Fishta – Page 2 – Dielli

“HYLLI I DRITËS” DHUNOHET NGA “YLLI KUQ I REALIZMIT SOCIALIST”

June 10, 2017 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/

YJET E POPULLIT SHQIPTAR QË NUK FIKEN KURRMA !/

1911 Rropatej në tabutin e vdekjes gjithë ajo perandori Otomane, e nuk ishte e zonja me marrë as më dhanë kjoftë as amanetet e fundit nder kështjellat e robnueme persa e sa shekuj që vetem, një copë hanë e cungueme tundej nder hunjë ku nguleshin njerzit…

Edhe dielli dukej si i marrun nga pluhuni i kuajve që vraponin drejt ranës së Arabisë.

Shndriste Maja e Bratilës nga bryma e freskët e Prillit, ku Dedë Gjo’ Luli i Hotit kishte ngulë shtizen e latueme me duert e veta dhe, po priste At Mati Prennushin dhe At Buon Gjeçaj me shpalosë nga gjokset e Tyne Flamurin e Gjergj Kastriotit, që per gat 500 vjet turqit e kishin ngjyrosë me gjakun e paster të Martirëve të Atdheut dhe të Fesë… Ishin bash Ata Françeskanë që të zbathun gjindeshin nder shpella e shtigje me Kryq e penë, per me ruejtë nder zemra të Malsorëve trima “Besen, Burrninë e Bujarinë Shqiptare”!

1913 Solli mbi muret e Rozafës një dritë që shndriste, po ma fort vetonte e shkrepte e që, mbarë Shkodra nen gjylet e malazezëve vrapoi tue këndue Hymnin e Flamurit… Po, ishte Flamuri i Gjergj Kastriotit që shndriste nga Ai “Hyll’ i Dritës”, që vetë At Gjergji i Fishtës kishte ravizue me shkronjat e Alfabetit të vet një brilant mbi qiellin e Shkodres. Një brilant që nuk thehej as thermohej, nuk shkyhej as shkrryhej, nuk digjej as fikej po, vezullonte bash si dikur gurt e thepisun në Perkrenaren e Gjergjit të Pavdekshem…

E nga balkoni i kompanjelit u ndigjue një za: “Flamuri i Shqipnisë e ka per nder me u gjuejtë me topa…!” Europa veshtroi e heshti… Harroi se Flamuri në kompanjel ishte vue në unazen e vet nga duertë e Fratit të zbathun që Bjeshkët e Nêmuna pat çue peshë dhe, atë turk të pashpirtë që e ngulte nder hunjë e pat ba naten me ikë me ujq’ e zagar.

Ishte ajo ditë kur qyqet e kulumrijat vajtonin mbi shtizat e zbrituna pergjysë nder ata seli të sulltanëve të Stambollit, ku mrrutat e zeshkta nga tymi marramendës i largonin të keq sulltanëve vrastar e katila të shtrimë si shtazët e egra të hapun shalësh nder shilte.

“Hylli i Dritës” vezullonte edhe kur gjylet binin mbi kompanjelin e Kishës së Madhe!

“HYLLI I DRITËS”… Thërriste: “Perpara Burra, o gjallë o dekë per Atdhé e Fé!”…

E Burrat flut’ronin si orla mbi kokat e ushtrisë anmike! “Pasha Zotin iken turqit!..”

Per Ata që e bane me ikë, e bash prej Atyne Burrave me çakçirë e zhgun, po punohet me i harrue tue fillue prej Trimit të pathyeshem të Traboinit, “DED GJO’ LULIT, që me ata dy sy zhgabë që i vezullojshin prej gëzimi, e buzëngërthye nën ata mustakë të bardhë si biluri, me kësulë mbi një sy si bora e Majes së Bratilës, i mbërthyem ndër armët e të Parëve, në atë brez të punuem prej lokes qysh se rrezja e diellit kishte shkrepë ndër ato maje, me ata çakçirë nën të artin xhamadan ku rrahte ORA E SHQIPNISË, aty, po, ishte zëmreku i kombit ku gufonte gjaku i shkuem rrëkajë i Fatosave; aty po, ishte ajo e forta zemër që me duer prej bronxi, ngjiti në atë shtizë të latueme në shekuj atë cohë KUQ E ZI, të qëndisun nga duert e bijave të Rozafës, po, në atë shkam ku asht daltue amaneti i Gjergjit, që për pesë shekuj priti: Agimin e LIRISË…

Po, po, bash AI Burrë, që sot nuk ka as vorr!.. Gati askush nuk e di të vertetën se në qelën e At Matisë, në Gerçë, shkon Imzot Lazër Mjedja dhe organizojnë takimin historik ku përpilohet një dokument i randësishëm: “Memorandumi i Gerçës”, më 23 qershor 1911, që i prinë ngjarjës së madhe të Pavarësisë Kombtare në Vlonë, më 28 nandor 1912. Ky Memorandum u shkrue në gjuhën frenge nga dora e atdhetarit Luigj Gurakuqi dhe u përpilue nga Imzot Lazër Mjedja, Luigj Gurakuqi, At Mati Prennushi, At Buon Gjeçaj, dhe asht nenshkrue nga: Sokol Baci i Grudës, Ded Gjon Luli i Traboinit të Hotit, Dedë Nika Bajraktar i Grudës; Dodë Preçi Bajraktar i Kastratit; Tomë Nika i Shkrelit, Col Dedi i Selcës Këlmendit; Lul Rrapuka i Vuklit të Këlmendit; Llesh Gjergji, Bajraktar i Nikçit; Gjeto Marku i Hotit; Mehmet Shpendi, i pari i Djelmënisë së Shalës; Martin Preka i Shkrelit; Prelë Marku, Bajraktari i Shalës, Avdi Kola Bajraktar i Gimaj, Nik Mëhilli i Shllakut, Pup Çuni Prekalor, Binak Lulashi Toplanas; Bash Bajrami Bajraktar i Nikajve dhe Bec Delia. (Marrë nga libri “Dedë Gjo’ Luli”, autor F.R., 2011)

Porsa “Hylli i Dritës” publikoi këto ngjarje dhe vendimin e “Konferencës së Londres së 1913”, ku “kurva plakë coptoi Tokat Shqiptare nder sllavë…”, revista u mbyllë në 1914!

Rihapja e revistës “Hylli i Dritës” me kambnguljen e At Gjergj Fishtës në 1914, nga një dëshirë e pathyeshme per një Shqipni të Madhe, u përkrah pahezitim nga Imz. Prend Doçi, Imz. Kaçorri, Imz. Koleci, Don Nikoll Gazulli, At Palë Dodaj, Vllaznit Sirdani, At Shtjefen Gjeçovi, At Anton Harapi, dhe afro 50 intelektual laikë me përgatitje dhe prirje Europjane Perëndimore, tue lanë në këte revistë gjurmët që nuk do të shlyhen kurrma!

Penat e Luigj Gurakuqit, Mustafa Krujës, Lluka Karafilit, Zef Palit, Zef Harapit, Mati Logorecit, Gasper Gurakuqit, Mëhill Sulit, Kristo Floqit, dhe Don Ndoc Nikaj apo Imz. Vinçenc Prennushit, edhe sot shndrisin qiellin e Asaj Shqipni që nuk njeh mort…

Aty nga viti 1933, kur Shqiptarëve filluen me i tregue “përralla me mbret”… ishte një nga “detyrat e para të qeverisë”, mbyllja e Revistes “Hylli i Dritës” dhe, bashkë me te edhe e shkollës Françeskane në Shkoder, per të cilën u desht me shkue në Hagë dhe me marrë “çelsat”. Ja pra, një fakt që tregon se kush ishte mbreti i ardhshëm i Shqipnisë, nipi i “dajës Esad” që kur donte me firmosë dokumenta, prej shkollës së madhe që kishte krye në mejtepin turk, fillonte me firmue arabisht… Vdiq edhe ai pa dijtë me shkrue shqip!

U rrethue me disa universitarë ateista, per me mbulue fëtyren e vertetë anadollake ashtu si ma vonë, kjo metodë do të aplikohej mbas vitit 1944 nga shovenistët sllavokomunistë me sherbëtorin tiran dhe tradhtar Enver Hoxha, dhe pasuesin e tij anadollak Ramiz Alia.

***

1913 – 1944 “HYLLI I DRITËS” u drejtue nga ajka e kulturës sonë kombtare, tue fillue në 1913 e deri sa vdiq nga At Gjergj Fishta. Mbas Tij drejtues ishte At Anton Harapi deri në vitin 1941, kur drejtimin e mori At Gjon Shllaku, deri në vitin 1944, kur u mbyll per mos me u hapë ma, mbasi të dy drejtuesit e fundit u pushkatuen nga E. Hoxha, tue u zbatue kështu urdhni i qeverisë jugosllave, që kishte në mbikqyrje Tokat Shqiptare të Veriut, e shkatrrimin e kulturës së Tyne. Jugu kontrollohej si sot nga shovenistët grek.

Prof. Namik Ressuli, tek “Shkrimtarët Shqiptarë”, fq. 12 – 13, shkruen: “Shkrimtarët kryesorë të këtyne shkrimëve janë: Buzuku, Budi, Frangu i Bardhë, Bogdani e Kazazi… a) Lënda është gati krejt fetare pse u shkrua me qellim kryesor që të mbajë të gjallë e të forcojë në katholiket e Veriut fenë katholike, e cila nën pushtimin otoman kish nisur të shkatërrohej e të çdukej;.. Padyshim ky prodhim Verior është më i rëndësishmi i prodhimëve të pjesës së parë të leteraturës Shqipe, si nga pikëpamja e sasisë dhe e gjerësisë si dhe nga pikëpamja e lendës dhe e mbrendisë. Këta shkrimtarë të vjetër të Veriut nuk janë vetëm të parët që filluan njëfarë lëvizje kulturore në vendin tonë, nuk janë vetëm të parët që i dhanë Shqipës një alfabet – alfabetin latin – po janë edhe të parët që mendojnë e punojnë për Atdhenë e Gjuhën e tyre, për Shqipën e Shqipërinë.

Madje, nga kjo pikëpamje kombëtare ky prodhim munt të lidhej drejtë për drejtë me atë që erdhi pas Lidhjës së Prizrenit.”

Pra, të gjitha këto vlera të Veriut duheshin shkatrrue e zhdukë me kulm e thëmel…

U punue barbarisht per këte qellim nga viti 1944 e deri sa ra Muri i Berlinit në 1989.

Ishin pikrisht autorët e Realizmit Socialist, që marrshonin me “pushkë e kazem” per me shkatrrue Shqipninë e Gjergj Kastriotit… Dhe, mbasi vune maskat e demokracisë, vazhduen regresin që po vazhdojnë edhe sot në gjurmët e vjetra … Me hajninë e veprave letrare e historike dhe në pershtatje me krimin e organizuem, zhdukjet e kundershtarëve politik, korrupsionin, agjenturen, imoralitetin… etj, simbas porosive të Ramiz Alisë.

***

1990 – 1991 Shkodra ishte Flamurtare e Demokracisë në Shqipninë e robnueme.

Rinia Shqiptare kerkonte me ngulm: “E duem Shqipninë si gjithë Europa”!

Modeli i Flamurit Shqiptar në Burgun e Spaçit, u ba shembull per të gjithë Shqiptarët.

Flamuri Kuq e Zi valvitej i Lirë dhe i padhunuem nga “ylli sllavokomunist” i Titos…

Anadollaku Ramiz Alia porositë “agjentët e sigurimit të shtetit” nën masken e njohun të “Akademisë së Shkencave”, “Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të RPSSh” dhe të gjithë levat vllavrasëse të PPSh, “me pasë kujdes nga agjenturat e Vatikanit në Shkoder”!

1992 Me 2 Dhjetor Shqipnia kuadrohet Antare e Konferencës Islamike…

1993 “HYLLI I DRITËS” pushtohet nga “Ylli i kuq i Realizmit Socialist”. Dhunohen,

errsohen dhe shtremnohen materialet shkencore, politike, historike, letrare, poetike, didaktike, polemikat e Autorëve të pavdekshem, dhe thesaret tjera të Visareve të Kombit, që janë perla të çmueshme të Kulturës skalitun nder fletët e arta të “Hyllit të Dritës”!

Pikrisht, kjo ngjet nga ata barbar që krenoheshin per shkatrrimin me “pushkë e kazem”, ndonse, në sirtarët e studjove të veta, kishin veprat e Atyne Kolosëve të “Hyllit të Dritës” prej të cilëve plaçkitnin gjithshka ju vinte perdore, tue fillue nga cili të dishroni ju.., që me ua kontrollue xhepat e mbrendshem të kostumeve si “deputetë”, vazhdojnë me ruejtë nder ta edhe sot të zhublosun flamujt sovjetikë, jugosllav, grekë, turq, francez, italian…

E kur flasin per “demokraci” nuk i vjen turp me shkundë edhe flamurin amerikan!

2017:Sot askush nuk di me folë Gegënisht si “kjoftë për atëherë”: “HYLLI I DRITËS”!

Të parët që luftuen At Fishten me “Lahuten e Malcis” sot janë nder fletët e këtij “Hylli”!

Qellimi kryesor i tyne sot asht “pushtimi kulturor dhe shpartallimi i Shtetit Shqiptar”!

Mos studimi i shkrimtarëve të Veriut nder shkollat Shqiptare, mos botimi i veprave me vlera letrare dhe Atdhetare të Veriut dhe, çensura ndaj Gegënishtes në shtypin e ditës, janë vepra antikombtare që ndihmojnë antishqiptarët në SHKOMTARIZIMIN TONË!

Në gjuhen Gegnishte të “Hyllit të Dritës” kjo quhet vazhdimsi Antishqiptare!

Melbourne, Qershor 2017.

VIGANI QË PREHJE NUK GJETI

February 22, 2016 by dgreca

Nga PETRAQ KOLEVICA/

VIGANI QË PREHJE NUK GJETI/

Për kujtim dhe nderim “Epikut më të madh të shekullit”, At Gjergj Fishta!/

Një frat të pafat po tërhiqnin me dhunë./

Në terrin e natës, nja katër spiunë,/

E nxorën nga burgu, ku hoqi sa mundi./

Tani, më të keqen, do hiqte së fundi./

E shanin, e tallnin, gjith’ rrugës, parreshtur,/

Sa vajtën te varri në kishën e heshtur./

Atje ishte varri, ku prehej poeti,/

Vigan’ i lahutës që prehje nuk gjeti./

Dhe frati shpejt puthi një gur të llustruar,/

Kur pa përmbi të – At Gjergj Fishta – të shkruar./

O frato, – i thirrën, – na kazmën dhe bjeri,/

Shkallmoje krejt varrin me pllaka mermeri!/

“Ky varr, ba m’u prish, ka m’u prish dhe Shypnia”./

Dhe ra, pushtoi varrin me krahët e tija./

Po horrat e çuan, e shembën me grushta/

Dhe varrin e prishën me kazm’ ata pushta.

Tani, frat-o, jepi, gërmo shpejt e shpejt

Dhe eshtrat e varrit këtu nxirri krejt.

Dhe frati gërmonte, ç’të fliste më kot?

Dhe eshtrat që nxirrte i lante me lot.

I nxori të gjitha, po kafka ku ish?

Kërkoje! – i thirrën, – kërkoje sërish!

Dhe frati gërmonte me thonj e me duar

Që mos të dëmtontë at’ kafkë të çmuar.

Dhe ja ku e gjeti! Me gishtat e mpirë,

E ngriti, e puthi dhe ngeli i ngrirë.

Si dridhej në duar kjo kafk’ e poetit!

Figura e fratit – fantazm’ e Hamletit.

Tani, frat-o, futi kokallat në thes!

Dhe frati i fuste ngadal’, me kujdes.

Dhe thesin ata përmbi shpinë ia vunë.

Rrëshqanthi e shpunë tek ura mbi Bunë.

Tani, o frat, flaki kokallat në lumë.

Këtë, jo! – tha frati, – këtë s’e bëj unë.

Si the, mo! – i thirrën, – si the ti, mor qyq?

Po frati s’përgjigjej se po bënte Kryq.

Këputi një shkelm, të dëgjojë, idioti.

Po frati s’dëgjonte se lutej te Zoti.

Dhe qentë e tërbuar s’duruan më shumë

Dhe kockat dhe fratin i flakën në lumë.

Dhe ikën të qeshur e duke nxituar

Të merrnin shpërblimin për krim’n e shëmtuar.

Po ndërsa fundosej kufoma e fratit

Agimi zbardhonte nga pas Rozafatit.

Dhe uj’rat e Bunës vërshonin, ushtonin,

Poetit dhe fratit lavdin’ i këndonin.

Tiranë, 16 shkurt 2006

AT GJERGJ FISHTA-NGADHNJIJA E KRYQIT

April 4, 2015 by dgreca

NGADHNJIJA E KRYQIT/
1 Nji ditë nder dit atje n’qytet t’amshuem,/
Kur enè ky ligjë t’randë mbarë dheut i vęte,/
Nji Galileas, peshkatár i shuem,/
Atje po zęte./
2 As n’kambë koturn, as togë mbi shtat nuk kishte,/
As shpatë mizore nuk i varej ijes;/
Por veç nji Kryq visari i tij t’tânë ishte,/
T’ tânë shęj’ i madhnijes./
3 Me atë Kryq në dorë atje m’atë ditë ai duli/
E n’sŷ t’Cezarit, t’ Rromës e t’rruzullimit
Në Vatikan ai Krygjen shęjte e nguli
Shęj’n e Shelbimit.
4 Ehu ! kush kisht’ thânë atë herë se n’t’endun t’motit
Cezari e Rroma e rruzullimi unjí
Do t’i a perkulshin gjű’n korís s’Golgotit
Me pervujtni ?
5 Kush kishte thânun se nji bimë zabelit
N’vedi do t’kishte njaq fuqí grumbllue,
Sá shekllit t’ rręjshem fill e prej themelit
Faqe me i ndrrue?…
6 Po, rán n’dritë t’Kryqit idhujt e u rroposen,
Augurt u zhduken, tempujt edhe u rrxuen:
Dodona, Delfi, fallet edhe u sosen
Krejt u harruen.
7 T’ randat veriga u kputen t’robënís,
Tirajt fashiten, doket edhe u dliren;
Habitun fiset t’tâna t’rrokullís,
Kah Kryqi u priren.
8 E n’rreze t’Kryqit, m’t’ cillen vetë Dashtnija
N’mjet tokës e qiellit pezull ndęj per né,
Ata me njohtun xűn se ç’âsht vllaznija
Permbi ketë dhé.
9 Shűjten e dhunshme shkrehi Kanibali,
Robin bujari e thirri vllá n’sy t’Lumit,
E, zęmerdhimbshem, me dorë dhânse ndali
Lott e t’mjeruemit.
10 S’i dau mâ popujt gjuha, e tregu, a fisi,
As s’i dán lume, as male te madhnueshme,
Por u njisuen per Kryq, si degë t’njaj lisi,
Me Fé t’hyjnueshme.
11 Nen ligjë t’dashtnís filloi me gzue atë herë niri
Njatë kohë lirijet prej kahmot t’premtueme,
T’cillen me e dhânun sheklli nuk ka hiri
Veç Krygjes s’lume.
12 T’falem, o Krygjë, shpresa e rruzullimit,
Qi kohen arit, prej Profetësh permendun
E kndue nder kanga, vetem ti njerzimit
Nise m’i a endun.
13 T’ vertetë lirín, po, nierit ti i a prűne,
Popuj e fise me dashtní vllaznove,
T’padijes terrin n’shekull ti perzűne:
Dhén qytetnove.
14 E ků janë rritë veç hijes s’ate burrat,
Qi do t’permenden per sá t’rrjedhe jeta,
Të cillt kerkuen e gjeten t’dijes gurrat
T’kjarta e t’verteta?
15 N’per rreze t’ua Toma, po, e Augustini
Fleten e mendes rrahen nalt kah qiella,
E punët, qi njeh n’Parrěz veç Kerubini,
Na i zbluene t’kthiella.
16 Mjeshtrit i a mbajte doren nder punë t’mbara,
E bukurí Ti para sysh na qite,
Popull a fis qi kurr n’ketë jetë perpara
Njohtun si ki’te.
17 Ti t’shkretë mundqarit i a bekove punen,
E lot mbi dhé nuk lae me rá pa hiri;
Travajët e thyeshme pse shęjtnove e dhunen,
Qi pson i miri.
18 Po, sod këndon robnesha nder travajë,
Kahdo qi âsht shtrî mbretnija e jote e lume,
Ke e din ajo se edhe per fmij të sajë
E ka ‘i jetë t’gzume.
19 O Krygjë, o gurrë, kah rrjedhë per né gjith mshrira.
Deh! Shtrij krahët t’ú kahdo rreh dielli e hâna,
E fise e popuj, sa permbledhë hapsira,
Pershîj të tâna.
20 Pse veç atje, kű kapë mbretnija e jote,
Lirín e pagjen gzon n’ket jetë njerzimi,
Sundon dashtnija, shpresa s’âsht e kote:
Gjindet shelbimi.

Atë Gjergj Fishta, “Ngadhnija e Kryqit”, “Vallja e Parrizit”, bot. II, Shkoder, Sh. Bot. “Atë Gjergj Fishta”, 1941, fq 11-1

“PSE MË SHIKON ASHTU…?!”

December 27, 2014 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI*/
At Gjergj Fishta O.F.M./
Ishe një ditë tue lexue tek “Hylli i Dritës”… Kerkova me pa ndonjë foto…
Kalova fletën dhe u gjeta krejt papritmas përballë me këte foto që më “shikoi” e më tha: “Pse më shikon ashtu Fritz?”… Për pak çaste mbeta i shtangun vërtetë tue e shikue…
Mu kujtue një ditë që tashma hyn nder vitet e shkueme mjaft larg prej tyne: 6 Janar 1940.
Ishte Burri i parë jo i shtëpisë, që takova në këte Botë!
Mbas 12 muejsh me 31 Dhjetor 1940 Ai nuk ishte ma! Ndoshta, një fat i madh për Té!
Ai vërtetë u çudit kur unë po i shikojshe dekoratat e varuna në gjoks!
Pyetja e Tij: “Pse më shikon ashtu?”… Disi, më erdhi e papritun… Ndoshta, më topiti me shikimin e Tij të vrantë po, tue mos e ndij vetën fajtor për shka ka ngja, Ju përgjegja:
– At Gjergj, kur ishe fëmijë 5 vjeç, porsa kishte fillue shkolla dhe unë kishe hy në klasën e parë, në Dajç të Bregut të Bunës, mësueja ime zonjusha Viktore Kuka, na tha: “Nuk do të këndoni ma në shkollë Hymnin e Flamurit “Porsi Fleta e Ejllit t’ Zotit..!” Né shikuem njenitjetrin dhe u topitëm… Po, askush nuk dijti me pyet dhe as, me kundershtue!
Kur shkova në shtëpi me vrap, i tregova Gjyshës sime: Nana Nine, nuk duhet me këndue ma kurrë Hymnin e Flamurit, na ka thanë mësuesja… Ajo më shikoj, dhe u bind se unë po i thojshe një të vërtetë, në moment fshani e tha: “Uuuu, këta i huptë Zoti !”…
Tezja Rozë, veshtroi dhe i tha: Gjatë ka shkue, ooo Nine, po këta, mos bajshin ditë të mirë, si kanë me këndue Hymnin e At Gjergjit kur Shqipninë e shkretë, e futne nën Jugosllavinë e komunistave të pashpirtë e t’ pa Zot!..
Mbas pak kohe, nuk e pashë ma librin “Lahuta e Malcis”, që daja e kishte tek rafti… Nga biblioteka e vet Ai hoq shumë libra, madje edhe disa i dogj në furrën e bukës…
Per të gjitha këta që shpjegova At Gjergji, nuk tregoi interes, sikur i dinte të gjitha…
Deshta me i tregue edhe për thesin me Eshtnat e Tij, po më tha: “E dij, e dij edhe atë!”
E pyeta: “At, po mos ndoshta, Haxhi Qamili kur shkoi me djegë qelen e Don Nikoll Kaçorrit, ka gjetë aty foton që keni ba bashkë me Té, Mit’hat Frashërin e Don Ndre Mjedjen në Manastir 1908, e até nuk e ka djegë me tjerat e ua ka lanë porosi këtyne?!
Ai më pyeti: “Po, çfarë porosije u la Haxhi Qamili këtyne per mue?!”… – Jo, jo, i thashë, po, më shkoi mendja mue, se kam vue ré, që permendin Kongresin e Manastirit, zanë me gojë Alfabetin që krijove Ti, tregojnë vleren kombtare… E emnin Tand, kurrë!
Bani buzën në gaz e si në buzqeshje, më tha: “Po, me Haxhi Qamilin, ku hij unë?”
– At Gjergj, po me gjithatë Kryq të varun në fyt, tashti mbasardhësit e Haxhi Qamilit, si thue Ti, a do të merren me Ty?… – Jo, ooo At Gjergj… Po, as “fra-telat” e sotit nuk po flasin ma “Gjuhë Tande”… Se, u duket edhe Ajo, si “Gjuha e Krishtit”… Janë me shkollat e dreqit… E sigurisht, edhe do të flasin me gjuhën e tij…
Më nderpreu, dhe më tha me shumë butësi dhe ambelsi, ashtu si ka pasë natyren:
“Pasha bukën, 100 vjetë para ua pata shkrue në 1914, për shka ngjau në nandor të 1944…:
***
Qé, shkjau, harlisë krenije,
Meshtarët asht tue i mbytë;
Lterët Tu, seli hyjnijet,
Me gjak asht tue Ti zhytë:
E rrfeja e Jote Kisha
Por rrzon e veç çan pisha!

As gjaku, pra, i Meshtarëve
As gurt e elterëve t’ Tu
S’ mund rreshkan mshirë Shqiptarëve,
Nuk mundkan mëninë me t’ zgjue?
E fatin e Shqipnisë
E lankan n’ dorë t’ shkjenisë?…

O e mjera, moj e mjera
Shqipni, se keq ké ngelë!
Se mirë, moj, ty t’ thau vera,
Qysh se shkjau asht tue t’ shkelë
E tue t’ poshtnue pa dhimbë,
Tue t’ lanë n’ vaj e n’ brimë.

T’ kanë rrahë gjithkah me topa,
Tue t’ djegë e tue t’ shkrumue:
T’ kanë ndamun copa – copa ,
Si t’ ishe pa zot lëshue,
E shk’ asht ma fort per t’ kja,
Me dorë t’ Mbretnive t’ Mëdha.

O Zot! O Zot! Mos tjeter
Per ketë pleqni tradhtare,
Qi Evropa, rrence e vjeter,
Bani mbi tokë Shqiptare,
Deh! Ti mos lèn që njeri
Kshtu ta dhunojë pa hiri.

Veç n’ Ty na e kemi shpresën
Se ‘i ditë Liri mund t’shohim;
Pse njeriut fjalët e besën
Fort mirë sot po ia njohim:
Ai syt s’ i prir kurr ngjeti,
Veç ku mund t’ grryejë per veti.

Prandej, o Zot, prej qiellet
Ti priri syt mbi né,
E ban qi puna t’ kthjellet,
Si asht mirë per Atme e Fé; …”
*Nga At Gj. Fishta, “Mrizi i Zanave”: “Mbi vorr të At Alois Paliq O.F.M.”, 2001.
* Ne vijim te ciklit:Në 70 vjetorin e permbytjes së Shqipnisë…

Melbourne, Dhjetor 2014.

DËNIMI PA AFAT

March 8, 2014 by dgreca

(Një promemorje për Fishtën e shpërfillur)/

Shkruan: Rexhep KASUMAJ/Berlin/

1.Ndërsa kthehej në shtëpi, tashmë i liruar nga burgjet ku ishte kalbur një jetë të tërë, At Zef Pllumi do të ndalonte një çast mbi një urëz, poshtë së cilës rridhte rrëke uji, e prajshme dhe e vjetër. Dhe i menduar, ofshante me deshpërim: asgjë e re, po ai uji, po ajo botë…O Zot, si ishte e mundur që njeriu të kishte mbetur poaq barbar si tash e 4000 vjet më parë!..

Njëmend, si është e mundur? Dhe si është e mundur, veçanërisht, një barbari e tillë e njeriut shqiptarë! E njeriut që vijon ende ta mbajë në vuajtje dënimi pa afat poetin kombëtar, Gjergj Fishtën: fjalën dhe frymën e tij të amshuar. “Nji kryq drunit, t’kjosha true…” e asgjë më shumë. Madje dhe ai i përdhosur urrejtshëm nga turma flamurtarësh të paemër e hallakatur, të mnirur e inferiorë, të “botës së re”.

Tek fliste për anatemen politike të Poetit dhe riardhjen e tij nga vdekja, Aurel Plasari thoshte bukur se “ jo veç Fishta duhet të gjej vëndin që i takon, por letërsisë shqipe duhet ti kthejmë atë që i mungon..! “Vota e dashurisë” që Aureli kërkonte për traditën letrare, do të jepej e kursyer ose e padrejtë. Ndërkaq tani flasim për njëlloj tjetër pieteti, për një tjetër kujtesë të shkrimtarit të madh. Në botën e emancipuar ngado shihen pllaka përkujtimore sipër muresh e portash, pas të cilash kanë jetuar krijues, dijetarë e prijës të shquar. Ato evokojnë çdo gjurmë, krajatë e dhimbje të tyre, si promemorje nderimi për breznitë që vijnë.

Si u bë, prandaj, që afro tre dhjetëvjetësha të pastiranisë, shtëpia e Homerit të shqiptarëve të mbetet një gurinë gjysmë e rrëzuar?

Kryehershëm, komunistët do ta poentifikonin atë si pinjoll të anës përballëse të barrikadës gjatë Luftës së dytë, kur pat nisur të hidhte rrënjë rendi i tyre. Tevona, rolet sërish do të fortifikoheshin pse, derisa Poeti mallkonte artistikisht dyndjen e re dhe të përgjakur të fiseve sllave në pragjet arbnore, ata shejtorët e së kuqes, tashmë të betuar në faltoren e internacionalizmit proletar, shpallnin dashurinë vëllazërore me bijtë mashtrues e dhuntarë të tyre.

Pas rënjes së dinastëve, kur pritej me ngazëllim rikthjellimi i arsyes, do të përsëdytej gjëma: dënimi vijonte e s’kish të sosur kurrë. Guvernat e pasandejme të agut të quajtur lirak, do t’shpërfillnin të gjitha njësoj Korifeun e ndaluar! Nëse më parë ekskomunikimi i tij ishte i tipit censural, më pas do t’ishte i tjetër forme. Titani braktisej në harrim: me shtëpinë, bibliotekën, gjuhën, varrin…Shurdhimi nuk kje asnjëherë çështje limitesh (donatorët, vullnetmirët…) të arkës së shtetit. Nuk mund të ishte as pasojë e obskurancës shfajsuese. Megjithatë, inercia e mendësisë klasore dhe klanësore, si një ndëshkim i epërm, do t’çojë prapë në përfundimin se kjo, në një kuptim, është eminentisht një klimë dhe gjëndje e përndritjes së vobektë kolektive. Një shkollë e mirënxënë e revanshizmit bolshevik të hatruar e të dyfishtë: politik, për shkak të dogmës dhe kulturor, për shkak të smirës ndaj letrave sipërore të klubit të iluminuar françeskan. Ngjan i habitshëm, sidomos, mohi i së djathtës që kryesoi politikën shqiptare me dorën dhe vullnetin e hekurt për gati 13 vjet radhas. Më saktë, i shtetarit të saj të parë që do të duhej të kishte ruajtur në konstitucionin e tij shpirtëror zjarrin vullkanik dhe muzikën shungulluese të vargjeve fishtjane apo kulturën e madhërishme të kullave dhe hijerëndën e tyre!..Por, meqë pothuajse të gjithë ishin ngjizur e vinin nga e njëjta epruvetë, aherë në qendër të shpjegimit s’ka si t’mos qëndrojë trashëgimia e moteve të komunizmit, tek shtjellet akoma në trajta e ngjyresa të gjithëfarshme alternuese. Persekucioni i kuq do ti linte, ngadalë, vëndin – heshtjes së zezë dhe mpirjes së verdhë, simbole të dekulturimit paradoksal në epokën e dijeve dhe interferencave globaliste.

Ka tretur shumë kohë, kohë e rikëndelljes kombëtare dhe (si më ka rastisur të lexoj diku) vetëm pasunarët, veç e bashkë, arrijnë të kompensojnë shpejtësisht atë. Qëndrimi ndaj postamentit material të Fishtës është, në fakt, qëndrimi ndaj kulturës, e pra, ndaj vetë kombit dhe finikërimit të tij. Kurse përbuzja e tij e ultë, për pasojë, jep mnerisht atë shenjë qytetnie zhelane ndër shqiptarë që, si do shkruajë Kamy (“Letra mikut gjerman”), kanë humbur keq ekuilibrin mes shpatës e shpirtit në miljeun e gjatëpritur të lirisë, thuase robnia e shekujve i shkonte më mirë e harmonishëm shtatit të tyre.

Gurina e mbetur nga shtëpia e Fishtës është, që këndej, dhe një metaforë e kulluar e përceptimit të Europës dhe refuzimit të saj të fshehtë. Hipokrizia e kastave politike tharmohet, ashtu, në një pozicionim të dyfishtë: fjalamani e bezdisshme me gjuhë e apotheozë epike, për reintegrim në strehën e kombeve të bashkuar të saj dhe, njëherësh, tkurrje autarkike, braktisje e kriptuar e shtegut të largët përmes prishjes brutale të ëndrrës së njeriut të vogël e të pafaj të nënqiellit të tyre. Eshtë e njohur, ndërkaq, se çdo krizë sociale a politike, në imanencën e saj s’është, veçse gjenealogjiksht, krizë etikës. Pikërisht ky rrjedhon të jetë defekti i ndërgjegjës së amullt demokratike dhe i higjienës së munguar nacionale të Shqipërive të shumta lumturake.Porse e keqja fantaziplotë, përveç si makth i përzgjatur i diktatit njëmendimësor, redimensionohet tani në rrafshin tjetër përplotënues, gjithnjë humbës e të lig, në pellgun e dyzimit identitar, që bën kurorën verbuese të saj: duan vallë shqiptarët të rimbyllen në autarki ose, nga skaji i kundërt i absurdit, të katapultohen (si do ti përkufizonte Bassam Tibi) në “hixhra-misionarë”, të programuar? Në përçues e flijues absurd për zemrën e doktrinës së huaj e cila pretendon alternativën e vetme universaliste e mohimtare të “Europës së pafe”?! Apo, si e do interesi dhe mesazhi i lashtë, të bëhen, krejt mirë e natyrshëm, “qytetarë civiliteti”, individualistë e kultivues të lirë fatesh të saj!

Vrujimet përshfaqin çarje e hamendësim orientimor dhe kjo është, definitivisht, krusma e trishtimit të vërtetë: sëmbimi dhe terri i tij i kafshues. Një vetëmohim i çuditshën negativ në dishrimin e egër për zhbërje entuziaste të krijesës amtare!

“Dantja nuk e ka shkruar Komedinë hyjnore për ju, po për ne”, i pat thënë At Pllumi (sipas rrëfimit të Kadaresë) një mikut italjan gjatë një evenimenti letrar në Tiranë, pak para se të ndërronte jetë. Mjerisht, monumenti i gjallë i rezistencës që ishte zotuar të “rrnonte për me tregue”, kishte sërish të drejtë. Shqiptarët që kanë mbuluar Poetin sublim me pëlhurën e qefintë të mosqenies, janë ende brënda, gjithmonë banorë të saj!.. Berlin, fror 2014