Flet shkrimtari dhe publicisti me origjinë shqiptare, Abdulatif Arnauti/

 Nga Dr.Ramiz Zekaj/

Instituti (AIITC), në synimin e tij për të kontribuar pozitivisht në kulturën shqiptare me këndvështrime të reja dhe me prurje të larmishme nga qytetërimi botëror, filloi organizimin e ciklit të leksioneve me temë: “Popuj dhe kultura”, i cili ka në fokus trajtesa të ndryshme nga personalitete të shquar të shkencës, kulturës e artit nga brenda dhe jashtë Shqipërisë.

I pari personalitet që hapi siparin e këtij cikli leksionesh është figura e mirënjohur e kulturës arabe, e njëherazi dhe e kulturës shqiptare në botën arabe, shkrimtari sirian Abdulatif Arnauti. I njohur në Siri për krijimtarinë letrare dhe, veçanërisht për përkthimin e kryeveprave të letërsisë shqipe në gjuhën arabe, dashuria për vendin e tij të origjinës e solli këtë kohë në Shqipëri z. Abdulatifin për të marrë pjesë në kremtimet e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Pasi viti jubilar i 100-vjetorit të Pavarësisë nuk mund të linte pa përfshirë në këto festime edhe shqiptarët e diasporës në vendet arabe.

Duke gjetur të përshtatshme kohen dhe momentin historik, AIITC organizoi akademin e parë “Popuj e kultura” me takimin: “Arnautët e Sirisë – Një Shqipëri e vogël larg atdheut të tyre”,ku z.Arnauti foli rreth pranisë shekullore të shqiptarëve në Siri, për jetën dhe traditat e tyre, mbi ndikimin social e kulturor të tyre në vendet arabe dhe mbi kontributin e tyre për çështjen kombëtare.

Takimi i cili u zhvilluar në amfiteatrin e AIITC, ditën e enjte më dt. 29.11.2012, zgjoi interesin e shumë personaliteteve të botës akademike, kulturore e diplomatike shqiptare –bashkëpunëtorë të AIITC, si Rektori i Akademisë Pedagogjike të Tiranës Prof. Dr. Musa Kraja, Drejtori i Sektorit të Enciklopedisë në Akademinë e Shkencave Prof. Dr. Muharrem Dezhgiu, gjuhëtarja Dr. Genciana Abazi – Egro, ish ambasadorët zotërinjtë Sulejman Tomçini, Shaban Murati, Qazim Tepshi e Faruk Borova dhe një sërë personalitetesh të tjera miq e dashamirës të AIITC.

Takimin e hapi Drejtori i AIITC, Dr. Ramiz Zekaj, i cili u shtjelloi përmbledhtazi të pranishmëve idenë e Akademisë së AIITC, si dhe bëri një prezantim të mikut të nderuar. Më tej fjalën e mori z. Arnauti, i cili u foli të pranishmëve në gjuhën amë, me shqipen e tij me theks kosovar, pasi prindërit i kishte nga Vushtria. Në fillim ai bëri një historik të emigrimeve shqiptare në Siri, të cilat nisin që para 200 vjetësh, kur ushtarët shqiptarë të Ibrahim Pashës, djalit të sunduesit shqiptar të Egjiptit Mehmet Ali Pashës, nuk u kthyen me ushtrinë në Egjipt, por u vendosën në Siri. Pjesa më e madhe e tyre ruajten gjuhën dhe traditen, por pati nga ata që u përzien me vendasit dhe nuk arritën të ruajnë gjuhën dhe mbiemrat e tyre. Por, sipas z. Arnautit, edhe sot e kësaj dite ata janë të vetëdijshëm për origjinën e tyre shqiptare dhe nuk e harrojnë atë. Emigrimet e tjera të shqiptarëve në Siri ishin ato të viteve 1912-1913, për t’i shpëtuar represionit serb të kohës dhe të viteve 1945-1948, për t’i shpëtuar përndjekjes së pushtetit komunist në Shqipëriu e Jugosllavi. Por këta të fundit, sipas z.Arnauti, emigruan më tej në Amerikë dhe shumë pak prej tyre u vendosën në Siri.

Pastaj z.Arnauti foli për historinë e familjes së tij dhe të lidhjes që ai kishtë me letrat shqipe. Prindërit e tij të emigruar më 1913-ën dhe ai vetë lindi në Siri në vitin 1931. Pavarësisht se i lindur në Siri, mjedisi shqiptar ku u rrit bëri që në fillim të mos e dinte mirë arabishten. Megjithatë në shkollë ai e përmirësoi gjuhën arabe, madje aq sa në vitet ’40 të shekullit të kaluar të botonte krijimtari letrare në poezi e në prozë në gazetat dhe revistat e kohës. Në vitet ’50 të shek. XX ai filloi të përkthente letërsi shqipe në gjuhën arabe, punë të cilën e nisi me përkthimin e teksteve të disa këngëve shqiptare. Me kalimin e kohës gama e përkthimeve të tij nga letërsia shqipe u zgjerua së tepërmi dhe dëshira e publikut arab për t’i lexuar ato bëri që botimet të mbaronin sapo dilnin, saqë nga Egjipti i kërkuan që përkthimet e tij të botoheshin edhe atje. Më pas këto vepra u shpërndanë në të gjithë botën arabe.

Në këtë mënyrë z. Arnauti u bë përkthyesi i parë i letërsisë shqipe në vendet arabe dhe vendosi marrëdhënie shumë të mira me Lidhjen e Shkrimtarëve në Shqipëri, përveç marrëdhënieve të forta që kishte me shkrimtarët shqiptarë të Kosovës. Kjo bëri që z. Arnauti ta vizitonte Shqipërinë në vitet ’70, të takohej me Kadarenë, Agollin e shkrimtarë të tjerë dhe ta rriste numrin e veprave shqipe të përkthyera në arabisht. Ai deri tani numëron rreth 21 përkthime, të cilat përbëjnë pothuajse gjysmën e librave të tij që arrijnë numrin e 61 veprave me krijimtari letrare, përkthime e studime në fushën e kritikës letrare.

Midis përkthimeve të tij më të rëndësishme nga letërsia shqipe janë: romanet e Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, “Kështjella” dhe “Dosja H”, romani i Dritëro Agollit “Njeriu me top”, romani i Vath Koreshit “Dasma e Sakos”, drama e Kolë Jakovës “Toka jonë” dhe një seri vëllimesh poetike të poetëve shqiptarë nga Shqipëria e Kosova, si Azem Shkreli, Ali Podrimja, Xhevahir Spahiu etj. Përveç përkthimeve, ai ka shkruar në shqip edhe disa vëllime me poezi të vetat. Dy prej këtyre poezive auditori pati kënaqësinë t’i dëgjonte të recituara nga gazetarja e Radio Kontaktit Marinela Naska.

Më pas, duke iu përgjigjur pyetjeve të pranishmëve, ai foli për mënyrën se si e kishin ruajtur shqiptarët identitetin e tyre në Siri dhe përmendi një sërë figura shqiptarësh me kontribut madhor në kulturën dhe artin arab, si romancieri Maaruf Arnaut, piktori Abdulkadir Arnaut, dijetarët Muhamed Nasiruddin Albani, Abdulkader Arnauti, Vehbi Gavoçi etj. Foli për klubet e arnautëve në Siri dhe mikpritjen e popullit sirian për emigrantët shqiptarë, si dhe dëshirën e vendasve për të lidhur miqësi e krushqi me shqiptarët, për shkak të cilësive fisnike që i karakterizonin ata. Midis të tjerash përmendi edhe fatkeqësinë personale në trazirat e fundit, ku nga bombardimet iu dogj biblioteka personale me të gjitha librat dhe dorëshkrimet e tij që po i bënte gati për botim.

Takimi i zgjatur për më se dy orë u mbyll me një dhuratë simbolike që Kryetari i Bordit Drejtues të AIITC, Dr. Faruk Borova, i dorëzoi mikut të nderuar – një flamur kombëtar me shqiponjë të qëndisur, i cili do t’ia zëvendësonte edhe flamurin e vetëm shqiptar që shkrimtari e mbante në bibliotekën e tij personale, tashmë të djegur.

Me këtë rast takimin e përshëndeti edhe mbesa e shkrimtarit, znj. Marie Arnauti, drejtoreshë e Operës së Damaskut. Pasi shprehu falënderimin e saj për mikpritjen e gjetur në Shqipëri, ajo tregoi se i kishte pëlqyer shumë vendi i saj i origjinës dhe shtoi se do të ishte e lumtur që të niste bashkëpunime të suksesshme në fushën e artit dhe të kulturës midis dy vendeve, me qetësimin e situatës në Siri. Më pas bisedat dhe takimi me shkrimtarin vijoi në sallën e ekspozitave të AIITC, ku për të pranishmit ishte shtruar një koktej. Duke shfrytëzuar praninë e tij në AIITC, shkrimtari shqiptar u bëri një vizitë mjediseve dhe zyrave të Institutit dhe dhuroi disa nga librat e tij për librotekën e AIITC.