Enkela Vehbiu – Dielli

Gruaja nё Ar dhe Dhimbja e Harruar

February 20, 2017 by dgreca

Kёtё shkurt, 26 vjet pas rёnies, jemi prap aty ku e nisёm – numёrim tё ndershёm votash. Patjetёr qё vota ёshtё e rёndёsishme, por katёr muaj para zgjedhjeve, mbёshtetёsit e dy krahёve presin njё program tё mirёmenduar elektoral. Kanё nevojё pёr vizion/

Nga Enkela Vehbiu/

Filmi “Gruaja nё Ar,” tregon historinё e Marias, pjesёtare e njё familjeje hebreje nga Viena dhe e shpёrngulur nё Shtetet e Bashkuara tё Amerikёs gjatё luftёs sё dytё botёrore. Ajo lufton pёr tё rimarrё nё zotёrim pikturёn e famёshme tё Gustav Klimt “Adele – Gruaja nё Ar,” dikur pasuri e familjes dhe e konfiskuar nga nazistёt. Mё ndodhi ta shoh kёtё film tё premten.

Paralelet e ngjashmёrisё mes historisё sё Marias nё luftёn e dytё dhe historive shqiptare nё luftёn e klasave mё trishtuan, por faji qё ndjeva pas filmit mё mundoi mё shume. Kuptova qё e kisha harruar vuajtjen.

Botimi “Legjislacioni Shqiptar 1945 – 1955” vёrteton qё nё mё pak se 2 vjet familja ime me origjinё nga Leskoviku kish prodhuar 2 armiq populli, 1 tё arratisur politik, dhe njё sabotator.

Kur kёneta e Maliqit u tha, armiku i popullit Hajdari Vehbiu, 58 vjeç, u lёrua. Shёndetin ia morёn, fytyrёn ia retushuan nga fotoja famkeqe e Hoxhёs nё Shkodёr, dhe nga i burgosur u bё i dёbuar. Kёtё damkё ia morёn e shoqja Nafije, 6 femijet, nuse e dhёndurё qё hyn nё shtёpi, si dhe 8 trashёgimёtarёt qё lindёn nga martesat – njё prej tyre unё qё shkruaj. Familja u vendos pёrfundimisht nё Shijak.

U tёrhoqёm thellё deri mё 1991.

Mbrёmjen e 18 shkurtit u grindёm pёr njё vend pranё televizorit. Kёrkonim nё ekran vёllain. Dritani Vehbiu, njё nga ish grevistёt e Dhjetorit, prej 19 vitesh, pa zhurmё dhe jehonё drejton kompaninё e tij dhe mbёshtet 83 familje nё Shijak, kёtё zonё qё na mbajti dhe mbrojti per 45 vite dёbim.

Po mё ‘91, njё tjetёr dёshmi. Jashtё nё rrugё duke krasitur trёndafilet e gardhit me tim atё, na afrohet njё burrё I thinjur. Mё njeh – e pyeti babin. Heshtje. Jam Xhako tha zotёria dhe pёrqafimet pasuan. Xhafer Xhomo dhe Duro Vehbiu, tё dy leskoviqarё tё 1932, ishin parё pёr herё tё fundit mes ‘47ёs dhe ‘48ёs nё Tiranё, kur Duro dёbohet. Xhako, me pothuajse 24 vite burg mbi supe, vdiq mё 31 Mars 2012. Nё kёtё pesё vjetor qё po afron, e ndjej detyrim dhe nder t’i shkruaj njё eulogji tё munguar.

Nё fillim tё viteve 2000, fёmijёt e Hajdarit dhe Nafijes zhvarrosёn eshtrat e prindёrve dhe i sollёn nё Tiranё, ndёrsa tё gjallёt u vendosёn vajzat nё Tiranё dhe djemtё nё Durrёs. Kapitulli u mbyll.

Nuk e zё veten nё faj qё nuk e kam rrefyer kёtё histori me zё mё parё. Familjes sime nuk iu ekzekutua asnjё pjesёtar dhe nё sytё e te mi, kjo ka rёndёsi. Sot e vё veten nё faj qё e kam harruar vuajtjen dhe qё lejoj tё ma tallin dhimbjen.

Pafajёsia. Shoh me çudi qё kur kёrkoj nё internet pёr ish tё pёrndjekur politikё, paraja dhe kёstet dominojnё. Jo! Nga organizata e ish te pёrndjekurve prisja dёmshpёrblim por mё shumё prisja tё mё orientonte nё kuturunё e parё. Dhe mbi tё gjitha tё mё siguronte kёrkimin e ndjesёs nga ana e autorit tё vuajtjes sime – shtetit shqiptar. U deshёn 25 vite qё mё nё fund njё president ta pranojё. Dua tё besoj qё nё kёtё akt ka ndikim organizata nё fjalё. Nuk e di. Por di qё nuk e bёn Papёn mё pak katolik fakti qё u kёrkoi falje viktimave tё mitur tё priftёrinjёvё tё tij; nuk e bёn mё pak imponues kryeministrin irlandez fakti qё u kёrkoi falje mbijetuesёve tё atyre qё quhen Gratё e Lavanterive Magdalena; po ashtu nuk e bёn mё pak president zotin Nishani fakti qё mё nё fund, nё nёntor tё vitit tё kaluar si pёrfaqёsues I shtetit shqiptar, mё kёrkoi falje pёr vuajtjen e shkaktuar. Mё dekretoi pafajёsinё e ndёrgjegjes.

Njerёzia. I vё faj vetes qё vetёm nёnqesh me debatuesit rreth 20 shkurtёve. Nuk vё nё dyshim dёshmitё e ofruara, pёrdhunimet e dёgjuara apo ngjarje tё shikuara prapa perdeve. Instinkti seksual ashtu dhe I mbijetesёs nuk ka parti. As dёshirёn pёr vёmendje nuk ua gjykoj. Por nuk iu pranoj pёrbuzjen qё shprehni pёr njerёzit qё na morёn brenda. Pёr ju janё fshatarё dhe provincial. Pёr ne nё shumicёn e rasteve janё mbrojtёs. Po tё mos kishin qenё shijakasit, garantoj qё anёtarё tё familjes sime por besoj dhe tё familjeve Kozmaçi, Libohova, Zguri e shumё tё tjera, ose do kishin pёrfunduar mё keq ose do ishin vetvrarё nga vetmia. Mbetёm vetёm.

Qeveria. Tё djathtёt nuk mё duan, tё majtёt mё tundin shami enveri, dhe shteti mё tall – kur tё damkosurit e tu nuk tё pёrfaqёsojnё pёrse pret nga unё. Kur njё shtresё tё vёrtitet kuturu nga trauma e shkaktuar nga sishokёt e tu ёshtё detyrё e jote shtet ta pёrkrahёsh atё. Ёshtё dёtyrё e shtetit ta rehabilitojё dhe ti forcoje ndjenjёn e perkatёsisё nё atё shoqёri. Unё qё iu shkruaj jam pa rrёnjё. Lindur nё Tiranё, rritur nё Shijak, eci rrugёve tё Durrёsit si e huaj kur vizitoj prindёrit. Shpёrdorova tё paktёn 2/3 e jetёs sime pёr tё fituar deri diku njё vizion nё jetё, falё Amerikёs.

Fatkeqsisht, e gjej shoqёrinё time tё origjinёs ende nё kёrkim te vizionit.

Njё program qё do tu thoshte mё shumё se çfarё po bёhet me korridorin e tetё. Tu vёrtetojё qё po e konsideron seriozisht konkurrencёn pёr gjashtё korridore Pan-Europiane nё rajon. Tu premtojё qё infrastuktura rajonale dhe turizmi, dhe jo vetёm sheshe urbane, do tё sjellin pёrmirёsimin ekonomikё aq tё dёshiruar nё vend.

Njё program qё do tu thoshte qё Shqipёria ёshtё e rёndёsishme por e vetme nё Ballkan dhe Europё nuk mbijeton dot. Tё shpjegonte pёrse shteti shqipёtar dhe klasa politike e Kosovёs e humbёn rastin e bashkimit tё kombit me 99-ёn, dhe tё studionte idenё qё ashtu si karta e Adriatikut ndoshta tё ketё njё kartё ballkanike.

Njё program qё do t’i bёnte krenarё votuesit pёr perfaqёsuesit nё parlament. Deputetё qё nuk kanё krime mbi supe dhe mbi tё gjitha – qё dinё tё shkruajnё e lexojnё pёr hir tё zotit!

“Gruaja nё Ar” sot ёshtё nё Nju Jork. Sa herё tё jem nё atё qytet do ta vizitoj si njё falenderim pёr reflektimin qё mё shkaktoi, pёrgjegjёsinё qё mё detyroi, krenarinё qё mё riktheu, dhe mesimin qё mё dha – tё fal shkaktarёt por tё mos e harroj asnjёherё dhimbjen kurrёsesi.

Shqiptarёt nё Nebraska

December 30, 2015 by dgreca

Nga Enkela Vehbiu-Nebraska/
Pranverё 2001. Zilja ra gjatё nga ana tjetёr e telefonit. Mё nё fund njё burrё i nxehur mu drejtua nё shqip – Çfarё don?
I kthehem po shqip:
– Mora tё konfirmoj orёn.
U ndje keq, mё kёrkoi nё anglisht falje pёr tonin, dhe qeshi me tё madhe. Nё qytetin universitar tё Las Krusesit nё jug tё Nju Meksikos njihja vetёm njё vajzё shqiptare. Njё ish profesor i universitetit dhe tenist i zoti, me prindёr nga Korça, kish dёgjuar pёr ne tё dyja dhe na ftoi nё shtёpinё e tij pёr darkё. Atё pasdite familjen e profesorit e kishin shqetёsuar mjaft telefonatat e telemarketingu saqё ai i kish sugjeruar tё birit ti drejtohej telefonatёs sё radhёs nё shqip. Unё isha telefonata e radhёs.
Vec sё qeshurёs, sa herё qё e kujtoj, ai moment mё ngjall dhe kёrshёri – njё njeri i shkolluar, lindur e rritur ne SHBA, ende ruante brenda vetes pak Shqipёri. Si ka mundёsi? Çfarё na bёn shqiptarё? Çfarё na bёn krenarё? A i pёrkasim njё trualli? A e kultivojmё identitetin shqiptar? Literatura ёshtё e shumtё, por po e lё mёnjanё sot. Pyetjet e mia, aq mё tepёr tё shkruara nё prag pamvarёsinё e vitit 2015, u ula ti ndajё me dy çifte – dy shqiptarё tё Shqipёrisё dhe dy shqiptarё tё Kosovёs, katёr shqiptarё tё diasporёs.

1-Shqiptarёt e Shqipёrisё

Burrelasit Melida dhe Dilaver Gasa flasin qetё. Tё trashёguar me tre femijё dhe gjyshёr tё njё mbese, ata u vendosёn nё Omaha, Nebraska 13 vjet mё parё. Nё njё shtёpi tё rehatёshme nё zemёr tё Amerikёs, futesh dhe brenda gjen Shqipёrinё. Foto tё Burrelit, pllaka tё Skёnderbeut, Durrёsit dhe Krujёs zbukurojnё muret e lyera kёndshёm, ndёrsa nga ekrani tingujt e shqipes mbushin shtёpinё sa mё duket se vajza Matiane prej porcelani e vendosur pranё televizorit me zor pret t’ia marr valles. Me emocion Melida dhe Dilaveri mё pёrshkruajnё ndjesinё e tyre.
Festa e flamurit nё Shqipёri, mё thonё, kurrё nuk rroku zemrёn. Edhe pse nё mendimin e tyre ёshtё festa mё rёndёsishme ajo nuk u ndje si e tillё asnjёherё. Tё dy pjesёn mё tё madhe tё jetёs e kanё kaluar nё Shqipёrinё e kuqe, dhe si traditё, mё 28 nёntor anёtarёt e komitetit tё partisё mbanin njё fjalim nё qendёr tё qytetit, ndёrsa mё 29, vendosnin kurora tek varrezat e dёshmorёve, tё ndjekur nga femijё. Nё pёrvjetore shton Dilaveri shkohej dhe festohej dhe nё Vlorё. Qytetin e mbajnё mend tё zbukuruar me flamuj. Vetё nuk kanё pasur kurrё flamur nё shtёpi, ndёrsa himnin kombёtar e dёgjonin dhe kёndonin shumё rrallё. Festa asnjeherё nuk u pa si festё mё thonё, por si ditё pushimi. Nё mёndje shёnoj – pamvarёsia nuk arriti kurrё tё rrokё qelizёn e shoqёrisё shqiptare. Identitet i pazhvilluar. Dita e flamurit – thjesht njё datё pa emocion.
Gjёrat ndryshuan kur erdhёn kёtu dhe vetёm nga njё shkak – malli pёr mёmёdhe. Flamurin e festojnё çdo vit, dhe Melida 56 vjeçare, kujton 100 vjetorin e pavarёsisё. Vura njё flamur tek dera mё thotё, i ndoqa nё televizor tё gjitha festimet dhe qaja sa nga gezimi ashtu dhe nga mёrzija. Doja tё isha atje. Ndёrsa Dilaveri, 57 vjeçar, shton se sa mё shumё moshohet aq mё shumё mallёngjehet. Nuk mё mallёngjejnё vdekjet mё thotё, por ngjarjet pozitive dhe ndodhitё njerёzore, ato po. 100 vjetorin e pamvarёsisё tregon ta ketё ndjerё shumё, por jo aq sa pamvarёsinё e Kosoves. Nё kёmbё pёrgjatё gjithё kohёs sё leximit tё deklaratёs nё parlament kujton lotёt qё pa kontroll i mblidheshin tek mjekrra. Eshtё fitore e madhe thotё – Kosova e lirё.
2-Shqiptarёt e Kosovёs
Fortesa dhe Gazmend Ademi, tё dy nga Ferizaj, mbёrritёn nё Omaha nё verёn e ’99-ёs. Tё rinj siç ishin me vetёm 17 dhe 21 vite mbi supe seicili, ankthi i kish pushtuar tek uleshin nё Omaha. Gazmendi biles kishte menduar si tё gjente ca kartona dhe tё ndёrtonte njё strehёz pёr tё kaluar natёn. Pak e dinin qё nё aeroport I pritnin jo vetёm njerёz, por dhe kamera tё televizioneve lokale. Ardhja e refugjatёve tё luftёs sё Kosovёs bёri bujё nё edicionet e mbrёmjes. Tё nesёrmen telefoni I sponsorizuesit, personit qё I strehoi, ra pёr Gazmendin. Genc Gjoca, nje shqiptar i Tiranёs i foli shqip. “Vdes e shkoj dhe atё telefonatё dhe njeri nuk e harroj,” thotё Gazmendi, ndёrsa lufton me lotёt qё i veshin sytё. Jo vetёm se ishte hera e parё qё dёgjonte shqipe tё pastёr por mbi tё gjitha siguria qё i dha prania e njё shqiptari. Siç thonё tё dy, njё shqiptar i Shqipёrisё ёshtё respektuar gjithnjё ashtu siç respektohet njё vёlla i madh nga njё shqiptar i Kosovёs. Tё dy djem tё njё nёne – Shqipёri.
Epike – vetёm kёshtu mund ta pёrkufizoj forcёn e ndjenjёs sё te rinjve pёr atdhe, qё sot janё qytetarё amerikan, tё trashёguar me tre femijё dhe tё rehatuar si mos mё mirё nё dheun e ri. Fortesa kujton ta kenё festuar pamvarёsinё nё shkolla me programe artistike. Ana zyrtare ishte shumё e vakёt – nuk kishin tё drejtё tё festonin, por brenda shtёpisё ndjenja rrihte fort. Vatёr dhe flamur. Dasёm dhe flamur. Shtёpi e re dhe flamur. Kёngё dhe Shqipёria nёna jonё. Fjalim dhe Shqipёria nёna jonё. Shqipёria, shqiptarёt, flamuri – tё gjitha sё bashku njё mburrje pajustifkim siç e pёrshkruan Gazmendi – e ngulur thellё nё qelizёn e shoqёrisё Kosovare.

3- Katёr Shqiptarё tё Diasporёs

Dilaveri e pёrgjithёson shpejt marrdhёnien e shqiptarit te Shqipёrisё me atё tё Kosovёs – nё Shqipёri ne kemi vuajtur pёr bukё, ata nё Kosovё kanё vuajtur pёr flamur. Ndaj, as ne nuk I kuptojmё plotёsisht ata, dhe as ata ne. Nga kjo qasje mundesh ti japёsh shpjegim edhe tё pёrbashkёtave dhe ndryshimeve qё katёr shqiptarёt vёnё re tek njёri tjetri.
Gjuha bashkon. Fortesa mban mend tё jetё rrёnqethur herёn e parё qё ka dёgjuar shqipen standarte. Gazmendi e pёrforcon. Nuk ia njihnin tingullin. Nё fshatra lart nё kodёr edhe I kapnin valёt e TVSH-sё, nё qytet veshin e kishin tё pa vrarё me gjuhёn. Por shqipja edhe ndan. Melida vё nё dukje vёshtirёsinё. E kam pasur dhe vazhdoj nё disa rast ta kem tё vёshtirё t’ia kuptoj tё folurёn. Fortesa ka mё pak, por ende has probleme nё bisedat telefonike. Por ndryshimi I madh vjen nё konsideratёn pёr njёri-tjetrin.
Fortesa flet me respekt pёr dёshirёn e shqiptarёve tё Shqipёrisё pёr shkollim dhe vendin e gruas nё familje. Ne jemi prapa shton ajo. Gazmendi ka vёnё re se janё mё tё hapur. Kosovarёt sipas tij nuk ta thonё kurrё atё qё mendojnё aq hapur. Por lёndime dhe ka. Fortesa ёshte çuditur qё nuk e ka dёgjuar deri vonё fjalёn Kosovё nё asnjё kёngё tё Shqipёrise. Kёta nuk paskan menduar fare pёr ne – kujton Fortesa ti jetё drejtuar Gazmendit, I cili pёrpiqet ta qasё nga ana tjetёr situatёn. Ne kemi pritur mё shumё thotё ai sepse nuk kemi ditur fare pёr vuajtjet tuaja. Dhe sot e kёsaj dite nuk munden ta imagjinojnё jetёn nё Shqipёrinё e kuqe. Nuk e shprehin, por kam ndjesinё qё nё pёrgjithёsi kanё pёrjetuar njё far harrese nga vёllai I madh. Megjithatё, siç thotё Gazmendi, njё shqiptar I Kosovёs nuk e ul kurrё njё shqiptar tё Shqipёrisё.
E pёrbashkёta e dy shqiptarёve ёshtё mё e lehtё. Fortesa menjeherё rreshton thashethemen dhe qesh. Gazmendi e plotёson listёn me mikёpritjen, tё njёjtёn gjё qё rreshton dhe Melida. Tё dy palёt ndjejnё tё mos I pёrkasin plotёsisht mё as Kosovёs dhe as Shqipёrisё. Jemi si goca – shton Dilaveri I cili ka nje aftёsi tё kёndёshme pёr ti kufizuar situatat thjesht – martohet, shkon me bujt tek baba dhe pas pesё ditёsh dёshiron tё kthehet nё folenё e vet. Nuk na gjehet karari me njё fjalё – plotёson Melida.
Pamvarёsisht se nuk ndjejnё ti pёrkasin vendeve tё tyre si mё parё, pa ngurrim tё thonё se ёshtё koha pёr njё shtet tё vetёm shqiptar. Gazmendi, I cili I mban tё dy flamujt nё shtёpi, I kupton intelektualёt dhe nё mёndje u jep tё drejtё pёr tё gjitha ç’ka kanё kundra njё shteti tё pёrbashkёt. Me shprit ama – jo. Nё zemrёn e çdo shqiptari tё Kosovёs ёshtё dёshira pёr bashkim thotё ai. Ndjenjёn e shqiptarisё e kanё kaluar dhe tek fёmijёt, te cilёt tё dy palёt I kanё rritur tё jenё krenarё qё janё shqiptar. Po pёr çfarё tё jenё krenarё?
Fortesa pёrmend gjuhёn dhe historinё. Gazmendi flet me mburrje pёr besёn e shqiptarit. Melida buzёqesh dhe ia lё fjalёn Dilaverit. Ne jemi njё komb I vogёl kёshtu qё dhe kountributi ynё ёshtё modest, thote ai mendueshёm, por jemi rreshtuar gjthnjё me progresin, gjithnjё me tё mirёn nё ngjarjet historike botёrore ku testohen kombet. Dhe pёr kёtё duhet tё jemi krenarё.
Lё bisedat dhe e ndjej fort identitetin tim jo si shqiptar I Shqipёrisё, jo si shqiptar I Kosovёs, por si shqiptar I kombit tim – kёtij grupimi abstrakt qё duhet tё ketё pasur njё ndjenje pёrkatёsie tё çeliktё, tё mirёformuar kohё para pushtimit 2000 vjeçar, qёkurse grupimi im I mbijetoi historisё. Ne ridolёm me gjuhёn tonё. Ne nuk u asimiluam. Ne I themi vetes Shqype.
Shpresoj qё dita tё vij, kur sociologё dhe antropologё, gjuhёtarё dhe historianё, te ma shpjegojnё qartazi, pa emocion dhe zёnka tё mёrzitёshme, kёtё pёrkatёsi. Tё ma pёrshkruajnё deri diku kombin tim ashtu siç ka qenё dhe tё mё udhёheqin kujdesёshёm drejt asaj qё ata mendojnё qё duhet tё jetё. Deri mё atё ditё, do tё vazhdoj tё jem verbazi – Krenare qё Jam Shqiptare.

Katёr Shqiptarёt nё Amerikё dhe Pavarёsia e Shqipёrisё

November 27, 2015 by dgreca

NGA ENKELA VEHBIU/

Pranverё 2001. Zilja ra gjatё nga ana tjetёr e telefonit. Mё nё fund njё burrё I nxehur mu drejtua nё shqip – çfarё don? I kthehem po shqip mora tё konfirmoj orёn. U ndje keq, mё kёrkoi nё anglisht falje pёr tonin, dhe qeshi me tё madhe. Nё qytetin universitar tё Las Krusesit nё jug tё Nju Meksikos njihja vetёm njё vajzё shqiptare. Njё ish profesor I universitetit dhe tenist I zoti, me prindёr nga Korça, kish dёgjuar pёr ne tё dyja dhe na ftoi nё shtёpinё e tij pёr darkё. Atё pasdite familjen e profesorit e kishin shqetёsuar mjaft telefonatat e telemarketingu saqё ai I kish sugjeruar tё birit ti drejtohej telefonatёs sё radhёs nё shqip. Unё isha telefonata e radhёs.

Vec sё qeshurёs sa herё qё e kujtoj, ai moment mё ngjall dhe kёrshёri – njё njeri i shkolluar, lindur e rritur ne SHBA, ende ruante brenda vetes pak Shqipёri. Si ka mundёsi? Çfarё na bёn shqiptarё? Çfare na bёn krenarё? A i pёrkasim njё trualli? A e kultivojmё identitetin shqiptar? Literatura ёshtё e shumtё, por po e lё mёnjanё sot. Pyetjet e mia, aq mё tepёr nё kёtё prag pamvarёsie, u ula ti ndajё me dy çifte – dy shqiptarё tё Shqipёrisё dhe dy shqiptarё tё Kosovёs, katёr shqiptarё tё diasporёs.

Shqiptarёt e Shqipёrisё

Festa e flamurit nё Shqipёri mё thonё kurrё nuk rroku zemrёn. Edhe pse nё mendimin e tyre ёshtё festa mё rёndёsishme ajo nuk u ndje si e tillё asnjёherё. Te dy pjesёn mё tё madhe tё jetёs e kanё kaluar nё Shqipёrinё e kuqe, dhe si traditё, mё 28 nёntor anёtarёt e komitetit tё partisё mbanin njё fjalim nё qendёr tё qytetit, ndёrsa mё 29, vendosnin kurora tek varrezat e dёshmorёve, tё ndjekur nga femijё. Nё pёrvjetore shton Dilaveri shkohej dhe festohej dhe nё Vlorё. Qytetin e mbajnё mend tё zbukuruar me flamuj. Vetё nuk kanё pasur kurrё flamur nё shtёpi, ndёrsa himnin kombёtar e dёgjonin dhe kёndonin shumё rrallё. Festa asnjeherё nuk u pa si festё mё thonё, por si ditё pushimi. Nё mёndje shёnoj – pamvarёsia nuk arriti kurrё tё rrokё qelizёn e shoqёrisё shqiptare. Identitet I pazhvilluar. Dita e flamurit – thjesht njё datё pa emocion.

Gjёrat ndryshuan kur erdhёn kёtu dhe vetёm nga njё shkak – malli pёr mёmёdhe. Flamurin e festojnё çdo vit, dhe Melida 56 vjeçare, kujton 100 vjetorin e pavmarёsisё. Vura njё flamur tek dera mё thotё, I ndoqa nё televizor tё gjitha festimet dhe qaja sa nga gezimi ashtu dhe nga mёrzija. Doja tё isha atje. Ndёrsa Dilaveri, 57 vjeçar, shton se sa mё shumё moshohet aq mё shumё mallёngjehet. Nuk mё mallёngjejnё vdekjet mё thotё, por ngjarjet positive dhe ndodhitё njerёzore, ato po. 100 vjetorin e pamvarёsisё tregon ta ketё ndjerё shumё, por jo aq sa pamvarёsinё e Kosoves. Nё kёmbё pёrgjatё gjithё kohёs sё leximit tё deklaratёs nё parlament kujton lotёt qё pa kontroll I mblidheshin tek mjekrra. Eshtё fitore e madhe thotё – Kosova e lirё.

Shqiptarёt e Kosovёs

Fortesa dhe Gazmend Ademi, tё dy nga Ferizaj, mbёrritёn nё Omaha nё verёn e ’99-ёs. Tё rinj siç ishin me vetёm 17 dhe 21 vite mbi supe seicili, ankthi i kish pushtuar tek uleshin nё Omaha. Gazmendi biles kishte menduar si tё gjente ca kartona dhe tё ndёrtonte njё strehёz pёr tё kaluar natёn. Pak e dinin qё nё aeroport I pritnin jo vetёm njerёz, por dhe kamera tё televizioneve lokale. Ardhja e refugjatёve tё luftёs sё Kosovёs bёri bujё nё edicionet e mbrёmjes. Tё nesёrmen telefoni I sponsorizuesit, personit qё I strehoi, ra pёr Gazmendin. Genc Gjoca, nje shqiptar I Tiranёs I foli shqip. “Vdes e shkoj dhe atё telefonatё dhe njeri nuk e harroj,” thotё Gazmendi, ndёrsa lufton me lotёt qё I veshin sytё. Jo vetёm se ishte hera e parё qё dёgjonte shqipe tё pastёr por mbi tё gjitha siguria qё I dha prania e njё shqiptari. Siç thonё tё dy, njё shqiptar I Shqipёrisё ёshtё respektuar gjithnjё ashtu siç respektohet njё vёlla I madh nga njё shqiptar I Kosovёs. Tё dy djem tё njё nёne – Shqipёri.

Epike – vetёm kёshtu mund ta perkufizoj forcёn e ndjenjёs sё te rinjve pёr atdhe, qё sot janё qytetarё amerikan, tё trashёguar me tre femijё dhe tё rehatuar si mos mё mirё nё dheun e ri. Fortesa kujton ta kenё festuar pamvarёsinё nё shkolla me programe artistike. Ana zyrtare ishte shumё e vakёt – nuk kishin tё drejtё tё festonin, por brenda shtёpisё ndjenja rrihte fort. Vatёr dhe flamur. Dasёm dhe flamur. Shtёpi e re dhe flamur. Kёngё dhe Shqipёria nёna jonё. Fjalim dhe Shqipёria nёna jonё. Shqipёria, shqiptarёt, flamuri – tё gjitha sё bashku njё mburrje pajustifkim siç e pёrshkruan Gazmendi – e ngulur thellё nё qelizёn e shoqёrisё Kosovare.

Kater Shqiptarё tё Diasporёs

Gjuha bashkon. Fortesa mban mend tё jetё rrёnqethur herёn e parё qё ka dёgjuar shqipen standarte. Gazmendi e pёrforcon. Nuk ia njihnin tingullin. Nё fshatra lart nё kodёr edhe I kapnin valёt e TVSH-sё, nё qytet veshin e kishin tё pa vrarё me gjuhёn. Por shqipja edhe ndan. Melida vё nё dukje vёshtirёsinё. E kam pasur dhe vazhdoj nё disa rast ta kem tё vёshtirё t’ia kuptoj tё folurёn. Fortesa ka mё pak, por ende has probleme nё bisedat telefonike. Por ndryshimi I madh vjen nё konsideratёn pёr njёri-tjetrin.

Fortesa flet me respekt pёr dёshirёn e shqiptarёve tё Shqipёrisё pёr shkollim dhe vendin e gruas nё familje. Ne jemi prapa shton ajo. Gazmendi ka vёnё re se janё mё tё hapur. Kosovarёt sipas tij nuk ta thonё kurrё atё qё mendojnё aq hapur. Por lёndime dhe ka. Fortesa ёshte çuditur qё nuk e ka dёgjuar deri vonё fjalёn Kosovё nё asnjё kёngё tё Shqipёrise. Kёta nuk paskan menduar fare pёr ne – kujton Fortesa ti jetё drejtuar Gazmendit, I cili pёrpiqet ta qasё nga ana tjetёr situatёn. Ne kemi pritur mё shumё thotё ai sepse nuk kemi ditur fare pёr vuajtjet tuaja. Dhe sot e kёsaj dite nuk munden ta imagjinojnё jetёn nё Shqipёrinё e kuqe. Nuk e shprehin, por kam ndjesinё qё nё pёrgjithёsi kanё pёrjetuar njё far harrese nga vёllai I madh. Megjithatё, siç thotё Gazmendi, njё shqiptar I Kosovёs nuk e ul kurrё njё shqiptar tё Shqipёrisё.

E pёrbashkёta e dy shqiptarёve ёshtё mё e lehtё. Fortesa menjeherё rreshton thashethemen dhe qesh. Gazmendi e plotёson listёn me mikёpritjen, tё njёjtёn gjё qё rreshton dhe Melida. Tё dy palёt ndjejnё tё mos I pёrkasin plotёsisht mё as Kosovёs dhe as Shqipёrisё. Jemi si goca – shton Dilaveri I cili ka nje aftёsi tё kёndёshme pёr ti kufizuar situatat thjesht – martohet, shkon me bujt tek baba dhe pas pesё ditёsh dёshiron tё kthehet nё folenё e vet. Nuk na gjehet karari me njё fjalё – plotёson Melida.

Pamvarёsisht se nuk ndjejnё ti pёrkasin vendeve tё tyre si mё parё, pa ngurrim tё thonё se ёshtё koha pёr njё shtet tё vetёm shqiptar. Gazmendi, I cili I mban tё dy flamujt nё shtёpi, I kupton intelektualёt dhe nё mёndje u jep tё drejtё pёr tё gjitha ç’ka kanё kundra njё shteti tё pёrbashkёt. Me shprit ama – jo. Nё zemrёn e çdo shqiptari tё Kosovёs ёshtё dёshira pёr bashkim thotё ai. Ndjenjёn e shqiptarisё e kanё kaluar dhe tek fёmijёt, te cilёt tё dy palёt I kanё rritur tё jenё krenarё qё janё shqiptar. Po pёr çfarё tё jenё krenarё?

Fortesa pёrmend gjuhёn dhe historinё. Gazmendi flet me mburrje pёr besёn e shqiptarit. Melida buzёqesh dhe ia lё fjalёn Dilaverit. Ne jemi njё komb I vogёl kёshtu qё dhe kountributi ynё ёshtё modest, thote ai mendueshёm, por jemi rreshtuar gjthnjё me progresin, gjithnjё me tё mirёn nё ngjarjet historike botёrore ku testohen kombet. Dhe pёr kёtё duhet tё jemi krenarё.

Lё bisedat dhe e ndjej fort identitetin tim jo si shqiptar I Shqipёrisё, jo si shqiptar I Kosovёs, por si shqiptar I kombit tim – kёtij grupimi abstrakt qё duhet tё ketё pasur njё ndjenje pёrkatёsie tё çeliktё, tё mirёformuar kohё para pushtimit 2000 vjeçar, qёkurse grupimi im I mbijetoi historisё. Ne ridolёm me gjuhёn tonё. Ne nuk u asimiluam. Ne I themi vetes Shqype.

Shpresoj qё dita tё vij, kur sociologё dhe antropologё, gjuhёtarё dhe historianё, te ma shpjegojnё qartazi, pa emocion dhe zёnka tё mёrzitёshme, kёtё pёrkatёsi. Tё ma pёrshkruajnё deri diku kombin tim ashtu siç ka qenё dhe tё mё udhёheqin kujdesёshёm drejt asaj qё ata mendojnё qё duhet tё jetё. Deri mё atё ditё, do tё vazhdoj tё jem verbazi – Krenare qё Jam Shqiptare.

Gёzuar Pamvarёsinё!

Tungjatjeta nga Nebraska;Vendi i ftohte por me zemer te ngrohte

August 21, 2013 by dgreca

Nga Enkela Vehbiu/Nebraska/

OMAHA, NEBRASKA – Sa here qe me qellon te udhetoj e takohem me bashkeatdhetare sapo permend emrin e shtetit ku banoj, Nebraska, te gjithe e kane degjuar sepse zyrat e miratimit te dokumentave te emigrimit ndodhen ne shtetin tim. Por pak dine te te thone me teper se aq.

Nebraska, gjendet ne qender te Amerikes dhe eshte shtepia e nje komuniteti te vogel shqiptar, kryesisht te perqendruar ne zone lindore te shtetit. Omaha, qyteti me I madh ne shtet, eshte vendi ku banojne shqiptaret kryesisht nga Shqiperia. Ndersa Linkolni, kryeqyteti I shtetit dhe qe shume prej jush e njohin nga “letrat,” eshte qendra e shqiptareve te Kosoves te vendosur atje pas luftes.

Eshte nje shtet I mire. Pak di te flas per Linkolnin sepse nuk e njoh, por Omaha me ka bere per vete. Ne fillim kisha degjuar per Omahan ne dimrin e 2001-it. Ish ambasadori amerikan ne Shqiperi, I ndjeri Jozef Limpreht, ishte nga vendi im tani. Ne nje mbremje per gazetaret ne Tirane, e shoqja me tregoi disa foto te Nebraskes. I ftohte mu duk ai vend. Nuk e dija ne ate kohe qe po shikoja ne foto te ardhmen time. Kur im shoq me tha per zhvendosjen ne Omaha me erdhen ne mendje pamjet lakuriqe te gureve te latuara nga era dhe thashe jo, nuk mundem. Po gjerat nganjehere ndodhin, ja ashtu, pa kuptuar.

Sa kishim dale nga shkolla ne Nju Meksiko ku ne kampusin e vogel te Las Krusesit shqipja as nuk mendohej te degjohej. Arrijme ne Omaha qe eshte e vendosur tamam ashtu sic thuhet ne zemer te Amerikes. Eshte nje qytet mesatar qe me rrethinat shkon rreth nje milion banore, dhe per shkak edhe te vendndodhjes gjeografike, mjaft konservative. Pas dy diteve ne qytet, me duhej te blija dicka dhe futem ne supermarketin Target. Tek eci, degjoj nje tingull qe kisha kohe pa e degjuar – “Po ku shkoi ky…?!” Mbajta kembet. Jam ne enderr thashe apo cfare. Kthehem. Shoh nje vajze te re. E pyes a jeni shqiptare. Nuk kisha gabuar. Dhe historia ime ne Omaha nisi tamam atje ne rreshtat e Targetit. Brigita nga
Prishtina u be pika ime e pare e kontaktit me komunitetin shqiptar, me tingullin e gjuhes ame qe me nevoitej aq shume te rimbushja shpirtin here pas here.

Omaha, dhe ne pergjithesi Nebraska, njihen per miser e mish. Dhe ia pelqej te dyja produktet. Por te them te drejten me shume u pelqej entuziasmin per jeten dhe detyrimin qe ndjejne ndaj shoqerise. E thene ndryshe u pelqej mjaft harmonine e arritur mes te qenurit I lumtur si njeri dhe te qenurit I pergjegjshem si qytetar I kesaj bote.

Per lumturine, me duket se jane nder te paktet njerez qe kam takuar dhe qe kane arritur ekuilibrin e deshiruar mendje-shpirt-fizik. Mesojne dhe punojne shume. Mbajne nje lidhje te forte me Zotin dhe besimin. Ushqehen mire, kujdesen per trupin dhe nuk lene pas dore argetimin kurrsesi. Ne shqiptaret mesojme. Nuk behemi shume. Nuk kam te dhena te sakta por me sa di une, nuk I kalojme te 50 ne nje qytet afer nje milionesh. Ka zenka, ka merira edhe ne grupime te vogla si tonat, por pamvaresisht nga kjo, ne gjykimin tim e kemi kuptuar mire emigrimin. Per ata qe interesohen dhe per sa me intereson mua, emrin Shqiperise ia kemi ngritur lart. Te gjithe, te rinj e te vjeter, kemi treguar se nuk kemi frike sfidat. Rinia ia ka dale balle shkolles me sukses te plote. Te moshes se mesem, me perpjekje dhe sakrifice, ia kane dale te realizojne deri diku endrren e tyre. Sa per argetimin e besimin, jemi ende ne rruge e siper, po kercejme ama. Ne festa familjare jemi gjithmone prane, dhe oh sa kercejme. Po shume, bre, shume si I thone kosovaret.

Por ajo qe personalisht me ben per vete ne kete vend eshte perulesia dhe pergjegjshmeria. Ne letra Omaha eshte nje qytet me perqindje te larte milioneresh. Kjo lidhet drejpersedrejti me emrin e Uoren Bafetit, miliarderit qe ende jeton ne shtepine modeste prane lagjes sime. Thjesht, shume thjesht. Dhe po aq thjesht jetojne dhe pjesa tjeter. Eshte nje mesim per ne te dalet nga uria e varferia. Shoqeria ne Omaha eshte ne nje faze tjeter. Pas ngopjes, ata e kane kuptuar se te pasurit e nje shtepie te mire, makine apo te ardhurash nuk eshte gjithshkah. Eshte nje dimension tjeter qe eshte me I rendesishem – dhe ai eshte te qenurit pjese e nje komuniteti qe tani biles ka dale nga perimetri i shtetit dhe eshte bere boteror.

Ne fillim, dhe ketu flas per veten time, e kisha te veshtire ta beja timen kete aspekt. Me pas, turrbullia kaloi, fitova qartesi dhe kuptova qe eshte e drejte. Dhe them se dhe ne te aneve tona, e kemi kuptuar mire kete. Te gjithe shqiptaret ketu, me sa di une, nuk kane pasur asnjehere probleme me ligjin. Jemi komunitare te mire. Po thuajse te gjithe kemi shtepite tona dhe I mbajme mire ato. Ne komunitet vleresohemi si njerez punetore, te zellshem dhe te besueshem. Sidomos te rinjte, jane rritur ende me shume me ndjenjen e perkatesise ne komunitet. Shume prej tyre bejne pune vullnetare dhe jane te integruar teresisht ne jeten amerikane.

Ketu thone “ruaje Omahan per vendalinjte.” Edhe pse fanatike te komunitetit vendas, njerezit e Nebraskes na kane lejuar te jemi pjese e tyre. Nuk jemi te perkryer, por them se me kontributin tone, ia kemi shperblyer mikepritjen Nebraskes. Ndersa ne vete kemi arritur ne piken ku Shqiperia dhe Nebraska jane bere nje – jane te dyja vendet tona.

Omaha, Nebraska-20 Gusht 2013.