një kërcim të veçantë, aq sa është pagëzue me emnin e tij: “Kcimi i Hazirit”, për të cilin valltari e studiuesi gashjan Skënder Haklaj, prof. dr. Ramazan Bogdani, prof. dr. Skënder Selimi, Agron Aliaj – Artist i Popullit, kanë dhanë vlerësime të larta.

Gazetari Patrik Sadikaj është një zë i mirënjohur i ekranit televiziv shqiptar dhe vet, ai, Patrik Sadikaj është një ekran i pastër i kohës, por dhe nji zë poetik i talentuar me profilin e tij poetik. Ndër zërat poetik të rinj në vllazninë Sadikaj e në Kepenek janë dhe Blerta Sadikaj – psikologe e Enidon Sadikaj – shkollar, mbesa e nipi i bashkëshortes time, Servetes, të cilët, ndoshta, së afërmi apo tevona, do të dalin dhe me librat e tyre të parë poetik, pse jo, dhe studimor.

Mjekja emën mirë Mire Hysenlekaj e Kepenekut është një ndër kangtaret e njohura në Malësinë e Gjakovës.

Ramiz Sadikaj në Kepenek ka nji bibliotekë vetjake me libra të shumkohshëm, aq sa dhe shkrimtarit të shquar Dritëro Agolli i patë lanë përshtypje për mirë gjatë nji nate mikpritëse në vitin 1986 në shtëpinë e tij, në shtëpinë e tre burrave të sojshëm të Bytyçit, Avdyl, Kadri e Daut Sadikaj.

Në Kepenek, në vendlindjen e poetes e artistes Zyra Ahmetaj, duhet të jesh në ndonji dasëm e të thuash të gjitha janë valltarë, duhet të jesh në nji veprimtari kulturore e të thuash të gjithë janë poetë, apo shumë sish, kangtarë. Kjo ndodh gjithandej në Malësinë e Gjakovës, pasi i rritë vet toka, historia e kultura e saj.

3.Zyra Ahmetaj është nji veprimtari atdhetare aktive, e kahershme, e pandalun. E ka dëshmue vetëveten si e tillë dhe në vitet e eksodit të shqiptarëve të Kosovës, të atij eksodi të detyruar nga dhuna e spastrimi etnik serb millosheviçian në vitet 1998-‘99. Ajo, ndonëse paraplegjike, në këto dy vite kalendarike ka pritë me sojninë bytyçase një familje të larguar nga Kosova.

 Ajo, pas Lirisë e Pavarësisë së Kosovës, i ka parë me sy e penë qytete e fshatra në vise të Kosovës dhe disa shoqata e klube e kanë zgjedhur “Antare Nderi”.
Ndërvite, ka takuar e biseduar me breza luftëtarësh të UÇK-së, me invalidë të Luftës së Kosovës, I ka ndjerë dhimbjet e tyre në plagët e gjakut, në kullat e djegura, në varrezat e martirëve, në djepet e fëmijëve…I ka shprehur ato dhe tek poezia e gjatë “Fluturojnë engjëjt”- fituese e Çmimit të tretë në “Ora e Poezisë, 2012”, poezi e cila i ka dhanë titullin vëllimit poetik të parë të saj, nga e cila po iu përcjellim këtë fragment poetik:

 “E sfilitur ngrihet Nënë Kosova

me trupin që i digjet flakë,

me plagët që i kullojnë gjak,

me varret në gji të ngrira-kallkan;

përkulet dhe vajton

mbi djepat e fëmijëve të vrarë:

-Oh, e mjera unë për këta fëmijë,

të porsalindur, pa asnjë faj!

Toka është e ftohtë, e lagësht,

toka është me prush.

E si ?!

Si mund t’i varros këta trupa

kaq të njomë ?!!!

Janë engjëj,

po ngriten në qiell,

botës anembanë,

me lotin të ngrirë në sy,

me gjakun të ngrirë në plagë.

Në buzët që kërkonin sisë,

Tregojnë

se, veç plumba kanë marrë.

Janë engjëj,

bij të Nënës Terezë…”.

 Vëllimi poetik “Fluturojnë engjëjt” nuk ka kalue pa vlerësime. Poeti, publicisti e studjuesi Avdyl Sula, ish përgjegjësi i bibliotekës së rrethit të Tropojës, theksonte se “prej kohësh është bërë libri më i lexuar nga rinia e qytetit verilindor” (v. 2010). Poeti e publicisti Lulzim Logu, kryetar i klubit të shkrimtarëve e artistëve të Tropojës, shkruante se ky libër poetik “Lexohet se përcjell mezazhin e dashurisë për jetën. Nuk janë thjesht vlerat artistike të vargut, por mesazhi që ato përcjellin, aq më tepër që këto mesazhe përcillen nga Zyraja” (v. 2010).

4.E thashë në kryerradhë, fjalë të parë: poetja tropojane Zyra Ahmetaj ka nji lidhje të veçantë me librat. Nji lidhje të përjetshme. Është rritur me librat. Jeton me librat, përndryshe: jeton dhe për librat e saj, për poezitë e saj, për krijimtarinë e saj.
E ndesha këtë fakt dhe tek nji poezi kushtimore e Zyra Ahmetajt, e shkruar para disa ditësh në facebook, tek faqja “Tropoja Poetike”. Ajo ishte e frymëzuar nga nji poezi e mësuesit e poetit Zeqir Lushaj: “Kurrë nuk jam vetëm”, e shkruar nga Zeqiri në vjeshtën e vitit 1979, botue tek i mirëprituni vëllimi i tij poetik “Hija e vendindjes”, poezi e ribotueme në VOAL Online–Zëri i Shqiptarëve në Zvicër, më 28 gusht 2016:

“Unë të shoh dhe në një spital,

Një tufë libra i ke në dorë.

Ashtu i dashur dhe buzagaz

Më sillje gjithë botën në atë dhomë.

Kur iknit me Mehmetin e Nadiren,

Babai ju përcillte gjer në oborr.

Mua më linit te koka dritën.

Ju ndoqa mësues, dhe unë t’ju shoqëroj.”

Kjo poezi me dy strofa e Zyra Ahmetajt, sikurse tjetra “Dobi e kënaqësi” tek vëllimi poetik “Fluturojnë engjëjt”, flasin për 41 vite ma herët, kah gjysma e dytë e vitit 1975, atëherit kur poetja e sotme ishte maturante aksioniste teksa pësoi nji aksident tragjik. Autobuzi me rreth 70 aksionistë të shkollës së mesme “16 tetori” të Tropojës (së vjetër), i nisur nga hekurudha e Kombinatit Metalurgjik në Elbasan, me Flamurin e Shtabit Qëndror të këtij Aksioni Kombëtar, në kthesa të Shpalit të Mirditës, pranë nji shkambi skej rrugës nacionale, u rreknue përgjakshëm teposhtë. Aty vdiqën tre aksionistë shkollarë: Drane P. Pjetërnikaj nga Shëngjergji i Nikaj-Mërturit, Hasan S. Qeliaj nga Shipshani dhe Hatixhe R. Mulgeci nga Geghyseni i Krasniqes, të cilët ende kanë mbetë viktima, apo si due me iu thanë mirësisht “martirë”, po kurrkush në rrokada sistemesh e qeverish nuk i ka shpallë “Dëshmor i Atdheut”(!)

Ndër të plagosurit randë ishte dhe 19 vjeçarja, malësorja pishëdrejtë e jetëlartë, Zyra Ahmetaj, e cila pësoi damtime në shtyllën e saj kurrizore. Aksionistëve tropojanë iu dhanë ndihmen e parë në Shpal dhe i çuen në spitalin lokal të Rrëshenit të Mirditës dhe në Spitalin e madh Civil (sot, QSU “Nanë Tereza”) në Tiranë. Ende as sot, poetja me tre libra poetik, Zyra Ahmetaj, nuk ka aq qejf me ia përmend këtë aksident të ’75-ës, po, me që ra fjala (thotë ajo) mos e le pa folë për ndihmen e parë të shpejtë e të çmuar të mirditorëve, të cilët janë mbledhë përplot oborri për me na dhurue gjak. Ishte nji solidaritet e humanizëm i papamë.

 Atëherit, i pata përjetue vet këto në ditët e para të gushtit 1975 në kryeqytetin Tiranë, pasi nga shërbimi im dhanë nga kryeredaktore e gazetës “Zëri i Rinisë” për në Kombinatin Metalurgjik u ktheva me 1 gusht 1975 në QSU në Tiranë, ku qëndrova aty për tre-katër ditë. Isha i ri, 20 vjeçar, shkruaja në shtypin shqiptar dhe punoja në veprën e madhe të dritës (në KP nr. 2 në Hidrocentralin e Fierzës), isha veprimtar i rinisë në Tropojë, ndaj gjithçka rreth kësaj ngjarjeje më shfaqej si në filma, Shqipëria më dukej përtej imagjinatës time. Ishte nji tragjedi, solidaritet, sfidë mbijetese…
Aty, atëherë, vetëm nji fjalë të thojshe: “Jam nga Tropoja” e të hapeshin të gjitha dyert e spitalit të Tiranës. Të gjithë të gjendeshin pranë me ndihmen e tyre të pakursyer. Në çdo çast. Për çdo rast.

 Ishte ngritë i gjithë shteti shqiptar në kambë për jetët e aksionistëve tropojanë. Ato ditë ishte i interesuar lartësisht vet kryeudhëheqësi i asaj kohe, Enver Hoxha, që në marrjen e lajmit të shpejtë për aksidentin tragjik, atij i çohej informacion i shumanshëm e i shpeshtë për ngjarjen e për aksionistët e, përtej të zakonshmes së tij, ai merrte e dvette disa herë në telefon drejtues të Partisë e të Pushtetit e të besuar të vet në Tiranë, Mirditë e Tropojë. Këto fakte m’i ka pasë thanë në pasditen e 2 gushtit 1975 vet motra e Enverit, e mira Sano, e cila jetonte në shtëpinë e vllait të saj, tek Vila 31, tek ajo vilë ku edhe sot liderë të Pluralizmit, Tranzicionit e Demokracisë bajnë pritje, takime e festime tejet të randësishme. E pata takue Sanon tek pallati i Librit Universitar, në familjen e të nderuarit e të ndjerit Jovan Antoni, kuadër në Brig. XXV-S e të III-S, diplomat i njohur, i cili kishte për grua motrën e Gogo Nushit, mbi të gjitha ishte e mbetet në brezni mik i familjes tonë Lushaj. Aty, në dhomën e pritjes, ku ishte dhe motra fisnike e Jovanit, Leonora Antoni (e cila punonte në nji detyrë të caktuar, të besuar e të përhershme në KQ të PPSH, ishte shoqe lufte me Nexhmije Hoxhën, që në vitet e rinisë) kishte shkue për vizitë rastësore dhe Sano Hoxha, e cila përtej politikave të djehit e të sodit, më dukej se rrezatone njerëzillek, mirësi, kulturë. Iu pata folë asiherit për aksionistët e Tropojës, që nga përcjellja në nji autobus të vetëm nga Kombinati Metalurgjik; për jehonën e aksidentit tragjik në Elbasan e në Tiranë; për mosdhanien si lajm nga asnji gazetë, as Radio “Tirana”, as TVSH (e citoj sot, jo për disidencë); për kujdesin e jashtëzakonshëm ndaj aksionistëve në Spitalin Civil e atë Ushtarak të Tiranës; për të veçanta të mira nga bisedat e mia me djemë e vajza të aksidentuar: Zyhra Ahmetaj, Hasime Mërturi e të tjerë; për qëndresën sfidë e mirënjohjen reale të aksionistëve e të prindërve, vllaznëve e motrave e të afërmëve të tyre që përkujdeseshin në spitale për ta, etj. Ndoshta, biseda udhëtoi asaj nate në ditë të ardhshme, por unë heshtnova me rrëfime e shkrime në të dy kohët, deri në të 41-tin vit të sodit.

 E, prapë, po i rikthehem poezizë së Zyra Ahmetajt, pasi i duhen shtue disa fakte që t’i dijnë lexuesit e kohët: Poeti Zeqir Lushaj ishte mësues i edukimit fizik në shkollën e mesme bujqësore të Tropojës në vitin akademik 1973-’74. Aty kreu stazhin pasuniversitar. Nga aty u thirr’ në Tiranë, në misionin e shenjtë të gazetarit, tek gazeta “Zëri i Rinisë” dhe, sot, është autor i 12 librave me poezi e publiçistikë. Pra, në atë vit, njeriu i veçantë, Zeqir Lushaj, ishte dhe mësuesi i poetes së njohur Zyra Ahmetaj.
Poezia e Zyra Ahmetajt e ka nji varg: “Kur iknit me Mehmetin e Nadiren”. Janë dy emra nderimi e mirënjohjeje. Mehmet Elezi nga Tropoja, asokohe gazetar elitar e tevona dhe drejtues kryesor i KQ të BRPSH (poet, shkrimtar, shkenctar, diplomat), për të cilin Zyraja thotë se i vizitonte shpesh në spital atë dhe aksionistët e tjerë tropojanë. Nadire Caka (Kokonozi) nga Dibra, nji dibrane e rrallë, gazetare tek “Zëri i Rinisë”, të cilën Zyraja e përshkruan në librin e saj të parë: “Një vajzë me xhaketë me kuadrate/e bukur, me sytë e zi /” dhe më thotë faktin e ditun prej meje se ndër vite kanë pasë letërkëmbim ndërveti. Tani ajo, Nadirja, ndodhet diku jashtë shtetit, në Europë. Në çdo rast kur vinin në Tropojë, gazetarët e rinisë: Nadire Caka, Zeqir Lushaj, fotoreporteri Petrit Omeri, e të tjerë gazetarë e kuadro të rinisë, nuk largoheshin pa kuvendim apo vizitë në shtëpitë e aksionistëve si të Zyra Ahmetajt, Hasime Mërturit e disa të tjerëve. Njejtësisht vepronin dhe disa kuadro të rinisë nga Tirana.

 Aty, në këtë poezi, Zyraja nuk e cek për vet lidhjet e saj familjare genetike nji emër të madh të kohënave shqiptare: Sali Berisha. Kjo ka të bajnë me atë modestinë e tepërt që kemi ne malësorët (ndër ta dhe unë) në dy anët e Valbonës, të Drinit, të Moraçës, të Limit…Asokohe, mjeku i njohur 30 vjeçar Sali Berisha, vazhdimisht, disa herë në ditë, i vizitonte me sy e biseda, ua shihte gjendjen shëndetësore në kontrolle e konsulta me mjekët e pavioneve e të spitalit. Ai ishte nga të paktit tropojanë me banim në Tiranë. Ishte i njohur për nxanësit e shkollës së Tropojës, sepse kulla e tij dhe shkolla e tyre ishin afër. Ata, pothuaj të gjithë, e njihnin Sali Ram Berishën në vrri e në bjeshkë, për fytyre e në biseda me ta; e shihnin siç ishte realisht – nji personalitet në rritje; ia dinin historinë atdhetare kombëtare kullës së tij në Viçidol e ma herët në Tropojë (të vjetër); ia njihnin prindrit, vllain – mësues Selimin, motrën e tij, mixhën Zeqir Halil Berisha, kusherinjtë. Shumçka e gjithçka. Kjo lidhje i bante aksionistët e aksidentuar të ngroheshin nga vizita e Sali Berishës në pavionet e tyre. Ai ishte njerëzor, fisnik, i fismë…Nji humanist i madh. Nji mjek i zoti. Përndryshe, mbi të gjitha, në ato ditë: ishte nji “hero”. Po, po. Ato ditë kishte shumë “heronj”. Sali Berisha ishte nji tropojan, nji qytetar, nji intelektual, nji mjek “hero”. Para vizitës së tij, tek pavionet, ndihej jehona: “Po vjen Sali Berisha”. Të gjitha këto sa i them i pata parë vet ato ditë të para të gushtit 1975. Poetja Zyra Ahmetaj më shton, kujton e përploton në bisedën e saj të këtyre ditëve: “Na ka vizituar shpesh vetë Sali Berisha dhe ka qajtë për mua, për gjendejn time shëndetësore. Ka investuar përkujdesje në çdo pavion për secilin nga ne. Mua më pyetën infermieret se çfarë e ke dr. Saliun. Ju thashë që e kam dajë”.
Zyraja më flet dhe për aksionistë të tjerë të aksidentuar, për Sejdi Berishën e Tropojës (vllai i Fatbardha Laukajt), për Nurie Kortoçin, çika e Brahim Ukës të Tropojës, kujdestare e konviktit të shkollës së mesme bujqësore të Tropojës, etj. Zyraja më rrëfen se pothuaj të gjitha lekët që ia çonte familja e saj në shkollën e Tropojës i blente libra artistik…Ajo, thotë, se lexonte shumë, nganjiherë deri natën vonë, ku shpesh rrinte në shoqëri dhe me rojen e natës, me Isuf Zenelin, nji invalid i vjetër në moshë, i nderuar nga të gjithë të rejat e të rinjtë e shkollës, nji burrë vakti.

5.Zyra Ahmetaj ishte personazhi kryesor i aksionistëve shkollarë të mbijetuar në Spitalin e Tiranës. Për shumçka, për gjithçka: Për gjendjen e saj shëndetësore, ajo ishte dëmtue rëndë në shtyllën kurrizore. Për intelektin e saj të lartë. Për bukurinë e saj femërore, çikë malësie, çikë Bytyçi. Ajo e zotëronte veten denjësisht. Tregohej qëndrestare. Ishte e vetëdijshme për çka e kishte gjetur në fizikun e saj aq të hijshëm. Shfaqte optimizëm të veçantë për jetën. Ajo i printe të ardhmes së vet ende pa dalë nga dera e spitalit.

Maturantja aksioniste e paciente, Zyra Ahmetaj, ditë-natën e parë të aksidentit e kaloi në reaminacion në Spitalin e Tiranës, ndërsa ditën e dytë në spitalin nr. 2, tek pavioni 8. Kishte dhomë më vehte. E ka pasë mjek Arian Xhumarin. Plagët iu patën mbyll pa infeksione, pa problematika të mavonshme.

Ajo çka më bante përshtypje asokohe ishte fakti se personeli mjekësor i atyhit përlotej kur flitej për të shkëlqyeren Zyra Ahmetaj. Ato thoshin se është vajzë e bukur, me vullnet të madh, mbahet e fortë, ka kurajo të lartë, etj.

Poetja Zyra Ahmetaj tek vëllimi poetik “Fluturojnë engjëjt” e ka skalit vet këtë situatë e realitet qëndrese sfidë, plot shpresë, krejt sakrifica e arritje të deristome:

“…Nuk mund të pranoja fatkeqësinë,

se shpirtin e kisha plot dritë.

Sa doja të jetoja rininë,

megjithë gjallërinë dhe bukuritë!…”

 Unë kisha lexue shumë libra të vjetër e të rinj, ndigjue gjithato histori e legjenda alpine, po askund nuk kisha has’ ndonji personazh femër të tillë që të përballej ngadhnjuese me vdekjen dhe ta mposhtte kësisoj atë heroikisht gjatë gjithë jetës së saj. Ajo nuk ishte si motra e legjendës së Gjergj Elez Alisë që mjekonte plagët e vllait të saj para dyluftimit me bajlozin e zi. Ajo ishte çika malësore Zyra Ahmetaj që mbijetonte qëndrestare me forcën e moralit të saj. Ajo, prej atëherit e derimë sot, po ecën në jetë me shembullin e saj të veçantë, si sfinks në jetën e përditshmërisë, me rrezatim në kohë-udhët e saj.

Unë, për herë të parë, Zyranë e njoha aty në Spitalin e madh të Tiranës. Aty, kishte nji përkujdesje të lartë nga familja e saj, të cilët i rrinin tek kryet dhe tek dera e dhomës në spital. Ata ishin të sojshëm, të ditun, me kulturë. Malësorë tipik.
Kujdesi familjar, shoqëror e shtetëror ndaj Zyra Ahmetajt, e aksionistëve të tjerë të aksidentuar, ishte tejet i lartë. E vështirë me e përshkrue realisht e krejtësisht.
Pacienten, maturanten aksioniste, Zyra Ahmetaj, pasi qëndroi tre muaj në Spitalin e Tiranës, e çuan katër muaj për fizioterapi në Hungari. Atje, kjo çikë shqiptare nga Bytyçi i Tropojës, shquhej ndër të shtruarit dhe në atë spital të Budapestit. Personeli i atyshëm, ekipi i saj mjekësor, e shihnin si të veçantë. Për shumçka. Përditë e ma shumë, ma mirë. Pacientja e poetja Zyra, ato ditë e deri më sot, i kujton e i zbaton porositë e mjekëve hungarezë: “Ju nuk jeni të sëmurë, por të pamundur për të lëvizur “, Jetën duhet ta merrni vetë në dorë”, “Nuk duhet të thoni për asgjë: Nuk mundem, por të thoni gjithnji: Po e provoj”, etj.

Zyraja paciente, kur i shkonin për vizitë ministri i Arsimit e i Kulturës, Thoma Deliana; ministri i Bujqësisë, Pirro Dodbiba; ministri i Shëndetësisë, Llambi Ziçishti, e kushdo tjetër funksion lartë i Partisë, i Pushtetit, i Rinisë, iu thoshte se “kishte hedhur kërkesën për studime të larta dhe donte të shkonte në Universitet”, etj. Po, atëherit, ishte e pamundur për vet gjendjen e saj shëndetësore, etj. Diçka e veçantë iu bante përshtypje të gjithëve: dashuria e saj e pazakontë për shkollën, për librat, për jetën, për të ardhmen e vet.

Zyra Ahmetaj, dhe pas daljes nga spitali e kthimit në fshatin e lindjes, në Kepenek të Malësisë së Gjakovës, në pesë vite ka ba shumë fizioterapi derisa është ngritë në kambët e veta me ecë me dy shtaga për 24 vite. Ajo e theu nji herë kambën e saj. Përgjatë përpjekjeve sfidë për t’u ringritë dhe ecë në përditshmëri me kambët e saj e ndihmuar nga dy shtagat e saj, e theu tri herë të tjera kambën e vet. Ajo tash 6 vite ka mbetë në karrocë invalidi. Ajo ende udhëton kahmos, gjithkahit. Deri në malin e Dajtit, deri në bjeshkën e Sylbicës, deri në Prishtinë. Ajo, më thotë: edhe kështu ndihem plotësisht aktive për të shkruar, për të udhëtuar, për të punuar, për të kontribuar për kohën e për Kombin. Ajo, shton në mënyrë deklarative: “Unë në asnjë moment nuk kam qajtë fatin tim dhe nuk kam lejuar që të më qajnë ndokush për së gjalli”.
Poetja Zyra Ahmetaj, “Krenaria e qytetit Bajramcurri”(shpallur më 20.07.2005) dhe “Nderi i komunës Tropojë”(shpallur më 29.06.2012), ka kontribue në Shoqata Paraplegjike dhe Tetraplegjike e Shqipërisë (sekretare në degën e Tropojës), në Shoqata “Shpresë dhe Dashuri” (kryetare për degën Tropojë), në Shoqata “First Step” (kryesuese në Tropojë), me Shoqatën e Invalidëve Intelektualë të Shqipërisë, për t’iu ardhur në ndihmë personave me aftësi të kufizuara, të grupimeve me paaftësi të ndryshme, për të lehtësuar gjendjen e tyre fizike dhe gjallërimin e jetës së tyre me aktivitete artistike dhe argëtuese. Ajo është e lidhur me disa klube e shoqata në Gjakovë me rrethina dhe në treva të tjera të Kosovës dardane. Ajo e don Tropojën si Preshevën, Kosovën si Çamërinë, Plavë-Gucinë si Shkupin. E thotë tek vepra e saj për fëmijë, “Alfabeti Ynë”: “Një komb, një flamurë/një Hero Kombëtarë/një histori, një gjuhë/nga shekuj të lashtë/një tokë e ujitur/me gjakun shqiptarë/njomur me lot të hidhur/nga nënat pa ndarë.” Dhe, tek kjo vepër poetike, vjen tjetra poezi e saj atdhetare: ”Çamëri, o lule / buzë detit me valë /kurrë nuk u përkule /çmendurisht të vranë…”
Zyraja është e besimit musliman tradicional, por ajo nuk është aq konservatore, veçmas kur bahet fjalë për punë të mira, ndaj (siç thuhet tek libri “Alfabeti Ynë”) ka pasë bashkëpunim me Zyrën Rinore të KOASH duke zhvillue një aktivitet të dobishëm në mënyrë vullnetare në përgatitjen e nxënësve nga një apo dhe dy grupe nxënësish në vit, me njohuri të gjuhës Angleze. Gjithashtu, e investuar nga KOASH, që nga viti 2004 gjer në vitin 2011, krijoi edhe një grup artistik, me të cilin zuri vendin e dytë (Dhjetor, 2007) në Festivalin e 10-të Kombëtar të Rinisë Ortodokse Shqiptare.
Zyraja është stiliste e rrobave kombëtare të zonës së saj, duke krijuar nji arsenal të tërë me kostume të të gjitha masave trupore dhe duke ua veshur dhe dhënë grupeve artistike të klasave të ndryshme në shkollë, valltarëve, e të tjerëve. Ajo, me kostume të saj kombëtare, ka marrë pjesë në disa panaire (ndër)kombëtare. Në këto veshje duket shpirti e fryma e saj kombëtare shqiptare.

Zyra Ahmetaj nga Bytyçi i Tropojës, sikur të mos ndodhte aksidenti tragjik i 31 korrikut 1975, ndoshta do të ishte ministre e Bujqësisë apo ministere e Arsimit, me profilin e saj krejt të veçantë. Ajo, edhe sot, paçka është 60 vjeçare me karrocë invalidi, mund të ishte në nji detyrë të lartë shtetërore në vendlindjen e saj apo në metropolin shqiptar. A nuk ishte i verbër ministri i Financave dhe i Brendshëm në Mbretërinë e Bashkuar të Britanisë së Madhe, i nji prej shteteve ma të fuqishëm të botës prejce nga Mesjeta e Vonë. Po, në Shqipëri, dhe në këtë rast shembëlllimi: Demokracia Blu duhet ta mësojë ma mirë se çka është Demokracia dhe Rilindja Rozë duhet ta kuptojnë ma mirë se çka është Rilindja.

6.Krijimtaria poetike e Zyra Ahmetajt është e kahershme, pasi ajo gjithnji ka shkrue për qejfin e saj, në fletoret e saj, por në dy dekadat e fundit të shekullit të ri, ia ka nisë publikimit të tyre në gazeta e revista, në tre libra poetik. Vepra të tjera ka në duar, gati për botim. Dy vëllime poetike. Është në fillesat e nji tjetri në prozë.

 Pas vëllimit poetik “Flutuojnë engjëjt”, e dyta është tjetra vepër poetike e saj: “Alfabeti Ynë”. Mund ta quaj dhe “monografi poetike”. Nji vepër për fëmijë që tregon se sa shumë e sa mirë është rritë Zyraja si poete. Natyrisht të shkruash për fëmijë është ma e vështirë, po sprova poetike e Zyra Ahmetajt na ka dhanë nji vepër të nji lloji e vlere të veçantë, nji visar poetik.

 Poeti e gazetari Agim Xheka i ban nji skaner letrar kësaj vepre, nji prognozë vlerësimesh, jep diagnozë vlerash:”Poezitë e këtij libri janë të thjeshta dhe të bukura si vetë dashuria e Zyrasë për gjuhën dhe kombin aq edhe për fëmijët që janë të eturit e parë që pinë në këtë gurrë të pashtershme dhe kaq të bukur. Këto poezi lënë shije të mirë edhe për të rritur, pasi i përshkojnë plot ide, sa patriotike edhe panoramike në përshkrime me ngjyra ngjarjesh dhe veprimesh të jetës së përditshme dhe të vlerave të së shkuarës; trashëgimisë tonë të pasur. Poezitë janë si vetë gjuha, gjithëpërfshirëse për kombin tonë dhe më gjerë. Në poezitë e saj sjell nji kujtesë historike të pasur dhe të bukur, me dashuri dhe mirënjohje, të shtrirë siç është vetë Historia e Kombit tonë, në të gjitha trevat, me përfaqësime dinjitoze të figurave më të fuqishme të kombit, si dhe monumenteve historike që përbëjnë pasaportën e lashtësisë tonë”. (Nga Parathania e tij tek “Alfabeti Ynë”).

 Poeti e studiuesi Tahir Bezhani i Gjakovës ka shkrue në shtypin e kohës për veprën ‘Alfabeti Ynë” duke iu dhanë autores e librit vlerësime meritore: “Poetja Zyra Ahmetaj, e njohur në mbarë vendin tonë, jo vetëm si poete, por edhe si humaniste, koreografe, përsonalitet i paepur në vështirësi jete, fituese e disa mirënjohjeve nga rrethi ku jeton e vepron, e më gjërë, këtë radhë në tabanin poetik ka nxjerrë nga thellësi shpirti tërë dashurinë njerëzore , siç din vetëm ajo, për t’ua kushtuar gjeneratave, luleve të ardhmërisë sonë, shpresave tona të përbashkëta”.

 Poetja, qytetarja, veprimtarja, artistja, Zyra Ahmetaj, i këndon me pasion këngët e Eposit të Kreshnikëve të shoqëruara me lahutë, si dhe ka kontribuar në evidentimin e përhapjes së tyre. Ajo ka shumçka në vetveten e saj nga ky Epos alpin i Malësive të Veriut, i Tropojës e i Bytyçit të saj. Zyraja artiste, vjet dhe sivjet, ka debutuar me Grupin e Gjakovës me kangën e moçme, tradicionale, të re: “Hoj-dado-hoj”. Ky është një tjetër dimension i saj, i vlerave të saj, i arritjeve të saj.

7.Sivjet, më 28 gusht 2016, isha në Parkun Kombëtar të Dajtit, në Festën Kombëtare “Plisi i Bardhë”, nji veprimtari tradicionale e Shoqatës Mbarëkombëtare “Bytyçi” me kryetar av. Agron Isa Gjediaj. Një ndër sponsorët e saj të përhershëm, ma i veçanti, është biznesmeni humanist Ram Geci i Bytyçit, pronari i vetëm i “Hotel Tirana International” dhe president i firmës së njohur “Geci”, që ka ndërtue segmente (lote) në “Udha e Kombit”, Unaza e vjetër dhe e re e Tiranës, rrugët nga Qafa e Morinës drejt Fierzës dhe nga qyteti alpin i Bajramcurrit drejt Valbonës, etj. Sivjet, një ndër kontributorët ishte tjetri biznesmen humanist, Muhamet Malo në Tiranë, pronari i Teleferikut të Dajtit e i “Ballkoni i Dajtit”, aty ku u organizue kjo veprimtari panshqiptare “Plisi i Bardhë”.

 Aty, ma mirë se askund tjetër, Zyra Ahmetaj po promovonte poemën e saj “Plisi Shqiptar”, me parathanie nga poetja tjetër bytyçase e tropojane, Xhane Sherif Imeraj (botimet “ADA”, Tiranë, gusht 2016). Botimi ma i ri. E treta vepër e saj. Ajo kishte ardhë aty me plis të bardhë, si malësoret e vaktit, si në Dardaninë Antike Alpine, si në Eposin e Kreshnikëve, si në Luftën e fundit të Kosovës. Përndryshe, dhe e gjithë krijimtaria e saj poetike më ngjan si nji plis poetik.

Tek poema “Plisi Shqiptar”, në 54 faqe tekstor të saj, në 229 strofa, në rreth 1.000 vargje, poetja Zyra Ahmetaj flet për figura të shquara të kombit shqiptar, për Heroin tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu; për Lekë Dukagjinin – prijtar e kanunar i famshëm; për Gjon Buzukun e “Mesharit” në shqip; për Gjegj Fishten e Lahutës së Malcisë; për Abdyl Frashërin e Ali Ibër Nezaj të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit; për Mic Sokolin e grykës së topit; për Selam Musain e Labërisë; për Ismail Qemalin e Isa Boletinin e Shpalljes së Pavarësisë; për Shote e Azem Galicen e Drenicës martire; për Çerçiz Topullin e Gjirokastrës; për Mbretin Ahmet Zogu; për heroin legjendar Shaban Polluzha; për presidentët shqiptar kombëtar – Sali Berisha e Ibrahim Rugova; për Azem Hajdarin e “Lëvizjes së Dhjetorit ‘90”; për Anton Çettën e Pajtimit të madh të Gjaqeve në Kosovë; për Shën Nanë Tereza nobeliste; për Ahmet Zherkën e Bytyçit e Adem Jasharin e Prekazit; për Presidentin Amerikan Bill Klinton – mik i madh i Shqiptarëve; për personalitete të reja në shek. XXI –Majlinda Kelmendi, Laora Mesini Houghton, Ermonela Jaho e Luan Krasniqi.

Poetja Zyra Ahmetaj, me talentin e saj, me figura të gjetura artistike, poetizon e portretizon mjaft bukur në vargjet e kësaj poeme: “Plisi i bardhë, i lashtë / …Plisi ynë i shenjtë /…Plisi ynëi Nderit/ …Plis i fisnikërisë/ Plis i ardhmërisë/…Plis i Atdheut Tim/…ënd me fije bese/…ënd me rreze drite/…ënd me fije geni/…ënd me fije shprese/të paqes, begatisë/larë me lumë djerse/…përskuqur me gjak/shkruajte historinë/në ballë, si bajrak”. (fq. 7-8).

Poetja Zyra Ahmetaj në vargninë e poemës “Plisi Shqiptar” e sjell krejt Shqipërinë Etnike më madhështitë, bukuritë e veçantitë e saj. Të gjithë janë aty. Alpet, “Atje ku plisi/ merr rrezet e diellit/Atje ke mundësi/ të kapesh pas qiellit”, atje – ku “malet kësulbardhë” e kanë nxitë traditën që “plis të mbajnë shqiptarët” (fq. 12). Aty vjen “Berati plisbardhë/ Kodikët-flori/që nga mijëvjeçarë/I mbajti në gji”/(fq. 19). Aty flitet: “Në Kongresin e Manastirit /mendjendriturit, plisbardhë/ shkronjat i rënditen/ si yjësi të rrallë” (fq. 22). Aty vijnë dhe “djemtë suljotë” (fq. 26), “kësulat dibrane” (fq. 29), Lushnja fushëgjerë”, ku “Burrat plisbardhë/…mendjedritë, penartë” ban Kongresin e Lushnjes (fq. 32). Aty flitet për “Masakren e Tivarit”: “I mbytën në det’/I vranë në Tivar/Det-gjaku i shenjtë/I burrave plisbardhë”/.Nanë Tereza me “plis të bardhë/Dhe një shallë alfabeti”/(fq. 48). Aty, autorja, flet për vendlindjen e saj, për fisin e vet: “Mes luftrash i gjendur/Bytyçi me plis/Tre herë i djegur/Prapë ngrihet – Feniks” (fq. 34).Ajo flet dhe për Çamërinë: “Plumbat veç në ballë/ aty ku rrinë plisat/ I marrin djemtë çamë/ siç përherë bien trimat” (fq. 26).

Në kryerradhë e në përmbyllje të poemës autorja Zyra Ahmetaj përcjell mesazhin e madh të kohërave e për kohërat: “Kësul, feste, kapuç, qeleshe/në secilën krahinë/të bardhë si buzëqeshje/zemrat mbushin gëzim/ çfarëdo forme kanë/ ata janë të njejtë/ Janë Plisa Shqiptarë/ të bardhë dhe të shenjtë” (fq. 28).

“Plis i vargut tim”, thotë shpesh autorja Zyra Ahmetaj në poemën e saj, po ne i themi ndryshe asaj: ti vet je nji plis poetik me veprat e tua poetike, në udhën tande dritë sacrifice e lartësi jete.

Poetja Zyra Ahmetaj është nji plis poetik i kohës, me jetën e saj biblike.