kulturor – Dielli

IDENTITETI NACIONAL-KULTUROR I RREZIKUAR

October 14, 2015 by dgreca

Shkruan:Eugen Shehu/
„Nuk mund të zhvillosh kombin pa i dhënë kulturën e kultura është pjesa më vitale më e prekshme dhe më e përditshmja.Individi me kulturë nuk skllavizohet dhe nuk e lejon vehten të poshtrohet,njeri i tillë hyn në rradhët e asaj që ne i themi intelegjencë“- Mit‘hat Frashëri/
Monumentet tona nacionale,frymore ose jo të tilla për gati një shekulli janë në qendër të goditjeve nga politika shovene serbe e atyre sllavomaqedonase,me qëllimin e vetëm për të shpartalluar deri në asgjësim të plotë tharmin e kulturës shqiptare,vetëegzistimin e popullit autokton në Maqedoninë Shqiptare.Si çdo komb që ka monumentet e veta të kulturës e të parët ata që shëndrohen në simbole,ata që me fjalën e tyre thërrasin dhe ngrenë gjeneratat,janë padyshim vetë njerëzit.Ende në gjallesë fizike të tyre,ata nderohen,dëgjohen,respektohen,pas tyre ecet pa u friguar se me ta është përpjekja më e madhe njerzore për lirinë dhe prosperitetin e kombit.Shum burra ecën nëpër faqet e historisë përmes ngjarjeve kulmore të jetës shqiptare duke mbajtur mbi supe përgjegjësinë e madhe të kulturës sonë kombëtare.Dhe e vërteta e dhimbshme është se në trevat autoktone të Maqedonisë Shqiptare,ende këta patriotë të mëdhenj të punës e sakrificës,nuk njihen mirë ose thënë më saktë më saktë lënë në krahun e anatemuarve ose dhe më keq të haruarve.Dhe kjo gjë jo për fajin e tyre,por nga trysnia qëllimkeqe e regjimeve sllavomaqedonase si „modele të harmonisë ndëretnike“.Autorët e ndaluar dhe të syrgjinosur,në fakt janë ata që përbëjnë fundamentin e mendimit të lirë shqiptar në shekullin që lamë pas,at nuk e patën nxjerë vendin e tyre në ankand por, përkundrazi me jetën dhe veprat e tyre mundën të artikullonin die sam a të qarta për çështjen kombëtare shqiptare dhe mëtej këto die t’ia paraqesin dhe europës.Ata nxuarën nga arkivat e bibliotekave të huaja mijëra faqe librash dhe harta duke i bërë të ditur botës se cili ishte vendi i ilirëve të lashtë në gadishullin ballkanik dhe përse fqinjët e tij ishin sllavo-grek,ishin udhëhequr kurdoherë prej qëllimeve aneksioniste.Këta burra të mençur,transmetuan jo vetëm në kujtesë të kombit të tyre por dhe kombeve të tjerë,kuintesencën e kulturës nacionale,me çrast donin të dëshmonin se etnija shqiptare kishte një konstancë zhvillimi sa në aspektin njerzorë aq edhe në identitetin e saj.Natyrisht vepra e tyre nuk filloi nga hiqi,ata patën një truall ku u mbështetën patën veprën e përkryer të vëllezërve Frashëri,ate të Kristoforidhit, Veqilhargjit,Vretos etj,mbi të cilën më pas lulëzoi krejt kultura shqiptare e shekullit të XX-të.
Por në vise të maqedonisë Shqiptare dhe vepra e këtyre pak u bë e njohur,ngase kështu u interesonte qarqeve të caktuara serbo-sllavomaqedonase.Shqiptarët etnik të këtyre trevave kishin patur rastin të mësonin për dishepujt e mendimit dhe kulturës së vetë,vetëm gjatë periudhës së viteve 1939-1944, atëherë kur këto treva shqiptare ishin nën administratën shqiptare,ani se të pushtuar prej Italisë e Bullgarisë,por sidoqoftë disa treva u lodhën me shtetin amë.Madje gjatë kësaj periudhe,disa shkolla, sheshe e rrugë,muarën pikërisht emrat e këtyre Rilindasve tanë e për tu hequr mandej dhunshëm nga pushtimi serbo-sllavomaqedonas komunist,duke i zëvendësuar me „heronjtë“ e nacionalçlirimtarëve sllav që u ndihmuan dhe nga komunistët e Tiranës.

GODITJET NË KUJTESË

Ka qenë gjithmonë në llogjikën e pushtesve që pas nënshtrimit të dhunshëm fizik,të përgaditëshin dhe nënshtrimin shpirtërorë,sepse ky nënshtrim ka të bëjë në mënyrë të drejtpërdrejtë me vetëdijen nacionale të kombit.Sapo hiqej nga një shkollë emri i „Sami Frashërit“ do të zavendësohej me ate të Titos ose Mosha Pijade etj.E pse ? Historia e trevave të Maqedonisë Shqiptare ka qenë kurdoherë e pranishme në veprat e Sami bej Frashërit,madje për fushën e Pollogut ai ka patur edhe projekte konkrete,ndërsa i vetmi projekt i regjimit komunist ka qenë shtypja,dhuna dhe terorri mbi popullatën shqiptare,një pjesë e së cilës,ajo ortodokse pranoi sllavizimin e deri tek vendosja e kolonëve nga vise të tjera serbe.Kështu që pas „çlirimit“ dhe „bashkim vllazërimit“ në krejt trevat e Maqedonisë Shqiptare u zhdukën emrat e vëllezërve Frashëri , të kristoforidhit,të motarve dhe vëllezërve Qirijazi,Said Najdenit,Vehbi Dibrës,Iljaz Pashë Dibrës,Nijazi Resnjës e shumë figurave të kulturës dhe artit luftarak shqiptar,me këtë rast ishte e spjegueshme që të ndaloheshin e të lënë në harresë,në vetminë e madhe të tyre,edhe korifejtë e mendimit nacionalist shqiptar si Mit’hat Frashëri,Gjergj Fishta,Faik Konica,Krist Maloki etj etj.Mbase në rastin e këtyre burrave propagandës rrënuese serbo-sllavomaqedonase i ka ardhur në shërbim sigurisht edhe rregjimi gjysëm shekullorë i diktaturës komuniste në shtetin Shqiptar,i cili po për të njejtat arsye të kriterit ideollogjik, i mbajti xhevahirët e veprave të tyre përmes mykut të arkivave dhe biblitekave me rreptësinë e ndaluar.Pas goditjes së dhunshme të figurave madhore të kombit tonë aradhat famkeqe të regjimit komunist-titist,iu drejtuan edhe rrënimit të kujtesës,të ngjarjeve me rëndësi për familjen dhe jetën e shqiptarëve.Me të ashtuquajtur rreforma urbane në emër kinse të strukturuar, u gjymtuan dhe u rrafshuan me mijëra shtëpi të stilit të vjetër tradicional shqiptarë,u rrënuan kulte dhe monumente të randësisë historike fetare,dhe në emër të po atyre ndërrmarjeve djallëzie u prekën të gjitha lagjet dhe rrugët të një rrëndësie historike e kulturore për ti përshtatur një arkitekture shoveniste larg asaj identitare historike. Në të gjitha qytetet shqiptare ku ishin të vendosura sahat-kullat e vjetra,sahatët u muarrën dhe zavendësuan me kryqe si një shenjë se gjoja në ato vise paskësh patur vetëm të krishterë sllav,sipas programeve kolonialiste që vazhdon dhe në ditët e sodit.U nacionalizuan pronat fetare-Vakëfet- ndërsa u rrafshuan përdhe Hamamet e lashtë duke i zëvendsuar me objekte bankare apo të institucioneve qeveritare-komuniste përderisa shqiptarët mbeteshin krejtësisht të margjinalizuar në reagimet e tyre,kur dihej që si alternativë do të kishin burgin ose likuidimin fizik e shoqëror.
Shovenizmi i egër serbo-sllavomaqedonas nëpërmjet programit të „naçertanieve“ të ndryshme ka elaboruar dhjetra e dhjetra die shfarosëse jo vetëm për kulturën por edhe për vetë jetën e shqiptarëve etnik në trojet e tyre me historinë dhe kulturën e tyre.Tashmë këto elaborate askush nuk i mendon si histori të shkruara në kohra të lashta,por përkundrazi,si projekte konkrete administrativo-politike, me ç’rast realizimi i tyre drejtohet nga „shteti demokratik“,kështu do ishte edhe më vitin 1988-të kur në shtëpinë-muze ku ishte mbajtur Kongresi i Manastirit më nëntor të vitit 1908-të,dora shovene do të shkulte pllakën përkujtimore,duke dashur të çojë drejt harresës datën kulmore të kombit shqiptar.Po kush tjetër përveç shovenizmit serbo-sllavomaqedonas do të dëshironte që ajo datë mos të Egzistonte? Ata duke dashur të shkulnin ate pllakë përkujtimore dhe duke tentuar të përvetsojnë dhe vetë shtëpinë-muze,ata në fakt duan të zhdukin një pjesë të historisë relevante të gjuhës dhe shkollës shqip,duan që me egësinë e tyre shovene të „pushkatojnë“ krejt emrat e ndritur të atyre burrave që në kryeqendrën e vilajetit të Manastirit,hodhën bazat e gjuhës dhe të bashkimit tonë kombëtar,e kjo heqje të pllakës pasoi dhe me ndryshim emrash nëpër rrugët e qytetit. Në vitin 1993-të në vise të Maqedonisë Shqiptare,prej miqve të afërmve por edhe nga patriotë shqiptarë,u zhvillua me madhështi ceremonia e rivarimit të Hoxhë Vokës të këtij mendimtari dhe pioneri të gjuhës dhe shkollës shqipe.Me këtë rast u vu në vend edhe amaneti i tij për të patur tek koka një rrasë varri të shkruar në gjuhën amtare,në një pllakë të vogël merrmeri nuk mungoi as skalitja e një shqiponje dykrenore,dhe jo më gjatë se një muaj nga ceremoniali,varri i këtij shqiptari të madh dhunohet nga dorra e krimit shovenist sllavomaqedonas,kështu duke rivrarë dhe një herë simbolet e dhe varret e shenjta shqiptare,por gjithmonë është e vështirë të merret me mend se deri ku shkon paranoja kolektive sllavomaqedonase.
Sikurse të mos mjaftoheshin me të bëmat e tyre djallëzore,ata tashmë ishin të vendosur që të shkatëronin madje edhe kultet fetare të një rëndësie të veçantë,kështu që po më vitin 1993-të mu pranë Xhamisë të njohur Isakie si një vepër e rrallë arti,sipas „planit urbanistik“ do të ngritej një ndërtesë disa katëshe,kjo pasoi me protestën e ashpër të Bashkësisë Islame Shqiptare,duke ndërmarrë nismën e diskutimeve në një tribunë publike në bashkëpunim edhe me Entin për Mbrojtjen e Monumenteve Historike ku u dëgjun me interes,kumtesat e arkelogëve,etnologëve dhe arkitektëve por që tek e mbramja nuk dha fryt,pasi që ishte projekt sllavizimi i cili pasoi më pas dhe në komunat e tjera shqiptare.Një fat të tillë ka përjetuar edhe Harabati Teqeja e Tetovës e cila për vite me radhë mbetet në shkresa gjyqësore,e cila ashtë e uzurpuar prej autoriteteve të larta sllavomaqedonase prej vitesh duke ngritur në të pijetore dhe hotele,dhe nuk është aspk për çudi kur të biesh në gjyqet e tyre të montuara që si zakonisht fabrikojnë zgjidhje „paqësore“ ku më pas restorantet dhe hotelet tu ngelin sllavomaqedonasve,e nuk do të ishte habi nëse një natë dhe mbi te apo pranë ngritet një kryq sllav.

TERRORIZMI ETNOKULTUROR SLLAVOMAQEDONAS

Se cilat mund të jenë parametrat e bashkëpunimit në Fyrom-in e sotëm veçanërisht në rrafsh të bashkëjetesës kulturore,mjafton vëmendshëm të shohim djallëzitë e projektit „Shkupi 2014“ dhe gjithshka sqarohet që në shiqim të parë e në mbrendësi spjegon mjaft vizita në Muzeun historik të Shkupit.Eksponatet e këtij muzeu „tregojnë“ më së miri „ardhjen“ e sllavëve në Maqedoni si edhe shtrirjen e mbretërisë së Carit Samoillit.Më tej aty flitet për luftërat dhe zgjerimin e mbretërive nën udhëheqjen e Car Dushanit dhe kralit Marko,por asgjë nuk thuhet për fisin e lashtë arbëror,për ate popull që jetonte në këto troje përpara se sllavët të dyndeshin në gadishullin ballkanik.Kjo heshtje memece ka rrethuar qindra kilometra truall arbëror i cili në luftërat e veta për egzistencë fizike,ka shkruar epope një mijë herë ma sinjikative se përrallat me Carë e Kralë.Po në këtë muze të pështirë,sipas vizitorëve do të vërejsh të ekspozuar,gurë,kryqe apo objekte të tjera,por asgjë nga arktifakteve ilire kur dihet se ajo që sot quhet zyrtarisht si FYROM-në të kaluar ka qenë vetëm një term gjeografik,ndërsa të parët shqiptarët si një popull autokton nuk përfaqsohet aty me zbulimet e veta të
Lashtë sisë ilire.Është padyshim shenjë e mirë kur një popull nuk do të harrojë nga ka ardhur,sepse në çdo moment ai përcakton se nga do të shkojë dhe deri ku mund të arrijë,por të terrorizosh jo vetëm fizikisht por edhe kulturalisht identitetin e ngurtë e autokton të kombit në bashkëjetesë qoftë dhe e detyrueshme,është dhe një krim mbi krimet e koh pas kohshme,dhe ky asht realiteti i „bashkëjetesës ndëretnike“ në Fyromin e sotëm.Në një vend multietnik,dyshe,dhe minoritete të tjera,është e detyrueshme rrëfimi i rrugëve të qytetërimit për çdo popull,kështu që mos ti lihet presupozimit si shembje dhe tentimvarrosjen e një identiteti autokton kulturor e për të ngritur vlerat jo të vërteta të një populli tjetër i freskët në sipërfaqen e kombeve me identitet të dyshimtë historik.Përkundrazi, kur këto kultura ndriçohen më vehte,pa tendenca dhe kritere ideologjike ato mund t’i shërbejnë njëra tjetrës,qoftë asaj autoktone , qoftë asaj në ngjitje.Por doza e sëmundjes patallogjike sllave albanofobe nuk duron dot ngjitjen pas lashtësisë së identitetit nacional shqiptar,dhe pikërisht kjo sëmundje e rëndë në psikozën e tyre gjithmonë le hapur idetë konspirative,ku sipas logjikës së tyre dhe ndryshimet e dhunshme demografike janë në shërbim të mbrojtjes të identitetit të tyre.Shkupi sot ka pjesë dërmuese të sllavomaqedonasve nga zonat rurale të boshatisura nga maqedonia e pirinit dhe asaj të egjeut,e përderisa e dinë që shqiptarët nuk zhvendosen në ato zona,që në fakt s’janë të vetat,por edhe përmes ligjeve të veçanta dhe dinakëritë elektorale,p.sh. Kumanovës i heqin Likovën si zonë e saj dhe e bëjnë një komunë më vehtë jo funksionale dhe jo të zhvilluar,e në të njejtën kohë qyteti i Kumanovës automatikisht dominohet nga serbët dhe sllavomaqedonasit, të cilët zgjedhin kryetarin e Qytetit.E në anën tjetër Zajazi si pjesë e Kërçovës i lihet zonës së Pollogut,për të ballancuar elektoratin në komunën e Kërçovës,dhe ndërkohë ngitet një komunë fantazmë si Vevçani në Strugë që i ngjan një mor kali, e tërë kjo dinakëri sllavomaqedonase madje gjen dhe mbështetjen e një partie shqiptare në partneritet.
Pse e them këtë ? Monumentet tona identitare apo frymore e kulturore madje dhe në rrafshin gjeografik e demografik,dita ditës po iu ekspozohen rrymave të forta shoveniste sllavomqedonase pa lënë mënjanjë dhe ndonjë grupim politik shqiptar,por ajo që është shpresë mbajtëse e fuqishme është fakti që shqiptarët etnik të Maqedonisë Shqiptare kanë energji mendore e fizike për ti përballuar goditjet institucionale sllavomaqedonase në drejtim të gjdo poreje të jetës shqiptare në ate kreaturë jo domosdoshmërisht si e tillë egzistenciale.Ne si shqiptarë e dimë mirë që terorrizmi jo gjithmonë është vepër e një individi,grupi qoftë ideologjik apo religjioz,por ma i rrezikshëm dhe frymzues është ai institucional i një pushteti i cili udhëhiqet nga paranojat e saja.Tek e fundit se sa asht goditja e fortë shqiptare këtë e dëshmuan në praghyrje të mileniumit të tretë.Një reflektim i intelegjencës shqiptare në Fyrom është imperativ kohe në korniza kombëtare.
Zvicër-Bern

NJË VËSHTRIM ANTROPOLOGJIK DHE KULTUROR MAGJEPS NË VERIUN E LARGËT

November 1, 2014 by dgreca

Shkruajne: Dr. Rovena VATA& Sokol DEMAKU*/
Ujdhesa e re/
Aty afër qytetit Kalmar, por në det, shtrihet ujdhesa Öland. Öland-in, ndryshe e thërrasin “Ujdhesa e diellit dhe e erës”, përndryshe kjo është një rrafsh, pra një ujdhesë në rrafsh, ku ka erëra të forta dhe me shumë rreze dielli se në çdo pjesë tjetër të vendit. Edhe bregdeti i saj e bën Öland një vend me mjaft popullaritet që njerëzit të kalojnë pushimet e tyre të verës. Është karakteristike se në ishull gjatë sezonit së dimrit jetojnë për afërsisht diku 25 000 banor, ndërsa në sezone të verës në ishull mund të këtë diku mbi 2 milionë turistë.
Në të dy skajet e ishullit ka nga një Fener. Ai në veri quhet Feneri i Erikut të gjatë, ndërsa ai në jug quhet Feneri i Janit të gjatë.
Në vjeshtë zona ajrore për rreth Fenerit të Janit të gjatë është e populluar me shpendë. Shumë shpend shtegtarë pushojnë këtu para se të marrin rrugën për në vendet e ngrohta në jug. E njëjta gjë ndodh edhe kur ato kthehen në pranverë në Suedi. Valët e detit hedhin në breg shumë peshq, me të cilët do të ushqehen shpendët shtegtarë para se të marrin udhëtimin e gjatë vjeshtor.
Era këtu është një motor që vë në lëvizje shumëçka dhe syri i njeriut has në çdo vend Mulli ere. Njeriu këtu në këto vise të njëjtit i ka përdorur për të bluar drithërat në kohët e shkuara. Krahët gjigantë të mullinjve i vinte në lëvizje era e fuqishme dhe ata rrotullonin gurët e mëdhenj të mullinjve, të cilët thyenin kokrrat e drithërave dhe i bënin miell.
Sot këtu njerëzit nuk ndërtojnë më mullinj ere, por ata në këtë fushë të gjerë ndërtojnë Centrale elektrike me fuqi ere për prodhim të energjisë elektrike në ishull e këtu sot ka mbi 40 sish në veprim.
Öland është i njohur edhe me prodhimin e luleshtrydheve, e këtë ia mundëson klima, pra dielli dhe lagështia e bollshme në këtë vend.
Öland është parajsa e Suedisë dhe suedezëve. Këtë ishull e bënë të njohur Ura mbi det, flora dhe fauna e saj, mullinjtë e erës që ishin atraksion një kohë në këtë vend, qytet e saja të lashta me arkitekturën e tyre, gurët gëlqeror në çdo cep të saj, me një karakteristikë të veçantë pasi këta gurë gëlqeror janë përdorur në ndërtim thuajse në gjithë vendin.
Me një florë mjaft të pasur e sidomos me Arkaide, të cilat këtu janë ndër lulet më të kërkuara dhe me të pëlqyera. Këtu është edhe Vila Mbretërore e pushimeve verore të familjes Mbretërore Suedeze e ngritur në vitin 1906, që është mjaft e vizituar gjatë gjithë vitit nga turistë. Mullinjtë e erës të ndërtuar nga një stil i veçantë kryesisht me dru janë një atraksion i vërtetë i Öland edhe sot e që mendohet të jenë diku mbi njëqind sosh në këtë ujdhesë. Qytetet më karakteristike dhe joshëse për vizitoret janë Färjestaden, Borgholm.
Borgholm është qytet i vetëm në ishull, ku pranë tij qëndrojnë muret e qytetit të lashtë mbi 200 vjet, që në atë kohë ishte shkatërruar nga zjarri. Në sezone të verës në gërmadha të qytetit antik organizohen koncerte verore. Nga Borgholm nuk është larg as Rezidenca Mbretërore në Soliden, ku Mbreti dhe Mbretëresha kalojnë pushimet verore dhe se kjo rezidencë vizitohet edhe nga turistët të cilët kalojnë pushimet në ishull.
Öland është ishulli i dytë më i madhi Suedisë dhe Provinca më e vogël. Ai është i vendosur në lindje të Detit Baltik dhe krahinës Småland, nga e cila është ndarë nga ngushtica Kalmar. Ishulli është që nga viti 1972 i lidhur me kontinent nëpërmjet urës Öland. Ndërtimi i urës Oland ka filluar në janar në vitin 1968. Ura Öland u inaugurua në 30 shtator 1972.
Öland është gjeologjikisht një ishull shumë i ri. Ishulli është i përbërë nga gurë gëlqerorë, të ndryshëm nga gjeologjia kontinentale e Småland. Portet dhe shumica e ndërtesave ndodhen në anën perëndimore të ishullit, sepse janë më të mbrojtur dhe në kontaktet me qytetin Kalmar.
Fillimisht ka qenë zgjidhja më e rëndësishme përgjatë bregdetit lindor të ishullit, me Köping në anën perëndimore, si vendi kryesor gjatë mesjetës së hershme. Banorët e Öland e kishin të ndaluar më vonë që të angazhohen në tregtinë, por e gjithë tregtia e tyre duhej të kalonte nëpër Kalmar.
Nga 1569-1801, i gjithë ishulli Oland, i ngritur si kopsht mbretëror, u bë edhe parku i gjuetisë së Mbretërisë Suedeze.
Kur qyteti i Borgholm u ndërtua me dekret mbretëror në 1816, u bë një ringjallje e tregtisë në Öland edhe nëpërmjet lundrimit të anijeve.
Ndërtimi i urës mes Kalmar – Öland, i dha fund shërbimit të trageteve në mes të qytetit Färjestaden në Öland, me Kalmar.
Në Öland, ka kohë që jeton dhe vepron patrioti, poeti, përkthyesi, shkrimtari, leksikografi i njohur shqiptar Sadulla Zendeli Daja, cili me dashamirësi tregon:
Pas diplomimit të shkollës së lartë të bibliotekarisë, duhej të punësohesha. Si vend për të jetuar zgjodha ishullin Öland. Më tepër e kam zgjedhur si një ishull shqiptar, se kështu e paramendoja. Edhe shenjtorja Birgita (Härliga Birgita) e ka kështjellën këtu. Ajo, kur ka shkuar në Itali, e gjeti një ishull si Ölandin dhe mbeti atje. Përmendorja i është ndërtuar në këtë ishull, aty afër shtëpisë verore, mbretërore.
Motivi ka qenë se, duke qenë larg Atdheut, mërgimtarët tanë i pret pashmangshëm asimilimi i pjesshëm ose ai i plotë. Ajo, që brengos çdo njeri, në rrethanat e jetës jashtë atdheut, është ruajtja e gjuhës. Mendoja se detyra e secilit intelektual ishte t´u ndihmonte shqiptarëve në mërgim.
Këtu është një nga urat më të gjata në Europë. Ky ishull më solli frymëzime… Siç e thashë më lart, Ölandin më tepër e kam zgjedhur si një ishull shqiptar. I pata thënë vetës: Unë do të shkoj në një ishull. Deti Baltik është i madh, sigurisht edhe një pikë e këtij deti piqet me detin Adriatik. Kjo ishte ujdhesa ime dhe e Shqipërisë sime. Ky ishte mendimi im. Dhe këtu më lindën shumë frymëzime… Këtu është jeta ime dhe shtëpia ime, në Fërjestaden. Nuk është vetëm shtëpi e flamurit dhe shqiponjës. Ajo është një bibliotekë e pasur, ku u shkruan mijëra fjalë shqip. Një shtëpi botuese dhe një shtëpi drite në ujdhesë.
Fati më ndihmoi që të ma zbuste këtë dhimbje, duke më çuar në pllajat nordike të Suedisë. Kam prekur tokën e ftohtë, me besimin se ëndrra ime për arsim dhe liria e popullit tim do të realizohen.
Bregdet me rërë të cekët apo vendeve gurore të thella, trotuar gëlqeror ose pyje të dendur e të gjelbër, arti modern apo klasik, zejtaria, këto janë karakteristikat kryesore të Öland dhe kësaj oaze magjike, e cila shtrihet pra në pjesën jug-lindore të Suedisë.
Pastaj në fshatrat e këtushme me varre Vikingësh, kopshteve zoologjike ose edhe ambiente joshëse për të huaj, turistë dhe fëmijë. Pra diçka në Öland për shijen e të gjithëve. Bimësia në pyje, livadhe dhe në kënetë, shumë tërheqëse për fëmijët që duan të luajnë në breg ose në qoftë se ju doni të hidheni në ujë menjëherë, pastaj arti dhe vepra artizanale për të gjitha shijet, historinë suedeze dhe skandinave dhe argëtuese nga kopshte dhe në klube nate.
Tërë rajoni i Mbretërisë së Kristaltë dhe rajoni i qytetit të lashtë Kalmar lidhen nëpërmjet urës së bukur në tokat jugore dhe pastaj rruga vazhdon deri në veri, edhe me provincat lindore të vendit. Dyqanet, kampingjet, hotelet ose bujtinat, në të dy anët e ujdhesës, fushat e rërës, fushat madhështore të golfit, vendet arkeologjike, kalërime me kuaj të vegjël, parqet karakteristike të këtyre anëve, kjo është e gjitha atje!
Me siguri edhe dielli ka zgjedhur Öland si në peizazhin e tij të preferuar suedez në nxehtësi dhe me dritë. Këtu është dielli dhe ditët janë të ngrohta. Këtu rëra është e bardhë. Deti ka ngjyrë blu dhe i jep një gjallëri jetës, natyrës në Öland, e bën këtë vend edhe më tërheqës për vizitorët e, sidomos, për ata të cilët janë për herë të parë në këtë ujdhesë.
*(Marrë nga libri me te njejtin titull dalë nga shtypi këto ditë në Tiranë dhe që do botohet në vazhdime e që ka fillua që ka kohë më këtë)

Mehmet Prishtina, një pionier i vullnetarizmit kulturor

June 4, 2014 by dgreca

Nga NDRICIM KULLA*/
Në këtë artikull dua të përqendrohem në veprën e një bashkëkombësi, i cili prej disa vitesh ka tërhequr vëmendjen e opinionit publik në Kosovë, por edhe në Shqipëri, jo vetëm të një përmbajtje konkrete të filantropisë kulturore që ushtron, por sidomos për fenomenin e ri pozitiv që po promovon në jetën tonë dhe që është një dashuri e re për sa u përket përmasave të tij të mëdha. Është fjala për atë fenomen, ende jo shumë të njohur të Shqipërisë, që në praktikën e shekujve të fundit, sidomos në botën perëndimore njihet me emrin vullnetarizëm. Vullnetarizmi është ai aktivitet filantropie me qëllime jo fitimprurëse që individë të veçantë kryejnë në fusha të ndryshme të veprimtarisë shoqërore, të pa angazhuar nga askush dhe të pa detyruar nga asnjë parti politike. Bashkëkombësi ynë që merret edhe me këtë kauzë quhet Mehmet Prishtina dhe është një banor relativisht i ri në kryeqytetin e Republikës së Kosovës, origjina e të cilit është nga fshati Polac i krahinës heroike të Drenicës, e cila njihet në historinë e Kosovës si vendlindja e lirisë dhe pavarësisë së saj.
Është nga kjo krahinë që e kanë prejardhjen Azem dhe Shote Galica, Hasan Prishtina, Adem Jashari, heronj dhe personalitete të tjerë. Pikërisht në këtë zonë lindi Ushtria Çlirimtare e Kosovës, emblema e pashlyeshme e pamposhturisë së këtij populli për të qenë më vete.
Është në krenarinë më superiore të kësaj treve se pikërisht aty, nga fshati i mësipërm, zë fill prejardhja e rilindësit të madh shqiptar Hasan Prishtinës. Qysh fëmijë Mehmeti u detyrua të emigrojë së bashku me familjen për shkak se prindërit e tij ishin në kundërshtim të hapur me pushtuesin serb, i cili dihet që u rezervonte kundërshtarëve tij fatin e zi të emigracionit ekonomiko – politik.
Në fakt ai që nisi si një mallkim i jetës së tij do të ishte e kundërta e tij. Në vendin e ri ku qëndronte, Mehmeti së bashku me familjen e tij, vëllezërit dhe motrat, demokracia, ju mundësoi atyre jo vetëm të punonin e të jetonin, por edhe të shkolloheshin. Ishte Gjermania që u bë një atdhe i dytë i shtrenjtë për këtë të ri nga Kosova dhe familjen e tij. Qyteti ku ai kreu studimet dhe punoi, Mynihu, me zhvillimin industrial dhe kulturën e tij ka qenë dhe mbetet një nga ato metropolet më të mëdha të kontinentit evropian që të ofron zgjim dhe emancipim. Aty ai u diplomua për Shkenca Politike dhe Drejtësi Evropiane e cila do t’i vlente më tej për t’u orientuar qartë për rrugën e gjatë profesionale dhe biznesin. Po aty, në Munih ai do të niste edhe rrugën e bashkëpunimit me të gjitha ato forca politike që përgatitën luftën për çlirimin politik të Kosovës nga pushtuesi serb. Mehmet Prishtina do të ishte aktiv me pjesëmarrjen e tij në të gjitha mitingjet, tubimet, protestat masive që parapërgatitën bombardimet e NATO-s e cilado mbetet si një nga periudhat më fatlume të fatit të kombit shqiptarë.
Vetëm disa muaj përpara se Qytetërimi Perëndimorë të niste luftën për çlirimin e Kosovës, babai i tij me ndërgjegje të flaktë patriotike edhe pse pensionist dhe i moshuar në moshë, mori një vendim që e mbuloi përjetë me nder dhe lavdi dhe që e vuri atë përgjithnjë në Panteonin e dëshmorëve heroik të Kosovës. Ai u kthye i vetëdijshëm nga Perëndimi se lufta po vinte dhe ai duhej të ishte aty. Ky burrë fisnik do të vritej në përpjekje me pushtuesit vetëm pak ditë përpara se Kosova të çlirohej, atëherë kur trupat e NATO-s hynë triumfuese në Prishtinë me ëndrrën e tij të përmbushur. Një shembull i papërsëritshëm i dashurisë më sublime për atdheun e të parëve. Ati i Mehmet Prishtinës do të mbetet në kujtesë të brezave në Drenicë dhe kudo gjetkë mes shqiptarëve si një njeri i thjeshtë që u vetëflijua për lirinë. Ashtu si ai luftuari në këtë truall të legjendave më të bukura u vetëflijuan edhe pjesëtarë të tjerë të fisit të tij më të afërt dhe më të largët. Në fshatin Polac ndodhet një varrezë e veçuar e fisit Prishtina ku gjenden me dhjetëra varre të rënësh në luftërat e fundit të shek të XX-të, të cilët janë një dëshmi e skalitur në mermer e vetëflijimit të këtyre burrave. Janë shpirtrat e tyre që lëshojnë çdo natë shkëlqimin në atë tempull vdekjeje. I pajisur me këtë traditë të vyer në formimin e tij personal u kthye përfundimisht në dheun që e lindi dikur për t’u bërë një banor i devotshëm i Prishtinës së re. Ndonëse ishte shkëputur për disa dhjetëvjeçar nga atdheu i tij i shtrenjtë ai u përshtat shumë shpejt me mjedisin e ri ku ai nisi një jetë të dytë. Ky qytet, që sapo kishte dalë nga pasojat shkatërruese kishte nevojë për kujdesin dhe përpjekjet e të gjithë bijave dhe bijve të saj .Për Mehmet Prishtinën është lumturia e tij jo se ky është një qytet i përkryer, por se është dashuria e tij e parë dhe e fundit që nuk e ndërron me asgjë. Me këtë mendim të ngulitur ai zuri ta ridashurojë Prishtinën e tij dhe u bë shumë shpejtë i vetëdijshëm se Kosovës i mungojnë shumë gjëra dhe se duhej ta kapte çdo gjë nga fillimi.
Përpara Prishtinës edhe Munihu i madh nuk ishte gjë tjetër veçse një kujtim i largët. Duke qenë i ndërgjegjshëm për këtë gjë, ai nuk dëshpërohet asnjë çast, por përfytyron në mëndje një të ardhme më të mirë në çdo aspekt që ai ndesh. Prandaj krahas punës së përditshme mendon, shqetësohet dhe u përkushtohet realizimit të disa aspiratave kulturore, të cilat nuk kërkonin investime të mëdha, por gjithsesi kërkonin zemërgjerësi ,atdhedashuri dhe kulturëdashësi ,por ,që sigurisht që nuk ishin dhe kaq të thjeshta për mundësitë e të tij modeste si ish emigrant i vjetër .Megjithatë, ai u betua se do të kontribuojë për diçka në fushën e kulturës. Diçka që do shërbente për ringjalljen e historisë së Kosovës ,asaj historie të mbushur me shumë dhimbje,me shumë sakrificë , e që kërkonte të dilte nga harresa për tu shfaqur me dritë. E tërë kjo ndërmarrje filantropike e Mehmetit u ngjiz tek Hasan Prishtina. Hasan Prishtina është një figurë që i përket sa Kosovës aq edhe Shqipërisë. Ai në historiografinë tonë është ndër 5- 6 yjet e historiografisë shqiptare .Nuk është pa domethënie se në boshtin vertikal jug-veri të kryeqytetit tonë Tiranë ndodhen monumente të ”Nënë Terezës”, Ismail Qemalit, Skënderbeu, Hasan Prishtinës dhe Ahmet Zogut. Ky është boshti më i rëndësishëm, i mbarë Tiranës si kryeqyteti i Shqipërisë Etnike dhe këta personalitete janë njëkohësisht 5 nga personalitetet më të lavdishëm të shqiptarëve. Nga këta personalitete vetëm Hasan Prishtina ,fatkeqësisht është më pak i njohur tek ne ,qoftë nga harresa qëllimkeqe antishqiptare,qoftë nga neglizhenca. Ja, pikërisht për këtë arsye personazhi i artikullit tonë Mehmet Prishtina e nisi veprën e bamirësisë kulturore me këtë figurë. Për Mehmet Prishtinën Hasani nuk ishte një çështje thjesht respekti apo lidhjesh farefisnore, trashëgimie apo diçka tjetër e tillë,por rikthimi i së vërtetës historike në piedestalin e nderimit shtetëror ,me qëllim që të dalin në dritën e diellit simbolet reale të Kosovës në historinë e kombit shqiptarë, ku 100 vjetori i Pavarësisë tonë do të shfaqej si rasti më ideal për këtë synim. Nga të 5 –të simbolet vetëm Ismail Qemali dhe Hasan Prishtina do ishin dy simbolet kryesore të kësaj Pavarësie. Nga një lobim intensiv i vlerësuar me iniciativën e personale të Mehmetit Hasan Prishtina erdhi në kujtesën shtetërore të Kosovës atje ku ai e meritonte në mënyrën më shembullorë për një njeri si ai,i diplomuar në institucionin arsimor më perëndimor të Perandorisë Otomane,Shkollën e Lartë të Administratës Perandorake që përbëhej nga pedagog francezë. Pikërisht këtij pararendësi të Pavarësisë së Kosovës, qoftë edhe për këtë fakt, e meritonte që Universitetit Shtetëror në Prishtinës ti jepej emri i tij .Dhe sot ky universitet, quhet Universiteti “Hasan Prishtina” .Është nderimi më i madh, që po i behet inteligjencës shqiptare dhe arsimit nëpërmjet këtij politikani që tipar kryesor kishte intelektualitetin e tij. Dhe kryevepra e filantropisë kulturore të Mehmet Prishtinës nuk ishte thjeshtë mbështetja financiare që u bëri tre monumenteve të këtij personaliteti në Tiranë,Prishtinë dhe Shkup ,por gjithashtu ai interesim i madh dhe i përhershëm duke trokitur në dyert e institucioneve shtetërore në Prishtinë dhe në Tiranë në zgjim të Hasanit te anashkaluar. Në inaugurimin e tyre morën pjesë me mijëra qytetarë ku panë të derdhur në bonzë heroin e tyre të harruar të Pavarësisë Kombëtare. Për të qenë të sinqertë falë interesit të tij këmbëngulës para disa ditësh në Pallatin e Brigadave në Tiranë, ne organizuam dhe përjetuam një ngjarje me përmasa kombëtare ,ku Presidenti i Republikës z Bujar Nishani i akordoi Hasan Prishtinës dekoratën më të lartë që jep shteti shqiptarë “Dekoratën e Flamurit”. Ishte një ceremoni e bukur, e thjeshtë por dhe madhështore në të cilën morën pjesë personalitete nga Kosova dhe Shqipëria, por dhe malësor të thjeshtë nga Polaci i Hasanit dhe nga tërë Drenica. Për hir të së vërtetës këmbëngulja e dhe vullneti tij patriotik kanë vulë të pa dukshme në atë ceremoni që i mblodhi shqiptarët së bashku për të nderuar heroin e tyre të përbashkët.
“Vullnetarizmi kulturor i një qytetari biznesmen si Mehmet Prishtina nga fshati Polac i Drenicës së Hasan Prishtinës , që sot po jep një kontribut shembullor me ndihmën e tij financiare dhe iniciativat e tij personale për lartësimin e figurës së Hasan Prishtinës është një rast që duhet të merret si shembull dhe të kuptohet se çfarë dashurie kanë për rrënjët e tyre qytetarët kosovarë”- u shprehë Presidenti Nishani gjatë kësaj ceremonie dekorimi.
Por vullnetarizmi i tij nuk u ndal në mbështetje ndaj lartësimit të kësaj figure kombëtare .Hasan Prishtina kishte nevojë edhe për një rilindje në literaturë. Me iniciativën dhe mbështetjen e tij financiare u bë e mundur botimi i disa librave që hedhin dritë mbi figurën shumëdimensionale të këtij personaliteti politikë..Ishte vullnetarizmi kulturor i këtij biznesmeni me mundësi modeste që të bëhej në Tetovë një konferencë ndërkombëtare me pjesëmarrjen e 30 studiueseve shqiptarë dhe të huaj mbi kontributin e Hasan Prishtinës në Pavarësinë tonë Kombëtare. Është pikërisht vullnetarizmi i tij kulturor i cili e ka ngacmuar sedrën e tij , që ti shpallë vetes së tij projekte të tjera mbi përjetësimin e mëtejshëm të kësaj figure. Botime librash, dinjitoze me biografi dhe dokumente. Një monomet tjetër në Vlorë për këtë figurë së bashku me Komunën e Prishtinës janë shprehje e një zgjimi të vrullshëm integrues që po bëjnë shqiptarët me njeri tjetrin. Në të gjitha këto veprime vullnetare Mehmet Prishtina fillimisht ka qenë i vetëm. Por ai nuk u tërhoq nga përkushtimi i tij ndoshta përtej mundësive për të lartësuar heroin e tij. Ai është i bindur se sikur çdo individ i ngjashëm në mundësi si ai të bënte qoftë edhe diçka vullnetare për personalitetin që do Shqipëria dhe Kosova do rizgjohen të përmbrujtura nga kujtesa historike dhe kultura shqiptare do ringjallet dhe madhështohet nga admirimi i miliona shqiptarëve të cilët do zbulojnë një histori të re të vendit të tyre. Mehmet Prishtina është vetëm një pionier i ri i këtij vullnetarizmi kulturorë. Shpresojmë se shembulli i tij i ri do ti hap rrugë atij rizgjimi të traditës së bujarisë shqiptare të kohës së Rilindjes Kombëtare e cila nisi me “Kalendarin Kombiar” dhe vazhdoi me botime, ndërtime shkollash, shtypshkronjash dhe akte të tjera kulturo-arsimore në shërbim të zgjimit kombëtarë shqiptarë dhe lartësimit shpirtëror të shqiptarëve.
* Ndihmes i Presidentit te Shqiperise Nishani,studiues,botues dhe publicist.

“REVOLUCIONI IDEOLOGJIK KULTUROR” DHE FEJA…

February 5, 2014 by dgreca

Në 70 vjetorin e permbytjes së Shqipnisë/

Nga Fritz RADOVANI/

I njihni këtë objekt fetar? – Besoj, se po! Duhet ta keni lexue se cilit shekull i perket! Kur i asht dhanë urdhni kandidatit të K.Q. të PPSh, “shokut” Fadil Ymeri në Vaun e Dejës, per me hjedhë n’ erë me dinamit Kishen ku asht kunorzue Gjergj Kastrioti e Donika, ka qarkullue një “barceletë”, se “shoku” Enver “nuk ka dijtë gja fare” se do të rrenohet!

Po këte, a e besoni ju lexues të nderuem?.. E pra, edhe këte e ka shkrue një nga “dr…prof…” që thonë, se ishte edhe “akademik”. Kur e kam ndigjue po të kishe ndonjë gradë edhe unë, do ta kishe vertetue se “ashtu asht kenë”! I shkreti Enver, “sa shumë gjëra i ngarkojnë të gjorit!” thonë “ata”… që e kanë njohë afer…

Po këte tjetren a e dini ju? Urdhni per me shkatrrue të gjitha Kishat Katolike në Shqipni, nuk kishte nevojë me u persëritë per sejcilen Kishë, ashtusi, edhe urdhni “mos me prishë asnjë xhami, pa dijenin e Enverit, nuk kishte nevojë me u persëritë, mbasi qeveria shqiptare duhet t’ ishte e “kujdesëshme” në lidhje me mardhanjet me Turqinë!

Kështu, “gabimi” kje i vartësëve, që per qejfin e tyne anadollak prishen një nga Kishat ma të vjetra Monumentale, dhe ruejtën një Xhami të pushtuesëve turq, sa me i tregue atyne që vijnë në Tiranë, se “merrni vesh me ké keni punë!”…

Po “drejtuesit” e besimeve të ndryshme a u pajtuen me këte “Revolucion”, dhe cili kje qendrimi i tyne? Kedo me pyetë u pergjegjë: “Të gjithë u persekutuen njëlloj!”

Edhe né që e jetuem atë “Revolucion” duhet me e besue këte “gënjeshter”, se nuk po them “rrênë”, mbasi “rrênat” perditë po hahen me bukë nga i shkreti Popull !

Mbas fjalimit programatik të Enver Hoxhës, me 6 Shkurt 1967, në muejn Mars t’ atij viti, filloi “demaskimi i Klerit Katolik Shqiptar” me At Gegë Lumaj, në Institutin Pedagogjik të Shkodres, nen kujdesin e anadollakut boshnjak Ramiz Alia, nga Xhemal Dini e Musa Kraja, pranë komitetit partisë së rrethit Shkoder, ku përgatiteshin edhe të gjitha diskutimet per sejcilin “servil” që do të fliste nder këto mbledhje. Mbas At Gegës, u vazhdue me Don Mark Hasin, At Pjeter Meshkallen…Imz. Ernesto Çoben, që ishte edhe drejtues i Klerit të gjithë Shqipnisë…U vazhdue me pushkatimet e shfarosjet:

1. Imz. Ernesto Çoba (1913 – 8 Janar 1980)Vdes në sigurimin e shtetit Tiranë…
2. Don Zef Bici (19 Maji 1919 – Pushkatue me 10 Maji 1968).
3. Don Mark Dushi (19 Nandor 1920 – 10 Maji 1968) Pushkatue.
4. Don Marin Shkurti (1933 – 1 Prill 1969) Pushkatue.
5. Don Shtjefen Kurti (24 Dhjetor 1898 – 20 Shtator 1971) Pushkatue.
6. Don Anton Doçi (15 Qershor 1915 – 1973) Pushkatue.
7. Don Mikel Beltoja (17 Prill 1935 – 10 Shkurt 1974) Pushkatue.
8. Don Prekë Nikçi (1921 – 15 Mars 1974) Mbytet në fabriken e çimentos në Krujë.
9. Don Mark Hasi (1920 – 11 Shtator 1981) Vdes në kampin e Ballshit.
10. Don Lazer Jubani (23 Prill 1925 – 29 Korrik 1982) Helmatiset nga sigurimi…
11. Don Lec Sahatçija (Dhjetor 1906 – 4 Prill 1986) Vdes në burgun e Tiranës.
12. Don Nikoll Gjini (1911 – 1987) Vdes në kampin e Zejmenit.
13. Imz. Lazer Sheldija (1928 – 10 Shtator 1988) Vritet në ShBA, nga sigurimi…
14. Don Pjeter Gruda (1 Gusht 1922 – 13 Janar 1989) Vdes në kampin e Sarandës…

***

Gjenocidi komunist në Shqipni, ka vra dhe zhdukë vetem nga viti 1967 – 1989 të gjithë Klerikët Katolik Shqiptar të siperpermendun…

Janë arrestue, torturue, dënue, janë internue dhe ridënue deri në zhdukjen e plotë nder kampet e shfarosjes së Republikës Socialiste të Shqipnisë edhe këta Klerit Katolik Shqiptar, të perfshimë në këte Gjenocid të ashtuquejtun “Revolucion Ideologjik e Kultural”, vetem mbas vitit 1967:

1. At Pjeter Mëshkalla, 25 vjetë burg.
2. Don Mikel Koliqi, 38 vjetë burg dhe interrnim.
3. Don Nikollë Mazrreku, 37 vjetë burg e interrnim.
4. At Zef Pllumbi, 28 vjetë burg e interrnim.
5. Don Simon Jubani, 26 vjetë burg.
6. At Gegë Lumaj, 20 vjetë burg.
7. At Gjergj Vata, ban mbi 10 vjetë burg si pasuesit…
8. Don Frano Illija.
9. Don Ndoc Sahatçija.
10. Don Nikollë Troshani.
11. Don Zef Simoni.
12. Don Kolec Toni.
13. Don Ndré Krroqi.
14. At Anton Luli.
15. Don Ndoc Ndoja.
16. Don Gjergj Simoni.
17. Don Marjan Arta.
18. Fratel Gasper Jubani.
19. At Ferdinand Pali.
20. At Aleks Baqli.
21. At Leon Kabashi.
22. Don Martin Trushi.
23. Don Nikollë Pergjini interrnohet.
24. Asht burgosë At Llazar Popi i Shkodres Popoviq, bashkë me vllaun Markon.

At Llazar Popi vdiq i burgosun në senatoriumin Tiranë, me 1 Dhjetor 1972.

Emnat e Klerikëve të Besimeve tjera ti shenojnë “historianët” e tyne.

***

■ Mbas vitit 1967, janë prishë e janë tretë të gjithë Eshtnat e Vorrezave të Kishave të Shqipnisë, tue fillue nga Katedralia qind e sa vjeçare e Shkodres.

■ Mbas vitit 1967 në Shqipni, nuk ka mbetë asnjë Kishë Katolike.

■ As ky terror me vrasje e shfarosje…endè nuk quhet Gjenocid !?..

Melbourne, Shkurt 2014.