Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Zhuliana Jorganxhi, poetja lirike, Mbretëreshë e teksteve të këngëve

by

Intervistë ekskluzive, me Poeten Lirike, Prozatoren dhe Gazetaren Zhuliana JORGANXHI/

 Bisedoi: Raimonda MOISIU/

Poetja Zhuliana Jorganxhi është vlerësuar si një poete lirike, -mjeshtre  e maturuar e vargjeve lirike shqiptare, plot mirësi, mëncuri dhe  vitalitet i  këngës në poezi. Vargjet poetike  të  Zhulianës mbartin frymën tejet lirike, ndjesore dhe njerëzore, që zbulojnë bukurinë dhe të fshehtat e shpirtit. E lindur dhe e rritur në  një familje artistësh, të cilat  e bënë poeten: një kërkuese  tek letërsia, poezia dhe rrënjët e saj,  të  mbështetura këto nga tradita e kulturës të vendlindjes, Korcës, nga frymëzimet e soneteve të serenatave korcare dhe vargut të lehtë të fëshfërimës së blireve, duke hyrë brenda shpirtit njerëzor dhe përpjekjes për të ekslporuar enigmat  e  këndvështrimit personal dhe perceptimit  origjinal të botës e njerëzve që e rrethojnë. Pena krijuese e Zhuliana Jorganxhiut zotëron një ndjeshmëri mahnitëse me elokuencë dhe energji të cmuar intelektuale, filozofike e letraro-artistike. Falë formimit dimensional letrar, artistik, poetik, prozë, letërsi për fëmijë, përvojës në gazetari, historike e filozofike, artdashësit dhe media të ndryshme e kanë vlerësuar  Zhuliana Jorganxhiun “Mbretëreshë e teksteve të këngëve”. Tekstet e shkruara  kanë rëndësinë dhe mesazhin e dhimbjes e dashurisë njerëzore, të zbukuruara me vargje lirike,  për të kuptuar të vërtetën, që ngjallin zemrat e shërojnë shpirtrat, por edhe e  kanë vendosur atë  në elitën e shquar të poetëve lirikë që kanë bërë epokë. Ja si shprehet shkrimtari dhe poeti prof. Vangjush Ziko, për  Zhulianën: “Kam kujtimet më të mira për të si nxënësja ime, por edhe  si njeri; për gjithë familjen Jorganxhi,  me ne krye artistin legjendar të  Korit karakteristik të Korcës, të madhin Gaqo Jorganxhi. Zhuliana meriton shumë ajo, është e sinqertë, po aq edhe njerëzore, me kulturë dhe personalitet të vecantë krijues, me shpirt të vërtetë artisteje,  të trashëguar nga geni familjar.”

Në këtë intervistë, Poetja, Prozatorja dhe Gazetarja e mirënjohur, Zhuliana Jorganxhi rrëfen rrugëtimin e saj njerëzor, qytetar,  intelektrual e krijues. Për më shumë ndiqni intervistën: 

Përshëndetje e nderuar Zhuliana, besoj se na shkon një bisedë arti, paçka se mes nesh është Atlantiku! Disi larg, por arti, i afron kufijtë. Ju  jeni vlerësuar me Disku i Artë i Festivalit, kurse për 40 vjetorin e Festivalit të këngës në RTVSH më 2001-ë, ju dha “Çmimi i Karrierës”, në vitin 2005-ë kini marrë çmimin e “Mirënjohjes” nga RTVSH,  dhe vjet nga Promotor dhe TVKlan kini marrë çmimin “NDERI I KËNGËS SHQIPTARE”. Si  ndjeheni për këto vlerësime?

 Në radhë të parë ju falenderoj për këtë intervistë dhe ju uroj suksese në punën tuaj krijuese, gjithashtu përshëndet gjithë bashkëatdhetarët e mij aty në Sh.B.A. duke ju uruar shëndet te plotë dhe mbarësi! Ju përmendët disa nga vlerësime dhe çmimet, që më janë dhënë nëpër vite për punën time si poete e këngës. Natyrisht jam ndjerë e gëzuar për këtë dhe ju jam mirënjohëse gjithë atyre që më kanë vlerësuar dhe në veçanti kompozitorëve, këngëtarëve, orkestruesve, orkestrantëve të RTVSH-ë dhe dirigjentëve, që kanë bashkëpunuar me mua ndër vite dhe këta iu përkasin plejadave të tëra. Një mirënjohje speciale do t’iu dërgoja gjithë artdashëve tanë kudo që ndodhen, të cilët i kanë duartrokitur dhe i kanë vlerësuar këto këngë nëpër vite edhe sot.

 -Ju jeni një nga poetet pioniere të letrave shqipe. Ju  vetë vini nga ndonjë familje shkrimtare  dhe artistike? A ka qenë  letërsia një  interes shumë i hershëm i juaji apo diçka që lindi si pasion e dëshirë  më vonë?

Jam lindur dhe rritur në një familje muzikantësh, por them që ishte muzika ajo që më çoi tek letërsia. Nëna ime lexonte shumë jo vetëm në shqip, por edhe në gjuhën greke, se kishte  mbaruar gjimnazin grek dhe ajo kërkonte dhe nga ne fëmijët të lexonim, por për mua ishte motra ime Rozmaria, ajo që më hapi rrugën nga muzika tek letërsia. Ajo, sa herë vinte me pushime në Korçë nga studimet jashtë shtetit sillte pllaka gramafoni dhe partitura. Duke dëgjuar operat e ndryshme si “Fausti”, “Boris Godunov”, “Dama Pik” etj. unë jam njohur me Gëten, Pushkinin etj. Më vonë fillova si të thuash belbëzimet e para në poezi në gjimnaz. Ishin shoqet e mia të klasës lexueset e mia të para. Në gjimnazin “Raqi Qirinxhi” kemi pasur profesorë të mrekullueshëm në çdo lëndë. Kështu mua më ka dhënë lëndën e letërsisë poeti, dramaturgu dhe përkthyesi i shkëlqyer Profesor Vangjush Ziko dhe Profesor Niko Mustaka. Profesor Vangjushi krijoi rrethin letrar të gjimnazit dhe aty u aktivizova dhe unë. Nuk e di a shkova unë tek poezia apo erdhi ajo tek unë? Them më shumë se erdhi ajo tek unë si pasion!

– A ju kujtohet kur ju së pari keni shkruar  një poezi, tregim apo ndonjë gjini tjetër dhe i keni thënë vetes: Ja dola! Kam krijuar dicka  që është me të vërtetë krijimi im. Kur ka ndodhur kjo, herët apo më vonë?

 Kjo më ka ndodhur tani shumë vonë pas viti 2000, kur kam shkruar një tregim “Fajtor pa faj” kushtuar artistit dhe shkencëtarit të shkëlqyer , të ndriturit Eriko Veizi, i cili hoqi kalvarin e burgjeve dhe vdiq në kulmin e krijimtarisë, shumë i ri në vitin 1993! E kisha si vëlla Erikon dhe ai më quante “motër”, një nga karikaturistët e talentuar dhe një shkëncëtar i shkëlqyer i gjeofizikës. E shkrova me vonesë këtë tregim dhe kur e mbarova dola menjëherë jashtë shtëpisë dhe mora frymë thellë:Ndjeva se kisha shlyer një peng të madh për këtë NJERI TË MADH dhe TË VËRTETË! Kjo ka qenë hera e parë dhe e fundit, që i thashë vehtes: “Ja dola!”

– Kush ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në krijimtarinë tuaj, -prindërit, artet, letërsia apo  njerëzit e thjeshtë, qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të vecantë në frymëzimin tuaj?

 Prindërit, natyrisht kanë qënë ata që më kanë nxitur të shkruaj, por unë them që gjithmonë duhet një “dorë e ngrohtë” që të të ndihmojë. Kur isha në maturë, në Korçë erdhi për pushime shkrimtari i mirënjohur Petraq Qafëzezi, me të cilin kam lidhje familjare. Mora guximin dhe i tregova poezitë e mia. Ishin të gjitha poezi lirike. Ai i mori dhe botoi dy prej tyre në gazetën “Drita” më 28 qershor 1964, që rastisi të ishte dhe mbrëmja e maturës. Ende s’i kisha mbushur 18 vjetët!

 – Ju jeni një autore prodhimtare në shqip e disa gjuhë të huaja. Po citoj disa tituj:  “Net provimesh”(1969), “Rritje”(1971) ,”Lule në pemën e lirisë” (1982), Vëllimin me tregime për fëmijë “Fëmijët e teto Nastës”(1975), “Gaqo Jorganxhi dhe grupi LIRA” (monografi letrare) (2005), “Dhembje e ndaluar” (Poezi) (2008), “Dhimbje e bukur” (Lirika dashurie) (2008), “…Edhe ata pinin çaj…” (vëllim me tregime) (2009).  Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?

 Unë e kam nisur karrierën time poetike si poete lirike, por  nga përvoja ime dhe si gazetare, sepse unë kam mbaruar fakultetin histori Filologji dega gjuhë letërsi shqipe dhe njëkohësisht kursin dy vjeçar të gazetarisë, që u çel atëhere pranë  fakultetit juridik dhe shkencave politike, sepse fakulteti i gazetarisë u çel më vonë. Pra, kam punuar për 6 vjet si gazetare tek revista “Shqiptarja e re”, (revistë për gratë) dhe kam shkelur pothuaj gjithë Shqipërinë, fshat e qytet, përveç Tropojës dhe Përmetit. Kjo punë më bëri të prek me sy gjendjen e popullit tim dhe në veçanërisht të grave. Ishin gratë ato që punonin nëpër fusha dhe ara, ndërsa burrat i gjeje tek zyrat e kooperativave…Kam ndërrojen , se kjo vazhdon ende. D.m.th. gruaja në fshat bën punët më të rënda dhe kjo është shumë e dhimbshme. Nga poezia kalova shpejt në gjininë e tregimit dhe kam botuar disa tregime nga vitet ’69-70 tek “Zëri i Rinisë”, “Shqiptarja e re “, “Pionieri”, “Fatosi”. Ato atëhere u mirëpritën, por unë pas botimit me tregime “Fëmijët e teto Nastës” nuk botova më vëllim me tregime në ato vite, se puna në RTVSH për tekstet e këngëve më merrte shumë mund dhe kohë. Nuk ishte e lehtë në atë kohë të ishe redaktore dhe skenariste e festivalit, pra të mbaje përgjegjësinë e përmbajtjes së festivalit, që ishin tekstet e këngëve! Jam marrë në kohën e festivaleve deri tek programet e tri netëve, që shtypeshin tek shtypshkronja “Mihal Duri”.

 -Ju jeni poete. Qindra vargje poetike në shqip, por edhe të përkthyera në gjuhë të huaj. E vlerësuar me çmime kombëtare për talentin tuaj brilant në vargje. Cfarë mendoni se ju ka frymëzuar për t’u bërë poete?

Jam vlerësuar me dy çmime kombëtare për dy poemat e mia dhe kjo më ka gëzuar dhe nxitur që të punoj më shumë. Çdo punë dhe aq më shumë ajo krijuese do shumë mund, nerva dhe mbi të gjitha frymëzim e pasion. Frymëzimi vjen atje ku s’e pret. Nuk harroj njëherë për një tekstin e një kënge , në mos gaboj titullohej “Këngët e trimërisë” me të ndriturin Agim Prodani punuam gjithë para diten dhe unë nuk arrita të bëj as edhe një varg. Në drekë do të shkoja tek vëllai i vogël, se më kishte ftuar. I hipa autobusit të Tiranës së Re, kur më erdhi vargu i pare. Këtë e shpjegoj dhe kështu: Në trurin tim tashmë ishte melodia e këngës, që më ndiqte pas edhe aty në autobus, ndaj aty lindi vargu i parë, pas të cilit rrodhi gjithë poezia. Ajo këngë me sa më kujtohet u këndua në Dekadën e Majit të viteve ’70-ë nga dy këngëtarë të mirënjohur korçarë Gjergj Suljoti dhe Petrika Rrëmbeci dhe pati shumë sukses.

 -Çfarë shërben si frymëzim për të shkruar poezi? A keni ndonjë ndjesi të vecantë kur ju shkruani një poezi të bukur, të ndjeshme e të mirë?

 Nuk ka receta për frymëzimin, këtë e thotë vetë fjala frymë-zim, pra vjen si frymë e shenjtë, do të thoshnja. Natyrisht kur e ndjen, që ke krijuar një fjalë të bukur të pathënë më parë, ndjen një kënaqësi , sepse ke vënë shpirtin  në të.

 -Ju keni me qindra vargje si krijuese tekstesh për këngë të vlerësuar me çmime të para  në festivalet  e RTVSH-ë? Si ndjeheni për këtë?

 Natyrisht 7 çmime të para nëpër festivalet e RTVSH dhe 4 në koncertet “Kur vjen Pranvera” më kanë dhënë kënaqësinë e veçantë ato çaste, por Unë i jap rëndësi atyre teksteve që i kanë rezistuar kohës , atyre këngëve me tekstin tim që këndohen dhe sot dhe ato nuk janë pak! Këtë e treguan “Këngët e Shekullit” , ku unë kam gati 20% të tyre me tekstet e mia dhe kjo nuk është pak për një krijues, kur diçka ka lënë nëpër vite.

 -Znj. Zhuliana ju keni studiuar edhe për gazetari. A ju kujtohen ditët tuaja të para si gazetare? Çfarë ka ndikuar te ju më shumë apo dicka e papritur, që ju zgjodhët të jeni gazetare? A mund të na përshkruani  momente  nga eksperienca tuaj?

 Dita e parë si gazetare ka qenë kur unë isha ende studente dhe shërbimin e parë e kam bërë në Sukth, tek një ofiçinë, ku punonin edhe gra dhe vajza. Pata emocion që kur mora trenin dhe pyetjet ende nuk i kisha përgatitur, por ato erdhën duke parë aty gjendjen dhe punën e tyre. Ishte një shërbim për revistën “Shqiptarja e re” dhe unë falenderoj ish kryeredaktoren e kësaj reviste gazetaren e mirënjohur Ballkiz Halili për besimin, që pati tek unë si vajzë e re. E kam pasur pasion punën e gazetares, që në vitet kur isha studente dhe atëhere shumë nga miqtë dhe mikeshat e mia poetë dhe shkrimtarë të rinj aktivizoheshin në gazeta dhe revista të ndryshme për reportazhe, portrete etj. Kjo ka qenë dhe një nga eksperiencat e para në fushën e gazetarisë nga shumë prej nesh, që më vonë pas studimeve filluam punën edhe si gazetarë në organe të ndryshme të shtypit dhe në RTVSH.

 – Është një rastësi e mrekullueshme, që ne kemi mundësi për të diskutuar rrëth krijimtarisë tuaj. E them këtë sepse përvec poezisë, hartuese tekste muzikorë ,  gazetarisë, ju lëvroni edhe prozën, në gjininë e tregimit, vecmas asj për fëmijë. Unë  vecanërisht, do të përmendja librin me tregime  “”Fëmijët e teto Nastës”, që pati jehonë në letrat shqipe, por dhe mjaft i  vlerësuar nga kritika e kohës. Çfarë ju tërhoqi për të shkruar këtë libër me tregime? Përse ky titull?

 Vëllimi “Fëmijët e Teto Nastës” e kam shkruar nga vitet ’70-ë. Isha aktivizuar me tregime të ndryshme tek “Zëri i Rinisë”, por edhe në gazetën “Pionieri” dhe atë “Fatosi”. Në gazetën “Pionieri” atëhere ishte kryeredaktor i ndrituri dhe i mirënjohuri shkrimtari për fëmijë Bekim Gaçe, shkrimtarja Elena Kadare dhe poeti shumë i talentuar për fëmijë Xhevat Beqaraj ( ky i fundit ka qenë dhe redaktori letrar i vëllimit tim të parë me poezi “Net provimesh”), të cilët me dashamirësinë e tyre më hapën dyert e redaksisë dhe më nxitën të shkruaj edhe për fëmijë. Po ashtu mikja ime e mirë, shkrimtarja dhe skenaristja Shpresa Vreto atëhere kryeredaktore e revistës “Fatosi”, më botoi tregime për fëmijë. Disa prej këtyre tregimeve të botuara në këto organe shtypi unë i përmblodha edhe në vëllimin tim “Fëmijët e Teto Nastës”. Është e vërtetë , që kritika dhe vetë shkrimtari i madh për fëmijë, i ndrituri Bedri Dedja u shpreh me entusiazëm për vëllimin tim, por ndërkohë unë fillova punën në RTVSH,  si redaktore letrare në Redaksinë e Krijimtarisë dhe Inçizimeve Muzikore dhe nuk munda më t’i përkushtohem siç duhej gjinisë së tregimit për fëmijë. Titulli këtij vëllimi është marrë nga një prej tregimeve, në të cilin unë përshkruaj pak a shumë atë rrugicën time në Korçë, miqte e mikeshat e mia të vegjëlisë, që për çdo mbrëmje, veçanërisht në verë, na mblidhte para portës së shtëpisë së saj një nga të moshuarat e mëhallës, e cila dikur kishte qenë një nga mësueset e para: E quanin Olimbi Ikonomi dhe ishte nusja e xhaxhait të këngëtarit të mirënjohur Mihal Ciko, babait të Zhani Cikos dhe na tregonte shumë legjenda dhe histori të bukura. Unë tek figura e Teto Nastës kam mëshiruar jo vetëm atë, por edhe një nga nënat e dy dëshmorëve të Korçës: Raqi dhe Stavri Themeli, që ishte gjyshja e shoqes sime të ngushtë qysh në fëmijëri, Zhaneta Themelit. Me emrin Nastë, desha të përjetësoj gjyshen time nga babai, që e quanin Anastasi.

Letërsi artistike, poezi, prozë, publicistikë . Në cilën prej tyre ndjeheni më mirë? Çfarë mendoni se ka mbetur e pandryshueshme? Si lindi shtysa për të kaluar nga vargjet në prozë, apo nga proza në vargje?

 Të gjitha këto gjini më pëlqejnë, por gjithmonë do të kthehem tek dashuria e parë, që për mua është POEZIA! Nuk e di si ndodhi kalimi nga poezia në prozë. Mbaj mend që ka ardhur papritur një pasdite në zyrën e redaksisë së revistës ku punoja. U ula pranë makinës së shkrimit dhe fillova të shtyp tregimin “Pragu”, i cili u botua atëhere në “Zëri i Rinisë” me një ilustrim të shkëlqyer nga e madhja, e ndritura Safo Marko. Ishte viti 1969.

 -Çfarë do të dëshironit të thoni në lidhje me karakterin e përgjithshëm të gazetarisë shqiptare, Ballkanike apo Lindore, në krahasim me atë perëndimore, bazuar në ato ç’ka ju keni lexuar apo vënë re?

 Nuk mund të jap mendimin tim të prerë për gazetarinë në Shqipëri, por kam idenë, se mungojnë shumë gjini gazetareske si reportazhi, portreti, analiza e vërtetë e fakteve dhe gazetarët jepen mbas “sensacionit” shpesh pa verifikuar mirë lajmin. Ajo që nuk më pëlqen dhe që më krijon pështjellim është, që nuk ka gazetë tek ne mos të flasë për seksin, shpesh duke rënë në vulgaritet. Shtypi serioz në Perëndim nuk bije në këto vulgaritete. Shpesh gazetari a gazetarja, në vend që të bëjë portretin e plotë të artistit, këngëtarit a kujtdo personi publik rend e gjen rrugën më të lehtë intervistën. Unë çmoj shumë gazetaren Rezarta Reçi , e cila ka bërë dhe bën një punë të shkëlqyer me portretet, që ka dhënë të artistëve, shkrimtarëve, piktorëve, njerëzve të shkencës në emisionin e saj plot kulturë “Arratia e Peshkut të Kuq”. Gjithashtu çmoj penën e gazetarit Aleksandër Çipa për problemet e thekshme që ngre dhe me vërtetësi. Ju uroj suksese gjithmonë e më të mëdha këtyre gazetarëve dhe kujdo, që bën gazetari të vërtetë në Shqipëri.

 – Ju gjithashtu, jeni  bija e këngëtarit veteran lirik, “Artisti i Merituar”, solistit të Grupit historik “Lira”, të Korcës, Gaqo Jorganxhi . Cili është “çelësi sekret” i lidhjes me atin tuaj,  dhe a ka ndikuar formimi tuaj intelektual dhe profesional artistik  në formimin tuaj, poete dhe shkruese tekstesh lirike?

Natyrisht im atë ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm në të katër ne fëmijët e tij, gjithashtu dhe nëna. Mbaj mend ende fëmijë 7-8 vjeç ai më merrte përdore në provat, që bënte në Pallatin e Kulturës. Aty unë kam ndjekur pothuaj gjithë provat e operetës “Agimi” (1954) me libret të Kolë Jakovës, muzikë të Kristo Konos, që u vu në skenë nga kori, orkestra dhe solistët e Pallatit të Kulturës në Korçë. Aty im atë luante një nga rolet kryesore atë të Murr Keçit. Atëhere, mbaj mend zjente e gjithë Korça për vënien në skenë të kësaj operete të parë shqiptare. Në rolet kryesore luanin dhe këndonin: Pirro Suljoti, Marika Balashi, Lefkothe Kane, Gaqo Jorganxhi, Dhimitra Mele, Pandi Raidhi, Andrea Trebicka, Liza Skrami etj. Në korin e madh merrnin pjesë punëtorë, zanatçinj, mësuese etj. Ishte një sipërmarrje e madhe, që doli me shumë sukses jo vetëm në Korçë, por edhe në gjithë Shqipërinë. Në vitin 1956 u riorganizua dhe kori i grupi “LIRA” me këngët karakteristike korçare, grup, i cili ishte formuar në vitin e largët 1928-ë. Aty merrnin pjesë gjithë anëtarët e parë të këtij grupi dhe ishin 12-ë,  me gjithë katër orkestrantët, kitara dhe mandolina. Këta të 12-ë,  populli i Korçës i quante “12 Apostujt e muzikës korçare”. Aty im atë dhe Tole Adhami ishin solistë, kurse dirigjent ka qene Profesor Kostaq Osmanlli.

Unë jam rritur mes këngëve korçare, arieve të operave, që im atë m’i këndonte, të cilat ai i interpretonte dhe në koncerte të ndryshme, i shoqëruar nga pianisti i mirënjohur i ndrituri Boris Plumbi. Të gjitha këto ndikuan në formimin tim si poete. Unë me Profesor Boris Plumbin dhe më vonë me pianistin e mirënjohur Sami Bujari kam studiuar 10 vjet piano në Pallatin e Kulturës së qytetit tim. Kjo më ka ndihmuar dhe lehtësuar shumë në krijimin e teksteve.

-Mendoni se keni arritur aty ku duhet me krijimtarinë tuaj apo kini akoma për të bërë? Çfarë po shkruani aktualisht? Projektet tuaja në të ardhmen?

 Nuk besoj të ketë njeri, aq më shumë krijues që të thotë, se ka arritur aty ku duhet me krijimtarinë e tij. Është një shprehje latine: “I gjatë je o, art, e shkurtër je o, jetë!” Kam disa vjet që kam një vëllim gati me tekstet e mia nëpër  vite duke përzgjedhur ato që unë mendoj që janë më të realizuarat, por do dëshëroja ta shoqëroja me vijat melodike dhe dy CD. Kjo është një punë e vështirë dhe ky vëllim ka vite që po fle. Gjithashtu kam disa vjet që po shkruaj kujtimet e mia për punën time si redaktore letrare dhe poete e këngës, por ende s’e kam mbaruar.

 -Ç’mund të na thoni në lidhje me kulturën muzikore dhe atmosferën artistike në Shqipëri? Cfarë do të dëshironit të kishte bota shqiptare  nga kultura muzikore, nga ajo italiane ku ju jetoni aktualisht?

 Çdo brez krijon këngët e tij dhe thuhet se kënga “është modë”, por unë them që një këngë është këngë kur jep një mesazh të bukur dhe atë e merr publiku dhe e këndon dhe kënga pa melosin nuk jeton dot. Në Shqipëri ka muzikantë të formuar në Universitetin e Arteve dhe ata për mua bëjnë muzikën e vërtetë. Një muzikant nuk mund të kuptohet pa njohjen e një vegle muzikore, notave, solfexhit, harmonisë etj., që e formojnë një muzikant, por kam idenë që ndonjëherë mjafton një kompjuter, merret kopja e ndonjë kënge të huaj dhe hidhet në treg. Kënga italiane i provoi të gjitha rrymat pas viteve ’60 dhe ’70, por tani i është kthyer traditës: melodisë. Ata tre djemtë e trios “VOLO” po pushtojnë botën me këngën e vërtetë italiane. Kështu them, që dhe kënga shqiptare duhet të tingëllojë shqip, pa rënë në folklorizëm.

-Sipas mendimt tuaj, çfarë është qëllimi maksimal i Artit? Ju kanë quajtur artdashësit tanë dhe media të ndryshme “Mbretëreshë e teksteve të këngeve”, por a është ndjerë artistja Zhuliana Jorganxhi e vlerësuar nga shteti?

 Kur e pyetën të madhërishmin Bethoven:”Pse shkruani?!” Ai u përgjigj: “Atë që kam në shpirt dua të shpërthejë!” Ky është dhe qëllimi i një artisti, të verë shpirtin në artin e tij dhe ky art të çojë mesazhe tek çdo njeri, ta fisnikërojë atë. Sa për pyetjen e fundit a jam ndjerë e vlerësuar nga shteti po ju them, se përveç çimimeve dhe vlerësimeve nga institucionet e ndryshme nuk kam asnjë titull dhe jam me një pension minimal prej 150.000 lekë të vjetra, kur kam mbi 50 vjet krijimtari të botuar dhe të interpretuar, por mua më mjafton vlerësimi i artdashësve tanë, të cilët ndoshta kanë filluar të më quajnë me një “titull” shumë të madh, siç thatë dhe ju, të cilin ndoshta s’e meritoj duke më quajtur “Mbretëresha e teksteve të këngëve”. Nuk e bëjnë titujt një artist a krijues, e bën ajo ç’ka ai ka lënë prapa.

-Kur jeni ndjerë krenare për punën tuaj?Dhe pse?

Kur njeriu nxjerr nga duart dhe mendja e tij një punë të pastër, që iu shërben të tjerëve, ose iu jep njerëzve kënaqësi shpirtërore unë them që duhet të ndjehet krenar për atë që ka krijuar. Kjo më ka ndodhur jo rrallë, kur teksti, pra mesazhi i këngës ka hyrë në zemrat e njerëzve si p.sh. për tekstin “Në duart e nënës”, “Në sytë e tu”, “Pragu i vegjëlisë”, “Se kënduam Let it be” etj. kam marrë urime nga shumë njerëz, sepse tek teksti i parë ka një varg. “dhe vehten qortova të zënë në gabime, zemrën kur ta theva, o e shtrenjta ime!”, varg i cili për mendimin tim i përket gjithkujt nga ne, se s’ka njeri mos t’i ketë thyer zemrën qoftë dhe njëherë nënës së tij dhe të mos jetë penduar. “Në sytë e tu” preket një temë shoqërore. Aty tregohet një çifti “i zemëruar, që i ndjek pas një fëmijë si zog i trembur i hutuar!”…Tek “Pragu i vegjëlisë” them se gjithkush kudo që të shkojë do të kthejë sytë tek ai prag vegjëlie, ku hodhi hapin e parë, tha fjalën e parë…”Se kënduam Let it be” është një këngë që i kushtohet brezit tim, i cili “mohoi për një çast Zotin”, “por, se këndoi Let it be, rrojti i përgjuar”…dhe i kërkon falje Zotit: “Falna ti dhe mjaft me lot/ veç tek ti kam për të besuar!”

-Çfarë është dashuria për Ju, dhe kur e ndjen një grua se është e dashuruar!

Dashuria për mua është jeta! Një grua duhet të ndjehet e dashuruar kur nuk e kupton dot asgjë në jetë pa atë që dashuron.

 -Sa ju ka mbështetur familja në karrierën tuaj artistike?

 Familja më ka mbështetur në çdo çast dhe ka jetuar me shqetësimet e mia në periudhën e festivaleve në veçanti familja e motrës sime me kunatin tim të ndriturin Profesor Kostandin Leka, i cili gjatë gjithë jetës sime krijuese ka qënë një udhëheqës i shkëlqyer shpirtëror me vërrejtjet dhe kritikat e tij prej njeriu erudit dhe i jam mirënjohëse gjithë jetën atij, prindërve të tij të ndritur Jolanda dhe Minella Leka dhe motrës sime Rozmari. Unë kam jetuar me familjen e motrës dhe jetoj ende me të, pas 15 vjet jete në konviktet e qytetit “Studenti”, 4 vjet studime dhe 11 vjet si nënpunëse e pastrehuar(1964-1979).

-Një mesazh për brezin e talenteve të reja?

Gjithmonë i kam dashur dhe i kam përkrahur talentet e reja, sepse atyre iu përket e ardhmja! Do dëshëroja, që ata të jenë gjithmonë vetvehtja dhe të çojnë gjithmonë e më lart kulturën dhe artin në Shqipëri, sepse vetëm kultura shpëton një vend dhe e çon atë drejt përparimit!

Ju faleminderit!

Bisedoi:Raimonda MOISIU

 

Vangjush Ziko -Jetë, mbështjellur në butësi lirike

by

Esse-personazh rreth figurës të poetit, dramaturgut, prozatorit, esseist-it, studiuesit dhe përkthyesit brilant të lirikëve të mëdhenj rusë, Vangjush ZIKO./

 Shkruar nga Raimonda MOISIU/

 Letërsia, është dashuria për artin e fjalës në të  shprehur dhe  në të  shkruar, e cila  na jep mundësinë ta jetojmë jetën ndjeshëm e natyrshëm në një realitet krejt tjetër,  me integritetin e pasionit njerëzor, ambicjes dhe  sfidës, të cilat lindin  energjinë e psikikes dhe  shpirtërores, midis ëndrrës dhe realitetit, në jetën reale. Është lufta e talentit me vetëbesimin dhe vetë-ndërgjegjësimin, që  pasqyron frymëzimin nga motivet e  të dukëshmes e së padukëshmes, që dëshmohen përmes vetë-zbulimit; forcës e talentit dhe e inteligjencës, armë këto për  ndryshim, në  udhëtimin e trishtë e të lumtur të jetës, të  përjetimeve dhe casteve të saj, në të përditshmen njerëzore. Me intimitetin e sublimes e shpirtërores,  të ëndrrave dhe zhgënjimeve, historike e dokumentare,  social, politike dhe ekonomike të natyrës dhe  të shoqërisë, që përkojnë natyrshëm, të menduarit ndryshe për të  ecur me hapin e kohës dhe frymëzimin  me ndjenjën e bukur të dashurisë  në botën që na rrethon. Në  historinë moderne dhe bashkëkohore të letërsisë shqipe, shkrimtari dhe poeti lirik meditadiv e vizionar, Vangjush Ziko është një figurë unike njerëzore dhe historike, mendimtar i shquar, kreativ dhe erudit,  një zë i vecantë që i përket  periudhës së shtrirjes kombëtare në disa epoka; asaj të historisë moderne shqiptare, letërsisë së realizmit socialist, letërsisë post-komuniste dhe jashtë kufijve  të atdheut, në ekzil,  zë i   idealizmit dhe revolucionit të botës së modernizuar, me krijimtari metaforike dhe e motivuar ideo-artistikisht, filozofike dhe  letraro-artistike, thellësisht njerëzore. Letërsia shqiptare krenohet për shumë individëve historikë dhe kombëtarë, shkrimtarë dhe poetë, për trashëgiminë  e tyre të cmuar intelektuale, letraro-artistike, me  veprat e tyre mbresëlënëse dhe madhështore, por një nga krenaritë  që i ka rritur nderin dhe autoritetin vendlindjes, Korcës dhe  letrave shqipe, është edhe emri i poetit, dramaturgut, shkrimtarit, eseistit, përkthyesit brilant dhe studiuesit, prof.  Vangjush Ziko. Një emër gjithpërfshirës, një transformim krejt i natyrshëm dhe i motivuar ideo-artistikisht, që vazhdon të mbetet  gur prove i botës së civilizuar, në kërkim të identitetit krijues unik, është vizioni i ri i revolucionarizimit të  ndryshimeve esenciale dhe i ndërgjegjësimit të  artit bashkëkohor, kulturës shqiptare dhe njerëzimit progresiv, integritetit profesional të gërshetimit mes letërsisë artistike dhe asaj dokumentare.

Stili poetik i  poetit Vangjush Ziko-i mëkuar thellësisht me lirizëm.

 Vangjush Ziko, meriton vëmendjen dhe vlerësimin si një nga poetët lirikë më të shquar të vargjeve lirike shqiptare, poet që reflekton shqetësimet, dhimbjet e dashuritë, duke ruajtur individualitetin krijues të dallueshëm e të vecantë, individualitet rini -krijues, i mëkuar me lirizëm. Pikëtakimin e parë me vargëzimin e ka pasur në moshën fëminore, me këngët për motmotin që mbartnin ritmin e lodrave fëminore, të kënduara nga nëna e tij, dhe më pas në  abetare, kur nisi të mësontë të shkruante e të lexonte. Në moshën nëntë vjecare  librin e parë me vargje që lexoi, ka qenë poema në vargje e Naim Frashërit, dhe librat e parë që ka blerë me poezi, me kursimet e veta,  në vitet ’47-’48, kanë qenë “Vargjet e lira”, të Migjenit dhe një botim të ilustruar në rusisht i poezive të Majakovskit, të cilat jo vetëm e mëkuan me lirizmin e vargjeve të tyre, por i atribuan edhe prirjen për t’i recituar ato vargje lirike. Janë burimet e para “letrare”, që i nxitën pasionin idealist dhe e  lidhën pazgjidhshmërisht dhe përjetësisht me poezinë, duke filluar të shkruajë kështu, vargjet e para. Vargjet poetike të hershëme të Zikos, tregojnë se ai u ndikua edhe nga dashuria për natyrën, gjelbërore, shpezore dhe shpengimi i shpirtit, të cilat ai i pasqyroi në artin e tij poetik, duke botuar poezinë e parë, në gazetën “Zëri i Rinisë, nga fundi i vitit ’49-ë. Pasioni, dhe fuqia e vargjeve lirike me  potencialin e tyre dhe pjekurinë  artistike, të “Vargjeve të Lira”, të Migjenit dhe poetëve lirikë të shquar rusë, ndikuan  në rritjen dhe zhvillimin artistik të Zikos, në përpjekje për të zotëruar mjeshtërisht artin e të shkruarit poezi. Duke lexuar dhe absorbuar cdo gjë të shkruar prej tij, vemë re se Ziko sintetizon mjeshtërisht format lirike, meditative dhe klasike, në një epikë kontemporane  të përkryer bashkëkohore dhe me vetëdijen rivale me poetët lirikë bashkëkohorë shqiptarë e të huaj, për t’u shprehur lirshëm, përpos pasionit dhe  intimitetit të identitetit poetik, motivit e veprimit, të përjetuarit të këtyre vlerave dhe përmbajtjen e tyre ideo-artistike. Sensibiliteti dhe figuracioni poetik i Zikos,  ripërcakton traditën epike nga heroike në shpirtërore, nga lirike në elegjike me intensitet të fortë emocional,  që nënkupton marrëdhëniet e dashurisë njerëzore me ankthin e pritjes, ëndrrat dhe dëshirat, dhe se si funksionon bota njerëzore në akord me natyrën, me thellësinë e mendimit dhe meditimit të tij moral e shpirtëror, duke përcaktuar kështu,  madhështinë e vizionit të tij poetik.  Karakteristikë e pënës poetike të Zikos është respekti ndaj sublimes, dashurisë njerëzore. Me elegancën e mjeshtërisë artistike e filozofike, në zotërim të vetëkontrollit poetik dhe formave të ndryshme poetike, Ziko ka gjetur diatezën e maturuar për të realizuar  balancën mes psikikes e shpirtërores, komunikimit ndjesor meditativ, subjektit lirik të natyrshëm,  dhe ballafaqimit të thellë me botën e jashtëme.  Vëllimet poetike të botuara tashmë, “ Këngë për duart”, “Takim me malet”, “Këngët e Grurit”,  “Galeritë e Nëtokës”, “Magjia e Dashurisë”, “Ditari Kanadez”, “Monologu i Ajzbergut”, “Kulla ime e  Babelit”, “Këtu pranë Polit të Botës”, “Më zgjo Pëllumb i Noes”,  “Mbase nesër gdhin e diel”, mund të thuhet me plot bindje se që në titujt respektivë të tyre,  zë fill lirika moderne e  ballafaqimit simbolik , është intensiteti i saj për të nënshtruar të kundërtat nga të qënit e tyre në marrëdhënie të ngushtë me të bukurën e të vërtetën. Ziko depërton në synimet e tij poetike, interesante, ndjesore  dhe fabulore, poeti  eksploron vetëdijen dhe subjektivitetin nëpërmjet përdorimit të imazheve,  jo vetëm  në gjetjen e frazava të duhura me figura artistike e filozofike, por ai qëllimisht konfronton me finesë  mishërimmin simbolik të emocioneve dhe dukurive të jetës, agonisë së aktit të intimitetit  në ngjizjen e impulsit jetik, përmes bashkëveprimit mes imagjinatës dhe njëjtësimit sensual, thënë ndryshe romantizmit.

“Enigmë është e do të mbetet,/E përjetojmë dhe se ndajmë dot,/Na lidhin zemrat apo epshet,/një pikëz gjak apo një pikëz lot,/Asgjë nuk janë luftërat e tërmetet,/as ankthi në mes djepit dhe qivurit./Sa plaga e padukëshme që na mbetet,/në cipëzën e zemrës a të trurit,/Sa gjembi apo lule trëndafili,/Që mbin lëndinës sonë të shpirtit.” Poezia “Dashuria”, nga  vëllimi poetik “Monologu i Ajzbergut”, një poezie e herëshme e Zikos.  

Natyra dhe vetëdija për poetin lirik Vangjush Ziko, janë njëjtësime ndjesore  e romantike  në riciklimin e jetës. Poeti përpiqet të jetë vetvetja nën aureolën e atributeve njerëzore,  bashkimi unik individual i poetit mes dhimbjeve të lindjes, dashurisë për jetën dhe heshtjes së përjetëshme,  marrëdhënie kjo e krijuar me  kompleksitetin e tyre përmes kontrastit mes vetvetes dhe  të qenit ndryshe, të përkohshmes dhe së përjetshmes: “Na lidhin zemrat apo epshet,/një pikëz gjak apo një pikëz lot.”. Poeti  na tregon  epërsinë që ka individi ndaj sekretit, aluzionit të klithmës shpirtërore dhe ndjeshmërisë, kosto njerëzore që ndikon mjeshtërisht nëpërmjet vargut, për t’i lehtësuar dhimbjet, mallin, trishtimin, vuajtjet njerëzore dhe shprehur dashurinë: “Sa plaga e padukëshme që na mbetet,/në cipëzën e zemrës a të trurit.”  Ziko shfaq  simbole të tilla metaforike sikundër; “enigmë, pikëz gjak, pikëz lot, djepi, qivuri, cipëzën, truri, zemra, gjembi, trëndafili, lëndina, etj., që të sjellin ndërmend pafundësinë e meditimit që janë po aq të ndjeshme sa edhe të maturuara poetikisht, intensitet thellësisht i mendimit artistik e filozofik, që nënkupton kontrastet mes melankolisë dhe bukurisë së dashurisë njerëzore.

Ja një poezi rishtas, e para ca ditëve e Zikos, e titulluar “Këmbana e Yjeve”:“Natë,as zgjuar, as në ëndërr,/një ninananë zëëmbël,/një zë i ngjirur dhe i vrazhdët,/më kumbon,/në dhé u tretën nën’ e babë,/u bënë dhé e bar,/nëna një lule e mëllagës,/babai zëmbak krenar,/qielli porsi këmbanë,/që gjuhëzë nuk ka,/kumbon mistershëm,/dhe më këndon,/dhe më qorton,/vibrojnë yjet tranzistorë,/qielli i tërë një vibrim,/edhe i lumtur,/edhe i gjorë,/besoj se s’ ka harrim,/jeta jonë një teatër,/në tokë luhet,/ në qiell jehon,/këmban ‘ e yjeve/ me bronx e larë,/zërat tanë inçizon.”

Te kjo poezi, Ziko demonstron mjeshtërisht zërin e tij poetik, përpiqet të komunikojë emocionalisht  ndjenjën e dashurisë dhe ta bëjë atë epike  nëpërmjet imazheve: “ as zgjuar as në ëndër”,- jo vetëm në gjetjen e fjalëve të duhura, ritmin, rrjedhën e vargut, me figura artistike e mendim filozofik, ku metamorfoza e jetës mbetet unike: “në dhé u tretën nën’ e babë,/u bënë dhé e bar,/”, – e vetmja epikë e dashurisë kjo: “nëna një lule e mëllagës,/babai zëmbak krenar”,- një shëmbull i transformimit artistik në vetvete dhe përballja me ndryshimet jetësore, tregojnë fuqinë dhe forcën  e imagjinatës për të riformuar botën, nëpërmjet  emocioneve dhe  dukurive të jetës.  Stili poetik i Zikos në të dyja poezitë, atë të hershmen dhe këtë rishtas, mbetet zë poetik unik, alegorik, meditativ dhe mediator mes të përkoshmes dhe së përjetshmes, psikikes e shpirtërores,  botës së brendëshme  dhe asaj të jashtëme, hyjnores e njerëzores, për të njohur shumëllojshmërinë e pafund të humanes dhe dashurisë, mëndje të gjallë e penë të shëndetshme, duke na ofruar kështu subjektin interesant, botëkuptimin inteligjent dhe filozofik, parë në këndvështrime interesante. Poezia e tij dallohet për lirizmin meditativ me ngjyrime filozofike. Ky lloj alegorizmi vjen nga përkushtimi i poetit për të kapur momentin poetik, të cilin ai qëllimisht e paraqit si imazh dhe simbole përmes penës së tij poetike. Lulja është simboli i dashurisë,  vetmia dhe trishtimi janë lirike, sepse  nuk mund të ketë dashuri pa trishtimin, vetminë, gabimeve dhe dhimbjeve të bukura. Vargjet poetike të Zikos janë në traditën e post-modernizmit. Ato përcjellin realitetin, ku lumturia, si gjithmonë dashuria na japin dhimbje e mall, trishtim e gëzim, me butësinë dhe epërsinë e tyre,  monolog i brendëshëm, rilindjen dhe të prekëshmen, bujarinë dhe urtësinë, shndërrimin nga  realiteti në një realitet të interpretuar, në kuptimin simbolik të hyjnores e njerëzores. Duke i qëndruar traditës së post-modernizmit, e cila vihet re në vëllimin poetik, të botuar rishtas, i titulluar “Mbase nesër gdhin e diel”,  por edhe në poezi të tjera si poezia “Hallo Colombo”, publikuar në Facebook;  “ç’jam unë!/banori më i ri kësaj toke/në një apartament me qira,/dhe ëndrrën për një jetë më të mirë,/(ëndrrat që adhurojmë dhe mallkojmë),/asnjë ëndërr nuk kam parë në këtë vend/dhe as kam për të parë,/mbase as kur të më shushurisin panjat mbi kokë/dhe ketrat të më përmjerrin./nipi apo stërnipi,/do vijë të më zgjojë,/me gjuhën e përzier: hallo, colomb i jetës së re!  Përmes vërshimit të një ironie dhe autoironie, sarkazëm e satirë të mprehtë, ton qytetar e intelektual, ndaj heroit lirik (banori më i ri i kësaj toke) dhe realitetit, tipar i poezisë së  sotme post-moderniste, Ziko harmonizon  elementët  tradicionalë me të njëjtin intensitet dhe guxim, duke na dhënë poetikisht dramën e vecantë  të mërgimit dhe mallit të mërgimtarit. Duke u bazuar në realitetin e dhimbshëm të individit (mërgimtarit-alias- banori i ri)  në kontekstin historik, social, kulturor, politik, dhe ekonomik, Ziko eksploron  fuqinë dhe vlefshmërinë psikollogjike dhe sociale e spektrit të ndjenjave të peshës së mërgimit, me tendenca artistike e filozofike: “ëndrrat që adhurojmë dhe mallkojmë”- dhe nëpërmjet vargjeve intime e lirike, imponon konfliktet dhe dilemat morale, qytetare dhe intelektuale: “ngulur thellë në këtë tokë mes dy oqeanesh,/me kurorën e akujve rreth ballit”. Me energjinë e heroit  lirik në poezi,  Ziko “padit” kodet morale represive, dhe replikon me to nën efektet poetike, duke krijuar kështu një përzierje të traditës, gjuhës dhe kulturave, analizë sociale bashkëkohore që eksploron thellësisht temat e ndryshme  universale të dramës së brezit të parë të emigrantëve. Simboli i dashurisë njerëzore lind nga dhimbjet e lindjes dhe pjesa tjetër, përvec kujtimit mbetet entiteti i përjetësisë. Poeti Vangjush Ziko mjeshtërisht paraqet ndjeshëm e me talent në vargjet e tij kuptimin metaforik emocional e njerëzor të jetës, e cila natyrisht në vevtvete është  metaforë.

Vangjush Ziko mbetet  një nga poetët më të rëndësishëm dhe me emër në letërsinë shqiptare dhe artin bashkëkohor. Stili dhe konotacionet poetike të Zikos, janë  mishërimi i përkryer i vargjeve lirike shqiptare, artit si frymëzim shpirtëror dhe dimensionit estetik të natyrës, metaforës së rritjes dhe formimit fizik dhe intelektual,- një jetë, mbështjellur në butësi lirike.

 Prozator, dramaturg, studiues dhe esseist.

 Në prozë Vangjush  Ziko është më  i hapur, një  novator, -karakteristikë e vecantë  kjo e autorit. Në librat me tregime, skica  dhe prozë letraro-artistike dokumentare me një përvojë të pasur, Ziko zotëron traditën e pasur të trajtave  lirike dhe narrative, të cilat autori i respekton me seriozitetin  e marrëdhënieve mes botës emocionale dhe psikologjike të  temave  kryesisht nga rinia, kujtime,  mbresa, dhimbje e mall, ndjenjave fisnike,  për të konturuar karaktere të injektuara me dashurinë dhe romantikën e bukur të tyre, duke i transformuar ato me metoda e elementë moderniste dhe stil të drejtpërdrejtë të imazheve dhe shëmbëlltyrës së tyre. Tek libri me tregime dhe skica “Borëbardha flokëthinjur”,(Romancë kanadeze), Ziko shprehet që në krye të librit: “Romancë zakonisht, quhet një pjesë e vogël muzikore, që pasqyron një gjendje të caktuar shpirtërore. Pse të mos e quajmë kështu edhe një krijim letrar, që na flet për ndjenjat dhe meditimet e një personazhi, një vepër letrare, e cila ka në themel konfliktin apo intrigën, boshtin artistik……”. Duke jetuar e krijuar mes Torontos, (Kanada)  dhe vendlindjes Korcës ( Shqipëri),   Ziko ndjek sintezën romantike e psikollogjike mes Lindjes e Perëndimit, ndërmjet traditës, reformimit modern, rivitalizimit  dhe realitetit bashkëkohor. “ Borëbardha flokëthinjur”, është vepër letrare unike, subjektive me  efekte të jashtëzakonëshme psikollogjike, artistike dhe brendia e saj vëzhgon botën shpirtërore të trazuar bukurinë, dinjitetin, dualizmin e natyrës shqiptare me atë kanadeze (p.sh Ujëvarat apo pyjet, malet lumenjtë e Shqipërisë e të Kanadasë),  ndjenjat që prodhojnë ankth e frikë, nderim e përcmim, kënaqësi dhe mërzitje, nostalgji e mall, iluzione e zhgënjime, dëshira e shpresa, dashuri e dhimbje, një pafundësi ndjenjash dhe fuqi përtej kuptimit njerëzor. Përshtatja e fjalës “romancë”, për këtë vepër letrare,  është mëse pozitivisht e përshtatshme nga poeti dhe eseisti Vangjush Ziko, është mishërimi i sublimes, i frymës romantike të aventurës së emigrimit, sepse ai thekson individualizmin, pohon vlerat e përbashkëta të njeriut, me imagjinatën për vlerat e saj estetike dhe etike, pohimin optimist të metamorfozës të vështirë, që shoqëria bashkëkohore e quan integrim. Idetë dhe shpalosja e tyre në këtë vepër letrare janë ende të freskëta me stilin e mprehtë prozaik dhe vëzhgimin e tyre në brendësi janë psikollogjike, shpirtërore, artistike,  filozofike dhe bashkëkohore. Librat e tjerë në prozë janë; “Korca-Qyteti dhe Kujtime”,/ “Serenata -Himni i dashurisë”,/ “Dardha-Legjenda e Feniksit të Pyllit”, tregojnë që Ziko  ia ka arritur të vlerësojë konceptin e  shquar të përvojës njerëzore në prozë psikollogjike, por edhe të letërsisë dokumentare në to, baza e letërsisë së vërtetë dhe të vërtetës historike,  të diktuara nga dhuntitë,  dhe interesat e tij studimore, mitikes dhe legjendave, punës hulumtuese dhe bibliografive, kujtimeve e mbresave, nostalgjisë dhe mallit për Korcën, serenatës si himn i dashurisë njerëzore, duke përfshirë bukurinë mitike dhe antike, mondane dhe aromën e blireve të Korçës, punës gjurmuese,  por edhe profili i tij  si profesor i letërsisë, të gjitha këto, janë të bazuara në përvojat e  jetës, emocionale dhe psikollogjike, larg cdo subjektivizmi. Proza e Zikos zgjeron temat sociale, ekonomike, kulturore, historike   dhe psikologjike, sidomos për vendlindjen e tij, Korcën dhe Dardhën.  Përfaqësues i denjë i dy epokave, Vangjush Ziko  i përmbahet prozës psikollogjike, gjuhës dhe stilit lirik -narrativ, asaj dokumentare, koncizitetit dhe individualizmit të  karaktereve të idealizuara, aventurat fantastike realiste dhe vizionit simbolist të tyre, temën karakteristike të konfrontimit mes kulturave dhe shpesh “të korruptuar”, nën ndikimin e shoqërisë perëndimore, duke e zgjeruar traditën me mjeshtëri artistike  dhe filozofike. Si dramaturg, Ziko në dramat e tij; “Motra Katerinë”(inskenim e botim), “Rruga e Madhe”(inskenim, edhe libër), “Vëllai i Madh” (inskenim), “Prova”(inskenim), “Fronti”(inskenim), “Martesë pa dasmë” (inskenim), Ziko ka eksperimentuar monologjet e brendëshme, , stilin realist. Dramat e tij të sipërpërmendura, janë  të hershme, që inkludojnë “ copëza të jetës”, në lidhje me iluzionet dhe obsesionet e karaktereve të zakonshëm e modestë, të ndara nga idetë dhe vlerat e tyre të qëndrueshme, shëmbull i filozofisë të  transformimit shoqëror, ekonomik, politik e kulturor, duke eksploruar qartshëm aspektin filozofik dhe artistik, në lidhje me trendet e njeriut dhe progresit njerëzor. Dramaturgu Ziko na vë në dukje përpjekjet për të mbrujtur ëndrrat me të cilat ballafaqohet bota dhe dhimbjet e tyre,(të personazheve),  mënyra e të shprehurit emocional dhe veprimeve fizike të tyre, të vërtetën konkrete dhe të moralit të shoqërisë, në kohë e hapësirë, për një dramë bashkëkohore mes  realizmit e simbolizmit. Edhe pse dramat e tij, fillojnë me ekzaminimin e përvojave jetësore në aspektin social, psikollogjik  dhe kulturor në të përditshmen njerëzore, Ziko interkulon një penetrim më të detajuar  e një analizë sociale bashkëkohore, të casteve të jetës  social- ekonomike-kulturore të shoqërisë nga vjen e ku mendon të integrohesh, duke e zgjeruar traditën me elemente psikollogjike e filozofike,  dhe duke  kthyer vëmendjen e tij letraro-artistike, për shqetësimet e personazheve,  duke shfaqur  kështu një  vizion udhërrëfyes bashkëkohor. Për dramën dhe eseistiken, Vangjush Ziko, është në proces të botimeve; e një  vëllimi me tre dramat e tij më të mira, njëra e botuar dhe e vënë në skenë, ndërsa dy të tjerat janë krijime të reja, dhe e shikojnë dritën e botimit për herë të parë, dhe në fushën esseistike  të vëllimit të titulluar “Fletorja e Esseve”, me një tematikë të gjerë temash, autorë, probleme teorike dhe estetike, letrare, esse poetike,  profile krijuesish të traditës dhe aktuale. Skenari dhe librete operete janë gjini të tjera që Ziko ka lëvruar në udhëtimin e larmishën krijues; “Hapi i Parë (skenar filmi, ekranizuar), “Zambakët e Bardhë” (skenar filmi,ekranizuar), “Brigadierja” (libret operete, vënë në skenë), kjo falë talentit e pasionit për letërsinë, Ziko ia ka arrituar t’i realizojë me sukses këto vepra.

Përkthyesi brilant i më shumë se treqind poetëve të mëdhenj lirikë rusë.

 Më duhet të theksoj që në fillim se poeti lirik, Vangjush Ziko, arësimin e mesëm e kreu në qytetin e lindjes, Korcë, ndërsa studimet e larta i përformoi për letërsi në Institutin e Letërsisë, “M. Gorki”, në Moskë. Punoi si mësues i letërsisë pranë gjimnazit “Raqi Qirinxhi”, dhe pedagog i letërsisë e gjuhës ruse në Universitetin “ Fan Noli”, në Korcë.  Duke qenë kryesisht një poet lirik dhe njohës i shkëlqyer  i gjuhës dhe letërsisë ruse,  Ziko iu përkushtua edhe përkthimit të poezisë lirike ruse. Ka botuar përmbledhje të vecanta të poezive të A.S. Pushkinit, S. Eseninit, E. Eftushenkos si dhe Antologjinë e Lirikës Ruse (katër vëllime), ku ka përfshirë rreth pesëqind poezi të më shumë se treqind poetëve lirikë rusë, që nga fillimi i shekullit të tetëmbëdhjete, dhe  deri në fund të shekullit të njëzetë, dhe vazhdon me të njëjtin intensitet të përkthejë edhe në shekullin 21-ë.

“A. S. Pushkin, Drama”, /“A. S. Pushkin, Poezi të zgjedhura”,/ “S. Esenin –  Njëqind Lirika”, / “E. Eftushenko, Lirika”,  “Treqind Vjet Dashuri”, Antologji e Poezisë Ruse,/

 “Këmbana e Mbrëmjes”, Antologji e Poezisë Ruse, “Tokë e Dashur”, Antologji e Poezisë Ruse,/”, “Pegasi Rus”(Antologji e Poezisë Ruse), “Aleksis Parnis, -Ishulli i Afrditës”, Dramë, Vangji-Mihanj Sterjo – “Pikat e Harruara të Shiut, Poezi, –janë vëllime poetike dhe drama  të pëkthyera nga përkthyesi  brilant Vangjush Ziko.

Antologjitë e Poezisë ruse përmbajnë poezi të përzgjedhura nga lirika ruse, të përkthyera mjeshtërisht dhe që kanë në thelb vetëm temën e dashurisë nga poetë të shquar të mëdhenj lirikë  rusë si: “poeti i natyrës dhe shpirtit rus, Esenin, me paruken klasike të Lemonsovit, hijen e venitur sentimentale të Zhukovskit, kacurelat rebele të Pushkinit, zërin e kreshpëruar të Majakovskit, ballin tragjik të Lermontovit, me vellon mistike të Bllokut, trishtimin esenian apo capkën të Eftushenkos,” -shprehet Ziko në parathënjen e tyre. Në një intervistë të paradokohëshme me poetin lirik dhe përkthyesin Vangjush Ziko, pyetjes sime, se cfarë e bën të dallueshëm një krijim në  përkthimin original, mes të tjerave u shpreh: “Arti i përkthimit është mjeshtëri. Përkthimi i lirikëve të mëdhenj të poezisë ruse, ma ka asuruar, jo vetëm shpirtin tim, mjeshtërinë time poetike, por edhe dashurinë për poezinë në përgjithësi, dhe poezinë ruse në vecanti. Të përkthesh poezinë e një kombi tjetër, duhet ta njohësh me themel, jo vetëm poezinë e tij, por edhe gjuhën dhe konstitucionin shpirtëror, natyrën, zakonet, stilin e të jetuarit, dhe të menduarit, shpirtin e tij,  ta njohësh mirë veprën që përkthen”.

Mendimin e tij mbi mjeshtërinë e përkthimit, dhe që e ka udhëhequr, në përkthimin e poezisë lirike ruse, përkthyesi Ziko analizon një shqipërim-të mrekullueshëm të Nolit, dhe jo përkthim, nëpërmjet një esse-je, shkruar rishtas, e titulluar “PROBLEME TË PËRKTHIMIT”, (Mbi një shqipërim të Nolit), Ziko vlerëson ndjeshëm dhe me profesionalizëm, filozofinë noliane të përkthimit dhe shqipërimit. Ja cfarë shkruan Ziko:  “Noli e shikon mjeshtërinë e përkthyesit si mjet edukimi dhe emancipimi shoqëror edhe si shkollë të edukimit artistik dhe estetik. Noli zgjodhi  jo vetëm kryevepra të artit botëror, por midis tyre, ato që i përshtaten momentit historik e shoqëror të vendit, si edhe synimeve të luftës së vet politike. Mjeshtërinë e përkthyesit Noli e krahason me mjeshtërinë e kopshtarit. Për përkthimin Noli përdori dy terma: “kthim’” dhe “shqipërim”. Me të drejtë mund të pyesim se me ç’ kuptim i përdori Noli këto dy terma dhe a janë  të bara-barta në domethënien e tyre?

Në studimet e huaja termi “kthim” përdoret në rastet e kthimit të një vepre të prozës në vargje. Kurse te ne termi “përkthim”, rëndom, barazohet me termin “shqipërim”, gjë e cila nuk mund të pranohet si e bara-zvlefshme,-shkruan Ziko.

Emri dhe kontributi i larmishm, i poetit, dramaturgut, shkrimtarit, eseistit, përkthyesit dhe studiuesit Vangjush Ziko, është një emër gjithpërfshirës, është vizioni i ri i revolicionarizimit dhe ndryshimit të rëndësishëm i letërsisë dhe artit bashkëkohor në qarqet artistike, qytetare dhe intelektuale,  i vlerësuar me  Urdhërin “Naim Frasheri” i klasit të parë dhe “Kurora e Krijimtarisë 2006-ë””nga Klubi Letrar “Bota e Re”. Figura e vlera kombëtare  dhe historike të tilla si Vangjush Ziko, duhet të ruhen më krenari e dinjitet kombëtar, duhet të ruhen për artin dhe kulturën korcare, për letrat shqipe dhe brezat e ardhshëm. I mëncur, i matur,  rini krijues, aktiv dhe me një shpirt të madh, Vangjush Ziko vazhdon të na japë vepra brilante nga shpirti, talenti dhe pasioni i tij krijues, -një jetë, mbështjellur me lirizëm. Që prej  vitit 2004r,   jeton dhe krijon mes Kanadasë pranë fëmijëve të tij dhe vendlindjes, Korcës,- qytetit që vetëm buzëqesh me butësinë lirike të serenatave e blireve.

HARTFORD, CT USA

Fund Maj 2016

 

Shuhet në Çikago Petrika TOLE , një nga ikonat e futbollit korçar

by

Nga Raimonda MOISIU/

Tronditet futbolli korcar dhe komuniteti shqiptaro- amerikan në Amerikë.  Largohet nga jeta në moshën 60 vjeçare, Petrika TOLE, një prej futbollistëve më  të shquar dhe mbrojtësi  më i mirë i kohës i Klubit të Futbollit “Skënderbeu”,  dhe atij shqiptar. Falë talentit dhe fizikut të tij prej atleti, energjik, pasionant i futbollit, falë inteligjencës dhe këmbëve të forta në fushën e lojës, Tole, -sikundër e thërrisnin korçarët, fitoi shumë shpejt zemrat e publikut futbolldashës korçar dhe atij shqiptar në tërësi. Mbrojtësin më të mirë të kohës, futbollistin e përkryer,Tolen e “Skënderbeut”, dhe futbollit Shqiptar që e kishin “frikë”, të gjithë , skuadrat e tjera sa herë që “Skënderbeu”, shkonte të luante në Tiranë a qytetet e tjere. Edhe në një moment kur Tole, u dëmtua keq në fushën e lojës, dhe u mendua më e keqja, ai e kaloi me sportivitet duke thënë se nga goja nuk të gjen gjë.  Dhe ia doli, ai u kthye përsëri në fushën e lojës duke dhënë akoma më shumë nga forca e talentit, pasionit dhe inteligjencës si futbollist, që e shëndrruan në një futbollist të madh me emër në Ballkan dhe Europë, një nga ikonat e futbollit korçar e shqiptar.  Përveçse një fubollist i mirë që bëri emër dhe histori në futbollin korçar, PetrikaTole ishte edhe njeri shumë i mirë, bashkëshort i mrekullueshëm dhe prind model. Në vitin ‘97 emigroi me familjen në SHBA-ës,  në  Çikago, kur për gati dydekada punoi “a hard working truck-driver”, rrugëve të Amerikës, dhe financoi për të studiuar dy djemtë e tij të shtrenjtë, të cilët  sot punojnë në instuticione të rëndësishme në Çikago.

Lajmi i trishtë se një nga legjendat e futbollit korçar, mbrojtësi më imirë, i pakalueshmi dhe njeriun që adhuruan në futboll, PetrikaTole u nda nga jeta,  u prit me dhimbje e dëshpërim të thellë nga publiku sportdashës korçar dhe shqiptar, veçmas nga ata që kanë patur fatin ta njohin, ta kenë mik dhe koleg, shprehin ngushëllimet dhe dhimbjen e tyre në rrjete sociale. Persionalitete publike korçarë si Prof. Gjergji Cikopani, shkruan:

“Një djalë korçar me cilësitë e mira! Një futbollist kur Skënderbeu shkëlqente në formën më të mirë,  një lojtar që sot iu mungon ekipeve Shqiptare që  “ merrte rolin e liderit” për të shpërthyer! Meqënëse e kam njohur nga afër dhe si drejtues i sportit kam gjetur tek Ai lojtarin, që nuk dinte kompromiset e sotme; bëhej ” copë” në luftën sportive !

Kujt i kujtohet ndeshja në Tiranë kur Tole u aksidentua rëndë,  sot e kupton se çfarë do të thotë,  të ikë nga jeta një lojtar si Ai! U rikuperua me pak vështirësi, por nuk iu nda sportit! Kohët sollën të tjera probleme dhe jo i pa informuar,  kam mësuar se ka qenëi ” fortë” në përballimin e jetës,  sigurisht me të tjera probleme – por më e Bukur! Familjes i dërgoj ngushëllimet prej qytetari të Korçës që, Petrika Tolen, e ka njohur si njeriun e Mirë të Korçës! U prehte shpirti në paqën e përjeteshme!

Ndërsaz. Bajram Shtylla, shpreh ngushëllime familjes dhe të afërmëve të tij,për humbjen e njeriut të dashur të tyre,si dhe publikut futbolldashës korçar,për humbjen e njërit prej futbollistëve të shquar të Klubit “Skënderbeu”!

Luan Merdani, mik i fëmijërisë dhe deri në ditët e sotme, shprehet i trishtuar thellë dhe i tronditur nga ikja para kohe dhe e papritur e Toles, kur para një muaji kishin qenë bashkë në Çikago. Po ashtu shprehën ngushëllimet e tyre, ikonat e futbollit korçar Alfred  Pilika, Teodor Vaso, Bledi Shkëmbi, Thimi Gërnjoti, gazetari Adriatik Dosti, Vasillaq Cikopana, Ilir Jano, Arben Toshi, Edmond  Deli, Romeo Baka, Ilir Vrenozi,Marena Kondili,  shume kolegë, miq,  e shokë,gazetarë sportivë të afërm dhe sportdashës korçarë e bashkatdhetarë në të dyja anët e Atlantikut. Trupi i të ndjerit do të varroset në qytetin e tij të lindjes në Korçë, ku do t’i bëhen edhe nderet e mbrame nga qytetarët dhe personalitetet e Korçës, Klubit të Futbollit “Skënderbeu”, dhe mbarë sportit shqiptar.

Edhe unë shkruesja e këtyre rradhëve, shpreh ngushëllimet e mija e të familjes sime, familjesTole në Çikago dhe të afërmëve në Korçë,  për humbjen dhe trishtimin e thellë që la pas, ikja parakohe  e mikut tim prej disa dekadash, bashkëshortit dhe babait të mrekullueshëm,  dhe altruist, botës së futbollit korçar e shqiptar, e kësaj Ikone Madhështore të Futbollit, PetrikaTole, që bëri historinë e Futbollit Korçar ndër vite!

I Madhi dhe i Papërseritshmi TOLE – si të thërriste Korça, që e doje dhe të donte aq shumë,  do të mbetesh, më ndrituri në zemrat dhe mendjet e korçarëve ndër breza.

Ti mbetesh Legjenda Korçare e Futbollit në Përjetësi.

Raimonda MOISIU

USA 9 Qershor 2016

Albanian Needs to Do More on Fight Against Women’s Violence

by

Exclusive Interview with Dr. Elda Sinani, LL.M./

 Interviewed by Raimonda MOISIU/

.Dr. Elda Sinani L.L.M., is  a highly accomplished and  educated Albanian-American Woman. She’s an inspiration to all of them, who leave their life behind in Albania for  pursuing the dream and  making it true, in America. Dr. Elda Sinani performed the studies  for Law Degree in Albania, then she graduated for  Law Degree from the University of Connecticut Law School and a Doctorate, from Northeastern University in Boston, MA. She has attended and spoken  trainings at well-known institutions such as Yale and Harvard University,  on subjects such as Human Trafficking, Leadership and International Human Rights.  She’s a part-time professor teaching international negotiations to high profile figures such as the ambassadors to Nigeria and Ghana, among other political figures. Her teachings and research areas include women’s human rights, social justice, peace building, international development, human trafficking, education, crime prevention, negotiation, leadership development, conflict resolution, immigration, and gender discrimination.

Dr. Elda Sinani is the author of several reports and articles on human rights, racial and gender discrimination, and immigration issues. Her name was added to the Wall of Tolerance in Montgomery, Alabama,  providing inspiration to all those who’re choosing to take a stand against hatred and racial discrimination. Pretty soon, she’s going to  be an author and is the “go-to” advisor to some of the most successful businesses men and women in the Greater Hartford, Connecticut area. Among others, she is a prominent figure of Albanian Diaspora in USA.

Under her coordination and initiative, an event to celebrate the Albanian Independence Day, it  was held for the first time in Hartford, CT on November 28th, 2007. Also she’s a well-known public speaker. For her precious contribution to the community, she’s honored with   international and national recognition on her research into human trafficking, crime prevention, negotiation, leadership development, and conflict resolution.

 –Dr. Elda It’s nice to talk with you. You’ve accomplished so much in your life in such a short period of time. Tell me, how are you taking all of this in? I mean all this success, and how do you feel about the spiritual and moral obligations of being an Albanian woman in multicultural America?

Thank you for having me and thank you for such a warm introduction. First I don’t see myself as being any better than anyone else. As you say, I just feel a calling from God on a spiritual level and a responsibility to not only Albanian Americans,  but to the society as a whole standing up for the rights of all of us. So, we may all live together in a peaceful society, where everyone is recognized of their own values, that they bring to this wonderful world, living in and sharing together. Besides of that, I think, it’s  time  describing  my experiences and hopes,  that the reader will be inspired, especially all immigrant women out there.

–That is really wonderful Dr. Elda. So what would you say is the most important thing you’ve learned in the course of your life?

  I’ve learned so many important things, and  beautiful thing through the difficult   sittuations in life, when I was thinking the things were going the way I wanted them to go. The life, really, it  has a way of cutting you down at the knees, only  to build  you back up stronger with more street smarts,  than you had before and with a real sense of appreciation for having conquered another obstacle that you didn’t let trip you up. If I were to name one thing above all,  I would say the most important thing I’ve learned,  -it is -that it’s not what you d,  when the sun is shining,  but what you do,  when the sun doesn’t come out for days, weeks or even months or years. Do you lay your head down and quit or do you get back up and persist in the face of adversity knowing the sun will shine for you again and much brighter than before?! I learned that with the almighty God, there is really nothing that I cannot do and anyone with unshakable faith in Him and the drive to take massive action can and will make their dreams come true.But what is the meaning of life really? For me, it is every breath, every love, and every moment of peace, that we give and receive from each other. Life is a chain of ongoing moments that are transformed continually. Those moments are the energy, the breath, and the beats of our hearts creating our universe. Often in the evenings, when I get back from work, I glance up and see the sky filled with stars, and then I say to myself; Everything is perfect. If a situation is difficult or beautiful it is just a moment, thus they do not last. But foremost, it is important for us to embrace those moments with an open heart, by saying, this time created a nice memory, or the moment created a lesson to me. This way we realize that we never lost.  Expecting and experiencing life in a positive way and with an open heart to whatever happens, is the key for us, as humans, to survive in a society where we are surrounded often by negativity and ego. In addition, being adaptable to whatever happens gives us a positive perspective to understand life, and inspires us to go forward.I migrated to America with my first born son Klint and my husband at the time. The moment I left my country, I realized I was missing something. A part of my soul was gone and it was still in my home town with my family who I left behind for a better life. Strange thing is I was a Prosecutor in Albania and when I came to America I was a dishwasher in a restaurant making very little money. It was a reality check. You need to start from the bottom and work your way up, nothing is handed to you. During these years I faced many challenges as any new immigrant does in a foreign country.  However, no matter how many challenges I was facing as a single parent or as an immigrant woman, I put myself through law school at Uconn Law and got my law degree. I didn’t stop my education there but I pursued my Doctorate from Northeastern University, Boston. My dissertation was titled, “Stepping Up from the Shadows: Creating a Model for Leadership Development Among Immigrant Women.” I wanted to do this specific research because from my own experience, I knew that there are many immigrant women who are overcoming the numerous barriers they face and becoming leaders both within their own communities and in the general population. I wanted to tell their stories and create a leadership model in order to inspire other immigrant women and women in general to take full advantage of the opportunities this country offers. If I can go from the bottom to top then anyone who sees a rainy day as another day of opportunity can do anything they dream of. There so many things in life that we just cannot control like death, accidents, and for the most part illnesses, but we can control how we react and decide to respond to these unexpected events that come before us. We can control our thoughts and our actions. How we manage to adapt to these events in life, it is the key to understanding life itself. The meaning of life is not found in a certain faith or sentence, but in the process of many beautiful moments that we experience on its way.

-You have a “list”, of educational accomplishments and you have been a receiver of national and international awards. How did you get up there and to whom, do you dedicate your accomplishments?

-Again hard work is how I got here but I must also give my parents and my sons Klint and Aaron credit for where I am today. My boys inspire and motivate me every single day.

I have been developed and educated by two families, two countries, and two societies at the same time. I am a mix of Albanian and American culture. It is strange where you end up sometimes.  My life was turned around. It is nothing that I expected it to be. It’s nothing like what I had planned when I was young.  In my youth, my passion was fashion design and fashion shows, passion which I never left, even when I went to a different profession.  However my passion for art helped me to some degree to see the stormy cloudy world with an artist’s eye as a beautiful world. After I graduated from law school in my homeland, I worked as a lawyer and as a prosecutor, which was not very easy at that time in my country. But I gained great experience, and became passionate about the fight against the human trafficking, human rights, organized crime, and corruption. I understood how hard is to be put in a position to fight for justice, a fight that continues in different ways today as well.

When you walk in with a steady pace no matter how long it will take you, and it  will reach the right destination,  you will realize your dreams. The key is to be firm and clear in your vision. The understanding your life is the purpose and planning the believe and work hard is to achieve that purpose.

 -You are successful and very popular in the community with a dedication to work in public service, City of Hartford. Can you tell us in greater details how you started the job and what are the challenges working in the public sector?

I have been working for almost ten years for the City of Hartford. As an administrator I expect compliance with laws, rules, regulations, policies and applying them effectively on day to day work.All smarts and degrees you have won’t get you anywhere if you can’t work with people. If I started work based on my qualifications, my subsequent success has been achieved due to my continuing positive results of my work and professional networks. A leader’s success is the ability to conduct and direct the energies of his/her employees in the right direction. Great leaders value the abilities of their employees and they learn what is the  best to integrate them into a coordinated plan. They take personal responsibility and initiative, and they don’t walk and talk like victims. However, one of the interesting things when you are in public life, it is that you are constantly prey to the pressures of the media, prey to people with their own personal interests, agendas, and different interpretations.  Apparently, today’s society is drawn quickly to negative news. People pay more attention to negative news for some reason. Perhaps this is due to hate and venom that some people have in their veins, which gives me a little bit of hope for society and humanity in general. If people will be fed with negativity, what do you expect?  They will reflect that negativity. It’s our job as women, mothers, as human rights advocates to change the perception of media and negative news. Everyone is entitled to their own opinions and interpretations. And I am fine with that, as long as you don’t misinterpret or lie.  I have a very small toleration for negativity and judgmental people. If you don’t have anything positive to say or do, please don’t do or reflect negativity. Don’t poison, but love. This is what we humans are supposed to be and develop. We are where we are,  because we loved and collaborated.

Do I have challenges?  A lot! But I love them. You are every day in the scrutiny of public. These days, the internet is the opportunity for anybody to say or do anything. What can I say? You aren’t ready for success if you can’t handle being talked about, right? I respect those who write openly with their true names, I respect even the ones who are ignorant of facts and misinterpret the stories, as long as they are expressing their free opinion. I just smile and say “too bad,” they don’t know what they’re doing.  I know who I am. I am happy, and I am not what you say or hear! We are all surrounded somehow by haters. What frustrates me is, when I read the anonymous commenters, which are nothing but cowards. I am not what some people write anonymously based on their jealousies, insecurities, xenophobic ways, racism or hate that they have. I really don’t pay attention to what people say or do. I didn’t get where I am based on nepotism or favoritism. I got where I am, through hard work, ethics, professionalism, education and determination!I have cope with these challenges by maintaining my moral compass, and I have chosen strategically to remain calm by asking myself – whether it is worth it to worry about them? The answer is very clear – “No.”Actions, facts, and my experience will tell my story and the truth. As Nietzsche said, “What doesn’t kill us makes us stronger.”

– You are very integrated with the Human Rights issues, especially about women empowerment and their progress in the global society. How do you consider the gender equity around the world?

Human rights, especially women’s rights and gender equality are my passions. It’s all about understanding and respecting women in general. As simple as that!If you want to understand a woman, just take a moment and look at her eyes. They have a language that only love and justice understands. Their eyes are the windows of their pure soul. The beauty of a woman it’s not how she looks and how she dresses. It’s how she makes you feel. It’s her soul.  Women are the nurturing force of the world. They are the creators of the world. Sometimes women are reluctant to talk openly about their needs, their desires and their concerns, because they are so afraid of the fact what others may think or say.  Please again, try to understand them. They are your mothers, sisters, daughters, aunts, granddaughters, grandmothers. They are your fruit of love. My persistence and determination for gender equality, eliminating pay disparities, empowering women in the political and social arena won’t stop until His-Story becomes Her-Story. I made this promise to myself and to all the women all over the world when I speak. I will fight for our rights through my research, speaking and advocacy.

Dr. Elda, you are in the process of publication of your first book about gender equality and the role of immigrant women in political and social leadership. How did you get the idea for this book? What are some of the challenges that women face in leadership?

I wanted to do a study on leadership among immigrant women in this country. I soon found that virtually all existing academic work on immigrant women focused on negative aspects, such as spousal abuse and substance abuse. So, during my research, I’ve witnessed that as the role of American women is growing in political and business leadership, immigrant women are being left behind. No matter how smart, or knowledgeable, or educated they may be, they are not treated the same. During my research, I found that a low percentage of immigrant women and women in general, are in the key positions of leadership, and this is due to the opinions some immigrant women have brought with them from their countries, the harsh realities that they find when they arrive in US, their jealousies and insecurities that they have for one another, the discriminatory practices that they experience not only as women but also as immigrant women due to xenophobic views.  Looking at all these factors, I was able to create a model of how women should identify, encourage, develop and strengthen their leadership skills. A woman’s leadership development and their meaningful participation in peace processes, political leadership and social institutions is a very important factor for building peace throughout the world.  There are still people who underestimate us as leaders because of gender. It is sad sometimes when you see that women are underestimated by women leaders themselves, and this is due to their insecurities that these women have. But at the end, we as woman leaders need to talk often and educate the public about our abilities and successes.

-As far as I know you teach around the world international negotiation and conflict resolution classes. Can you tell us more?

I am fortunate to have been given the opportunity to teach and lecture on some of my favorite subjects, conflict resolution, negotiation, and international human rights in different universities around the world. I have visited and taught in different countries such as in Dubai, Turkey, Ghana, and South Africa. Through these lectures students are fully provided with the elements and practices of negotiation, conflict resolution, and multilateral agreements in the international arena. The students examine the role of government and the strategies that are followed during international negotiations. They analyze, review, and learn how to analyze each situation, set up agreements in ways that are helpful for their side, manage the cultural differences, negotiation styles, and managing the international negotiation process to reach a deal.

-As a woman and a mother, how do you feel when you hear about crime, violence, drugs, prostitution, and human trafficking? In your opinion, what is the solution to these painful phenomena?

Words can’t describe how sad I feel emotionally about crime towards women.

We need to understand that our human society historically has created these phenomena. It was created by families that are dominated by the male power structure.

During my time as a prosecutor I remember some human trafficking cases that I had to investigate. I feel emotionally drained just remembering those cases. There was one where I found that innocent girls were taken and promised a different life by men that these girls had fallen in love with, but instead they were sex-trafficked by these men. Human trafficking is a form of modern day slavery and society need to be educated. From my experience investigating these cases, traffickers target women and girls who are vulnerable by promising them a better life, and then they force them to work for them, and if they don’t comply they get abused physically and emotionally. They get raped or even killed.

We, as a human society need to understand that violence against women has a devastating effect, not only on their families, but on the society itself. Many victims suffer physical damage and even death in some cases. This violence can lead abused women to suicide and mental illness. There are times that due to the violence that these women suffer they may lose their jobs, homes or become isolated from society, family and friends.  Please, I call for everyone to look for these signs and assist these abused women.  They are not in that situation because of their choice but because someone abused and tortured them. We as a society need to do a better job to address the violence against women. This requires more humanitarian and social activities to educate society on the prevention of this brutal violence. Our governments should provide financial assistance, mental health support, and emotional support for the victims, and bring the perpetrators to justice.

Worldwide, the reality of the abuse towards women is unclear. Discriminatory practices and social norms in different countries continue to delay the full enjoyment of human rights by many women. Insufficient political representation by women in positions of decision-making and lack of resources to address the violence towards women are obstacles to the further progress of women’s rights in society. The fight against this violence is nothing less than a demand for full respect of our rights as humans.

-What is your concept for the political power, political parties, and democracy in our homeland Albania?

Unfortunately, our Albanian political parties have not established a pleasant reputation for the people. In my opinion, they need to understand both sides of the coin in the political process. First, their duty is to create programs that link their political processes and the public. Second, their programs need to be transparent and reflect the best interest of Albanian people. True leaders put the interests of their people before their own personal interests. Enough, now it is the time for all Albanian political leaders to unite, work together and transform the unpleasant current situation to a better situation. It’s sad to see our people suffer daily as a result of current policies, poor governance and corrupt programs of our current political actors. Usually, the voice of the people transforms everything. If they don’t change their course of actions, I predict that the younger Albanian generation will rise up and create a new movement. History has shown that youth is the key force in transforming every system for the sake of democracy!

-In a world with so many problems, how to achieve a balance between the needs of our own individuality and our responsibilities to others?

We, as human being have a right to live and pursue life and goals without interference from other individuals, by creating our unique individuality, by creating the family, the community, country, state, and society in which we live, work and contribute. So being peaceful and responsible in society are the duties and obligations of each individual that makes up this community. Peace starts from each of us as individual by doing what is necessary for the better of our community. We all have an obligation to our future generations to make the community and the world we live a better place than we found it. Let’s do it! We can strike a balance between our needs and our responsibilities by working together to address injustices, change directions, and pursue benefits for the common good of the humanity. It starts from each of us!

-How do you balance your life between your career, studies, books, academic engagement, and lobbying for Albanian National issues?

I can say that I balance my life by focusing my attention on things that I have complete control. Such as; spending time with my two sons, writing or painting, do yoga and foremost through my hobby which is fashion design, because when I go to my sewing machine and create my wardrobe, I really forget any stress that I have because I am focused in creativity where I am completely myself. Professional work is a part where I feel an obligation to serve the public, community and my family, but art and fashion design is a part where I serve myself.

-For readers of this interview -Who is Dr. Elda Sinani?

Look, it is different how you see yourself and how others perceive you. I am not a perfect woman.  I have my strengths and weaknesses like everyone else. But above all, I am an exemplary mother of Klint and Aaron. My sons are my motivation and my life. I see people with compassion and generosity. Usually people are drawn to me by my forgiveness, loyalty, and my understanding to them regardless of race or gender. I have a loving personality but rebellious at the same time. I am not tolerant of injustices. I am responsible, pay attention to detail, without bias, and am adaptable in every situation. My mission in this world is to serve everyone in need, and this is shown by my continued work against discrimination. Advancing human rights and especially the rights of women in society is my purpose in life.

-What advice would you give yourself?

I say to myself: If you can think of an idea or dream about it you have the same potential to realize it. Believe your own instinct and do not be afraid to take risks. Never use the excuse that you cannot make or realize a dream. Never use gender, age, country as an excuse. The main advice I give myself is: Whatever life’s clashes are, do not give up, do not lose yourself, but follow your passion and you will see that you will prevail along the way. Keep the faith in almighty God, and stay focused. Everything good or bad happens for a reason.

 -How would you describe your leadership style?

I am a woman of vision. My leadership style is servant leadership. I am able to articulate my goals and my vision in a way that people understand my humanitarian mission. Being positive and enthusiastic and having a willingness to serve others are the main factors of being a good leader.  Usually a leader is as good as the team that surrounds him or her. Where I work we have a great team of capable, intelligent, smart and positive employees. I am surrounded by motivated people who are willing to take as much responsibility as I am.

-How a leader should motivate people?

First, by understanding what motivates people. If you as a leader are able to make your team believe in change, you’ve managed to motivate them. In my opinion a leader could use emotional intelligence, empathy and vulnerability as a tool to understand and overcome a difficult situation. The leader should serve and offer employees the opportunity to learn and improve their skills. I personally believe that I am a leader who serves others more than myself.

-A difficult moment for Elda?

One of my many difficult moments was,  when for the first time I left my country for America. Also, when I found out that my father was sick and spent a long period in chemotherapy, which was another difficult moment.Look, we all face various difficulties in our lives, but how strong we stand toward these difficulties, it is important for us. Our growth and transformation depend on our ability to practice what we have learned in life, and how we face and handle another struggle. I’ve learned that no one has the right to judge me, but to accept me as I am.

-An impressive situation?

One of the most impressive situations was the moment when I graduated with Doctorate degree from Northeastern University. The moment when my two sons Klint and Aaron hugged me and said – “Mom we are so proud of you.” They were 14 years old and 10 years old. Today, I am the one who is proud of them. Klint is a first year student at the well-known University of Syracuse and Aaron is in the eighth grade, both very smart and wonderful boys.  I am blessed mother where every day I feel proud of them.

-And finally, your message to all the women out there.

Always believe in yourself and your instincts. Make choices that improve your life. Don’t give up on your dreams despite obstacles and unpredictable storms. You are adorable, strong, smart, beautiful, delightful, elegant, and worth it! Contribute positively to the society where you live, because the future is not written, but it is determined by the choices you make and the opportunities that are given!

Thank you!

Interviewed by Raimonda Moisiu

 

Bruna Sota Hoxha-ikonë e muzikës shqiptare ndër vite…

by

 Intervistë ekskluzive per Diellin e Raimonda Moisut me Bilbilin e Këngës Myzeqare, Bruna Sota Hoxha/

 Këngëtarja Bruna Sota Hoxha është një emër artiste fort e njohur në Shqipëri,   Kosovë dhe krejt trojet shqiptare, Ballkan dhe Amerikën e largët, në artin, kulturën dhe muzikën shqiptare. Dhe jo vetëm kaq! Me zërin e saj të ëmbël dhe melodioz, të bukur e të freskët, me talentin e mrekullueshëm dhe mjeshtërinë artistike, Bruna, është ndër  artistet më të dashura, të adhuruara dhe të kërkuara në Diasporën amerikane. E palodhur dhe e përkushtuar, e bukur dhe e vetëdijshme, kurajoze dhe optimiste, e dashur dhe modeste, mjeshtëre e transmetimit vokal, artistja shqiptare jeton e komunikon ndjeshëm dhe natyrshëm mes dy jetëve; jetës në të përditshmen njerëzore dhe asaj artistike.Kordat vokale i ka të trashëguara nga nëna e saj, e cila kishte një zë të kumbueshëm lirik dhe shumë të bukur. E diplomuar për gjuhë-letërsi, profesionin e mësueses, të cilin nuk e ushtroi asnjëherë, sepse u dha pas muzikës dhe këngës. Që herët shquhet për vlerat e saj artistike muzikore, por ai që e futi në rrugë profesionaledhe i instruktoi anën teknike të të kënduarit, ishte dirgjenti i estradës së Fierit, i cili është njëkohësisht edhe bashkëshorti  artistes, Ferit Hoxha, -alias-Riku. Ka pasur fatin dhe privilegjin që pjesën më të konsiderueshme  të teksteve të këngëve të interpretuara prej saj,   të jenë të poetëve më të mirë shqiptarë; të Mjeshtrit të Madh të dramës dhe humorit,  Pëllumb Kulla dhe poetit më të mirë të vargjeve lirike shqiptare,  dhe të festivaleve të RTSH-së,  Arben Duka.E vlerësuar me çmime kombëtare e ndërkombëtare, dhe Bilbili i këngës Myzeqare,  si këngëtare e talentuar dhe profesioniste, ndër vite, mbas një rrugëtimi të gjatë artistik në Shqipëri dhe vende të ndryshme të Europës, artistja shqiptare zhvendoset përfundimisht në SHBA-ës, ku talentin dhe pjekurinë artistike, fuqinë e muzikës shqiptare në potencialin e saj,  së bashku me bashkëshortin e saj, instrumentistin e talentuar, -Riku, për një dekadë e gjysëm, japin koncerte gjithnjë dinjitoze  për komunitetin shqiptaro-amerikan, duke i rritur kështu nderin dhe autoritetin artistik, kulturës dhe muzikës shqiptare, identitetit shqiptar, trashëgimisëdhe vlerave kombëtare për brezat e ardhshëm në tokën amerikane, që e kanë  shndërruar Artisten Shqiptare Bruna Sota Hoxha, -një ikonë e muzikës shqiptare ndërvite. Së bashku me bashkëshortin e saj, janë dy ARTISTË që dalin nga muzeu historik i artit, kulturës dhe identitetit shqiptar.Për më shumë ndiqni bisedën.

Bisedoi: Raimonda MOISIU/

 -Znj.Bruna, jeni një emër Artiste fort i njohur në të dyja kahjet e Atlantikut dhe  më në zë  në Diasporë dhe trojet shqiptare. Si ndodhi që muzika u bë pjesë domethënëse e jetës tuaj? Ju vetë vini nga ndonjë familje muzikantësh apo nevoja, koha dhe  dëshira për muzikën?

 Ëndrrat, dëshirat dhe pasioni  për artin,  përgjithësisht fillojnë të shpërthejnë në moshat e vogla, mbasi në fëmijëri, je më i/e çliruar për të ekspozuar  talentin. Në shtëpinë  tonë, gati çdo natë bënim koncerte. Ne të dyja motrat këndonim këngë të ndryshme dhe audienca me  spektatorë, kishim  pjesëtarët e tjerë të familjes, të cilët na duartrokisnin, brohorisnin dhe na inkurajonin,  për të mësuar më shumërepertory, në “koncertin” e radhës. Dhe që nga ai  moment, unë fillova të këndoja në festivalet e pionierit në qytetin e Fierit, ku gjithmonë jam  vlerësuar  me çmime të ndryshme. Nuk vij nga ndonjë familje muzikantëprofesioniste, por kordat e mia vokale janë të trashëguara nga mamaja ime, e cila kishte një zë të kumbueshëm lirik dhe  këndonte shumë bukur.Dhe pa dyshim ishte merita e emancipuar e prindërve të mij, që më inkurajuan të këndoja, kur dihej  shumë  mirë që prindër fanatikë kanë ndrydhur talentet e shumë fëmijëve,  të cilët sot mund të ishin  artistë të mëdhenj.

 -Ju jeni  këngëtare lirike e talentuar dhe e mirënjohur, dhe keni debutuar me mjaft sukses në skenë në Shqipëri edhe në Amerikë. Na tregoni diçka për historinë e zërit tuaj dhe kush  mendoni se një këngëtare si ju,  e bën të jetë e vetëdijshëme, se si ka qenë zëri i saj,  dhe kur keni filluar të këndoni?

 Unë kam  mbaruar Institutin e Lartë Pedagogjik në Elbasan për Gjuhë- Letërsi, profesionin e mësueses, që nuk e ushtrova asnjëherë sepse u mora me këngën. Në vitin 1972-ë, në moshën 15-ë vjeçare mora pjesë në Festivalin e dytë të këngës së ushtarit në Tiranë me këngën e Agron Xhungës “Dje erdha nga ushtria”,dhe në vitin 1974-r mora pjesë në Festivalin e 15-ë në RTSH,  përsëri me një këngë të Agron Xhungës “Gjithmonë në aksione”. Menjëherë mbas kësaj kënge  fillova punë në Estradën  e  Fierit si këngëtare profesioniste. Zëri vërtetë është pronë e këngëtarit, por ai që e fut në rrugë profesionale këngëtarin, është dirgjenti i cili të instrukton anën teknike të të kënduarit. Dhe për këtë gjë, meritën kryesore të formimit të teknikës së të kënduarit tim, e ka Riku si  dirgjenti i estradës së Fierit, i cili është edhe bashkëshorti im.

 -Ju keni debutuar me mjaft sukses në skena të ndryshme në Shqipëri, në Turqi, në Greqi, në Zvicër dhe në Amerikë. Çfarë punë iu është   dashur për t’u përshtatur në të gjitha këto vende?

– Me thënë të drejtën puna më e thjeshtë, ishte në Shqipëri, në atë sistem ku jetonim brenda  kornizave që nuk të lejonin të këndoje më shumë se tre këngënë një premierë. Pamvarësisht nga ato që thashë, unë ndjehem shumë e kënaqur, sepse jam pritur jashtëzakonisht mirë dhe me shumë sukses, si nga spektatori dhe fansat artëdashës fierakë, ashtu edhe nga spektatorët dhe fansat në të gjithë Shqipërinë, në turnetë që ne bënim gjithandej. Ndihem krenare që u largova nga Shqipëria në kulmin e suksesit tim si këngëtare,e cila më dha forcë që të eksperimentoja talentin tim edhe  nëpër botë. Në mars të vitit 1991-ë së bashku me Rikun u vendosëm në shtetin fqinjë, në Athinë, te vëllai im Pavllua.Para se të bëja ndonjë punë tjetër, mendoja që tëprovoja me talentin tim, dhunti që nuk e zotëron kushdo. Nuk mjafton vetëm vokali, duhet edhe gjuha që  unë nuk dija të thoja një “po” se “jo”, në gjuhën greke.Mora  një kasetë,  ku kisha një këngë greke të incizuar shumë mirë në Radio Tirana dhe kështu  shkova bashkë me Rikun,  në një Bar Piano në Kukaqi. Pronari e dëgjoi këngën duke e vlerësuar maksimalisht vokalin tim dhe më tha që mund të fillosh punë që sonte. Më pyeti se çfarë repertori ke, dhe unë i thashë që kam vetëm këtë këngë. Ai qeshi me të madhe dhe më dha një kasetë të tijën me këngë greke dhe më tha që kur t’i bëni 10-ë këngë gati, hajde të filloni punë. Nga t’ia filloja, siç thashë as “NE”, as “OXI”! Na ndihmoi një miku ynë  qipriot, Stavrua që nxorrëm tekstet dhe kuptimin e fjalëve. Dhe këtu merr kuptim të plotë fjala MIRËNJOHJE. Ishte Pavlluaai,  që hapi portën e shtëpisë, Nikua që na hapi portën e Bar Pianos, dhe Stavrua që hapi portën e miqësisë. Punuam me shumë sukses në shumë Bar Piano,Taverna, Buzuqe dhe ishuj të ndrysëem, ku mësova një repertor me rreth 200 këngë greke dhe ky ishte testi i parë që unë bëra me një spektator tëhuaj,  i cili më priste me duartrokitje të papara. Në vitin 1995-1997-ë shkuam në Zvicër  për të punuar në lokalet e komunitetit të Kosovës dhe Maqedonisë. Atje hasëm tjetër vështirësi,vërtetë ata ishin Shqiptarë,  por dialekti dhe repertori ishin ndryshe. Më është dashur  shumë punë që të fitoja edhe zemrat e tyre. Jam krenare që qëllimit ia arrita dhe bëra një repertor me rreth 200 këngë të tjera me dialektin e Kosovës, dhe u prita me shumë sukses në të gjitha lokalet në mbarë Zvicrën. Në vitin 1999-ë erdhëm në Amerikë të ftuar nga Komuniteti Shqiptar i Connectcut ( Kenektikat) për concert.  Dhe këtu vlen një mirënjohje tjetër e thellë, për Romeon, nipin tim, i cili  më hapi  portën e Amerikës. Këtu ne kemi dhënë koncerte në shume shtete të Amerikës  nga veriu në jug, pa përmendur emra,  se janë shumë. Repertori është shtuar shumë me këngë të reja shqiptare, amerikane, greke, turke  dhe latine. Kemi debutuar me mjaft sukses në skena të ndryshme në Shqipëri, në Turqi, në Greqi, në Zvicër dhe në Amerikë.

-Ju jeni e njohur kryesisht për të kënduar këngë të muzikës së lehtë, këngë  të muzikës  popullore dhe serenata? Kush ka ndikuar më së shumti në zhvillimet tuaja muzikore?

– Padyshim që nuk është e lehtë. Janë shumë këngëtarë që zotërojnë me sukses vetëm një stil dhe kur kërkojnë të provojnë një stil tjetër ndihen të sforcuar.

-Dhe gjatë kësaj karriere tejet mbresëlënëse, a jeni ndjerë ndonjëherë nervoze apo e lodhur?

Asnjëherë.Gjiithmone e lumtur, sepse kënaqësitë e  artit  të bëjnë  të harrosh gjithçka.Kur njeriu në jetë bën atë që i pëlqen, gjithmonë është i lumtur.

-Do doja t’iu pyesja se në ç’raport është lidershipi  i këngëtares me  muzikën e lehtë  kundrejt asaj popullore? A keni  më shumë liri në interpretim?

 – Po qe se këngëtari zotëron mirë të dyja stilet, ato janë në raport me njëra tjetrën. Unë ato i zotëroj të dyja me të njëjtin intensitet. Kënga e muzikës së lehtë të jep më shumë liri nëinterpretim,  sepse vetë ndërtimi i saj është shumë më ndryshe nga kornizat e caktuara të këngës popullore.

-Është e vërtetë se të gjithë muzikantët ndajnë të njëjtën dashuri për muzikën dhe të njëjtin motivim për punën e tyre? Sa individualizëm mund të përballojnë orkestrantët? Si e gjeni ekuilibrin e duhur mes përformancës individuale dhe përformancës të orkestrëës?Cili është sekreti i komunikimit të ideve tuaja me ta nëkëngën që ju këndoni?

 – Pa dyshim,  që muzikantet ndajnë  të njëjtën dashuri për muzikën, sepse ata  e dashurojnë atë njësoj. Ekuilibri midis këngëtarit dhe orkestrës në një këngë është elementi bazë që do respektuar me përpikmëri. Është njësoj si në një drame, ku duhen dëgjuar të gjithë personazhet njëlloj pamvarësisht nga rolet  e para, të dyta apo të treta. Shpesh herë këngëtari bën dialog me instrumenta të ndryshëm brenda një kënge dhe është detyrë e të dyja palëve të respektojnë njëri -tjetrin sipas partiturës se arranxhuesit.

 -A keni shkruar ndonjë tekst këngësh?

– Edhe pse kam mbaruar Institutin e Lartë  për gjuhë letërsi, e kam bërë zgjedhjen e  arësyshme, që atë punë t’ia besoj  poetëve të vërtetë, sepse ata janë mjeshtra të fjalës, metaforës, lirikes dhe rimës. Kam pasur privilegjin e madh që pjesën më të konsiderueshme  të teksteve të mija,  të jenë të poetëve më të mirë shqiptarë; të Mjeshtrit të Madh të dramës dhe humorit,  Pëllumb Kulla dhe poetit më të mirë të vargjeve lirike shqiptare, dhe të festivaleve të RTSH-së,  Arben Duka.Veç mjeshtërisë  artistike dhe asaj filozofike, njerëzores e hyjnores, rimës e kadencës, e  stilit poetik,  poezitë e tyre janë pothuajse  të gatëshme për këngë, sepse ata si mjeshtra të ritmit dhe të fjalës së përkorë,  kanë brenda këngës ritëm edhe melodi. Jo të gjithë poetët e kanë këtë dhunti, sepse është ndryshe poezia e zakonëshme dhe ndryshe poezia (teksti) i/e këngës. Megjithatë si mësuese e gjuhës dhe letërsisë nuk rri pa i reduktuar edhe poezitë e autorëve të tjerë të këngëve të mija.

 -A kini nxjerrë  vidioklipe ose albume muzikore? Ç’mund të na thoni për këtë? Çfarë mund të presin adhuruesit nga këto  vidioklipe e albume  debutues? Cilët janë producentët e tyre?

 – Sigurisht, kame nxjerrë tre video -klipe. Në vitin 2011-ë këngën popullore “Të jesh Myzeqare” me produksionin muzikor të Hermes Studio,tekstin P.Kulla, koreografinë  Bashkim Braho, xhiruar në Boston me  producentin e videos, Napoleon Studio. Në vitin 2012-ë  këngën balladë “Simbol dashurie” ,produksioni muzikor Hermes Studio, teksti Hermes & Riku, e xhiruar nështetin e Connecticut, USA,  me producentin e videos Napoleoni Studio. Në vitin 2013-ë këngën “Marë moj Marë” me produksionin muzikor të Rik Hoxhës, tekst të P. Kullës xhiruar në Shkup me producent Aleksandër Ristovskin dhe transmetuar nga Supersonic TV. Jam duke perfunduar dy CD,  një me këngë të muzikës së lehtë dhe një me këngë popullore fierake, kjo e fundit  është një dhuratë,  që dua t’i bëj qytetit tim Fierit,  cili më lindi, më rriti dhe më formoi si këngëtare. Aktualisht po pergatis edhe disa këngë të tjera që së shpejti do i kaloj në YouTube dhe në iTunes.

 -Jeni një nga këngëtaret Artiste më të preferuara,  të adhuruara e të kërkura në Diasporë. Pjesëmarja tuaj në shumë koncerte dhe evenimente me taban historik e  kombëtar në komunitetin shqiptaro-amerikan, a   mendoni se ka ndikim në rritjen e  erudicionit qytetar, intelektual dhe të identitetit shqiptar në Amerikë?

 – Pa dyshim që ka rritje,  dhe ndikon direkt nëforcimin  dhe ruajtjen e traditës e kulturës sonë kombëtare. Muzika është një nga treguesit  më  kryesorë të identitetit kombëtar. Por dëshiroj të shpreh shqetësimin tim,  që padashur në kulturën  muzikore të kombit tonë po vërshojnë   edhe shumë elementë parazitë sikundër; tallavaja, motive orientale,apo shumë këngë dhe tekste  ordinere,  që po degjenerojnë identitetin tonë kombëtar dhe shijet e spektatorit.

 – Dhe cili  është shëmbulli tuaj në shmangien e këtij devijimi? Çfarë repertori këndoni?

 –  Këngët  e reja që bëjmë herë pas here i seleksionojmë, që të mos kenë nga ato element, sa përmenda më sipër, dhe veç këngëve të reja në repertorin tonë përfshihen këngët më  tipike të krahinave të ndryshme të Shqipërisë nga jugu në veri, si dhe këngët nga Shqipëria tjetër, Kosova,Maqedonia, Çamëria, Arbëria dhe Arvanitët. Gjithashtu edhe  këngët më të bukura shqiptare të muzikës së lehtë si dhe pjesë të ndryshme orkestrale të luajtura me profesionalizëm nga instrumentisti Ferit Hoxha-alias Riku- me Sax e Klarinetë. Është detyra e të gjithë muzikantëve të përgjegjshëm që të luftojnë duke e injoruar këtë farë të keqe, që po mbillet në kulturën tonë kombëtare. Në këtë sfidë duhet të marrin pjesë edhe dashamirësit dhe fansat e artit të vërtetë muzikor, të cilët duhet ta injorojnë, njësoj si ne. Është në interes të kulturës kombëtare  që ky virus mediokër të mos mbartet tek ardhmëria, te fëmijët, kjo sfidë njerëzore dhe  historike, që të mos humbet identiteti ynë kombëtar, shqiptar. Ja një eksperiencë e dhimbësjme;  po pergatitesha për koncertin e Vitit të Ri, dhe dikush më pyet nëse do ta bëja një  këngë të re të bukur, e cila  ka dalë tani dhe që quhet “Bomba kanal”. I thashë me sinqeritet dhe interes, që po të jetë e bukur,  pse jo!. Hapa  YouTube-in, dhe shikoj tekstin. Ç’të shoh, një faqe e tërë  shkruante vetëm- Bomba kanal!Menjëherë iu përgjigja: “Ta dij sikur të vdes dhe këtë këngë nuk e bëj.

 – Cili  është sekreti tuaj,  që në skenë ti je Poëerful (energjike),  këndon 5-6 orë pa pushim fare?

 – Djali im Brikeni është personal trainier dhe dietolog, I cili kujdeset me rigorozitet për përformancën time në skenë dhe koncerte live. Unë  i respektoj me përpikmëri të gjitha recetat që ai më rekomandon. Bëj xhim të ashpër çdo dite dhe ha Healthy food.Të dyja së bashku të rrisin rezistencën.

 – Jetoni në Myrtle Beach të South Carolines në SHBA-ës.  Çfare ju lidh me Fierin?

 – Më lidh vendlindja dhe e  kaluara, e cila  më bën që të mos e harroj kurrë. Fieri më lindi, më edukoi dhe më formoi, ndërsa unë i fala atij gjithë energjitë e mija rinore, talentin dhe profesionalizmin. I dhurova artëdashësve fierakë tre koncerte recitale, që i lashë t’u tingëllojë në vesh zëri im për shumë vite me radhë. Në Fier gjeta dashurinë e jetës dhe linda një tjetër dashuri, linda djalin tim. Në Fier kam lënë edhe katër varre të prindërve, që më bëjnë të udhëtoj nëpër kujtime. Fieri është qyteti ku unë nisa dhe realizova  karrierën time artistike.

 -Si nënë, bashkëshorte intelektuale dhe Artiste, si ndjeheni kur dëgjoni për krimin në familje, veçmas dhunën ndaj gruas?Si mund të reflektojë shoqëria shqiptare për lehtësimin e këtyre plagëve?

 – Nuk ndihem aspak mirë përballë këtyre fenomeneve kaq mizore. Unë jetoj në SHBA-ës,  ku ligji funksionon në lartësinë e duhur, veçmas në favor të femrës. Fenomene të tilla  ndodhin edhe këtu me  raste  të rralla, por ligji vepron me shpejtësi dhe është me pasoja të rënda për shkaktarin e dhunës. Ndoshta ligji është edhe në Shqipëri,  por nuk e dij,  se si dhe  sa vepron. Që të respektohet ligji, nuk duhet ta dijë vetëm ai që e miraton ligjin,por ligji duhet t’i prezantohet popullit, me qëllim që ai ta respektojë dhe të dijë pasojat.

 -Gjërat janë duke ndryshuar në rrjedhën e muzikës komerciale. Çfarë mendimi kini për këtë?

– Muzika komerciale është një ereken që nis nga Amerika në drejtim të Europës dhe gjithë botës. Erekenët asnjëherë nuk zgjasin shumë, mbarojnë ciklin dhe pushojnë. Çdo gjë pa vlera  për shoqërinë vdes shpejt. Si kushdo në botë edhe tek ne do eksperimentohet, mendoj se nuk është shumë për t’u shqetësuar,janë abuzime ordinere në muzikën e kohës për të tërhequr vëmendjen e disa artistëve pa shumë vlera.

 -Cili është instrumenti muzikor i preferuar i juaji? A mund të luani me të?

– Këngëtarët përgjithësisht i duan të gjithë instrumentat, sepse ato së bashku janëpjesë e  këngës, por unë jam e dashuruar me instrumentin e saxit,  mbasi ai është instrumenti që luan i dashuri im i zemrës Riku, dhe unë luaj vetëm me të. (Qesh). Unë vetë nuk e zotëroj asnjë instrument, përveç atij të kordave të mija, përpiqem të bëj mirë anën vokale, dhe po t’i vesh re asnjëherë“çanta autorët”  në gjithë botën,  nuk janë më  të mirë në vocal, se sa këngëtarët e mirëfillt. Ky është fakt i pamohueshëm.

 -Çfarë mëkati i njihni vetes si këngëtare që i përket   dy kohëve, para dhe pas ’90-s ?

– (Qesh). Vetes nuk i  njoh asnjë mëkat, por i njoh sistemit të atëhershëm,  që nuk na lejoi këtë  hapasire që ekziston  mbas ’90-s,mos lejimin e nxjerrjes se CD-ve të cdo këngëtari që të kishte mundësinë gjithsecili prej tyre, të trëgonte veten se kush ishte, dhe sa i pëlqyer dhe i dashur do të ishte për publikun, por zgjodhi modelin më primitive, që bëri një festival në vit dhe bënë monopolin e vetëm të disa këngëtarëve dhe kompozitorëve të preferuar të tyre, dhe pa kritere.

 -Vizitoni shpesh  Shqipërinë? Si e përjetoni këtë situatë që prek të gjithë të larguarit jashtë vendit?

 – Në  Shqipëri për herë të parë mbas ikjes sime,  që në mars të 91-shit,kam shkelur në nëntor të vitit 2012-ë,  e ftuar nga Bashkia e Fierit, me rastin e 100 vjetorit të Shpalljes se Pamvarësisë, ku së bashku me orkestrën e viteve ‘80-’90-ë,  nën drejtimin e instrumentistit, Rik Hoxhes shfaqa koncertin tim recital “Malli për Atdhe,  i cili u prit me shumë interes dhe pati sukses.

 -Kush është Brunilda Sota Hoxha? Çfarë është dashuria për ju? Kur e ndjen një grua  se është e dashuruar? A keni shkruar ndonjë poezi dashurie?

 Dashuria për mua është një nga ndjenjat më të bukura që egziston. Pa dashuri nuk do të kishte jetë. Një grua e ndjen veten të dashuruar kur ka gjetur lumturinë e saj.Dhe kjo lumturi është llotaria më e çmuar,  që mund t’i bjerë njeriut,  njëherë në jetë. Unë e ndjej veten me shumë fat që gjeta lumturinë  në dashurinë time, e cila vazhdon të jetë po njësoj e freskët dhe e bukur si dikur.Poezi për dashurinë nuk kam shkruar, por kendoj tekst  të bukur të Arben Dukës; “Kam një ditë që s’të kam parë/ Malli shumë më ka marrë/Dhe po të vonohesh edhe një ditë/Do t’me duket sa një vit/.

 -Jeni  vlerësuar me çmime në muzikë dhe vlerësuar me çmime honorifkë për kontributin tuaj të çmuar qytetar e intelektual. Ndjeheni  e kënaqur?

Jam dekoruar me medaljen “Naim Frashëri” në vitin 1989-ë. Në ‘91-shin u largova nga Shqipëria dhe thonë që iikuri,  është njësoj me të vdekurin. Thonë e çfarë nuk thonë, që  të marrësh ndonjë vlerësim në Shqipëri,  duhet të propozosh vetë për veten tënde,  dhe pastaj duhet të jesh atje qe t’i ndjekësh vetë të gjithë procedurat,  deri sa të marresh atë që dëshiron,  ti vetë. Ndjehem e kënaqur me artin që bëj dhe me vlerësimin që më bëjnëdashamirësit dhe fansat, veçmas  në  tërë Amerikën.

-Mesazhi tuaj për inteligjencën e shoqërinë shqiptare sot….

 Mesazhi im për inteligjencën Shqiptare është; “Inteligjanca shqiptare në të dyja kahjet e Atlantikut, të mos  rrijë dhe jetë  indiferente si deri më tani, për fenomenet negative që ndodhin në Shqipëri, të mos të mpleksen me interesa të ngushta personale sepse atje merr fund inteligjenca,dhe t’i marrin sa më pak atij vendi dhe t’i japin sa më shumë në të gjithaaspektet dhe fushat  që  zotërojnë.

Dhe mesazhi i fundit është për ju zonja Raimonda Moisiu:Faleminderit që ne të përzgjedhurit e radhës në intervistat tuaja interesante, të jem edhe unë pjesë e saj.Urime  në gazetarinë tuaj të  sukseseshme.

Ju faleminderit!

Bisedoi:Raimonda MOISIU