Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

FASLLI HALITI VJEN ME “TROKITJE”

by

FASLLI HALITI/

TROKITJE/

 POEMTH/

I./

 Tak,/

Tak. tak,/

Trokitje…/

Po trokasin./

Le të trokasin…,/

Le të trokasin atje pas derës,/

Mes breshrit, llohës, indiferencës,/

Mes borës, stuhisë, shkretëtirave, shkurreve, erës./

 

II.

 Lehje.

Po lehin.

Leri

Të lehin!

Po nuhasin.

Lëri të nuhasin.

Plehrat do nuhasin, bajgat,

Hajdutët, zgrapësit, hajnat, killërët,

Hajdutët,

Hajnat

Po vjedhin.

Lëri të vjedhin…

Tek ti

Tek unë

S’kanë ç’të vjedhin,

S’kanë ç’të marrin nga ne ata?

S’kanë ç’të klepsin klepsokratët

S’kanë ç’të vjedhin ku nuk ka.

 

III.

 

Krisma. 

Dëgjohen

Krisma.

Dëgjohen të shtëna.  

Ç’i dëgjon krismat, të shtënat;

Kundër njëri-tjetrin shtien,

Me njëri -tjetrin e kanë;

Me Kallash

Pistoleta 

«TT»

Vriten 

Mes  tyre.

Për një copëz tokë vriten,

Për një dekolte, për një minifund zyre.

 

V.

Britma.

Sharje,

Grushte, kacafytje si qentë

Kafeneneve , trotuareve,

Në parlament.

 

VI.

 

Lëri

Të bërtasin,

Lëri të grinden,

Lëri të hahen tepistët,

Leri të shahen mes tyre,

T’i thyejnë  turinjtë, nofullat njeri-tjetrit,

Sidomos atyre që kanë vjedhur me trena, furgona:

Që kanë grabitur fusha, kodra, troje, toka bregdetare.

Leri të shahen mes tyre deputetët, partiakët,

T’i thyejnë turinjtë njeri-tjetrit

Hundët prej pinoku që zgjaten

Që shkurtohen

Sipas

Gënjeshtrave të tyre

Kilometrike

Imcake

Milimetrike,

Hundët

E përpjeta,

Sidomos atyre

Që kanë ndërtuar vila

Bregdeteve, botës anembanë:

Në Londër, Paris,

Amerikë,

Spanjë,

Në bregdetin limitrof italian…!

 

VII.

 

Të vjedhurit, pronarët,

Të grabiturit keq.

Po bëjnë

Padira me nerv pronari, fermeri

Në prokurori, në gjykatë,

Po bëjnë kallëzime

Po pajtojnë

Avokatë.

Po apelojnë gjer në Hagë…

 

***

 

Po vijnë paditësit plot bindje, nerv, besim.

Le të vijnë paditësit e grabitur,

Le të vinë,

Le të padisin

Prokurorët,

Hetuesit,

Gjyqtarët,

Thonjgjatët e gjyqësorit,

Avokatët, qeveritarët. 

 

VIII.

 

Paditës!

Paditini kriptohajdutët,  

Hajnat mes të ditës me diell,

Bëni kundër hajdutërisë

Kallëzime 

Penale

Gjithë nerv.

 

 

Bëni

Padira

Të ashpra,

Besojuni gjyqtarëve

Me duar të pastra.

 

Besojuni prokurorëve  

Gjyqtarëve  

Që japin drejtësi

 

Edhe pse sot ata kërkohen me qiri…

 

Shtator 2015

NOBELISTET E LETERSISE-SALVATORE QUASIMODO

by

NOBELISTI  XVI  1959-SALVATORE QUASIMODO/

Salvatore Quasimodo Është një nga përfaqësuesit më origjinal të hermetizmit. Lindi në sirakuzë. Në fillim punoi si gjeometër, çka i dha mundësi ta shëtiste Italinë anekënd.Qe autodidakt. Më 1938 shkëputet nga puna për të jetuar me shkrimet e veta: punon në fillim si redaktor në disa revista, pastaj falë suksesit si poet dhe kulturës së vet të gjerë fitoi katedrën e letërsisë italiane në Konservatorin e Milanos. Më 1959 i dhanë çmimin Nobel. Vdiq në Napoli .

MOTIVACIONI :

 «për fluturimin sublimimin dhe gjuhën evokative  të poezisë së tij e cila në një mënyrë vizionare pasqyron gjendjet  e kohës sonë»

 _________________________________________________________________

 DITA E PARË

 Një  qetësi ujërash të shtrira

më zgjon të vetmuar

në zemrën e uraganëve të lashta

përbindëshi i vogël i shqetësuar.

Janë të lehta në errësirën time

yjet e shembur së bashku me mua

në globe sterile me dy pole ndesh

midis brazdave të agimeve të shpejta:

dashuri shkëmbinjsh edhe resh.

 

Është yti gjaku im,

Zot : le të vdesim.

 

LULJA E DIELLIT I PËRKULET  PERËNDIMIT

Lulja e diellit përkulet drejt perëndimit

dhe tashmë rrokulliset dita

në syrin e saj në rrënim dhe ajri i verës

dendësohet dhe përkul gjethet dhe tymin e kantiereve.

Largohen me vrap rrokullimthi resh të thata

dhe gjëmime bubullimash

lojë, kjo, e fundit e qiellit. Për fat të keq,

dhe për vite me rradhë, e dashur, na ndalon ndryshimi

i pemëve të shtrënguara brenda rrethit

të Naviljeve. Por është përherë dita jonë

dhe gjithmonë dielli që ikën

me fillin e rrezes së tij të dashur.

Nuk  kam më kujtime, nuk dua të kujtoj;

kujtesa ngitet nga të vdekurit,

jeta është e pafundme.

Është jona çdo ditë

Njëra do të ndalet përgjithmonë,

dhe ti si unë, kur të na duket vonë.

Këtu në anë të kanalit,

Këmbët në lëkundës, si të fëmijëve,

shikojmë ujin, degët e para

brenda ngjyrës së tij të gjelbër që errësohet.

Dhe njeriu që në heshtje afrohet

Nuk fsheh një thikë në duart e tij,

por këtë lule barbarozë.

 Përktheu: Faslli Haliti

 

 

 

 

NOBELISTET-BORIS LEONIDOVIČ PASTERNAK

by

NOBELISTI  XV 1958/BORIS LEONIDOVIČ PASTERNAK/

  Boris Leonidovich Pasternak (Rusisht: Борис Леонидович Пастернак Dëgjon? Mosk 10 shkurt, 1890 – Peredelkino, 30 maj, 1960 ) Ishte një poet dhe shkrimtar rus.

Në vitin 1958, me  Dr. Zhivago  Pasternaku do të marrë Çmimin Nobel për Letërsi( të cin ai e rfiuzoi nën  presionin  e regjimit sovietik).

«Arti është në barin, dhe duhet të keni përulësinë që të përkuleni për ta marr»- Boris Pasternak])/

Data e lindjes, 29 januar, 1890 sipas kalendarit Julian të atëhershëm në fuqi në Rusi, më 10 shkurt 1890 sipas kalendarit Gregorian. I lindur në një familje të pasur çifute e asimiluar, ai kaloi fëmijërinë e tij në një ambient intelektual dhe artistik. Babai i tij Leonid ishte një artist dhe profesor në Shkollën e pikturs në Moskë, nëna e tij, Roza Kaufmann, ishte një pianiste. Në “Autobiografia dhe vargje të reja”, Pasternak na jep një përshkrim të paharruashëm dhe prekës të Moskës së fëmijërisë së tij:

“Në fund të shekullit Moska ende ruante fizionominë e qosheve e tij të vjetra të largëta, tepër piktoreske sa të duken përrallore, me karakteristika legjendare të një Rome të tretë dhe të një kryeqyteti të epokës heroike, në madhështinë e kishave të saj të panumërta. »

Midis personaliteteve të kulturës – muzikantë, artistë dhe shkrimtarë – Pasternak pati mundësinë të takonte në shtëpinë e prindërve edhe Lev Tolstoin, të cilin babai i Pastërnakut , Leonidi, i  ilustroi librat.

 «Ata e kuptuan atëherë se vetëm jeta e ngjashme me jetën e atyre përrrreth nesh, jetën që zhytet në një jetë pa shenjë, kjo është jeta e vërtetë, se lumturia e izoluar nuk është lumturi. … Kjo ishte ajo që e hidhëroi mbi çdo gjë.»

 MOTIVACIONI : «për rezultatet e tij të rëndësishme në fushën e poezisë bashkëkohore në atë të traditës së madhe  të epikës ruse»

______________________________________________

 MARGARITA

Duke shkulur shkurren nga vetja si lak,

mё vjollcë se buzёt e shtrёnguara tё Margaritёs,

mё pasionante se bardha e syrit tё saj,

pёrpёlitej, kumbonte, dominonte, rrezatonte njё bilbil.

Si aromё përhapej nga bari. Si zhivё shiu varej

i pakuptimtë  midis qershive tё egra.

Prishte lёvoren. Duke dihatur  i afrohej buzёs.

Mbeste varur nё gёrshet.

   

Dhe, kur me dorёn e habitur duke e kaluar

mbi sy, ishte joshur nga argjendi Margarita,

dukej atёherё se nёn pёrkrenaren degёsh dhe shiu

kishte rёnё pa fuqi amazona nё pishnajё.

 

Dhe zverkun me njё dorё nё dorёn e tij,

dhe tjetrёn tё pёrkulur prapa, ku u shtri,

ku u kap, ku u var pёrkrenarja e tij prej hijeje,

duke shkulur shkuurren nga vetja si lak.

 1919  

 NË ÇDO GJË

Në çdo gjë kam dëshirë të arrij

deri në substancë.

Në punë, duke kërkuar rrugën time

në rebelimin e zemrës.

Deri në esencën e ditëve të kaluara,

deri në arsyen e tyre,

deri në motivin, deri në rrënjët,

deri në palcë.

Përjetësisht duke u kapur në telin

e fateve, të ngjarjeve,

të ndjej, të dashuroj, të jetoj, të mendoj

të bëj zbulime.

 

 

TË DUASH TË TJERËT

 

 

Të duash të tjerët është një kryq i rëndë,

por pa dredha ti je e bukur

e fshehta e paqartësisë sate

është  i barabartë me të kuptuarit e jetës.

 

Në pranverë, dëgjohet shushurima e ëndrrave

dhe pëshpëritja e së vërtetës dhe lajmeve.

Je nga një familje me parime të tilla

Ndjenja jote është altruiste si ajri.

 

Është e lehtë të zgjohesh e të shohësh qartë,

Të zbrazësh zemrën prej mbeturinave verbale

dhe të jetosh pa ndotjen për të ardhmen.

E gjithë kjo s’është shkathtësi e madhe.

 Përktheu: Faslli Haliti

NOBELISTET; HEMINGWAY & JIMÉNEZ

by

NOBELISTI  XIII  1954 /      

ERNEST MILLER HEMINGWAY/

 Ernest Miller Hemingway (Oak Park, 21 korrik 1899 – Ketchum, 2 korrik 1961). Ai ka qenë shkrimtar  i njohur amerikan. Qe autor romanesh dhe tregimesh të shkurtra. Hemingway mori çmimin Çmimin Pulitzer në vitin 1953 për novelën  Plaku dhe deti.

Çmimin Nobel per letërsinë e mori në vitin 1954._____________________________________________

MOTIVACIONI

“Për zotërim të tij në artin narrativ, demonstruar kohët e fundit në «Plaku e deti» dhe për ndikimin që ka ushtruar në stil bashkëkohor”

_____________________________________________

 ZËRI I SHIUT

 Po ti kush je? e pyeta shiun që binte ëmbël,

dhe se, çuditi, m’u përgjegj:

jam Poema e Tokës, tha zëri i shiut,

i përjetëshëm ngrihem i pakuptueshëm nga kontinenti dhe nga deti i padepërtueshëm,

lart drejt qiellit, nga ku, në formë të ndrueshueshëm,

i ndryshuar plotësisht, por, përsëri i njëjtë

zbres të lag tokat e thara skelete,

sipërfaqet e pafundme të pluhurit të botës,

pa mua do të ishte vetëm farë, e fshehur,

jo e lindur;

dhe përherë, ditë e natë, i kthej jetë vetë origjinës sime, e bëj të pastër, e qendis;

(sepse kënga, e dalë nga vendlindja e saj,

pas përfundimit, e gabuar qoftë,

nëse i intereson ose jo, sipas rregullit ai kthehet 

me dashuri.)

  NOBELISTI  XIV  1956      

JUAN RAMÓN JIMÉNEZ

Juan Ramón Jiménez Mantecón (Moguer, 24 dicembre 1881– San Juan, 29 maggio 1958) è stato un poeta spagnolo.Premio Nobel per la letteratura nel 1956, è stato uno dei più importanti intellettuali della generazione del ’14.

per la sua poesia piena di slancio, che costituisce un esempio di spirito elevato e di purezza artistica nella lingua spagnola”

 ____________________________________________

 MOTIVACIONI

«Për poezinë e tij plot hov, e cila përbën një shembull të shpirtit të lartë dhe pastërti artistike në gjuhën spanjolle»

______________________________________________

 MUZG VJESHTE

Në orën e zezë, të ftohtë dhe të vetmuar,

butësia që në këtë  mbrëmje të zezë

u duk se më solli në këtë perëndim të artë,

bie erë fëmijë, ah, bie erë lodër !

Dhe unë, lodër e zezë dhe e trishtuar

po ëndërroj si fëmijë i rritur,

– në këtë lojë të re, që një çast më parë,

e besoja realitet përfundimtar të njeriut

që kujton duke qeshur lodrat e tij fëmijërore

varkat e tij të vogla -, lodër e zezë dhe e trishtuar,

jam duke ëndërruar disa gjëra të thella,

ato gjëra që janë lodra:

detin, tokën, yjet… 

 Përktheu: Faslli Haliti

MYSAFIRE NE SOFREN E DIELLIT: ALFONS GRISHAJ, AGIM DESHNICA, FASLLI HALITI

by

ALFONS GRISHAJ/

  Kujtimi Im/

Kujtimi im, meteor i shuar/

Në gotën shampanjë e helmuar,/

Të asaj kënge të epur, të fikur,/

Në botën tekanjoze  ikur./

 

Më le të shkretë, në vetmi/

Brengë në shpirt, pa melodi./

Humbën përqafimet tua,/

Frymë e zjarrit në prag u shua./

 

Tani, mbuluar në harresë,

Në ethe të natës, pashpresë.

Oh, ti, dashuri! Sot demon…

Grish një tjetër, unë në akuilon!

 

Dhe pse u shite origjinale,

Trup e shpirt tjetrit ia fale!

Mbaj kujtim të pafajësisë

Zjarrin, puthjen e rinisë.

Rrëgjakur vello e pendesës

Do e skuq lëkurën e zbehur,

Mbi bar kristalet e vesës

Shkëlqimin tim, boten e dehur.

———————————————————-

Kjo poezi u shkrua në   Zejmen, 30 vite më pare …(Origjinali)

Botohet për here të parë. Kjo poezi u afishua tek “Gazeta e Murit” në PD Shkodër…E kopjuan shumë studetë të  “ Luigj Gurakuqit” dhe të shkollave të mesme…Njëra nga ato studente  pat qenë  dhe gruaja ime , Mirela Grishaj…

Dashuria Platonike

 Si petale trëndafili

Buzët kish kjo bukurosha

Zemërflakë e ndjek bandilli

I palodhur pret n’një qoshe.

 

Dhe kur bjen shi e dëborë

I përvluari rri e pret

Si fakir që shtrin një dorë

Sa monedh’ në dorë t’i prek.

 

Rrugës ecën si sorkalle

Arom lulesh erëmon

Me bisht syut si kunalle

Shikon hijen që e gjurmon.

 

Eh , përdit me shpresë djali

Se dikur do ketë mëshirë

Kurr buzëgaz çupa s’ i fali

Dhe në ankth e la pahir.

 

Me shpirt djaloshi ishte prekur

Zemër k’putur shkoi me ngut

Poshtë ullirit , frymëhequr

Lutej, por perri’ s’u duk.

 

Vonë lëndinës vajza doli

Porsi dielli shënd e verë

Dhe kur hija s’e përcolli

U pik’llua, u bë vrer.

 

Tek po kthente skaj ulliri

Pa një varr të zbukuruar

Dhe në foto, shkrirë si qiri

Hija që e kish gjurmuar!

 

Diamant rrodh pik’ e lotit

Nga qërpikët-hala pishe

Përdëllyer iu lut Zotit:

“Merrmi hiret që më vishe!”

 

Hapin ndali n’ atë qoshe

Kur e priste ai dikur.

Ç’e vajtoi kjo bukuroshe

E pastaj s’u pa më kurrë!

——————————————

Kjo poezi u shkrua në   “Shën Vasi” Sarandë , rret 28 vite më parë, dhe u botua në vitin 1995 në vëllimin  me poezi : “Hapësira.”

Më Fal Një Lule

Më fal një lule

zonjëza ime,

ta qaj botën për vdekjen e saj;

më fal një të puthur

jeta ime,

se do shkoj i lumtur

pa dhimbje e vaj.

*Kjo poezi (tip madrigal),  u botua në vëllimin me poezi “Hapësira”  1995 , kushtuar Mirela Grishaj (Gruaja ime).

 

DY POEZI NGA AGIM Dëshnica

-PER ZANAFILLEN

DHE GJUHEN SHQIPE –

ILLYRI!

Rend historia me hapa shekujsh, Illyri!

Në kohëra dyndet mjegull e zymtë

dhe pluhur gri shtrohet mbi gjurmë.

Bëmat e ndodhitë fshehin, Illyri!…

 

Rendin lumenjtë, përherë zhurmshëm,

Të katër detet, dallgë shkumbore

hedhin në ranë e mbi shkëmbinj

dhe lart në gryka vikamë e erës,

jehona zërash, nga lashtësi e thellë

tok me gojëdhanat,

mbërrijnë dhe gjemojnë.

 

Mister e terr mbulon gjithçka,

si reja qiellin.

Ndaj pluhur e re fshijmë, Illyri!…

Zbulojmë themelet, vatrat e puset,

lexojmë mbishkrimet,

gjallninë e herëshme, paqen e luftën,

me djersë e gjak.

 

Mbi tokë, nën tokë, në kodra e fusha,

mure, shkallare, urat mes honesh,

tempujt e faljes, kubetë e gurta,

artin ndër vazo, stolitë prej ari,

edhe shtatoret dhe përkrenaret,

edhe parzmoret, edhe mburojat,

shpatat kalitur bronz e çelik,

për madhështinë e shkuar

dëshmojnë, Illyri,

në hapësirat e tua!

 

I FALEM GJUHËS SHQIPE!

I falem gjuhës shqipe plot magji,

që zanafillën ka në lashtësi.

Në rrjedha çiltërish, larg mizorive,

ndesh me murranat, pranë dashurive,

ku deti valët shtyn e hedh puhinë,

e brazdë e jetës çan nëpër djerrinë.

 

Në malësinë e kullave e gurrave,

shtruar këmbëkryq në log të burrave,

me doke e zakone, gjykime e shestime,

ku bardët me ngulm sodisnin yje,

dëgjonin të heshtur zogjtë në pyje,

rreth sofre me bukë e kripë e zemër,

në rite dhe sjellje, me besë e nder.

 

I falem gjuhës shqipe plot risi,

që zanafillën ka në Perëndi.

Pranë vatrës, te rrëfenjë e ngrohtë e nënës,

në shpirtin e trazuar të gojëdhënës,

ndër ëndërrime e nën peshë të halleve,

në lutje, ndër këngë, në vrull të valleve,

ndër telat ngazëllyes të lahutarëve

e gumëzhitje e rreptë e lodërtarëve.

 

Ndër sokëllima trimash majë brigjesh,

kur qark “ ushtojnë lugjet prej ortiqesh,

prej ortiqesh kah po bijnë ndër gropa “-1

dhe Bernardini ndër loke e etër,

lumnoi e qau me penë e letër.

 

Në shqip, mbi djep fatia engjëllore,

kumtoi me dhimbje dramën arbërore,

që mbijeton në çdo rrebesh e shqotë

dhe gjurmë të kaltërt drite lë në botë.

 

Kjo gjuhë burrash e shtojzovallesh,

rrjedh si Valbona teposhtë zallesh.

Kjo gjuhë bilbili, britmë sokoli,

kumbon te Naimi, Fishta e Noli.

Kjo gjuhë Ilirie me rrënjë në lashtësi,

në gaz e vaj – e gjallë! Përjetësi!

———-

P.s.

  1. Copëz vargu nga rapsodia e

famshme“Martesa e Halilit.”

FASLLI HALITI SJELL PERKTHIMET:

JACQUES PRÉVERT

    1900 -1977

KORTEU

Një plak i artë me një orë në zi

Një mbretëreshë e munduar me një burrë  anglez

Dhe me punëtorë të paqes me tutorë deti

Një Hussar i kompanisë me një budalla të vdekjes

Një gjarpër kafeje me një mulli me syze

Një gjahtar me litar me një kërcimtar kokash

Një marshall prej shkume në pension me një llullë

Një foshnjë e salindur me fustan të zi me një zotëri në pelena

Një kompozitor për në trekëndësh me një varëse muzike

Një koleksionist besimi me një rektor fuçi

Një mprehëse Coligny me një admiral prej gërshërësh

Një murgeshë e Bengalës  me një tigër të San Vincenzo të Pavlit

Një profesor porcelani me një axhustator filozofie

Një kontrollues i Tryezës së Rrumbullakët me kalorës të  të Kompanisë së Gazit në Paris

Një rosë në Shen Elenë me një Napoleon gatuar me portokall

Një gardian i Samotrakës me një Fitore varrezash

Një rimorkiator i një familjeje të madhe me një baba në det të hapur

Një anëtar i një prostate me një ipertrofi të Akademisë franceze

Një kalë i fuqishëm në partibus me një peshkop të madh  cirku

Një kontrollues me zë të bardhë me një kor të vogël autobus

Një kirurg i tmerrshëm me një fëmijë dentist

Dhe gjenerali i perlave me një hapës të Jezuitëve.

   Përktheu: Faslli Haliti

 

 WEI-LI-BO

PEMA E MAGNOLIAS


E Lodhur nga dita e ëmbël
e pranverës
në gjumin e saj
pema e magnolias
hap duart e bardha.
Mbi rrezen e hënës  

pushon shkëlqimi i luleve.

Përktheu Faslli Haliti